장음표시 사용
201쪽
Circa tres versus ex plal. . '
Α sit , arumatque puduisse saepius iacti, ita dicit in prooemio super Abdiam,ad Pammachium. Q ramobrem hodierna disputatione sensum. tantum tiactabimus luet Diem trium illorum versuum , quoniam in scholis agimus , in quibus Dei beneficio ab inueterato Iudaeorutherrore parum nobis timendum est, assierentium solam li teeam sequendam esse in veteri teli amento,nullumque sub ea latere spiritum. Nos tamen catholice confitentes spiritum latere sub inera, securo pede ad liaeram deuo
Ccurrit tamen hoc loco triplex dubitatio. Prima J I B quidem,quia explicare prae sentem Dauidis psalmii Tripi π M ad literam de Davide ipso, cle gessis eius. nagoga te '
bellis populi Istaelitici,& no de rebus altioribus .est sane μω si Dauidem cum Virgilio,aut Homero comparare,qui rei terulis. ducum carminibus celebr nt. Atq; adeo ascensum illum Dei in curribus,de quo in hoc=salmo tam siepe fit metitio: Iuuenculas tympanistrias coniunctas piat letibus: s eminas illas magna fortitudine nuntiantes victoriami Ih-supet illud de cleris,seu tripodibus nigri; de columba de argentata, &c. intellitere velle historice, & literaliter, perabsurdum videtur. Prestat ergo ut in altiori & mysti C co tantum sensu interpretetur, ut sensum Spiritu sancto
. Altera quia multi huius palmi versus a Diuo Puti η' . to adducuntur de Christo,& de eius gestis,Ephen. To- tus ergo psalmus de Christo solo deque eius gesti l inter pretandus est.Qnis enim alium sensum ab eo quem Psii '' Ius in illis verbis adinvenit, depromere suo marte ali deat 'quam obiectionem' sibi etiam opposuit Caiet in tr-tulo praesentis psalmi. 6 . i i se l
202쪽
. Tertia dubitatio est quia haerere literae, Rabbinorum Aest,& Iudaeorum,non Christiacorum. Et plane qui psal siti in hunc do Davide Istaelitis & Synagoga fuerit4nterpresi tus,dissidet omnino a communi Patrum inteli ligentia H abemus autem decretum sacri cbncilii Tride . tini Seiu M. de usu & editione facitorum librorum, quo praecipitur, vi nemo suae prudentiae innixus acram scripturain ad shos sunsus contorqueat,aut contra eum sen- ium,qpe imuit & tenet sanoamater Ecclesia, aut etiacontra Vnanimem consensum patrum, eam interpretari audeat. Exin concilio Lateranen sub Leone X. Sestio. D.
l . praecipitur,v t sanctam scripturam, iuxta interpretatione Bdoctotum. 0s Ecclesia, vel Vsus diuturnus approba- uit, explanent, ejssemper insistant,quae a praefatorum doctorum intcspretationibus non discordent. Ita ibi ad ' Aerbum&D. L innysius cap. t Ide caelesti Hierar.& Cle- ens Rota nμs,lib. i .Recognitionum & Clemes Alexand lib. .stromatum & Ambr. Hiero.& omnes patres
dei h ς silem scrςverbis suadentita fauet D Paul Gala. Gata. ia 1 i Si Angelus de coelo eu ngeliet uerit praeter id quod angeli tum G,an thema sit.Clim ergo unanimi cosensione Patres de Christo,deq; clesiae m3sterijs huc' i psalmuis,& aliosqui o snςm,babent pro ritulo, expli- Ccata Crint tantaque sit eorum authCritas, di tantum pon-
deris in Ecclesia sane temerarium est, praeter id quod ab ipsis , saxa in psi . aliquid velle dicere. A a prinum Nilii tamen qui ad haec respon dere possim,st alim oco stoiςρῆ- . currit Scilicerid i md cpMHoratissime a D. Hilario super psalmum sis. Abςxtum reli tum est Este plures in quit memini, duo inq;.αri libris psalmorum scista sunt , ad persona Domini v pigeniti fili Des existimat
reserenda. Quae eorum opimo argui non potςlhom- nis
203쪽
Circa tres versus eX psal. 67. Irri A nis enim ex affectu religiola mentis hic sensus est, &c.
Et in serius:Quanquam enim id ipsum interdum imperite fiat,tamen per id quod ad eum cuncta reseruntur, necesse est ut ea quae ei simi propria, Verd ac fideliter praedicentur.Cauendum autem est ne,dum omnia in eum
conuenire aequaliter opinamur, plurimum & diuinitati suae,& corporationis sacramento, & operationum potestati,& passionis virtuti, & resurrectionis gloriae detrahatur.Tenendus igitur modus est. Hqc ille. Itaque interdum imperite tribuuntur Christo loci aliqui psal morum, &auseruntur ab eis de quibus scripti fiant QuinD.August. si maiorem nobis copiam facit historicum sensum pers
quendi,lib. a. de Gene.contra Manich.c. r. Iom. i. dicens:
Quod si quis voluerit omnia secundum literam accipere,idest non aliter intelligere quam litera sonat,&potuerit euitare blasphemias,& omnia congruentia catholicaesides praedicare: non solum ei non est inuidendum, sed praecipia iis, multumque laudabilis intellector habendus est,&civi; ad illud Non praeiudicantes meliori,diligentioriq; tractatui,siue per nos,siue per alios, quibus domibnus reuelare dignatur Qus circa si quis hunc psalmum. 6 de Dauidis, & Iudaeorum gestis interpretetur, cum sic omnes euitare possit blasphemias, & congruentia fidei catholicae dicere,hic quidem non est reiiciendus,sed laudandus Imo mea sententia, si Velimus hunc pulmu,&plures alios ad literam de Christo sermonem habere nec historiam tractare vllam, est in multis locis scripturam nimium coarctare,ut illum sensiim tantuin habeat.
At explicando ad literam depopuli Isiael gestis,quando psalmus id optime s re potest, &scripturam reddimus augustiorem,& non angustam,& illi tribuimus id quod nulla alia scriptura , bex, Aperimus enim in illa viam
204쪽
ad altiores sensus quaerendos, & inueniendos, in quo ab ΑHomero,& Virgilio maxime dissert, quorum libri non multorum sensuum diuites & Decundi, sed unius tantatum praestant materiam.Et ex his patet ad primam dubi
Ad secundam,examsenio in Epistola, qua vice prooemij libro psalmorum praefixit,respondendum est, nam Ioannes Driedo lib.3.de Regulis,& dogmatibus scripturae tractatu. s.cap. 2.sol. is .contra Hebraeos, & Iuvaeos satis pie asserere videtur multos psalmos, quorum aliqui versus citantur in nouo testamento,totos esse ad lite
sed dicendum potnio in illa epistola breuiter nam de hoc in Relectione, ad finem huius operis dicemus plura) &Caietano in explicatione tituli huius psalmi, eos quidem versus, qui in
nouo testamento citantur ex veteri, ita omni proculdubio esse intelligendos iuxta propositum ad quod adducuntur non disputo an litoraliter,an mystice non tameinde fit totum psalmum ad idem propositum pertinere. Sed de hoc alibi. . . Ad terti m. Ad tertiam dubitationem dicendum , Rabbinos He- C, ' braeorum non in omnibus esse deliros licet in multis deuient a. veritato sed qua loq, verissimum literae sensum nobis explicare.Veritas aut a quocunq; dicatur,ab Spirii tu sanctoost Neq; vero per hoc maiorem deferimus auctoritatem Iudaeis quam patribus, cu nullum illi in hac parte aut oritatis pondus obtineant, qui tam frequenter desipiunt&insaniunt. Sed eorum interpletationes amplectimur interdum,quia verte sum, non quia ab illis traditae sunt:contra veroe positiones iarciorum patruin, d quia semper desii
205쪽
A di qesa verae sunt,& quo ab illis traditae sunt Tradidit
autem nobis Augustinus mirabilem regulam. lib. α de doctrina Christiana cap. o. tom.; ab his perfidis,& indu
ratis Ecclesiae hostibus, tanqua ab iniustis,& iniquis possessbribus, si quid bene dictum est,auserendum ella, & in '
nostros uius transferendum. iis c , i
Quod si diuinumillud Hieron.ad Laetam,testimonium nobis quis obiiciat: Nemo ad lupanari mittit virdi P , nes suas, quanuis quaedam ibi reperiri possint de turpi corruptione lugentes: nemo haeredem Ilium latronum turbae committit,ut discat audaciam: nemo in peristatan intrat cymbam, ut discat vitare naustagium: & ad pla- um prostibulum ,S haeresibus plenum volumen animam tuam dirigis adhuc innocentem mali, immunem doli, ut ibi discat catholicam veritatem' Quod praeclarissimum & elegantissimum dictum intercludere vide- , , rur nobis viam adeundi Rabbinos . Solos ergo sanctos patres in scripturae intelligeritia debeinus consulere. Verum ad haec & ea quae ex Concilio Lateran . Trident. &ex Paulo dicta sunt,respondetur, sensias contrarios interpretationibus patrum non licere nobis adducere Et concilia sancti id praecipiunt ne faciamus.DAt cum expa- . trum sanctorum sententia, unus Sidem locus sensum, habeat multiplicem, etiam. literalem, non est incommodum nouam aliquam interpretationem adducere iteque hoc Ecclesie, aut patribus aliquo modo uerogat Nemo inquit S Thom d potentia quaest. art i. Ita sabpturam ad unum sensum cogere velit, quod edicius in I- 1us: qui in se veritatem continent, & possunt Tatio ei 'ψῖς cuntiantia literae, scripturae aptari, penitus excludan- tur. Vide ibi alia perquam necessaria ad nostrum insti-
206쪽
Qisiliu eua Rursus noua dogmata,nouam doctrinam in scriptu- Agelizare rareperire velle praeter id quod a sanctis patribus, & ab ρος ςr ii Ecclesia accepimus, hoc quidem minime licet. Vnde qMi Gg ' Theophila. ad Rom. cap. i .in illa verba, Vnusquisq; inhς 'μ sensu stio abundet sic ait: nando seἰmo est de dogmatibus,vel doctrina non oportet nos proprio sensu abunda- re,sed quae accepimus tirmiter tueri,etiam si Angelus de Pros. ac coelo aliud praedicauerit Huc pertinet illud,Ne transgreHier.6. diaris terminos quos posuerunt tibi patres tui Et,State super vias bonas interrogate de semitis antiquis. At in his quae nec ad fidei dogmata, nec ad doctrinae nouitatem
ectant, aliquid nouum bene licet antiquis adi jcere. Ea Benim est caelestis huius agri vastitas,& faecunditas,ut par
illi frumentorum numerus nullus esse possit. Vincetius certe Lirinen.aduersus profanas nouationes, luculenteri de hoc loquitur,ab illis verbis: Si te docto diuinum manus idoneum secerit,&c. Quae ad integrum no adduco, quoniam multa sunt,& ad versuum a me propositorum
explanationem festino.Illud vero quod ex Hiero ad I qtam obiectum est,significat,ijs quibus periculum lapsus
est minime licere scrinia Hebraeorum euoluere. Hac enim ratione librorum haereticorum lectionem Ecclesia & nunc,& olim omnibus interdixit. At hominibus C-idi eruditis,& cordatis nullum imminet periculli si Rabbinorum scripta, Ecclesia permittere,perlegerint, ut quq dam ibi vae ridicula reperient irrideant, & confutent:
quaedam vero vere dicta in nostros usus conuertant.
III TT IS hunc in modum statutis, ut nostrorum. Versuu , Argum hiu λὶ intelligentiam comparemus,sciendum, cum in hoc Cr mlim multi multa tractari dicant, in hoc tamen Om tq; με n ne, conueniunt,scilice psalmum hunc continere Victo-' rias,quas Dei populus de suis hostibus reportat. X au .
207쪽
Circa tres versus ex psal. U7. i 7 I iA autem sint istς victorie,qui hostes,qui populus,nsn uno
modo explicatur Sunt qui putent totum psalmum mysticum esse,& Christi victorias de diabolo solum continere. Alii esse historicum de victorijs,quas Israel ante tepora Dauidis tulerat de AEgyptiis. Alii esse propheticum, continere vaticinium de victoria, quam Iudaei sperant se de Romanis inimicis suis habituros. Alii tandem esse etiam propheticum,sed victoriam quam praedicit esse quam Iudaei consequuti sunt,tempore EZechie Regis de Sennacheribo Rege Assyriorum,de qua Isa.ι7. . ω .Reg. iv Ego tamen, Vt ingenue fatear, existimo de B omnibus istis a Davide in presenti carmine decatari, deque multis alijs,quq nostrae cogitationis angustia nequaquam possunt exhauriri.Sequor in hoc Cornelium Ian- senium literatissimum,nec minus pium, di catholicum, psalmorum interpretem,qui in argumento huius psalmi, existimat cantari quidem Eic a Davide secundum histo. riam, exitum Israel dς AEgypto, deductionem mirabuloni per desertum, inductionem gloriosam in montem pinguem terrae promissionis , Victorias deinde omnes, quas dedit daturusq; erat eisDeus de hostibus.Vnde precatur ut coeptam in populum suum benignitatem, Deus C prosequaxur Et tandem experspecta Dei bonitate pollicetur populo Israel Dei virtutem adisturam contra suos inimicos. Inter multas vero victorias quas precatur, &pollicetur,meminit etiam eius quam contra Assyrios famosistimam Deus contulindeq; hac praesentibus versibus l0quitur,nam ibi de columba deargentata dicit,quae
ierat Allyriorum insigne Uttaim dicemus. Occasio aute,
qua Dauid permoxus hunc psalmum cecinit, his verbis asseritur a Iacobo de Valentia , in commentario huius psalmi,cui & fauet Caiet.super eundem psalmum. Post
208쪽
Dominus dabit uerbume angelizo libra. vox en ingelizantibiis
quam Moyses susceperat legem, & sabricauerat tabernaculum cum arca, & erexerat ipsum, & columna nobis simul cum tabernaculo coepit moueri, tuc Moyses cum Levitis cantarunt primum versum huius psalmi,scilicet, Exurgat Deus.Et qua locunq; arca Domini mouebatur de aliqua mansione,semper repetebant hunc versum,di omnes inimici fugiebant a facie eorum , usquequo arca introducta fuit in terram promissam,&collocatam sylo, ut patet per totum librum Numerorum,& Iosuae. IGitur,Dominus dabit verbum euangelirantibus.Vox euangeliramibus,cum Latine sit communis geniuis,
accipi potest masculine,& foeminine. Et quidem Grecis Best masculina,sic t , vertunt o. iri, & Cnal leus eii mparaphi asses masculine vertit,sic Dominus dedit verba legis populo si io, mediantibus Moyse,& Aamis, qui an- nunclauerunt verbum Dei eaeercitui magno Israelis: Hebraicd tame meminine habetur propter voce Haij noth, quae sc mininani, ut putet,habet terminationem. Vnde D.Hiero. ex Hebreo Vertit: Dominus dabit verbum annutiatricibus Flami. Dominus dedit sermone laudatricibus.Campen. Felix, Pagnin Vatab.& Caiet. & Isidorus
Clar. in scholio & quotquot ex Hebrco huc vertunt psalinu, insuper & uniuersi Rabbiui code legunt generes nec mineo. Et proculdubio ita legendum est.Quod si nobis
obilcias primo vulgaiarn iranslationem caeteris, ex decreto concilii Tridentini,esse praeserendam,quae foemininam terminatione non habet. Secundo, quod Chaldaicus paraphrastes,& ipsi. o.viri, tuoru Hebraice erat maiori lateis gelia qua Hieronymi,& oinniti nostri teporis doctorti,venerui masculine. Tertio quod uniuerti pse tres masculino posita illa voce existini arui, licere aut minine ea interpretanda. est plane contra eoru in erem
209쪽
Circa tres versus ex psal c7. 77
A seni re. Quarto quod cum de bellis hic, di victorijs se
monem faciat David,non apparet cur mulierum meminerit,sed virorum tantum,qui tantum bellis gerendis apti sunt, atq; idonei. Ad horum quidem primu respondetur, quod nos vul - .. gatam quidem approbare,& defendere tenemur: no prout in. 7o. interpretibus continetur,sed prout latine reddita circunfertur : at Latine, Vox euangeligantibus, non
magis est masculina qua sceminina,& ideo cotra vulgatae versionis authoritatem non est voce illam accipere
foeminine.Adsecundia respondetur,Chaldaicum quide B &. o. viros peritiores suisse Hebraicae linguae quam caeteros,at illi existimarunt pland vocem Hebraicam foemininam pro masculina positam, & usurpatam a Daui- defuisse, more Hebraeorum qui Vnum genus pro aliori .e . I.iterdum ponunt. Sic Salomo dicitur apud eos Coheleth
quae vox concionatricem significat,ta est foeminina, cutamen Salomoni masculine tribuatur. Suppetunt exein pla apud Oleastrum in prooemio super Penta can. tr. &supet Exodum cit. In illa verba, AEdificauit eis domos. Et sane Gen.3. quod dicitur, Ipsa conteret caput tuum, Hebraice habetur, Ipsum conteret caput tuli. Positu est
C ergo masculinu pro se eminino, & sic in nostro carmine sieri potuit ut poneretur Hebraice foemininum pro masculino:& hunc in modum saluare ab ignorantia positimus Chaldaeum, &. O .l Ad tertium quod uniuersi patres masculine legerint; non arguit non posse etiam legi foeminine: nam,ut ad secundum dicebamus, interdum unum genus pro alio sumitur,& utrumq; fieri potest ut ab Spiritu sancto intentum fuerit. Et licet Paties unum sequuti sint, non aduersatur itiquod alterum nos sequa il, i .mur. Sed di ex patribae unus D.Hier6n. foeminine transtulit,
210쪽
stulit, atq; adeo non est praeter omnium patrum senten- Λtiam nos ira lectio.Ad quartum respondetur,& est notanda solutio,nam hinc incipit nostrorum iam versuum explanatio. Est ergo sciendum, quod apud Hebreos,licet se miti Mihi uis, i ineptae epent ad bellum, siciu & ad regnum,& sacer jum uia, dotium,quemadmodum apud nos: Veruntamen erat Hebraeis ipsis familiare,ut victorias de hostibus a viris latas committerent mulieribus decantandas. Sic illustrem victoriam quam Deus Israelitis aduersus AEgyptios cotulit arta Soror Moysi,& aliae mulieres rythmis, & catilenis, tympanis etiam,& fistulis celebrarunt, Exod. is. BEgresseq; sunt omnes mulieres post eam cum tympanisn choris cantates,Cantemus Domino gloriose, &c.
El. i R. m. i8.cum David reuerteretur victor de certami,
ne inito cum Goliath, egressae sunt mulieres cantantes, di ducentes choros,& precinebant dicentes aut percussit mille,& Dauid decem millia,&c.Quin & in hoc etiaeodem carmine,Praevenerunt principes coniuncti psalletibus,in medio iuuencularum tympanistriarum,scilicet. r dicentes: In ecclesiis benedicite Deo domino de sontibus Israel. Vet,per apostrophen, os qui estis de soni, bus,idest, te sanguine,& genere Israel,ut vult Caie.Vel Cilic dispungentes & eli praeclara interpretatio. In eces sit; benedicite Deo domino de sontibus Israel,idest Domino Christa oriundo,& suturo de genere Israel,de sanguine Iudaeorum. Dominus ergo dabit verba,sermoneque cantatricibus,Vt Vidi ias Virorum decantent. V- Vod sequitur,virtute multa,quanium ex Voce H
Quia se se braica d faba, vel Zaba, cui Latina illa correspom - - c iiij o ito st tam vim & robur quam exercitum sigi nificat Ac proinde la o illius particuli, Virtute multa,