장음표시 사용
211쪽
A omnes eς Hebraeo vertiit, Exercitus m a dice. tur, vel exercitus magni : quidquid Io. Viriintenderint . :Graece ponentes vocabulum quod vim,roburin significat.Ergo vox quae ibi ponitur,exercitum significat,d sa- ba Vnde genitivus pluralis,d sabaoti vel Zabaoth, ec icitus Demusine significat: foeminine inquam, quod eis. Iplurimum considerandum.Nam existimo h c loco pς iἰ at emineos hosce exercitus significari mulieres,mulieres, inqua,quasdam,quae instar militum vigilabant in castris, idest excubabant, in ostio tabernaculi, de quo etia Caici Ω mira Quemadmodum enim n0stra,&maiorum 'o si AB rum aetate, foeminarum moni disem zonuentus Vi O- ει . fandimus quibus scumine sincte,& religiose Deo mi an k in ueteri ieiuDei cultiis specialem curam gerunt: sic in veteri testiri stam. meto mulierum quoddam erat quasi monasterium,qua: ex voto,ieiuni is,& orationibus a ames , a munes libus curis exPeditae in templo Salomonii. - igiM pora Salomonis circa ostituri tabernaculi i ad id deputato existentes,Deo inseruiebant Hoc dicit Orige Ne; tractatu 16.in Matth. Cyril. lib. aduersus Antropo-anor ας.& Georgius Cedrenus,in compendio historiae. Gregor.Nelenus,&Theophi Mattho . vi alij periimul C ti quosmetat Petrus Canibus nostri temporis pius,& diligens scriptor lib. r. le Matia. ix.Sed ex apsi si acrae scri- , pturae locis apertissime colligitur, E Od.;8. Fecit Moy ies labram aeneum cum basi sua, de speculis mulierum, - . quae excubabant in ostio tabernacu li 1 ubare propriu est militu verbum Verum hanc metaphoram an ensu explicuit Chaldaeus, docens quae estent illae . excubjae. . Nam vettit, Quae orabant o. Maejeu nabanti Et a Ma a.Macb.γ
212쪽
18o Quaestio. 1.positiva .mat Lyra,& Vat. Iepte reclusisse filiam suam,quam ima A
ctare,& occidere voverat. Licet communis patrum intelligentia dicat verὰ eam occidisse,& ita dicendum sit, de quo infra.q. 4.positiva.Et sane,Vt obiter admonuerim,cusestum praesentationis Virginis celebramus,& cu Luce. 1.habetur de vidua illa san ta Anna,quod ieiunijs,& orationibus in templo vacabat Deo, nihil aliud significatur: nisi celebris ille,& sanctus mos ab Hebraeis tunc temporis usitatus,quo emine,aut spote propria, si adultae erat, aut iussu parentum, si paruae,in illo monasterio reclud bantur in Dei cultum,& obsequium.De his etiam taminis locus alter habetur. i. Reg.et .vbi inter peccata grauise Asinia,quae filii Heli sacerdotis patrabant,illud enumer tur,quod di refert Iosephus lib.s.antiquitatum.c. i.&habetur ibi. i. Reg.haec in verba: Dormiebant cum mulieribus , quae obseruabant ad ostium tabernaculi. In cuius tamen explicatione historia schol. i.Reg.capit. 4. sic ait:Quidam volunt quod non admistebantur mulieribus , sed corrupti pecunia dabant mulieribus licentiam commiscendi viris suis intra dies purificationum, &c. Porro quod dicit obseruabant ad ostium dicit Caiet ibi. 1.Regα.esse Hebraice verbum deductum ab exercitu, ita quod significantur mulieres per mCdUm cxercitus Cconuenientes ad ostium tabernaculi Quod multum fa
Vt ergo ad nostrum Versum haec omnia accommodemus, sane ex Hebraeo sod omnes, Pagni. Vnab. Flami. Caiet.Campen.Vbi nos legimus,Virtute multa, legunt, exercitus magni, sic:Dominus dabit verbii ,'vel cantita laudatricibusexercitus magni,scilicet mulieribusillisgloriosi & religiosissimi exercitus, quae in ostio tabernaculi instar militu excubabant in Dei cultu uod, ut cu vul
213쪽
A gata ver sione quadret, sic explicari debet. Dominus dobit verbu euangeliaeatibus virtute multa,ideit,ex illa virtute multa,ideli, mulieribus quae ex illo diuino exercitu sunt ut scilia opuli Dei vi torias canant,nuntiem, &celebrent, utq; alia exerceant munera,de quibus insta.
REx virtutum dilecti dilecti:& speciei domus diuide- V I.
re spolia Prior huius versus pars facile habet intelli- - ῶ- gentia, iuxta id quod habet vulgata versio: na explanat distat. qui nam sit dominus ille,qui daturus esset verbum euangeli/antibus,di dicit ilium esseDeum,qui est rex virtutudilecti dilecti idest,populi sui dilectissimi.Nam illa repe
B titio, dilecti dilecti,per episeuxim, vehementiam significat dilectionis, ut etiam dicit Titet manu, hoc loco. Sic alias saepe apud Hebr os,consolamini co solamini, idest, Ut ij,
vehementer consolamini Et psal. iur. Barba barba Aaro, idest, barba prolixa Vel, Ut placuis Rusfino Aquileie-VQ. .. , itustissimo scriptor vox dilecti secundo loco ponitur V, E L i ,ridice relativi, sui,ubi & adducit locu Exod Ei secit Moyses H sicut praeceperat diis Moysi, idest,fecit Moysessicut prae ί ...ic ceperat diis ei. Sic ergo,Rex virtutu dilecti dilecti, idest Rex virtutu dilecti sui. Et species domus diuidere spolia, i idest Dabit populo suo, que speciosum appellat,seu fata Et specieido C milia vel domu speciosam ut diuidat spolia ex hostibus mμε. accepta. Dabi ergo domui speciosis synagogae,populo Israel, diuidere spoliaqus rapuerilsabhostibus.Sedui poste
4rior haec particula reruus intelligatur, videami ex Hebraicis sontibus,quem totus versus sensum habeat. ν D.Hieronymus sic vertiti Reges potetissimi 'derabu, tur s derabutur. Pagn. Campe. Reges exercituis fugient tii. 'fugient. Flaminii 'iugerunt sugerunt:& ira scrὰ omnest ex Hebraeo. Et tunc sensus erit ille:Tam laete,& Desici-- te. cantatrices illa mulieres canend victoriam, ut reges ur: Υ i in L
214쪽
Sigi Quesssio. r. stiva. I inimici,& hostiles,qui iam victi deficere coeperant, nune X fugiant fugiant attoniti,& obstupefacti.Non enim ad vi dioriam parum reseri,quod victores ipsi etiam ante par iam victoriam se victore; clamitent, daumor iste per inimicorum castra spargatur Sic ergo fi minae illae, quae praeliorum euentum circa castra,& locum pugnae spata
re,&expectare solent,& debebant, tam considenter &- eleuata voce victoriam appellitabunt, Vt reges potentis- simi aduersarii id serre non valentes,& victos se esse arbitrantes,terga ig0ominiose vertant,& sugiant. Aut cum D.Hieron.foederabuntur,sederabutur, idest, semineces,
& prostrati mrsericordiam implorabunt, & pacis, scede- η i ratisq; pacta nobiscum inire contendent; magna quidem & iniqua tributa soluturi,ut vel sic vitam suam ab ultimo supplicio redimant,quod eis imminet. 'fsberies do. AlWruin autem hemittichium, Et speciei domus diuimus i quos dere spolia,Optime praecedentibus nunc cph er. Nasti sinimulieres stiendum est dativum illum,speciei , Hebraeis esse posse
hoc loco. inominativum. Vnde D.Hieron.Pag. Foesiae Praten. Caieta.Campen ata. Flam.& tandem omnes ex Hebraeo
per nominatiuu vertum. Et regimen domus t Symnia o chus apud Theodoretit,hic. Vel familia domus,uisla. ' ' : mi. Et nabitatio domus vel habitaculii dona iis, ut Pagia
i Et pulchritudo domus,vi Hieron &c. Sed praealijs mihi maxime probatur lectio illa qua Caicianus,&Foleiigius Monachus Cassinas attulere,Et habitatrix dqmus elisidet spolia, vel qua adduxit Clarius in scholio huius r, I sus, auae sedet domi di sit praedam.Nam tune, is i s det donii, vel habitatrix domus; seu species domus paut pulchritudo domus , nisi)mul res significate aliquid non potest,ad literam,quam solam hic sequimur.Quid si quispiam.dubitet: Quare,quae sedet domi, di, habita mi es ilhc
215쪽
A ὐκ domus dest mulier Decies domus hic Davide appellatur Solutio sane dubitationis in promptu est: nam apud Hebraeos mulier hac appellatione interdum gaudet, scilicet, species domus,eo quod ad ipsam pertiner co. lendae, mundandae, & speciosae reddedae domus. cura uxta illud Eccles. Σ6. Mulieris bonae species in ornamentu'r i s si domus suae Dicitur,species mulieris bonae, idest, species quae est mulier bona. Nuc ergo erit sensus,tam plenam, tamq; integram suturam victoriam,vi reges inimici, &omnes milites aduersarii castra debeant deserere, & tentoria derelinquere, & prae magno metu inglorii fugere: B &tunc securo, & audaci animo mulieres ipsae animal alioqui timidissimum, & quod ad minimum armorum crepitum solet exanime consternari) illae inquim quae
iam Victoriam celebrare.coeperant,nunc in castra inimicorum grassatae, multam Corum supellectilem rapere,& diuide e in ter se possint . Sed quo plau sit bilior liqc appareat intelligentia,ostendamus eam a vulgata versione
non dissidere,imo& cum ea conciliari posse,hunc in modum .Rex ille virtutum populi sui dilectissimi de quo dictum est quod dabit virtutem cantatricibus, labit etiam speciei domus,idest,mulieribus que sunt species domus, C diuidere,idest, vidividant spolia,quae ex inimicorum te toriis diripuerint securissimae. SI dormiatis inter medios cleros pennae columbae deargentatae,&posteriora dorsi eius in pali're auri.Versus . iste est de quo tanquam de cruce pependerunt omnium ingenia. Hic quot capita,tot sunt sententiae. Sunt autem eaeplicatur innumera capita; nam unusquisq; cum in huius versus
expositionem incidit liossequi dedignatus,suam ab alijs dissidentem sententiam proseri. Ego allegorias, & nosti
216쪽
tantum literae sequar. Est autem multiplex literae sensus Λin hoc versu. Communior intelligentia est,ut per cleros intelligamus chitropodas, vel tripodas ,& ollas, lebetes,caldaria,& caetera vasa coquinarum.Pagnimis,si dommiatis inter medios tripodas, Campensis in paraphras, chris tu μή Inter selictine obductas ollas,& atri tanquam carbo. Et
Ia cos' 'φ' demum fere omnes ex Hebrgo eodem vertunt modo.
Felix inter chitropodas. Flaminius,inter olla3. Isidorus, Inter nigras ollas.Et tunc iste est sensus, ut adducitur ex Rab. David in Com. a Sancte Pagni. in Thesauro,Verb. Saphat. Si ambulastis adhuc nigris induti vestibus ob inimicorum afilictionem,adhuc eritis albi sicut alae colum Bro alba er bae,quae tecta est argento Et sic sere omnes ex Hebraeo. nigru.pro a Pro quo in memoriam reuocare vos debetis id quod peru Cr adη apud omnes in consesso est, videlicet, tam apud sacros, μυη quam apud prophanos authores,per album,candentemve colorem significari quidquid faustum erat,iaetum, &: bonum. Contra vero per nigrorem,& colore atrum supremam significari miseriam,& calamitatem. Sciedum quod ficus alba verba sunt Macrob.lib.3. saturna. Q χω ex scelicibus sit arboribus, contrά nigra ex in elicibus Docent nos utrumq; pontifices. Per me dixit Persiu0 sint omnia protinus alba, idest, s ulle & s liciter eue- cniant.Et idem:
Et potis est nigrum vitio prae figere theta.
Per literam,theta, olim significabatur mors, vel poena
217쪽
Circa tres versus ex psal. 67 i s s A Tuumo nomen thetoedi ilis notet.
Cuius ratio ea erat,quia scilicet,nomen mortis, quae Grece dicitur,d hanatos,per theta inciperet.Hoc ergo theta, 'quod erat mortale,& in elicissimum signum, nigrum dicitur a Poeta ut summam miseriam significaret. vide Coua. c.alma mater.de sent.excom. lib.6.1.p.relectio.=.8. Albus eoiornu. 8.Vsq; ad fin. 3.Per candorem verosignificabat quid- Dijssicen quid laetum erat:nam, reserente Tullio de natura De
rum, is color dijs sacer erat,cui & sacri scriptores fauen'. z 'qui colore albo vestitu dicunt Christu in transfiguratio- B ne gloriosa,eode Angeli in eius resurrectione,&ascensio One apparuerunt,eode apud Apoc. sepe.Vnde & apud antiquissimos tabellis albis, nigri'; Vtebantur in iudicijs, l . quod in multis nunc comunitatibus est in usu praecipue .u in nostra Augustiniana, ut scilicet albis cu se stragantui, i approbent,cum Vero nigris reprobent. Qus pertinet id qquod Didymus,super lib. i6.Odyss. Homeri, ait: Cum Mercurius apud Deos accusaretur aliquando,& ad iudi-tiu cora eis deferretur,Dij post examen cause tabellas al
c nec approbantes,nec conde nantes tabellas proiecerunt. Hoc factu cu mortales hoc in mundo intellexissent,Mercurid in triuijs stante,lapidii ad ipsius pedes proiectione hon orare constituerulo Sicq; intelligetur quod habetur Proxier.26. Sicut qui pressit lapide maceruu Mercurii, P - .
sic qui dat bonore insipieti parcet, scio, lector parςthesi ς ε ς breuissimae: Na sicut ille honorat Mercuriit,ita Ele insipiente Qua ob causa nuc inter Chrianos, cruces ligneae priui. in triuiis posite, lapidu plectione honorant a viatoribus vulgo, Hocq; ceremonte signu inde cspisse existimare
218쪽
debemus quod pie fideles honorem quem olim Mercu Ario impie dabant cruci Christi coeperunt deserre. Ergo albus color laetitiam, gloriam: niger vero miseriam, & τ πη-- tristiuam significat Vnde Thronorum. 4. Candidiores NaZaraei eius nive,&c.denigrata est super carbones facies eorum.Idest,Qui erant gloriosi §ices,quomodo effecti sunt lugente miseri,atq, despecti Sic ergo pulchra antithesim habet noster versus: Si dormiatis inter me- dris cleros pennae columbae deamentatae,&zidest.Quasi . aiis prie magno holitum timore,& belli periculo luis m- gri,anxii,& calamitosi,Deus vos victores faciens reddet. f. candidos, albos iesices sicut columbam dearg entatam. REst praeclarus sensus literatis. a. Expli α Altera etiam intelligentia literatis est: si nomine cle illis, rorum legamus cum D Augustabrtes, non tamen cum sit ri pro ii Io ia allegoriam ascendamus duorum testam torum sqri ρη duarum haereditatum, sed plano sensis hunc in modum Si dormiatis inter medias sortes des , ter media pericula Si de vobis,& de bonis vel tris sortiantur inimici, ut stilent victores super milens victis,& super Ctar bona sor tisi,ut apud Virgilium tot i;
corpora natorum, lat ducti ortibus γrna. Et super Christi domini vestibus miserunt sortes imin pij Iudaeorum: sates lites, tanquani super bonis vicit. L er
o Q verseminiinter mediis sortes,in mi cardine n extr maalea: vos tamen gloriose in lumini,sicut columba, &, auolabitis silici pernicitatevisae volvi ferentes victor . ii symbola, nitorem,scilicet,auti,& argenti.Eritis victore,
219쪽
Circa tres Versus expsa 67. a 87
A cum D.Hieron. si dormiatis inter medios terminoῖ,nempe inimicorum: sit sitis intermedia regnorum cosinia, Vt etiam habet versio Caietant,en las ravas de los Reynos, cleripro ter ubi maiora,& frequentiora solent elle pericula, propte- ii corsa quod inibi seditiosi di scelerati licentius vivant pro 'se' ' pter facile remedium atq; perlusium quod habent tran- 'seundi ad aliud regnum poti patratam noxam,in quo ca p pi,dr apprehendi non pollunt a lictoribus, di satellitibus
altepius regni.Si ergo litis inter media pericula, inter mal leam, di incudem, in acie nouaculae, vos tamen minime paveatis,quia facillimo negocio liberos vos ceu co-
columbas auolare faciet Dominus, & inimicos qui vos. demoliri,& usq; ad internecione affligere sperabant, fresua ficu iratos telinquetis. C Ed his adiiciamus quartaeXItasitionem: qua Vrom VIII. nes percipiant, scire oportet,vocem, quae significatur Quarta fit. vocabato clerorum, Hebraice eae phalaim, deduciq; gillaris intela verbo saphat, quod significat ordinare, seu disponere, ut docet oleaster super Genes cap. 49. & latius Pagni- ς .nus inThe auro, verbo Saphat.Vnde putant hic optime VCrri, Inter medios ordines, vel acies,ex R. Abrah E se oleaster ibi Gene. s. 'bi nos legimus, Isachar asi-
c inus sortis habitans inter terminos, Vel inter cleros . legit, inter ordines nam vox Hebraea quae ibi, habetur, eadem est cum ita quae in nostro habetur versu : licci ex R.
David in lib. radicum,abj sic putent legendum: Alinus sortis habitans inter duas sarcinas,ideit,adeo fortis,ut cubet into duas sarcinas,di surgat cum illis. Alii ibi, Habi
tans inter duos term:nos: & assignant terminos hos mare Meuiterranum,di mare Galileae,inter quae suam habuit sortem tribus illa. Rursus CX eodem Pallia.in thesau-IO scie luna,vocemiliam sephataim, quae in his duobus Z locis
220쪽
locis habetur, ilicet Gen. q.& in hoc nostroversu,ege Α . immeri dualis, ut iste sit sensus: Si dormiatis, vel stis,&versemini inter duas acie; & ordines,scilicet,inimicorii:& vos dormientes, ideis expositi magno periculo,ita ut nec defendere vos ullo modo valeatis,& loge minus offendepe aduersarios vestros. Γ t huc in modu explicatur prius hoc huius vestiushemistichiu,quo ia paratur via ad egregiam interpretationem,quae inde elicienda est. Deinde v t nostra haec explanatio non coacta, & extorta videatur a litera,in mentem oportet reducere id quod superius aduertisse me memini, scilicet, in hoc Dauidis psalmo, victoria etiam decantari, quam de Assyriis Chal Bdaeis,& Babyloniis laturus erat populus Dei. Cum enim . multas Dauid hic decantet victorias iam praeteritas,praesentes': populi Israelitici,ex preteritis illis,& presentibus Ominatur,& Vaticin. hur multas aliasquq de finitimis hostibus erat reportaturus. In hoc ergo versu triumphum ex Assyrijs reportandum Vno tetigit verbo. ι - T Am sciendum ecto ex profanis scriptoribus, qui hac in 1 parte multum cosonant sacris,Columbam apud Assy ὀ g . ri6; Babylonios, & Palesthinos in ta multo olim precio coluriia D & Veneratione suisse habitam, ut diuinos ei honores dearis erat so ferrent,eamq; Veluti Dea colerent. Apud eos erat inges Cera. nephas columbam occidere, sicu t apud Athenienses, noctuam Tibul.lib. i. elegia.7. hoc illo pentametr tetigit.
Alba Palfhinosandis columba Dro.
Et quanuis in hoc Tibulli carmine erratum fuisse ab impreabribus,existimet Iosephus Scalig.ponentibus, Syro,pro suo, atq; adeo ipse emendauerit, suo: quia sicut nodicimus Romanus Italus, neq; Gallus Celta,ita non e edicendum videtur, Pales hinus Surus:Ceterum ouonia