장음표시 사용
71쪽
- 53 vocatur, interficere liceat Ρlerique certe divini et humani juris
interpretes las esse tradunt v Et rursus pronuntiat Bodinus cuiviseivi licere tyrannum interficere qui in populari aut optimatum statu princeps est, ne tamen jura majestatis habet, si sua potestate ad
civium caedes, Stupra, rapinaS, abutatur.
Sed regem a principe sejungere necesse est, inquit Boisinus. urauod si monarchia quaedam est summa unius potestate constituta, qualis est Francorum Hispanorum, Anglorum . ubi reges sine controversia jura Omnia majestatis habent per sese, nec singulis civibus, nec universis sa est summi principis vitam, famam aut fortunas in discrimen vocare, seu vi se judicio constituto id fiat, etiamsi omni seelerum ac flagitiorum, quae in tyrannos convenire antea diximus, turpitudine infamis esset. Nam quod ad judicium attinet, nulla magistratibus, ac multo minus privatis in summum principem potestas est, quum non solum ab ejus unius omnia omnium imperia pendeant, sed etiam eo praesente magistratuum et collegiorum omnium potestas conquiescat. Longius etiam hac in re procedit auctor, censetque supremam deberi poenam si quis vel mente regis caedem agitaverit. Hoc tametsi cogitationes hominum flagitiosorum nulla poena leges persequantur, sed ea tantum quae diei factove oras in scelus erumpunt, si quem tamen violandi principis prava cogitatio ceperit, etiamsi nihil tentaverit, hanc tamen cogitationem capitali poena plecti Opportere judicarunt . quanquam ne ullus disputationi aut ambiguitati locus relinqueretur, etiam improbos magistratus
subditis sanctos esse oportere cavetur.
Denique concludit non verbis sed suppliciis esse Occurrendum illis qui regis caedem comprobent si uae quum divinis et humanis legibus perspicua sint, argumenta contraria refellere, hominis est et litteris abutentis et oti quemadmodum igitur eos qui an Deus Sit necne dubitant, non argumentis sed poenis acerbissiluis refellere oportet ita quoque statuendum est in eos qui perniciosissimis scriptis subditos in principes armare consueVerVnt. Proinde tyrannus descriptis signis quae prae se gerit agnoscendus eapitali damnatur poena ab eodem scriptore qui maximam inter aequales sagacitatem de jure politico exhibuit. Mirandum quidem illud, ne unum quidem exstitisse inter omnes ejus aetatis scriptores de tyrannis disserentes quin suaserit vel comprobaverit tyrannicidium. Verum est Bodinum in eodem capitulo tyranni caedem comprobare, regis Vero quan severissime vituperare exquisite et solerter habita
72쪽
- 4 distinetione. Sed nihil valet, si ad legem moralem spectes, illa distinctio. Necesse est supra opiniones et interpretantium libidines
vel errores emineat lex. Unde enim ortura est satis gravis et excelsa auctoritas qua certe et sine controversia declaretii utrum princeps quilibet tyrannus sit annon Sicarius nempe seu animi ardenti affectu, seu religionum pravo furore instinctus semper tyrannum esse eum judicabit quem occidere destinaverit. Attamen et in reprobando quae hac de re protulit Bodinus aequum est profiteamur ab eo exhiberi doctrinam tantum, et rationem quamdam nihil ad rem pertinentem, neque ea intendi posse quae censuit in quemquam aetatis suae principem, nec usquam inveniri eunt quem diligentius definierit tyrannum. Aliorum contra auctorum de quibus supra memoravimus si vel unum librum evolveris, facile agnoveris non animo effictam esse tyranni personam, sed expressam praesentis et viventis principis cujusdam imaginem subscripto etiam nomine. Nulla est apud illos rerum gratuita contemplatio, nulla, ut ita dicam, academica disceptatio, sed ad cruorem landendum acerrimae incitationes.' Ceterum ipse Bodinus curat stricte et praecise definiendum quorsum pergat exitiosa et ambigua illa pinio. Dum tyrannum quem describit occidendum censet, at vetat ne rex quilibet e pravissimus violetur. Dum super Omnes eminet rex, nulli subditorum lieet vel judicium vel manus in cum intentare, qualia et quantacumque deliquerit. Quibus Verbis sane omni noxa eximitur vel periculo ejus sententia quoad ad praesens tempuS. . Ρerlecta igitur et diligenter excussa nostri auctoris de hac re an liceat tyrannum occidere disceptatione, affirmari potest ab eo improbari regis caedem eorum Vero qui per vim regnum occupaverint, sane licere exIgtimat, sed minus caloris in hoc defendendo impendit quam in criminando si quis eo jure abutatur politicis religiosisve excitatus assectibus.
73쪽
DU TYRΑΝΝICIDIO APUD FRANCO-GALLIAM ET CALVIMANOS QUOSDAM LIBELLOS IΝCERTIS AUCTORIBUS Iurisconsultis de quibus in novissimo capitulo disseruimus, libemtius addidissemus Franciscum otomanum, si in libro, cui nomen
Franco-Galliae, veritatis studio magis quam causae suae commodo consuluiSSet. Ideo otomanus nobis videtur annumerandus inter auctores
mordacium libellorum, qui atrocibus saevitiis exulcerati quibus sui sent obnoxii et caede Satibartholomaea, iracundis et ultionis cupidis assectibus inserviebant. uum insestis armis in oppressoresi umpere non possent, acuto alam in eos saeviebant. Quorum inter praecipuos exstitit summa jurisprudentia notus Franciscus Hotomanus, qui multa vix arte e trucidantium manibus elapsus ab Avarico Biturigum Genevam sese receperat. Eodem seretempore et Gallicas caedes narrando persecutus est, Vitamque ami-ralii Cotini narravit, ediditque Franco-Galliam. uorum librorum primus mentito auctoris nomine anno 157 3 editus est sub hae inscriptione : De furoribus Gallicis, horrenda et indigna mirallii Castillionii, nobilium atque illustrium virorum caede, scelerata aetnaudita piorum strage passim edita per complures Galliae civitates sine ullo discrimine generis, eaeus, aetatis et conditionis hominum vera et simpleae narratio, Ernesto aramundo Frisio auctore. Carmen in prima fronte praepositum erat: Vis consilii expers mole ruit sua Posterior, ut videtur, anno tantum 1579 prodiit in lucem hoc titulo Auspar Colinii Castellionii magni quondam Franciae amirallii vita, nunc demum ob defectum eaeemplarium in gratiam
74쪽
et usum christianorum prineipum, politicorum, aulicorum, militum recusa. Omnium denique ejus operum quod maximi sui momentide Franeo-Gallia anno 1573 editum expressam saetionis calvinianae
rationem et doctrinam exhibebat a quippe quod post titulum illud
subscriptum gereret Tractatus sagogicus de regimine restum Gabliae et de jure successionis libellus, statum veteris Reipublieae Galliae tum deinde a Francis Oeeupatae describens. Stragibus et omnibus vexationibus agitati protestantes ad arma arripienda coacti sunt, et ex religiosa familia in saetionem politicam abiere. 0uod necessario fieri debebat, decimo sexto praecipue seculo, qua aetate civilis potestas et religio adstrictius inter se comjunctae erant. Quo perducti sunt ad vindicandam libertatem, quae nemini antea in mentem succurrerat. Insumitur liber de Franco-Gallia eliciendis ex praeterito tempore originibus et institutis libertatis. Et accurate perquisita illa majο- rum institui ad suum tempus aptari cupit auctor, ut inde exoriantur remedia malis praesentibus Ideo praelatur his verbis Cogitanti mihi de Franco-Galliae nostrae institutis, quantum ad
USum reipublicae nostrae, et horum temporum opportunitatem satis esse videbitur, conscribere nThuanus paucis verbis de Franco-Gallia sic locutus est: u vulgatus eodem tempore liber Franco-Galliae titulo quo magni nominis sua aetate jurisconsultus probare nititur regnum illud inter christianorum principatus florentissimum non hereditatis jure ut privata patrimonia, sed nobilitatis ac populi judicio et
suffragiis deserri solitum : et, ut eligendorum regum auctoritatem, ita et abdicandorum et exauctorandorum potestatem penes regni comitia et publicum gentis conventum antiquitus extitisse, exemplis ex hilippi Valesii, Joannis, Caroli , Caroli VI, ac denique
Ludovicio temporibus repetitis. Id vero maxime urget, Omnitempore ut a successione sic a publica Omni procuratione mulieres exclusas suisset.
Sane in errorem de historia haud semel prolabitur, indigesta saepe eruditione imbutus, sed laudabili verborum elegantia commendatur liber. Ceterum et in vagando per retrusa Germaniae silvas assidue Hotomanus ad aequales mentem et animum intendit. Ita ad exemplum, quinto capitulo de Francorum nomine, variisque excursionibus, et quo tempore regnum sibi in Gallia constitum
75쪽
- 57 rint, molli aeque et vivida oratione in has voces effertur a Valeat igitur omen, ut Franci vere proprieque dicantur, qui tyrannorum servitute depulsa, honestam, etiam sub regum auctoritate, libertatem sibi retinendam putarunt. Non enim regi parere servitus est: neque qui regi parent continuo servi habendi sunt; sed qui tyranni libidini, aut latroni, aut carnifici, tanquam pecudes lanioni sese subjiciunt, ii demum vilissimo servorum nomine appellandi sunt.
Itaque reges semper Franci habuerunt, etiam tum quum assertoresse ac vindices libertatis profitebantur et quum sibi reges constituerunt, non tyrannos, aut carnifices, sed libertatis suae custodes, praesectos, tutores sibi constituerunt.
Hac fictione perita, dum studebat ex antiqua regiae potestatis disciplina aliquam quasi libertatis scintillam excudere, Hotomanus patrio inserviebat amori, populariumque studia incendebat in se conversa. uum enim conserendo habitam apud Graecos Roma-nOSVe rempublicam eum Germanorum annalibus regiisque Gallorum gentibus a Merovaeo Caroloque magno ortis consimile aliquid suisse perhiberet id conspicuum efficiebat uno quasi tenore et cursu persecutorum seriem superstitem usque et vivacem viguisse libertatem.
0uo demum spectet et quid secum serat liber de Franco-Gallia his brevibus passim excerptis explanare possis uod regalis dominatus, si sine freno relinquatur, ubi in tantam omnium rerum potestatem, tanquam in ludibrieum locum, venerit, facillime in tyrannidem delabitur. . . , Ideo populis inesse debet jus ut suo arbitrio sibi rectorem deligant, re non haereditario jure sed populi judici et suffragiis . Voluntatem et placita cujusvis subire si non hominum liberorum est et lumine ingenii utentium, sed pecudum
potius et brutorum consilii expertium . Itaque si jus omne et creandorum et abdicandorum regum penes solemne genti concilium ... Depositio regis et alterius institutio non ad episcopum tantum modo, neque ad clericum aliquem, aut elericorum collegium pertinet, sed ad universitatem ivium inhabitantium regi nem, vel nobilium, vel ipsorum valentiorem multitudinem. Miro favore et studio exceptus est liber et saepissime typis emetus, avideque trium editionum exemplaria intra unum annum abrepta, simul atque in gallicum sermonem a Simone Goulartio
opus translatum. Sane a principibus catholicis prohibitus est liber, sed nihil aliud prosectum est quam ut latius propagatus fuerit. Ipsemotomanus resert in epistola die septima anuarii anni 1575
scripta, quondam a Sabaudiae praecone proelamatas esse de Franco-
76쪽
- 38 Gallia prohibitiones, jubente duee , Nudius octavus o Cham-bery buccinatores in soro ducis Sabaudis et senatus interdixerunt
ne quis eum libellum et novum alterum de magistratibus et civitate vendere aut domi habere, legere, contrectare auderet. Hoc nuncio accepto typographi eertatim accurrunt ut alteram editionem adoriantur .
Quid in se gereret Franco-Gallia sane intellexerunt aequales, politicam scilicet rationem Calvinianorum, quae, Hotomani judicio, tendere deberet ad abrogandum Caroli non imperium, expellendamque matrem ejus Catharinam, et novam quamdam regni instaurandam sormam populari jure et potentia sullam, in qua penes nobilitatem maximam in partem ex Calvinianis collectam sutura esset suprema civitatis directio. Mentes mire inceis derunt quae ab Hotomano de his rebus concepta erant. Documento nobis esse poterit libellorum infinita multitudo, qui his temporibus in lucem exprompti sunt, a FrRnc0Gallia quasi a fonte decurrentes. Eorum nonnulli collati sunt in
tria volumina, quibus inscribitur moires de Estat de Franeesous Charies X , et ubi primum editus est Boetiani libellus,
de quo supra memoravimus. Ex quibus libellis publicatis adparandos seditionis animos, titulos salis esse duximus proferre Traile uiroi des magistrat fur eur svjeis, publie par ceu de Magdebourg, Panis D L, et maintenant me et augmente de plu- sleur raison et Memples; pophtheymes et discour notabies recueillis de divers autheur contre a tyranni et les tyrans; Discourides jugement de Dieu contre les tyrans recueilli des histoires sacrem et profanes et nouvellement mis en lumiere Politique, dialogue traitant de la uissanee autorii et si devoi des princes, des diversiouuernemenis, jusque ou Pon doli supporter la tyrannie, si, en ne oppression eaetreme, i est loisibi auae Qeis de preudreues armes potir defendre leui vi et liberi quand comment par qui, et par que moyen cela se doli et peu Dire; - Discours politiq- des diverses uissanees tablies de Die a monde, uisotivernement legitime fleelles et voir de euae qui, soni assujettis, etc. His exemplis ad exemplum tantum prolatis plane manifestum efficitur jus renitendi et rebellandi praedicatum et appellatum esse. Haec omnia scripta parvi sunt momenii, et vana quadam decla-
77쪽
- 59-matione tument indigestaque eruditione et obscuris incertisque conceptis Ad demonstrandum tantum proficiunt sensim tyranni caedem animo volvere et fovere protestantes, qui numero pauciores non habituri erant in instituendis conventibus continuoque habendis satis firmam exercendi cultus libertatem : sed non plane aperitur illa conceptio mentis, nec nitide ex seriptorum ambagibus expromitur. Ideo antiquius nobis est citatim ad scripta devenire quibus apertius de tyrannicidio tractetur. Tyranni caedendi jus praecipitur et laudibus praecis extollitur in libello qui editus est anno 1574 dicationeque Elisabethse Anglorum reginae oblatus sub hoc titulo : Revell&-mati des Franeat e de Dur uoisins, compose par Eusebe Philadelphe osmopolite, en forme de dialogues. Quis Vere fuerit hujus auctor ambigitur Theodoro
Beχse a nonnuuis addicitur, ut ea tempestate fere cuncta a Calvinianis sine auctoris nomine scripta sunt qui Hotomanum protulerint, Franco-Galliae auctorem Uterque, ut videtur, et nonnulli alii fautores consortesve religionis resormatae operam ad hoc opus consociaVerunt, quo res praesentes ad minima quaeque et cognitione dignissima explanatae digeruntur, nec sine arte eloquentiave
expressae, adhibitis hortationibus quae populum Gallicum ad rebellandum finitimosque ad opitulandum incitent . Libellus gallic sermone evellie-matin his scriptis sine dubio
annumerandus egi, quae a multis communi opera effinguntur,
quorum enippae exemplar exhibuit praestantissimum. uum servent animi acri ardore ad decertandum instincti non tam pro sua quisque fama quam pro communi causa dimicat fit societas et quasi aretis ordinibus condensatur acies ut majores sint vires et ad lacessendum et ad propugnandum. Noster libellus quos ex selectis locis componitur, quidquid illa aetate disceptando agitaretur promiscue attingens. use sint in tali opere vitia omnibus scitum in componendis partibus inaequalitas, nullaque congruentia, repetitiones, diVagationesque. In secundo dialogo, oliticus quidam et Historicus inter se de protestantium statu apud singulas Europae natione contabulantur, et praecipue Anglis reginaeque Elisabethae sedulius attendunt, cujus in custodia tenebatur Maria Stuarta, ad excipiendum regnum genere designata si superstes foret. Facile intelligitur quanto horrore Re-
78쪽
formati, quanta vero alaeritate Catholiei permoverentur, quum praesagirent fore ut mortua Elisabetha, sub ditionem et sceptrum Angli detruderentur neptis uisiorum. Itaque oliticus eodem accensus odio, quo miserandammariam omnes protestantes insectabantur, exquisite prodit et enuntiat quam vehementer ad civilium rerum et divinarum utilitatem intersit ut Elisabetha extremum supplicium de aria sumendum statuat. em possit non stupere, quum legat virum honestum et probum, imo Gallum, decimo sexto seculo illa atrocia verba potuisse emittere Seigneur, Vit-elle encore cette fatale edee ais qu'attendent-il ces Anglais Ν' a-t-il sme qui remontre acla reine et a son conseil la necessite qu4lsint de s'ote uno telle epine duiled n uibus subjicit collocutor Ilo en a des plus doctes et des plus eles qui n'on rienoubli a tui dire fur es arguments mai la reinera 'Angleterre est si bonne elle est tantiletne de clemene et de douceu qu 'olle ne prendioint de platsi a voi verser te angi , -- uelle ouceur,notre Seigneur, et quelle clemenc est celle-lli , exclamat oliticus, et in antecessum aris supplicium laudibus extollit, quod ejure et ex officio Elisabethae esse contendit; poenamque esse maximΘlegitimam tanta gravitate verborum confirmat, im necessariam, ut Historicus se mirandam illam sententiam omnibus commodi publici fautoribus spondeat nuntiaturum. In perorando, Politicus nihil aliud quam immaniter et indigeste congerit locos e Seripturis excerptos, ut Dei Verbis ultionem et cruorem repetat. lnus nimirum restinandi studium Elisabetham urgebat quam istius libelli avetorem, quum decimo septimo tantum anno post infandam illam insimulationem ab insensis saetionum animis ortam securi caput subiecerit Maria Stuarta Abhinc initium cepere regis trucidationes Libellus noster suscepit eas omni noxa eximendas, confirmato jure occidendorum tyrannorum his verbis 'est de tous es acies le plus illustre et te plus magnanime, elant, comm tres biencie montre Ciceron, un et acte, quandaten ii sera execute paris lamilier dutyran, out plein 'honnsitet et de bienssiance conjointe ave Iesalut et rutilite publique. v v nihil potest in tyrannicidium
79쪽
QUID DE TYRANΝICIDIO SENSERINT UBERTUS LANGUETUS IN u ΙΝ-DICIIS COΝΤBA TYRANNOS , T BUCΗΑΝΑΝUS 1 LIBELLO DE IURE REGNI APUD SCOTOS m. Nusquam magis spirare in hoc seculo et tristiori asperitate videtur Calvinianorum mens et sacrosanctae Scripturae natus, quam in libro sine vero auctoris nomine primum anno 1581 in vulgus edito
sub hoc titulo : Vindicio contra tyrannos, sive de principis in b-pulum populique in principem legitima potestate, Stephano Iunio
Diu existimatus heodorus Bega illius libri auctor esse nonnullis vero Franciscus Hotomanus, vel Buchananus, vel hiIlippus Mornaeus Plessius. Sed demonstravit Baylius, in Indice historico et Ontiso, hunc librum ab uberto Langueto scriptum fuisse
1 Recentissime eruditus Waddigio quaedam attulit argumenta ut indiciasa ornaeo tessio compositas esse probaret. Nihilominus minime eam rem expeditam esse fatetur, quanquam quidem ornaeo potius quam angueto librum attribuendum esse censet. De Huberti anguet vita. Paris, Ernest Leroux, 1888, in-8.)Baylii vero auctoritatem potissimum sequimur. Namque secundum rOnchini theologi Genevensis unebrem orationem in obitum Simonis Goulartii habitam, oulartium ab Huberto Languem indicias scriptas esse certo scivisse constat operae pretium est haec ronchini verba demoularii referre γα Quam impleverit orbem fama latissimae eruditionis qua pollebat vel uno hoc argumento constabit Henricus tertius rex Francorum, curiosus omnia nosse quae toto regno dicebantur et scribebantur ut ea ratione cogitationibus et consiliis omnium interesset quum legisset librum qui Stephani Junii Bruti nomine Vindicius habet contra tyrannos et quis sub eo nomine lateret autor avidissime cuperet scire post delusas omnes explorationes non putavit compendiosiore Via pervenire posse ad ejus rei quam inquirebat notitiam, quam indicio nostri Goulartii, quem nihil latere credebat eorum quae typis evulgabantur. Ad Go lartium mittit qui ab eo rem edoceretur Autographum autoris Viderat nosteret sciebat opus essem uberti anguet viri a singulari pietate, doctrina, rudentia celeberrimi, quod vir illustris et literatae nobilitatis decus Philippus Dj0jtjZodi IOO le
80쪽
- 2 Melanchthonis Arausionensisque amico eruditione et scientia doctissimo, integritate et magnitudine animi excellentissimo, qui vix infestas catholicorum manus effugerat die Sanbartholomaea, ct libellum typis mandatum esse post auctoris mortem a Omaeo Plessio, qui praelatione ornavit obsignata hoc mentito nomine Cono Superantiu VRSco .:
Inquirit primo auctor an subditi debeant principibus obedire siquid contra legem Dei inperent.
Et statim respondet Regibus propter Deum, non ad VersuS Deum, Deo servientibus, non adversantibus, Dei jura tuentibus, - is vadentibus, obtemperandum.
Illud me se gerit propriam et peculiarem uberti Langueti liber,
quod per subdita est novi m-dam doetrina, cui mira in posterum deberetur fortuna, nescio qua contraretus species. At non ex una meraque ratione demonstrationem et conditi mea inius foederis excudit, quod nihil ad usum vel experientiam pertinebat, sed ab historia, ne a Romana tantum ut achia vellus, Gallicave ut Hot manus, Sed ab antiquiore et multo magis veneranda, id est ab historia sacra A eri pluris argumenta expromit et librorum sanctorum auctoritate sulci concepta sua, eosque ut ultimam rationem colit, et ad omnem quamvis gentem christianam convenire profi- latur quodcumque ab Hebraeis oriatur.
Mornaeus homae Guarino typographo tradidit excudendum et publico dedit, quum post auctoris obitum in suam potestatem venisset. Quod tamen distulit indicare noster ne sanctissimi viri manes immerito sollicitarentur. η Disquisitio de autore Vindiciarum contra tyrannos quae sub nomine Stephani Iunii Bruti Celtae aliquoties typis editae sunt. Λmstelodami ex officina aegidii alckenter, anno 1662, in-8. Itaque principem editionem Gallicamque versionem anno 1581 typis excussas suisse, et antiquiorem annum libellis sulso inscripsisse uarinum typographum nobis Videtur. Huic sententiae assentit Agrippa Albinius in secunda Historiae Universalis editiove, et argumentum magni momenti asseri, quippe qui iuprima editione Ornaeum ut Vindiciarum auctorem designaverat Plerique recentiores auctores Albini sentennam sequentes indicias scriptas esse a Languet affirmant. Ceterum est una non contemnenda conjectura, ex stylo, methodo et ratione disserendi desumpta, quae, ut jam Disquisitionis supra citatae auctor scripsit, ingenium et studia eruditi jurisconsulti, atque una exercitati expertique politici, qui mores hominum multorum vidit et urbes, sapere videretur si Praeter juris Romani et jurisconsultorum citationes, allegantur historiae jura, statuta et mores politiarum quarumeumque specialium in Europa, quae a nemine proficisci potuerunt, nisi cui per peregrinationes, multorum politicorum familiaritates, assiduas scriptiones communicatorias, proprias insuper negotiationesae pragmatias arcana erumpublicarum et aularum perspecta erant. Talem Vero fuisse Languetum et elogia praestantissimorum virorum, e quae prostant epistolae ipsius ad Sidnrium, et Cameriarum abunde testari possunt. Dj0jtjZodi IOO le