De tyrannicidic apud scriptores decimi sexti seculi: Thesis

81쪽

- 63 Secundum Scripturas, Languetus regum institutionem mutuum esse contractum existimat, ultro quasi citroque data fide. Duplex foedus in regum inauguratione legimus : primum inter Deum et regem et populum, ut esset populus, Dei populus. Meundum vero, inter regem et populum, ut bene imperanti bene obtemperaretur is Allegat a Scripturis excerptum locum, quo Samuel regem Hebraeis praeficit ea lege ut Deo pareat, alioquin periturus : Obedite

et servite Deo tam Vos, quam rex vester qui est super vos. . . Alioquin et vos et rex vester peribitis. - 0uod si reges foedus consu-derint, Deus pacti conditiones jam non exsequitur Ac si diceret Deus : pactum violarunt, conditionem non impleverunt; neque ego itaque amplius teneor. Majestatem meam imminuere volunt; ego regnum ipsorum Vero imminuam.

Quamvis Evangelium in locum legis Osea subditum sit et reges ehristiani in locum regum Hebraicorum, nihilominus viget laedus iisdem poenis sancitum. Ρagani reges ipsi vel inscii sese tanta assentatione obstrinxerunt: α uid vero de regibus ethnicis statuemus Procul dubio et

si ii extrinsecus non unguntur a Deo sunt tamen ejus vasalii, et ab eo uno potentiam suam acceperunt Seu sorte, seu alia quavis

sorma eligantur. Si sumagio, Deus regit corda hominum et dirigit quo ipse vult. Si vel sorte, sors conjicitur in sinum, inquit Salomon, et judicium ejus a Domino. . . Eisi Deus legem suam non ita diserte his atque illis commendarit, est tamen quod agnoScant, Se , quod regnant, De supremo regi debere. Itaque si tributum eo nomine De persolvere minus curent, saltem quod Deo a subditis debetur, intercipere et avertere ne tentent, aut ulla alia in re divinam sibi jurisdictionem arrogent. Id vero proprie assectati regni crimen est, quod Deus ipsos reges ethnicos gravissime ultus est. Inde confiirmat principem subditum esse Deo, et facile ita definitet perorat primam libri quaestionem : si Cum itaque videamus eodem sere modo reges a Deo regno investiri, quo vasallos a domino superiore, laudo, iisdem de causis eo beneficio privari, eodem serme loco, hos, quo ii Ios esse, reges omnes Dei vasallos esse, omnino statuendum est. Hoc vero posito, quaestio nostra facile finietur. Si enim Deus est domini superioris loco, rex vasalli, quis non domino potius quam vasallo obediendum pronunciet Si Deus hoc praecipii, rex contra, quis regi adversus eunt obsequium denegantem, rebellem judicet Imo vero quis non rebellionis damnet, si aut De segnius pareat, aut regi ea in re pareat. Denique, si

82쪽

hinc rex illinc Deus ad delectum nos Vocet, quis regem, ut Deo militemus, deserendum non statuat Ergo non modo non tenemur obedire regi contra legem Dei quid imperanti, verum etiam si obediamus, rebelles sumuS.

Venit postea ubertus Languetus ad exquirendam secundam quaestionem an liceat resistere principi legem Dei violanti et ecelesiam Dei vastanti quibus, quomodo et quatenus. Ad quod explanandum adhibet sacram Scripturam et Iudaeorum historiam. Ad laedus antiquitus sancitum inter Deum populumque Se Oufert, illudque conspicuum et singulare praebet quod juris civilis

scientiam cum mente Scripturae et ratione heocratica consociat. Ut juris prudentes potestatem regiam super jus civile superstruxerant, ita Languetus ab eodem jure civili initium et causam potestati politicae, ad usum Calvinianorum, elicit. In icto cedere, euLinterfuerunt una ex parte Deus, et altera rex populusque, hi sese erga Deum conjunctim obligaverunt u Videtur ergo Deus secisse, quod in dubiis nominibus creditores sacere solent, ut plures in eamdem summam obligentur, ut ejusdem rei duo pluresve rei promittendi constituantur, a quorum unoquoque, tanquam Pri cipali reo solidum peti possit. . . Ita tenetur rex per se Israel itemper se, curare cavere ne quid detrimenti ecclesia capiat. Uter vero negligat, Deus ab alterutro integram rem petere potest, et eo quidem magis a populo, quam a rege, quo plures et dissicilius labuntur et magis solvendo Sunt quam nuS.

Ex illo foedere inter Deum inito et regem populumque, necessario oritur jus resistendi. ui enim servari possit tale foedus, si populusa regibus adduci possit ad honorandos Deos alienigenas' Ita devenit Languetus ad definiendum jus armis renitendi, quod apud Veteres Sine controversia regnabat, et excidit in disputationes politicas post vangelium propagatum Itaque licet Israeli, si

rex legem Dei ecclesiamve vertat, resistere, nec id modo : Verum, ni secerint ejusdem criminis tenebitur, et eamdem poenam luet. Resistet vero verbo, si verbo oppugnabitur vi, si Vi arte, inquam,

et arte. Attamen renititur auctor noster contra Vim tumultuose et promiscue inserendam, et expresse multitudinem ab exercendo rebellandi jure excludit Privato cuique non impertitur potentia, magistratus, jus gladii. riscum laedus a Deo initum est cum universis insimul, non Ver cum singulis separatim si uid, inquies An vero universam multitudinem belluam, inquam, illam innume-

83쪽

- 65 -- rorum capitum, tumultuari et concurrere in eam rem, quasi agmine

facto oportebit quis ver in ea turba ordo esse queat quae consilii, quae rerum gerendarum species' uum de universo populo loquimur, eos intelligimus, qui a populo authoritatem acceperunt, magistratus, nempe, rege inferiores, a populo electos, aut alia ratione constitutos, quasi imperii consortes et regum ephoros, qui universum populi coetum repraesentant ejus generis sunt in omni regno bene constituto, Offlictarii regni, principes, pares, patritii, optimates et caeteri ab Ordinibus de lagati, e quibus constatur aut concilium extra Ordinem,Ρarlamentum, Diaeta, caeterique conventus, in diversis regionibus diversa nomina 6rtiti, in quibus ne quid aut respublica aut ecclesia detrimenti capiat providendum

Verum hi alia nobis exoritur quaestio, ait Languetus Statuamus jam regem aliquem legem Dei ecclesiamve abolere, universitatem consentire, aut majorem ejus partem, principes aut Omnes, aut plures connivere, partem interim aliquantulam populi, atque, unum, aliquem ex principibus magistratibusque legem Dei retinere, Deumque rite colere Velle quid licere putes, si rex aut eam partem ad impia sacra cogere, aut ei piis aeris interdicere velit quod solvit et explanat monendo ad quemlibet magistratum accivem pertinere, ut primum signum edant ad arma recurrendi adversus regem qui legem Dei violaverit, etiamsi major pars civium vel magistratuum fidem regi servaverint si Statuendum ergo tandem, universum populum, principem impia jubentem, aut pia vetantem authoribus iis, qui populi authoritatem penes se habent aut pluribus coercere posse et debere Deinde universos, aut saltem potiores in singulis regionibus urbisve, authoribus praecipuis magistratibus, tanquam a Deo primum, dein a principe constitutis, impia sacra a suis moenibus arcere jure οSSe piaque iisdem tueri quin et ecclesiae, quae una omnino est, pomoeria dilatare posse; ac ni secerint, divinae Hestatis, si saltem potue

Ita Languetus rebellioni et tyrannicidio viam aperit. Si enim vel unus ex primoribus, magistratibusve vel una civitas rebellioneminiverit ad tuendam religionem, justa et legitima fient omnia quaecumque facinora, jure ad bellum procurretur, et jure rex trucidabitur. Longius etiam pergit in definiendo privatorum iure. Nullo illi per se ipsos ornantur jure resistendi, sed periculosissima quaedam

84쪽

- 66 admittitur exceptio, cujus virtute ad tyrannum caedendum saepe gladius educetur u Ex foedere inter Deum et universum populum, ut sit populus Dei, singuli non tenentur. Ut enim quod universitati debetur, singulis non debetur cita nee quod debet universitas, singuli debent Privati non habent potestatem, non sunguntur magistratu, non habent imperium, non ullum jus gladii. Itaque, ut gladium privatis non tradidit Deus cita nee usum gladii ab iis reposcit . . . Ergo nemini privato licebit armis resistere. Inde oritur quod excipit noster fieri potest ut Deus privatum quemdam suscitet et instituat ultionis suae ministrum, quod saepius in Vetere estamento evenit. uod quamvis cautum et parcius enuntiet, nihilominus lubricum est uid ergo de Mose statuemuS.... de hod, . . . de Iehu . . . An non erant illi omnes privati Certe si ipsos per se spectes; quia ordinarie constituti non erant, privatos dicere queas. At ex quo extra ordinem Vocatos Scimus, ipso quasi Deo suo illos gladi evidenter accingere, non modo privatos non censebimus, Verum quibusvis Ordinariis potiores Mosis vocati et expresso Dei Verbo, et signis evidentissimis comprobatur .

Τertiam vero quaestionem ubertus Languetus fusius explicat in ultima libri parte longe maxima : an et quatenus principi rempublicam aut opprimenii, aut perdenti, resistere liceat. Item, quibus id, et quomodo et quo jure permissum sit. Ab hoc exorditur principio, jamjam ab Hotomano posito, a populo reges creatos esse si omnino cum nemo rex nascatur, nemo

per Se recesSe, nemo abSque populo regnare possit populus vero contra et per se esse queat, et rege prior tempore Sit reges omnes a populo primum constituto fuisse, certiSSime consint. . . . Deinde reges populi causa institutos constat Ratio vero postulat, ut is, cujus ratione alius extitit, eodem potior censeatur. . . . Praeterea Vivunt innumeri populi absque rege regem absque populo, ne mente quidem

Ceterum illud resumit iterum quo pertrectat, quod jam in secunda

quaestione usurpaVerat populus uniVersus repraesentatur per regni officiarios ordinarie per ordinum conventus extra ordinem, ut annuatim.

An praescriptio obstet Sed nulla esse potest in populum praescriptio si Vulgatum est, nullam fisco proscriptionem nocere; multo vero animus populo universo, qui rege potior est, cujusque gratia princeps id privilegium habet .... An non scitum est illud, libertati

85쪽

- 67 nulla, ne diutissima quidem servitute, violentia praescribi posse: Quod si ver reges a populo constitutos fuisse, qui ante D sorte annos Vivebat, non ab eo, qui hodie extat, Objicias at, inquam

ego, etsi moriantur reges, populus inierim, ut neque ulla alia uni- VersitaS nunquam moritur. Ut enim perennem fluvium fluxus, ita et populum immortalem ortus et interitus vicissitudo facit. . . .

Uuis sit regum finis si Ad usum et utilitatem populi creatus est rex Ossietum igitur est regum ut legi pareant. Regibus id praecipue

muneris commendatum, ut legum custodes, ministri et conserva

Tunc iterum Languetus ad Redus redit inter regem populumque

institutum. In eo pacto agebatur de creando rege .... Stipula hatur populus a rege, an non juste et secundum leges regnaturus

esset hie facturum spondebat Ρopulus demum se juste imperanti, fideliter obsequuturum respondebat itaque promittebat rex pure, populus sub conditione : quae si non impleretur, populus ipso jure omni obligatione solutus censeretur. . . . uod si vero conditionis implendae desectu contractus ipso jure solutus est, quis periurum populum vocet, qui regi conditionem, quam implere debuit et potuit, negligenti, legemque, in quam juravit, violanti, obsequium deneget 0uis vero contra eum regem Redifragum, periurum, eo beneficio prorsus indignum non censeat nConfirmato jure tyrannis resistendi, scilicet eis qui priscum laedus ruperint, quaerendum est quibus id et quo modo et quo jure permissum sit. Sed duo genera in tyrannis distinguenda sunt quae distinctio maxime usitata decimo sexto seculo jam apud Bartholum de tyranno invenitur. Sunt enim tyranni absque titulo, et tyranni ab exercitio. Illi sine jure vel titulo potestatem vi oecupant hi imperium, jure legitimo obtinent, sed deterius gerunt. opuli autem diversa esse debet agendi rati erga utrosque. Ρrimum inquirit Languetus quomodo resisti possit tyranno absque titulo is Ut vero non adversus hosce tyrannos, jura naturae, genitum, civilia, arma capere jubent ita nec ulla omnino ratio dehortari potest. Non intervenit jusjurandum, non pactum ullum, non ulla obligatio, neque publica, neque privata. Itaque vel privato cuilibet tyrannidem hujusmodi, si intrudatur, depellere licet Habet vero contra locum lex de Tyrannicidis, quae et vivos praemiis, et mortuos epitaphiis et statuis honorat, ut Harmodium et Aristogitonem Athenis. Sed si occupato per vim regno et abnuentibus legibus, usurpator

86쪽

- ω a popul legitimam comprobationem elicuerit, pro titulo habenduerit popularis assentio, et jure obtinet quod usu tantum gerebat. Τunc demum populus parere debet ni faciat, nulla sit potestas cujus de jure perpetua non sutura sit disceptatio. ua sententia videtur anguetus nonnihil infirmare quod stricte deduxerat hactenus a contractu. Non enim libenter populus assentiet, sed metu et vi coactus quae consenti secundum jus civile nun erit et nullius effectus. Ut instauretur tyrannus in legitimum regnum, potestate sese abdicet oportet, atque ita expostulet a voluntate populi liberum consensum sin aliter, quid valeat male rata potestas 0uod vero ad legitimos reges improbe et impotenter magistratum exercentes Spectat, non habendi sunt tyranni, si quid sorte neglex rint vel deliqueri ut nec bellum illico indicendum Pueri etiam tyranni primum tolerandi sunt et omnibus ante modis utendum est quam armis; sed si pertinaciter in pravis artibus perstiterint rebelles

habendi sunt et ideo dejiciendi.

Hic quoque institutam in secunda quaestione exceptionem renovat resistendi jus magistratus tantum penes esse, sive uniVersos, Sive complures privatos Ver Omnin ejus exsortes eSSe. De quarta quaestione nihil dicemus parum materiae nostrae consentanea : a jure possint, aut debeant vieini principes auxilium ferre aliorum principum subditis, religionis purae causa afflictis, aut manifesta tyrannide oppressiS. Huberti Langueti liber maxime idoneus nobis esse Visus est, ad dignoscendum qua mente quove amat instincta fuerint perapolitica, quae in lucem a Calvinianis prodita sunt, post Sanbartholomaeam caedem. Rationem exhibet civilium ertaminum, quae protestantes ediderunt a principibus sulti et aliquot civitatibus; et patratum explanat tyrannicidium a privato in tyrannum absque titulo, id est aiolitroto in Franciscum Guisium, verbaque Langueti haberi possunt ut minae in ceteros principes gentis uisianae

intentae.

Certum est Vindicias contra tyrannos ex omnibus Calvinianorum libris notissimum fuisse et argumentorum solerti dispositione et vi impellendi ad acinus graVissimum. Inter alia tamen scripta debetur mentio Buchanani libro anno 1579 edito sub hoc titulo : de Iure regni apud Seotos, eleganter et concinne scripto qui animum libertatis Observantissimum ostendit, et nescio quid in consabulando subtilitatis et urbanitatis, quo Uatonem eum imitatum esse quidam aequalium Voluerunt.

87쪽

- 69 Sibi proponit illo Dialogo demonstrandum regium imperium ab

electione populari ortum esse Reges enim si cum publice inaugurantur popul universo sancte promittere se leges et majorum ritus Veteraque instituta servaturos, eoque jure quod a majoribus

aeceperint usuros. E quibus facile intelligi potest qualem a majoribus acceperint potestatem, non aliam videlicet quam qui suffragiis eleeti in leges juranditis. Quod si rex tyrannus evaserit, per Scripturae auctoritatem auctor demonstrat jure eum occidendum esse. Illud enim certum estu populum a quo reges nostri habent quidquid juris sibi vindicant. regibus esse potentiorem, usque idem in eos habere multitudinem quod illi in singulos e multitudine habent . Quis tandem tyrannum e rege factum in jus vocabit opulus,

rege PraeStantior, populus, non vulgus, Sed qui Vere cives sunt, hoc est, qui legibus parent, societatem hominum tuentur, qui labores OmneS, Omnia pericula, malunt pro Salute suorum obire, quam in otio ab honestate sejuncto per ignaviam consenescere, qui non praesente Ductus, sed aeternitatis memoriam ante oculos propositam

habent 10uid Vero, si rex sua sponte nolit, nec vi cogi possit, ut in ua veniat - Latrones potentiores quam ut jure cum eis agi possit, bello et armis persequimur. Nec alia fere bellorum omnium causa praetenditur inter nationes, populos et reges, quam injuriae, de quibus cum judici non potest decerni, serro cernitur . Bello autem cum hoste justa de causa semel suscepto, jus est non modo non uniVer8 populo, Sed singulis etiam hostem interimere viuid tyrannum, hostem publicum, quocum omnibus bonis perpetuum est bellum Nonne singuli e tota generis humani multitudine, ure omnes bellorum poenas ab e expetere possunt . a Minor inest huic libello quam angueti Vindiciis vis argumentorum et ars in deducendis rebus et cogendis. Praeterea languidius in hoc accidit religionis reformatae satus, et ex mera philosophia renovatoque ea aetate litterarum studio potius hausisse eum dixeris,

ut minus Calvini noxiique discis 'ulus quam latonis, Aristotelis,

Tulliique alumnus esse rideRtur. Post memoratum Buchananum, alter ejusdem gentis seriptormenti succurrit, nomine Ioannes Ponnetus, qui episcopatum adeptus sub duard sexto floruit, maximoque servore protestantium

88쪽

- 70 doctrinae inseruiit. Anno 1558 edidit librum de politica potestate principibus insensissimum, iisdem fere doctrinis imbutum et ad

eumdem sinem per paria argumenta devenientem . Sed ne plura extrinsecus hauriamus, nec extra fines Galliae nimis deerremus Satis multa sunt apud nos quae amplam materiam ad investigandum praebeant.

89쪽

DR aYRΑΝΝICIDIO APIJD HENOTICOS, IIVE CATHOLICOS TONTRA REGIAM POTESTATER SAXCTI FOEDERIS VIΝCULO ΟΝΙΓΝCTOS Hactenus a protestantibus tantum vidimus lacessitam regiam institutionem, et a solis ejus saetionis scriptoribus jus resistendi etiamque ad arma recurrendi praedicatum, tyrannique caedem laudibus ornatam. Falso tamen existimaveris a Resormatione et religiosa prolestantium fide orta esse protervas illas opiniones et propagatas. Non

nihil quidem exstitisse consentanei inter libertatem de rebus divinis disquirendi, quod proprium et peculiare sibi praetendit nova fides,

et studium eximendi mentes, quo saepius tu contumaciam et deteriorem licentiam debacchatum est, latendum. At illud verum est rebus et politico statu, non sua disciplina religiosaque institutione adductos esse Calvinianos ad exagitandam conviciis regiam potestatem et ad edendos pervicaces illos et infensos libellos, qui supra sunt descripti. Ad refellendum tantummodo saevitias et detestandum Satibartholomaeam trucidationem Hotomanus, Hubertus Languetus, Buchananus, et quidam alii quorum nomina exciderunt, in lucem protulere Franco-Galliam, Vindicias contra tyrannos, de Iure regni, et cetera multa. Cujus rei maximo documento nobis erit magna quae incessit mutatio apud Reformatos et animorum et opinionum, qua die innoVum statum res publicae se converterunt, quum Henricus tertius Gallorum rex, e Lutetia expulsus ab Henoticis Parisiensibus quibus praeerat Guisius dux, ejus filius qui aloli troto occisus erat Lutetia ejectus post civilem pugnam anno 1588, quum videret actionem Henoticorum contra regiam potestatem impio sancti foederis, ut aiebant, Vinculo conjunctorum, praevalere in Comitiis Blaesensibus, atque e manibus suis jamjam excidere summam potestatem, Hen-

90쪽

ricus tertius, achiavellina disciplina praemonitus et instructus, ducem uisium et cardinalem Lotharingum occidi jubet; et exinde, cum avarro societate instituta, protestantium ducom, cui postea Henrico quarto nomen fuit, sibi successorem futurum adoptat et profitetur. Ab hoc tempore protestantes firmissimi regis lacti sunt propugnatores eorumque Scriptores rescis et recantato quidquid de jure rebellandi et regem occidendi professi essent, novas sibi adsciscunt et propagant sententias a prioribus ex toto abhorrentes. Item altera ex parte factionis catholicae fautores, qui hactenus Hotomani, angueti, aliorumque Opiniones retruderant, in novas

transiere.

Post civilem pugnam in arisiensibus viis, et maxime flagraim tibus Henoticorum animis, quumque a Sixto uinto summo pontifice inmenricum tertium quartumque fulminata essent anathemata, protestantes atque Henotici ab sese invicem desumunt de politicis rebus argumenta et rationes Calviniani pro summo regum imperio et jure haereditario propugnare Henotici contra pro summa populi potestate et tyrannicidi utrinque hesternas opiniones abjicere et in extrema prolabi. Τriste quidem spectaculum, quodque alto mentem dolore perstringit, io sententias, totque et tam diversas opiniones, sive de regum imperio, sive de populorum libertate et jure effrenatis eupiditatibus et commodis inter se reluctantibus inserviisse, et sactionibus suisse ludibrio, nunc in altum provectas, nunc contum liose proculcatas, prout alteris arrideret fortuna, vel alteros remo derent odia. Ad illam mobilitatem et inconstantiam ipse placidus Montanus indignatione exaestuat vernacula lingua Voye rho ribi impudenc de quo nous elotons es aisons divines, et combie irreligieusement nou les avons Hetsios et reprises, elonqueri fortune nous changes de place en es orages publies Ceste propositionisi solennelle: s'il est permis au AHet se rebelleret armercontre so prince our sisens de la religion, OuVienne uous enquelles bouches ceste anne passe rasfirmati vellicelle estoli Parc-boutant d 'un party laisigative de uel auire part c'estoit rarc-boutant; etiye hirsisent de quel quartier vient lavoi et rinstruction deiune et de Paulire, et si te armes bruyent molnsiour ceste