Viri Romae: with introductory exercises, intended as a first book in the study of Latin, with ...

71쪽

3 Bello Gallico, quum Romani in stationibus quieti

tempus tererent, Gallus quidani, magnitudine atque armis insignis, ante alios progressus est quatiensque acutum ha ta quum silentium fecisset, unum e Romani per interprε stem provocavit, qui secum ferro decerneret Marcus erat Valerius tribunus militum adolescens, qui prius sciscitatus consulis voluntatem, in medium armatus processit tunc res, νisu mirabilis, accidisse sertur; nam quum jam manum e sereret Valerius, repent in galea ejus corvus inaedit in hos Iotem versus Ales non solum captam semel sedem tenuit, sed quotiescumque certamen initum est, levans se alis, os

oculosque Galli rostro et unguibus appetiit Hostem terebium talis prodigii visu oculisque simul ac mente turbatum, Valerius obtruncat Corvus, e conspectu elatus, orientem I petit. Inde Valerius Corvinus dictus est. 32. Valerius Corvinus, annos tres et viginti natus, consul

creatus, Samnites bis praelio fudit on aliis dux militicarior suit quia nullus militi familiarior omnia inter infimos militum munia haud gravate obibat. In ludo etiam mmilitari, quum velocitatis viriumque certamina inter se aequales ineunt, Valerius ipse cum eis certabat, ne quemquam spernabatur parem, qui se offerret Semper comis

et eodem vultu, seu vinceret, seu vinceretur Quum postea In exercitu orta esset gravis seditio, parsque militum a meis raris defecisset, et ducem sibi fecisset, adversus eos Valerius dictator missus est: qui ubi in conspectum venit, benign/milites allocutus, extemplo omnium iras permulsit, sediti nemque compressit adeo hominum animos conciliant comi, tas affabilitasque sermonis m

M. A. U. 433. . . Sis Spurius Posthumius eo aut, quum bellum adversus Samnite gereret, a Pontio h Iesino, duce hostium, in insidias inductus eat is namque a mulata transfugas misit, qui Romanos monerent, Luce rariam, Apuliae urbem, a Samnitibus obsideri. Non eratis bium, quin Romani Lucerinis, bonis a fidelibus sociis, opem ferrent. Luceriam duae viae ducebant, altera longior et tutior, altera brevior et periculosior Matinatio brevi

72쪽

rem elegit. Itaque quum in insidias venissent, qui locus

F ιreuti Caudinoe vocabatur, et fraus hostilis apparuisset, retro iam, qua Venerant, repetunt; at eam hosti uni praesidio clausam inveniunt sistunt igitur gradum, et omni spe eva- dendi adempta, intuentes alii alios diu immobiles silent deinde erumpunt in querelas adversus duces, quorum temeri, late in eum locum erant adducti. Ita noctem tum cibi, tum quietis immemores traduxerunt.

34. Nec Samnites ipsi, quid sibi saetendum in re tami laeta, sciebant. lontius accitum patrem Herennium re vii, quid fieri placeret. Is ubi audivit inter duos saltus clausum esse exercitum Romanum, dixit, aut omnes esse O cidendos, ut vires frangerentur, aut omnes dimittendos esse incolumes, ut beneficio obtigarentur Neutra sententia a 15 cepta fuit interea Romani, necessitate victi, legatos mittunt, qui pacem petant. a concessa est ea lege, ut omnes sub jugum traducerentur. Itaque paludamenta consulibus detracta, ipsique primi sub jugum missi, deinde singulae legiones circumstabant armati hostes, exprobrantes illudente 2 que Romanis e saltu egressis lux ipsa morte tristior fuit: pudor sugere colloquia et coetus hominum cogebat Sero Romam ingressi sunt, et se in suis quisque sedibus abdide

runt.

35. Deliberante senatu de pace Caudina, osthumiusso sententiam dicere jussus Turpi sponsione,' inquit, quam obstrinxi, non tenetur populus Romanus, quando ejus injussu acta est; nec quidquam ex ea, Praeter corpus meum, debetur Samnitibus. Iis dedito me nudum vinctumque : in me unum saeviant exolvam religione populum .' Senaa tua hanc animi magnitudinem admiratus, Posthumium laudavit, ejusque sententiam secutus est. Traditus est igitur silium ius secialibus, qui eum ad Samnites ducerent. Vestis ei detracta, manus post tergum vinctae Sunt quumque paritor, verecundia majestatis Ρosthumium laxe vinciret:

a Quin tu,' inquit ipso osthumius, adducis lorum, ut justa fiat deditio ΤΠ Tum ubi in coetum Samnitium venit, facta deditione, osthum ius secialis semur genu, quanta potuit vi percussit, et clara voce ait, s Samnitem civem se illum legatum secialem a se contra jus gentium viola- εο tum eo justius bellum adversus Samnites fore.' Accepta non fuit a Samnitibus ista deditio Posthumiusque in castra Romana inviolatu rediit.

73쪽

36. Lucius apirius, quum dictatorem se adversis ominibus contra Samnites prosectum Sse sensisset, ad auspicia repetenda Romam regressus est, ac prius Quinto Fabio, ni gistro equitum, edixit, ut sese loco teneret, leu, abSente eo manum cum soste consereret Fabius, post dictatoris prosectionem, opportunitate ductus, acie cuni Samnitibus conflixit. Neque melius res geri potuisset, si affuisset dictator. Non miles duci, non dux militi defuit Viginti milli ho tium eo die caesa traduntur Haud mulio phs dictator ad iovenit, plenus minarum iraeque Statim, advocat concione, spoliari magistrum equitum, virgasque ac secures expediri

jussit. Tum Fabius militum fidem implorare coepit. Clamor in toti concione est ortus alibi preces, alibi minae audiebantur. Itaque res in posterum diem est dilata. 1537. agister equitum oetu clam ex castris Romam profugit quem dictator ipse secutus est. Vocat senatu

iterata contentio est prehendi Fabium Papirius jussit. Tum Fabii pator ad populum provocavit. Populus Romanus, ad preces et obtestationen versus, oraVit dictatorem, ut uoveniam adolescentis Fabii daret. Ipse adolescens ejusque Pater procumbere ad genua dictatoris coeperunt, iramque deprecari. Tot precibus cessit Papirius. Is sui vir non animi statim vigore, sed etiai corporis viribus excellens. Praecipua pedum pernicitas inerat, quae cognomen etiam de asdit. Idem comis ot ocorum studiosus. Quadam die inambulans ante tabernaculum, praetorem PraeneStinum, qui per timorem segnius suos in praelium duxerat, vocari jussit, et postquam eum graviter increpuit: 'Lictor, expedi, ' inquit, D secures ' et quum praetorem vidisset metu mortis attoni aotum Agedunt, lictor,'' inquit, excinde radicem hane incommodam ambulantibus. ' Deinde praetorem, multa dicta,

dimisit.

M. A. U. 472. A C. 280 Tarentinis, quod Roman actorum togatis injuriam fecissent, bellum indictum est Quibus auxilio cui Pyralius, rex Epirotarum, hi genus ab Achille ducebat Contra Pyrrhum missus est consul Laevinus, qui quunt exploratores regi cepisset, jussit eos perca

74쪽

tra Romana circumduci, tumque incolumes dimitti, ut ea, quae vidissent, Pyrrho renuntiarent Mox commissa pugna, quum jam hostes pedem referrent, rex elephantos in Romanorum agmen agi jussit tuncque mutata est praelii fortuna.

Romanos vastorum corporum moles, terribilisque superastantium armatorum species turbavit. qui etiam, ad conspe tumet odorem belluarum exterriti, sessores aut excutiebant,

aut secum in fugam abripiebant. Nox praelio finem fecit.

3s Pyrrhus captivos Romanos summo honore habuit; 1 occisos sepelivit, quos quum adverso vulnere et truci vultu etiam mortuos jacere cerneret, manus ad coelum tulisse di- citur cum hac voce talibus viris brevi orbem terrarum subegissem. Deinde ad urbem RomKm magnis itineribus contendit: omnia igne et erro vastavit; ad vice

15 imum ab urbe lapidem castra posuit Pyrrho obvikm venit

Laevinus cum novo exercituri quo viso, rex ait, sibi eandem adversus Romanos esse fortunam, quam Herculi adversus

hydram oui tot capita renascebantur, quot praecisa suerant: deinde in Campaniam se recepit missos a senatu de redia mendis captivis legatos honorifice excepit captivos sine pretio reddidit, ut Romani, cognita jam ejus Virtute, cognoscinrent etiam liberalitatem. 40. Erat Pyrrho utpote magno et sorti viro, mitis ac placabilis animus solet enim magni animi comes esse clemens tia. Rus humanitatem experti sunt Tarentini ii scilicet, quum sero intellexissent, se pro socio dominum accepisse, sortem suam liberis vocibus querebantur, et de Pyrrho multa temero effutiebant, maxim ubi vino incaluorant. Itaque arcessit ad regem sunt nonnulli, qui de eo in convivio pros terv locuti fuerant; sed periculum simplex consessio culpae discussit. Nam quum rex percontatus suisset, an ea, quae ad aures suas pervenerant, dixissent Et haec diximus. 'inquiunt, rex; et nisi vinum defecisset, longe plura et M

viora dicturi fuimus.' Pyrrhus, qui malebat vini, quhma a minum eam culpam videri, subridens eos dimisit. 4I. Pyrrhus igitur, quum putaret sibi gloriosum fore, pacem et studus cum Romanis post victoriam sacere, Romam misi legatum ineam, qui pacem sequis conditionibus proponeret Erat is regi familiaris, magnaque apud eum gra-4 tia valebat. Dicere solebat Pyrrhus, se plures urbes, Cineae eloquentia, qukm armorum vi expugnasse. Cineas tamen

75쪽

BOOK II. 65

regiam cupiditatem non adulabatur: nam quum in sermone Pyrrhus elisua consilia aperiret, dixissetque se velle taliam ditioni suae subjicere, respondit Cineas Superatis Romanis, quid agere destinas, o rexI Italiae vicina est Sicilia,'' inquit Pyrrhus, nec dissicile erit eam armis occupare.' uno Cineas occupata Sicilia, quid postea acturus est V Rex, qui nonduin Cineae mentem perspiciebat In Africam,' inquit, trajicere mihi animus est.'Pergit Cineas Quid deinde, 6 exl ' Tum denique, Mi Cine , ait Pyrrhus, nos quieti dabimus, dulcique Iootio fruemur. Quin tu,' respondit ineas, ' isto otio jam nunc seueris' 42. Romam itaque venit Cineas, et domos principum

cum ingentibus donis circumibat. Nusquam vero receptus est. Non a viris solum, sed et a mulieribus, spreta ejus Ismunera. Introductus deinde in curiam, quum regis viri rum, propensumque in Romanos animum verbis extolleret, et de conditionum equitate dissereret, sententia senatus ad

pacem et foedus faciendum inclinabat; tum Appius Claudius senex et caecus in curiam lectica deserri se jussit, ibi isque gravissima oratione pacem dissuasit itaque responsum Pyrrho a senatu est, eum, done Italia exceSSisset, pacem cum Romanis habere non posse. Senatus quoque vetuit captivos omnes, quos Ρyrrhus reddiderat, ad veterem statum redire priusquam bina hostium spolia retulissent. Quare uslegatus ad regem reversus est a quo quum yrrhus quaereret, qualem Romam comperisset, respondit; urbem sibi templum, senatum ver consessum regum, Sse visum.

CAIUS FABRICIUS.

43. Caius Fabricius unus suit ex legatis, qui ad Pyrrhum sode captivis redimendis venerant. Cujus postquam audivit Pyrrhus, magnum esse apud Romanos nomen, ut viri boni et bello egregii, sed admodum pauperis, eum prae caeteris benigne habuit, eique munera atque aurum obtulit omnia Fabricius repudiavit. Postero die, quum illum Pyrrhus vel astet exterrere conspectu subito elephantis, imperavit suis, ut bellua post aulaeum admoveretur Fabricio, secum colloquenti. Quod ubi factum eqt, signo dato, remotoque aulaeo repenthbellua stridorern horretidum emisit, et proboscidem Super 6.

76쪽

Fabricii caput suspendit. At ille placidus subrisit, y

rhoque dixit: Non me hodie magis tua commovet bellua, qukm heri tuum aurum pellexit. 44. Fabricii virtutem admiratus Pyrrhus, illum secreto invitavit, ut patriam desereret, secumque ellet vivere, quarta etiam regni sui parte oblata cui Fabricius respondit: 'Si me virum bonum judicas, cur me vis corrumpere' in vero malum, cur me ambis ' V Anno interjecto, omni spe pacis inter Pyrrhum et Romanos conciliandae ablata, Fabricius,1 consul factus, contra eum missus est. Quumque vi instoastra ipse et rex haberent, medicus regis nocte ad Fabricium venit, eique 'illicitus est, si praemium sibi proposui set, a Pyrrhum veneno necaturum. Hunc Fabriciua vinctum reduci iussit ad dominum, et Pyrrho dici, quae contrai caput ejus medicus spopondisset. Tunc rex, admiratus eum, dixisse sertur Ille est Fabricius, qui dissicilius ab hone tale, quam Sol a suo cursu, posset averti. V . 45. Quum Fabricius apud Pyrrhum legatus/esεet, in am audivit narrantem esse quendam Athenis, qui se Sapiens tem profiteretur, eundemque dicere, omnia, quae faceremus, ad voluptatem esse reserenda. Tunc Fabricium exclamasse serunt Utinam id hostibus nostris persuadeatur, quo sa-oilius vinci possint, quum se voluptatibus dederini V Nihil magis ab ejus vita alienum, quum voluptas et luxus Totas ejus supellex argentea salino uno constabat, et patella ad usum Sacrorum, quae tamen ipsa corneo pediculo sustinebatur. cenabat ad secum radices et herbas, quas in agro purgando vulserat, quum legati a Samnitibus ad eum venerunt, magnamque ei pecuniam obtulerunt; quibus respondit: a Quamdiu cupiditatibus imperare potEro nihil mihi ist pecunia opus erit hanc ad illos reportate, qui ea indigent. P46. Caius Fabricius cum Rusino viro nobili, simultatem gerebat ob morum dissimilitudinem, quum ille pecuniae contemptor esset, hic vero avarus et sura existimaretur Quia a tamen Rufinus egregie sortis ilio bonus imperator erat, magnumque et grave bellum imminere videbatur, Fabricius auctor suit, ut Rufinus consul rearetur quumque is deinde Fabricio gratias ageret, quod se homo inimicus consulem secisset Nihil est. ' inquit Fabricius, qud mihi gratiis

εο agas, a malui compilari, qukm venire. Eundem postea Fabricius, censor factus, senatu movit, quod argenti acti

77쪽

Boo II. Mdecem pondo haberet. Fabricius omnem vitam in glori a Paupertate exegit, adeoque inopa decessit, ut, unde dos fili rum expediretur, non reliquerit. Senatus patris sibi partes desumpsit, et datis ex communi aerario dotibus, ea collocavit. 5

47. vanius Curius, contra Samnites prosectus, eos ingentibus praeliis vicit Romam regressus, in concione ait τ' Tantum agri cepi, ut solitudo sutura fuerit, nisi tantum hominum cepissem tantum porro hominum oepi, ut fame sperituri fuerint, nisi tantum agri cepissem.' x tam op lenia victoria adeo ditari noluit, ut, quum a malevolis inter-Veras Pecuniae argueretur, gutto ligneo, quo uti ad sacri, oia consueverat, in medium prolato, juraverit, ae nihil amplius de praeda hostili in domum suam intulisse. Legatis Io Samnitum aurum offerentibus, quum ipse rapas in soco torreret, Malo,' inquit, 'haec in fictilibus meis esse, et aurum habentibus imperare.' Agri captivi septena jugera populo viritim divisit quumque ei senatus jugera quinquaginta assignaret, plus accipere noluit, qukm singulis fuerat sodatum dixitque malum esse civem, cui non idem, quod aliis,

satis esse posset.

48. Postea Curius, consul creatus, adversus Pyrrhum missus est quumque e de caus delectum haberet, et j niores taedio belli nomina non darent, conjectis in sortem Momnibus tribubus, primum nomen urna Extractum citari jussit. Quum adolescens non responderet, bona ejus hastae

subjecit. Tunc illo ad tribunos plebis cucurrit, de injuria

sibi facta graviter querens, eorumque opem implorans. t Curius et bona ejus et ipsum quoque vendidit, dixitque non oesse reipublicae opus eo cive, qui parere nesciret neque tribuni plebis adolescenti auxilio suerunt; posteaque res in consuetudinem abiit, ut delectu rite acto, qui militiam detrectaret, in servitutem venderetur. Hoc terrore caeteri adacti nomina promptius dederunt as4s. His opiis Curius yrrhi exercitum cecidit, deque

eo rege triumphavit. Insignem triumphum secerunt quatuor elephanti cum turribus suis tum primum Romae visi Vietus rex in Epirum reversus est ac relicto in urbe are

78쪽

tina praesidio, fidem sui reditus secerat. Itaque quum bellum renovaturus putaretur,manium Curium iterum consulem fieri placuit; sed inopinata mors regis Romanos metu liberavit. lyrrhus enim, dum Argos oppugnat, urbem jam ingressus, a juvene quodam Argivo lancea leviter vulner tu est mater adolescentis, anus paupercula, cum aliis mulieribus e tecto domus praelium pectabat; quae, quum VidiS-set Pyrrhum in auctorem vulneris sui magno impetu ferri, periculo filii sui commota, protinus tegulam corripuit, et 1 utraque manu libratam in caput regis dejecit.

79쪽

1. . U. 4SS 5li, A. C. 264 241. APPio CLAunio consule, coeptum est primum adversus oenos bellum. Quummessanam, Siciliae urbem, Carthaginienses et Hiero, rex Syracusanus, obsiderent, Appius Claudius ad essanam liberandam missus est. Consul primo ad explorandos hos stes nave piscatoria trajecit fretum inter Italiam et Siciliam interjectum. Ad quem venerunt nunci ab Hannone Poenorum duce, hortantes ad pacem conservandam Quum vero consul nullas conditiones admitteret, nia Poeni ab oppugnatione desisterent, iratus Hanno exclamavit, se non esse pas 16surum Romanos vel manus in mari Siculo abluere. Non tamen potuit prohibere, quin Claudius in Siciliam logionem traduceret, in oenos essana expelleret. Deinde Iliero apud Syracusas victus est. Qui, eo periculo territus, manorum amicitiam petiit, et in eorum societate postea con ra

2. Caius Duilius cenos navali praelio primus devicit. Is quum videret naves Romana a Puni is velocitate sum rari manu serreas, quas corvos Vocavere, instituit. Ea ma sochina Romanis magno usui fuit: nam injectis illis corvis, hostilem navem apprehendebant, deinde superiecto ponte in eam insiliebant, et gladio, velut in pugna terrestri, dimio

80쪽

bant; unde Romanis, qui robore praestabant, facilis victoria fuit. Inter pugnandum triginta hostium naves captae Sunt, tredecim mersae. Duilius victor Romam reversus est, et primus navalem triumphum egit. Nulla victoria Romanis gratior fuit quod invicti terra jam etiam mari plurimum possent itaque Duilio concessum est, ut per omnem vitam praelucente unali et praecinente tibicine a coenatu lice rediret. 3. Mannibal dux classis Punicas e navi, quae jam capienda I erat, in scapham saltu se demisit, et Romanorum manus e fugit. Veritus autem ne in patria classis amissae poenas da- rvt, civium ossemam astutia avertita. namex illa infelici pugna, priusquam cladis nuncius domum perveniret, quendam ex amicis Carthaginem misit; qui curiam ingressus Vos,''a inquit, ' consulit Hannibal, quum dux Romanorum, magnis copiis maritimis instructus, advenerit, an cum eo confligere debeat 'V Acclamavit universus senatus Non est dubium, quin confligendum sit.' Tum ille, Fecit,' inquit, et victus est. V Ita non potuerunt actum damnare, quod usi ipsi fieri debuisse judicaverant. Sic Hannibal victus crucis

supplicium effugit nam eo poenae genere dux re male gesta, apud cenos assiciebatur.

4. Atilius Calatinus, consul, paucis navibus magnam a Poenorum classem superaVit: Sed postea, quum temere Xercitum in vallem iniquam duxisset, ab hostibus circumventus est Romanos eximia virtus Calpurnii tribuni militum, servavit is enim ad consulem accessit, eique 'nseo,' inquit, jubeas milites quadringentos ire ad hanc rupem, in- a ter medios hostes editam atque asperam, eRmque OccuparΘ.Futurum enim profecto est, ut hostes properent ad occursandum nostris militibus, atque ita circa eam rupem atro pugna fiat: at tu interea tempus habebis exercitus ex loco infesto educendi. Alia nisi hae salutis via nulla est.' Rea spondit consul: Fidum quidem et providum hoc consilium videtur sed quisnam erit, qui ducat quadringentos illos milites ad eum locum Si alium V inquit Calpurnius, neminem reperis, me ad hoc consilium perficiendum uti

potes. Ego hanc tibi ei reipublicae animam do.''