장음표시 사용
81쪽
5. Consul tribuno gratias egit, et quadringentos milites dedit. Quos Calpurnius admonens quem in locum deduceret, et quo consilio moriamur,' inquit, commilitones, et morte nostra eripiamus ex obsidione circumventas legiones. V omnes nulla spe evadendi, sed amore laudis ac scensi, proficiscuntur. irati sunt primo hostes eam militum manum ad se venire. Deinde ubi cognitum est eos ad illam rupem obtinendam iter intendere, adversus illos arma vert
runt Romani repugnant fit praelium diu anceps an dem superat multitudo quadringenti omnes, perfossi gladiis asaut missilibus operti, cadunt Consul interim, dum ea pugna fit, se in loca edita et tuta subducit. 6. Virtuti par fuit Calpurnii fortuna : nam ita evenit ut,
quum multis locis saucius factus esset, nullum tamen in capite vulnus acciperet. Inter mortuos multis confossus ut is neribus, sed adhuc spirans inventus est conValuit, saepeque Postea operam reipublicae strenuam navavit. Et meroes egregii lacinoris data est, corona graminestra qua nulla nobi-
'lior corona fuit in praemiuin virtutis bellicae apud populum
terrarum principem, et quae ab universo exercitu servato de mcerni solebat.
. Marcus Regulusicenos magna clade affecit uno ad eum Hanno Carthaginiensis venit quasi de pace acturus, sed revera ut tempus traheret, donec novae copiae ex Africa asadvenirent. Is ubi ad consulem accessit, exortus est clamor, auditaque vox Idem huic faciendum esse quod paucis ante annis Cornelio Romano aicenis factum uerat. Cornelius porro per raudem veluti in colloquium evocatus a cenis comprehensus fuerat, et in vincula conjectus dammanno Minnere incipiebat, sed periculum callido dicto avertit. Moc vos,' inquit, 'si feceritis, nihilo eritis Afris meliores. ' Consultawere jussit eos, qui par pari referri volebant, et conveniens gravitati Romanae responsum dedit: Isto te metu, Hanno, fidos Romana liberat. De pace non conVenit, quia nec asPoenus seri agebat, et consul victoriam qukm pacem lobat. S. Regulus deinde in Africam primus Romanorum d cum trajecit. Clypeam urbem et trecenta castella expugnavit neque cum hominibus tantum, sed etiam cum monstris M
82쪽
dimicavi Nam quum apud flumen Bagradam castra haberet, anguis mira magnitudinis exercitum Romanum vexabat multos milites ingenti oro corripuit plurea caudae verbere elisit; nonnullos ipso pestilentis halitu affatu ex animavit. Neque is telorum ictu perforari poterat quippe qui durissima squamarum lorica omnia tela facile repelleret. Confugiendum sui ad machinas, et advectis balistis, in quam arx quaedam munita, dejiciendus hostis suit. Tandem saxorum pondereo remus jacuit; sed cruore suo flumena et vicinam regionem iniscit, Romanosque castra movere coegit Corium bellua centum et viginti pedes longum, Romam misit Regulus. s. Regulo, ob res bene gestas imperium in annum pro imum prorogatum est Quod ubi cognovit Regulus, scripsit c senatui villicum suum in agello, quem septem jugerum habebat, mortuum saB, et servum, occasionem nactum, aus giam ablato instrumento rustico, ideoque petere se, ut ibi sucoeam in Africam mitteretur, ne, deserto agro, non emotunde uxor et liberi alerentur Senatus acceptis literis res, a quas Regulus amiserat, publica pecunia ressimi jussit ageblum colendum locavit, et alimenta conjugi ac liberis prinbuit Regulus deinde crebris praeliis Carthaginiensium opes contudit, eosque pacem petere coegit, quam quum Regulus nollet nisi durissimis conditionibus dare, illi a Lad a daemoniis auxilium petierunt. Is A. U. 497. A. C. 255. Lacedaemonii antippum, virum belli peritissimum Carthaginiensibus miserunt, a quo Regulus victus est ultima pernicie duo tantum millia hominum ex omni Romano exercitu remanserunt: Regulusa ipse captus, et in carcerem conjectus est. Deinde Romam de permutandis captivis dato jurejurando missus est, ut, si non impetrasset, rediret ipse Carthaginem : qui quum Romam venisset, inductus in senatum mandata exposuit, et primum, ne sententiam diceret, recusavit, causatus Se quoniamas in hostium potestatem venisset, jam non esse senatorem. Iussus tamen sententiam aperire, negavit esse utile captima Poenos reddi, quia adolescentes asent et boni duces, ipso ver jam consectus nectute cujus quum valuisset aura ritas, captivi retenti sunt.
4 ll. Regulus deinde quum retineretur a propinquis et ami eis, tamen Carthaginem rediit neque vero tunc ignor
83쪽
bat se ad crudelissimum hostem et ad exquisita supplicia
proficisci, sed jusjurandum conservandum putavit Rever- Sum Carthaginienses omni cruciatu necaverunt palpebria enim resectis aliquandiu in loco tenebricos tenuerunt deinde, quum sol esset ardentissimus, repenteseductum intueri coelum coegerunt; postremo in arcam ligneam incluserunt, in qua undique clavi praeacuti eminebant. Ita dum sessum corpus, quocunque inclinaret, stinautis serrei confoditur, ubgiliis et dolore continuo oxtinctus est mi sui Atilii Reguli exitus, ipsa quoque vita, licet per maximam gloriam diu stacta, clarior et illustrior.
12. Appius Claudius vir stultae temeritatis, consul adversus oenos prosectus est. Priorum ducum consilia palam reprehendebat, seque, quo die hostem vidisset, bellum per Iofecturum esSe jactitabat. Antequam navale praelium committeret, auspicia habuit quumque pullarius ei nunciasset Pullos non exire e cavea neque vesci, irridens jussit eos in aquam mergi, ut saltem biberent, quoniam esse nossent. Quo facto militum animos vana religio incessit commisso a deinde praelio magna clades a Romanis accepta est; qu rum octo millia caesa sunt, viginti millia capta. Quare Claudius a populo condemnatus est ea res calamitati fuit etiam Claudias, consulis sorori; nam quum illa a ludis publicis redietis a turba premeretur, dixit ' Utinam stater meus is viveret, clasAemqtie iterum duceret,' significans optare se, ut nimis magna civium requentia minueretur ob istam vocem impiam Claudia quoque damnata est.
33. Caius Lutatius consul finem primo bello Punico im is posuit. Et in Siciliam advenienti nunciatum est, maximam
classem oenorum ex Africa venire erant autem quadringentae naves onustae commeatu, quem ad exercitum pori
bant, cui in Sicilia praeerat anitica Carthaginiensis Dux
classis, Hanno, nobilis cerius, cui animus erat naves onere aslevare, easque deinde acceptis ab Hamilcare dolectis viris complere At Lutatius optimaim rutus praevertere Hannonis
84쪽
N ILL TRIous RoHANa. adventum, et cum classe gravi suisque oneribus impedita confligere, adversus eum adagates insulas cursum intendit; eo longasiit victoriae mora; nam omnes Carthaginiensium naves brevi aut captas aut depressae sunt. Ingens sui praeda: Poeni victi pacem postularunt, quae eis hac conditione concessa est, ut omnibus insulis, quae sunt inter Italiam et
Asticam, decederent, et certum populo Romano vectigal Perviginti annos penderent.
85쪽
QUINTUS FABIUS MAXIMOS, SURNAMED GUNCTATOR.
L . U. 534-564. A. C. 218 188. HANNIBAL, Hamilcaris filius, novem annos natus a patre aris iaminus, odium in Romanos perenne juravit. Quae res maxim,videtur concitasse secundum bellum Punicum. Nam Hamilcare mortuo Hannibal causam belli quaerens, Saguntum urbem Romanis studeratum, evertit. Quapropter Roma missi sunt Carthaginem legati, qui populi Romani querimonias deseserent, et Hannibalem, mali auctorem, sibi dedi postularent. Tergiversantibus Poenis, Quintus Fabius legationis princeps, sinu ex toga facto: mi ego,' inquit, porto bellum 1οPacemque utrum placet, inmite.' cenis bellum su clamantibus, Fabius, excussa toga, bellum dare se dixiti Poeni accipere se responderunt, et, quo acciperent animo,
2. Hannibal, superatis Pyrenaei et Alpium jugis in Ita 15liam venit. lublium Scipionem apud Ticinum amnem,
Sempronium apud Trebiam Flaminium apud Trasimenum, profligavit. Adversus hostem toties victorem, missus Qui tus Fabius, dictator, Hannibalis impetum mora egit; namque pristinis edoctus cladibus belli rationem mutavit. Per mloca alta exercitum ducebat, neque ullo loco fortunae se committebat; castris, nisi quantum necessitas cogeret, tenebatur miles.' Dux neque occasioni rei ben gerendae deerat, siqua ab hoste daretur, neque ullam ipse hosti dabat Frument tum exeunti Hannibali opportunus aderat, agmen carpens, spalantes excipiens. Ita ex levibus praeliis superior discessit,
86쪽
militemque coepit minus jam aut virtutis suae, aut fortunae
3. His artibus Hannibalem Fabius in agro Falerno ines
serat; sed ille callidus sine ullo exercitus detriinent Se x- pedivit. Nempe arida sarmenta boum cornibus alligavit, eaque principio noctis incendit metus flammae relucentis e capite boves, velut stimulatos furore, agebat. Hi ergo accensis cornibus per montes, per silvas huc illuc discurrebant. Romani, qui ad speculandum concurrerant, miraculo io attoniti constiterunt: ipse Fabius insidias esse ratus, militem extra vallum egredi vetuit. Interea Hannibal ex angustiis evasit. Dein Hannibal, ut Fabio apud suos crearet invidiam, agrum ejus, omnibus circa vastatis, intactum reliquit; at Fabius omnem a se suspicionem propulsavit: nam eun- is dem agrum vendidit, ejusque pretio captivos Romanos redemit. 4. Haud grata tamen erat Romanis Fabii cunctatio; eumque pro cauto timidum, pro considerat segnem, Ocitabant. Augebat invidiam minucius, Magister equitum, a dictatorem criminando illum in ducendo bello tempus terere, quo diutius in magistratu esset, solusque et Romae et in exercitu imperium haberet. Bis sermonibus accensiuplebs dictatori magistrum equitum imperio aequavit. Quam injuriam aequo animo tulit Fabius, exercitumque suum Crimas Minucio divisit. Quum postea inucius temere praelium commisisset, ei periclitanti auxilio venit Fabius. Cujus subito adventu compressus Hannibal receptui cecinit, palam consessus a se Minucium a Fabio se victum esse. um quoque ex acie redeunt in dixisse serunt ubes ista, a quae sedere in jugis montium solebat, tandem cum procella
imbrem dedit. V inucius periculo liberatus Fabium, Cui salutem debebat, patrem appellavit, eique deinceps parere
non abnuit. 5. Postea Hannibal Tarento per proditionem potitus est. as In eam rem tredecim fere juvenes nobiles Tarentini conspiraverant. Hi nocte, per speciem venandi urbe egressi ad Hannibalem, qui haud procul castra habebat, venerunt. OS laudavit Hannibal, monuitque, ut redeuntes a Scentia Carthaginiensium pecora ad urbem agerent, et praedam, Veluti 4 ex hoste actam, praesecto et custodibus portarum donarent.
Id iterum saepiusque ab iis factum, eoque consuetudiuis G
87쪽
BOOK IV. πducta res est, ut, quocunque noctis tempore dedissent sidinum, porta urbis aperiretur. Tunc I annibal eos noctem dia cum decem millibus hominum delectis secutus est. Ubi Portae appropinquarant, nota juvenum Vox Vigilem excitavit. Duo primi inserebant aprum vasti corporis. Vigil incautus, dum bellus magnitudinem miratur, venabulo Occisus est. Ingressi Poeni caeteros vigiles sopitos obtruncant. Tum IIamnibal cum suo agmine ingreditur Romani passim trucidantur. Livius Salinator Romanorum praesectus, cum iis, qui caedi superfuerant, in arcem confugit. Ilo. rosectus igitur Fabius ad recipiendum arentum, urbem obsidioli cinxit Romanos plurimum adjuvit res Ievis momenti. raesectus praesidii Tarentini deperibat amore niulierculae, cujus rater in exercitu Fabii erat. Μiles jubente Fabio, pro perfuga Tarentum transiit, ac per Is
Sororem praesecto conciliatus, eum ad tradendam urbem Perpulit. Fabius vigilia prima accessit ad eam partem muri, quam praesectus custodiebat. Eo adjuvante Romani muros insconderunt. Inde proxima porta refracta, Fabius cum exercitu intravit Hannibal, audita Tarenti oppugnatione, ad sovem serendam festinavit: quumque ei esset nunciatum urbem captam esse: Et Romani ' inquit, suum Hannibalem habent eadem, qua ceperamus, arte arentum amisimus.' Quum postEa Livius Salinator coram ubi glori retur, quod arcem Tarentinam retinuisset, diceretque eum assu opera Tarentum recepisse Certe,' respondit Fabius, Tarentum nunquam recepissem, iiis tu perdidisses.'
. Quintus Fabius jam senex filio suo consuli legatus fuit quumque in ejus castra veniret, filius Obvilim patri
progressum est: duodecim dictores pro more anteibant. MEquo vehebatur senex, nec appropinquante consule descendit. Iam ex licioribus undecim verecundia pat Tum maje
tatis taciti praeterierant. Quod quum consul artim adverti set proximum lictorem jussit inclamare Fabio patri ut ex equo descenderet later tum desiliens Non ego, fili, cis inquit, tuum imperium contempsi, sed experiri volui, an
scires consulem agere. Ad summam sonectutem vixit Fabius Maximus, dignus tanto cognomine. Cautior ulimpromptior habitus est, sed insita ejus ingenio prudentia bello, quod tum gerebatur, aptissima erat. emini dubium est .
quin rem Romanam cunctando restituerit. 7.
88쪽
venerat. Adversus eum Roma profecti Sunt duo consules,
Paulus a ilius et Terentius Varro lauto soler Fabiis cunctatio magis placebat. Varro autem sero et temerarius acriora sequebatur consilia. Ambo apud vicum, qui Canninappellabatur, castra posuerunt. Ibi insitain Varroni temeritatem fortuna aliquo levium praeliorum Successu aluerat: itaquc invito collega aciem instruxit et signum pugnae dedit. 1 Victu caesusque est Romanus exercitus. Nus lyam graviori vulnere amicta est respublica Paulus Emilius telis obrutus cecidit quem quum media in pugna oppletum cruore conspexisset quidam tribunus militum Capo,' inquit, 'hunc equum, et suge, Emili. Quin tu potius, oe- 1 spondit Paulus, abi, nuncia Patribus, ut urbem muniant, ac, priusquam hostis victor adveniat, praesidiis firment: tu me pater in hac militum meorum strage expirare.' Alter consul cum paucis equitibus sugit. 9. Hannibali victori quum caeteri gratularentur, suad u rentque ut quietem ipse sumeret, et sessis militibus daret, unus ex ejus praesectis Maharbal, minime cessandum ratus, Ilanii ibalem hortabatur ut statim Romam pergeret, die quinto
victor iri Capitolio epulaturus Quumque Hannibali illud cotisilium hon probaretur,maharbal adjecit incere scis,st Hannibal, sed victoria uti nescis.' ' ora hujus diei satis creditur saluti fuisse urbi et imperio. Ostoro die, ubi prismum illuxit, ad spolia legenda oeni insistunt. Jacebant
tot Romanorum nillia, ut missi suerint Carthagino tres modii annulorum, qui ex digitis equitum et senatorum dea tracti fuerant. Deirimqnnibal in Campaniam divertit, cujus deliciis et ipse et exercitus ardor elanguit. 10. unquam tantum pavoris Romae suit, quantum ubi acceptae cladis nuncius advenit. Neque tamen ulla pacis mentio facta est imo Varroni, calamitati auctori, obviamus itum est, et gratiae ab omnibus ordinibus actae, quod de republica non desperasset qui si Carthaginiensium dux suisset, temeritatis poenas omni supplicio dedisset. Dum Hannibal Capuae segniter et otiose ageret, Romani interim respirare coeperunt Arma non erant detracta sunt templis et si porticibus vetera hostium spolia. Egebat aerarium : opes
89쪽
suas senatus libens in medium protulit, atrumque exemplum imitati sunt Equites. Deerant milites nolit in ded runt quidam adhuc praetextati, id est, juniores annis septemdecim, qui satis virium ad serenda arina habere videbantur :empti sunt publice, et armati servi id magis placuit, qukm captivos licet minore pretio, redimere. 11. Quum Hannibal redimendi sui copiam captivis Romanis fecisset, decem ex ipsis Romam ea de re missi sunt;
nec pignus aliud fidei ab iis postulavit Hannibal, qutim ut jurarent, Se si non in ipetrassent, in castra redituros. os se Ionatu non censuit redimendos, quum id parva pecunia fieri Potuisset, ut militibus Romanis insitum esset aut vincere aut mori. Unus ex iis legatis e castris egressus, velut aliquid oblitus paulo post reversus uerat in castra, deinde inmites ante Oct- SSecutus fuerat. Is ergo re non impe IStrata domum abiit. Reditu enim in castra se liberatum esse jurejurando interpretabatur. Quod ubi innotuit jussit sonatus illum comprehendi, et vinctum duci ad Hannibalem. Ea res Hannibalis audaciam maxime regit, quod senatus pinpulusque Romanus, rebus amictis, iam excelSO esset animo. 20
12. Claudius Marcellus praetor Hannibalem vinci posse primus docuit Quum enim ad Nolam Hannibal accessisset, spe urbis per proditionem recipiendae, Marcellus, instructa ante urbi portam acie, cum eo conflixit, et oenos fudit. 5Pulsus Hannibal exercitum ad Casilinum, parvam Campaniae urbem duxit. larvum erat in si praesidium, et tamen penuria frumenti essiciebat ut nimium hominum esse videretur. Hannibal primo civos verbis benignis ad portas aperiendas coepit allicore deinde quum in fide Romanu perStarent, omoliri portas et claustra restingere parat. Tum ex urbe, ingenti cum tumultu erumpunt cohortes duae intus in striictae, stragemque Poenorum faciunt ludor Hannibalem ab incoepto avertit. Itaque relicto circa Casilinum praesidio, ne omissa res videretur, ipso in hiberna Capuam concessit, 35 partemque majorem hiemis xercitum in tectis habuit.
13. Mitescente jam hieme, Hannibal Casilinum rediit,
ubi obsidio continuata oppidanos ad ultimum inopiae addu erat Marcellum, cupientem obsessis erre auxilium, Vulturnus amnis inflatus aquis tenebat a Gracchus, qui cum ο
90쪽
Equitatu Romavo Casilino assidebat, sarre ex agris undiquo convecto complura dolia implevit, deinde nuncium ad magistratum Casilinum misit, ut exciperet dolia, quae amnis deserret Insequenti nocte dolia medio missa amne deflux erunt. AEqualiter inter omnes rumentum divisum : idio ter quoque die ac tertio factum est. Re detecta,mannibal, catena per medium flumen injecta, intercepit dolia Tum
nuce a Romanis Sparsae, quae aqua defluente Casilinum deserebantur, et cratibus excipiebantur. Eo commeatu socio- I rum necessita aliquandiu sublevata est. 14. Postremo ad id ventum est inopiae, ut Casilinatea lora manderent detractasque cutis pelles, quas servida molliebant aqua, nec muribus aliove animali abstinuerunt. Quidam ex his avarus murem captum maluit ducentis denariis Is vendere, quam eo ipse vesci, leniendae famis gratia. Utrique venditori nempe et emptori, Sors merita obtigit nam avaro, same consumpto, non licuit sua pecunia frui emptor vero, cibo comparato, vixit. Tandem omne herbarum radicumque genus infimis aggeribus muri eruerunt; et, quum hostes a locum exarassent, Casilinates raporum semen injecerunt. Niratus Hannibal exclamavit: 'Eone, usque dum est na cantur, ad Casilinum sessurus sum V Et qui nullam antea pactionem auribus admiserat, tum demum aequas deditionis conditiones non repudiavit.
15. Postea quum Sicilia a Romanis ad Poenos desecisset, Marcellus consul creatus Syracusas, urbem Siciliae nobilissimam, oppugnavit. Diuturna sui obsidio nec eam
nisi post tres annos cepit Marcellus. Rem consecisset celerius, nisi unus homo ea tempestate Syracusis fuisset Isa erat Archimedes, mirabilis inventor machinarum, quibus omnia Romanorum opera brevi disturbabat. Captis Syracusis, Marcellus eximia hominis prudentia delectatus, ut capiti illius parceretur, edixit Archimedes, dum in pulvere quas-
dani formas describeret attentius, patriam suam captam essed non senserat Miles, praedandi causa, in domum ejus irrupit, et minantis voce, quisnam esset, eum interrogavit. Archimedes, propter cupiditatem illud investigandi, quod requirebat, non respondit. Quapropter a milite obtruncatus est us mortem aegre tulit arcellus, sepulturaeque cu-- ram habuit.
16. Marcellus, recepta Sicilia, quum ad urbem venisset, postulavit, ut sibi triumphanti Romam inire liceret Id non