Beati Lanfranci Cantuariensis Archiepiscopi, et Angliae Primatis, Ordinis S. Benedicti, Opera omnia quae reperiri potuerunt

251쪽

48 B. Lan franci Archiepiscopi Cantuar.

assirmant. ideretur legem incusare , hoc dicit. 7. Scimus autem quia bona est lex Iudaeorum , si quis ea legitime utatur, stiritualiter inteirigens: 8 sciens hoc ne videretur conuersationem legis iterum introducere, hoc adiecit ) quia s. lex , carnalis ob erasantia, iusto non est posita , sed inius is coercendis, & non subditis, impiis, Deum negantibus, & peccatoribus, con fitentibus Deum , , precantibus , sceleratis, & contaminatis , parricidis ,&matricidis , homicidis , fornicariis, masculorum concubitoribus I . pla-iliariis , vel sicariis, mendacibus, & periuris , & si1 quid aliud Lanor doctrinae aduersatur , quae est 1 t. secundum Euangelium gloriae , glorioseum , beati Dei, quod creditum est mihi. unde Gratias ago ei, qui τt auderem praedicare me confortauit , Christo Iesu Domino nostro , quia fidelem me ex1stimauit , ponens in ministerio Euangeli, qui prius blasphemus in Deum fui, & persecutor a cistae , & contumeliosus sed misericordiam Dei consecutus sum , quia ignorans feci in incredulitate. Superabundauit autem gratia Domini nostri, cum fide , & dilectione, O quia condonans peccata ad

Iidit sidem , m dilectionem 3 quae est in Christo Iesu, qui ut superabunda

rei ratia ad hoc venit hoc est quod dicit,sidelissermo, oe c. Fidelis sermo, & omni acceptione dignus : ecce Iermo : quod Christus Iesus venit in hunc mundum peccatores salvos facere , I 2. quorum primus , peior , e o sum. Sed ideo condonatis mihi peccatis perfidem misericordiam consecutustum. Vt in me primo , peiori, ostenderet Christus Iesus omnem patientiam quam habet in peccatores, I 3. ad informationem eorum , ne desserarent in qui credituri sunt illi in v itam aeternam , ut habeant illam. Vnde, Regi autem 1ς-culorum immortali , inuissibilli, soli Deo, honor , & gloria in saecula saeculorum Amen. Hoc praeceptum commendo tibi, fili Timothee ,1 .is. secundum praecedentes in, de , te prophetias, prophetante mihi Spiritu sancto: vel per prophetiam Spiritus sancti electus erat, ut fleret Episcopus , mbonam subiungit propter spem. Ille enim se ad id quod credit & diligit peruenturum esse desperat, cui malae conscientiae inest scrupulus. Tertio se fide, inquit, non sola: sit enim fides nostra mendacio caruerit, tunc oc non diligimus, quod diligendum non est , dc recte vivendo id speramus, ut nullo modo fides nostra fallatur. . AMBROS. Scimus autem quia bona Ne videretur legem incusare , hoc di-8. Sciens hoc Ne videatur conuersationem legis iterum introducere. E c Edi 9. AVGvST . Lex non estposita Deo vivit, ad Galat. qui sub Deo est : legi autem, qui sub lege ς pQ ς est Sub lege autem vivit, inquantum 'uis ' ' que peccator est, id est, inquantum a Verteri homine non est mutatus: sua enim vita viuit, de ideo lex supra illum est; quia qui eam non implet, infra illam est: nam iusto lex posita non est, id est, imposita, ut supra illum sit. In illa est enim potius, quam sub illa; quia non sua vita viuit, cui cohaerendo lex imponitur ut enim sic dicam ipsam quodammodo legem vivit, qui cum dilectione iustitiae iustE vivit. IO. LANFR. Hetrars, Plagiari j sunt clam transferentes homines de patria in pa

triam, SE vendenteS.

II. AMBRos. Secundum Euangelium QAE ab illo nobis tribuitur; & beatum dicit eo quod beatitudinem in natura habeat - im

mutabilitatem.

nouissimus, peccator primuS. Et hic quo c. s. to. 1 modo primuS peccatori Quorum primus ego

sum. Quia omnibus prior sum, ergo petorem voluit intelligi primum. I 3. I ANFR. Ad informationem )la est, hi qui in Christum sunt credituri, in magnis peccatis non desperent de misericordia Dei, in eo videlicet exemplo informati. I . Secundam praecedentes Spiritus sanctus siem per praedicebat Apostolo quidquid oportet eum iniungere Timotheo. Et est sensus , commoneo re secundum

quod inspiratio sancti Spiritus suggerit

mihi. IS. AMBRosIvs. Secundum praecedentes Hoc secundum reuelationem diuinam, tui faciens electionem , commisi doctrinae

opus.

252쪽

Commentarius in Epis f. ad Timoth. I. 18s

doctor subditorum vel secundam quod prophetat mihi Spiritus anctus tibi ἰniungendum in ut milites in illis bonam militiam , habens fidem , non dubi

tans de gratia , m retributione per fidem,stic. bonam conscientiam , quam quidam repellentes, circa fidem naufragaverunt: ex quibus est Hymenaeus,& Alexander: 17. quos puniendos , yel excommunicationi, trad Idi Satanae, ut discant non blasphemare.

I 6. I ANFR. Ronam coorientiam J Conscientiam vocat cogitationes . in quibus summopere obseruanda est humilitas, quas preta, in magnoS quida deuenerunt errores , sicut in Epistola ad Romanos legitur. 1 . AMARO s. uos traidit in Ecesessise a lienarionem, Satanae traditionem vocat; ostendens per hoc, quantum malum sit de Ecclesia eXcludi.

CAPUT SECUNDUM. Obsecro igitur quia por prophetiam es electio ) primum omnium fieri

i. Obiecrationes , in Secreta , orationes , ante Secreta , postulationes, cum benedicit Episcopus, gratiarum actiones, sumpta commuuioue Sacramenti

totum mi sale o pcium tangit pro omnibus homini bas: pro regibus, & omnibus , qui in sublimitate, in principatu aliquo constituti sunt, Z ut quieram

& tranquillam vitam agamus, in omni pietate, & castitate. 3. HOC enim bonum est , & acceptum coram Saluatore nostro Deo , qui omnes homines Vult , Vel ex operibus , salvos fieri, & ad agnitionem veritatis Venire. . Vnus enim Deus , unus & mediator Dei , & hominum , homo Chri 1 tus Iesus : qui dedit redemptionem semetipsum pro omnibus , testimonium temporibus suis, scilicet incarnationis : in quo positus sum ego prae-

COMMENTARIVS IN CAPUT II.

nti. s. sblui. tioneS accipiamus dictas, quas facimus in celebratione sacramentorum, antequam illud quod est in Domini mensa, incipiat benedici. Orationes cum benedicitur & sanctificatur, & ad distribuena 3um comminuitur; quam totam benedictionem fere o mois Ecclesia dominica oratione concludit. Interpellationes autem, siue, ut vestri codices habent, postulationes, fiant cum populus benedicitur, quibus peractis, & participato tanto sacramento, gratiarum actio cuncha concludit; quam etiam in his verbis ultimam co mendauit Apostolus. Haec autem praeci

pua causa fuit , ut his breuiter praescriptis atque significatis, non putaretur esse negligendum quod sequitur. 1. I ANFR. Vt quietam in In pace principum quies & regimen seruatur ecclesiarum : nam in bellis & discordiis eorum tranquillitas dissipatur , tepescit pietaS, distinetio soluitur, distinctione soluta, morum castitas violatur.3. AMBTOs. Hoc es enim bonum est Et hoc probat ad ij ciens ; qui omnes homines muli salvos feri, ad agnitionem veritatis venire. Quod ostendit dum adiecit unus est enim Deus ; hoc est , quia omnium est Dominus; sed & 1lle mediator , qui nos homines nititur Deo copulare , unus est&hic homo, & per omnia necessarium ostendit quod conueniat de omnibus sollicitudinem impendere, eo quod Deus curam omnibus adhibet, & omnium Dominus est i quod ipse Christus similiter omnibus appropinquare videtur proprietate naturae; & omnibus praebuit beneficium, pro omnibus pastionem suscipiens. 4. I ANFR. Vnus enim Deus Ad hoc re pondet quod dixit, singulariter, Saluatore nostro Deo : Vult omnes fatuos eri, quia Vnus D s omnium , & unus mediator est causa Vel ab e Tectu probat; Vtili omnes fatuos feri, quia seipsum dedit redemptio nem pro omnibus.1. Testimonium Testimonium vocat qui; de Christo praedixerunt Prophetae , vel

253쪽

186 B. Lansranci Archiepiscopi Cantuar.

dicator , & Apostolus f vexitatem dico in praedihtis, non mentior j causa cur merum dicere debeat , doctor Gentium in fide, & veritate. Volo ergo, vel praecipiendo , mel quia doctor , viros orare in omni loco leuantes, vel

in caelum, mel per bona opera , puras manus, iuste reprehendentes, 7. sitne ira,& disceptatione,'ne desperatione retributionis. Similiter & mulieres in habita Ornato, competenti, cum verecundia, & sobrietate ornantes se , non in tortis crinibus , aut auro , aut margaritis , vel veste pretiosa sed quod decet mulieres promittentes pietatem , quam promisertini Christiana religione tenere, per opera bona. 8. Mulier in silentio discat , cum omni subiectione. q. Docere autem mulieri non permitto , Io. neque dominari in virum , sed esse in silentio. Adam enim primus formatus est , deinde Heua II. o. 13. & Adam non est seductus mulier autem seducta , in praeuaricatione

fuit. 1 . 13. Saluabi rur autem per filiorum generationem , si filios in fide nutrierit religiose , uel per bona opera, si permanserit in fide , dilectione,& sanctificatione cum sobrietate. quod de seipso Coeristus protulit,videlicet

quando passurus, resurrecturuS, &c. congruis temporibus reipsadceuentu confir

matum est.

6. AMBROS. In omni locoὶ ordo. In omni loco extollentes sanctas manus, in quo

orant.

. Sine ira Quod dixit sine ira hoc est

neminem odientes. Quod dixit sine dis ceptatione, id est, ut fideli mente non dubitent accipere quod postulant: dc ex al

tero charitatem erga proximum, dc ex altero er a Deum commendat.

g. LANFR. Mulier insontio ) Mulier in silentio discere iubetur; quia dum loquitur , magis ad luxuriam irritat , dc irrita

tur.

9. AMBRO s. Docere autem ὶ Necessaria erat illo tempore haec praeceptio, quando prophetiss e erant. IO. LANFR. Neque dominari in viru) Mu-Iter non debet dominari, indignior enim est homine: ut Eua, posterius enim quam Adam formata est, quia ille prius. Item quia indignior est nam seducta est, quae per partem damnata, per partem liberabitur. D icitur Adam non esse principaliter seductus, sed amore mulieris, sicut Salomon & alij multi. Lib. t . de II. AVGusT. Adam non esseductus ) Si-

Civit. Dei. cut enim Aaron erranti ad idolum fabri-ς U f ficandum non consentit inductus, sed cessisit obstrictus, nec Salomonem credibile est errore putasse idolo esse seruiendum,

sed blanditiis femineis ad illa sacrilegia

fuisse compulsum. Ita credendum est 1llum virum 1 uae feminae uni, unum hominem homini coniugem coniugi, ad legem

Dei transgrediendant non tamquam Verum loquenti credidisse seductum, sed sociali necessitudine paruisse. 12. LANFR. t Adam non esseductus Seductus in ea re in qua Eua : neque enim vel Deum , vel Dei similem pro pomi comestione futurum esse, se credidit; certista meque se nouerat male facere, & mendacium esse quod suadebatur sibi a muliere; sed virumque posse fieri existimauit, dc ori suae morem gerere, dc peracti sceleris acta poenitentia a Deo posse veniam obtinere. Minus ergo peccauit, qui pc nitendi intentionem sabuit, quam ea quae neque de poenitentia, neque de venia in praeuaricatione aliquid cogitauit , sed Deum Deoque similem potius per inobedientiam se fore existimauit. I 3. AMBRO s. Adam non es se crus Eo quod illius seductionis mulier causa vide

tur extitisse.

1 . Saluabitur autem ) Ostendit quod salute videtur digna esse progenies per eas mulieres , quae ad pietatem respiciunt. Nec de Eua hoc dixit; sed de genere loqui-Is. AUGUST. Saluabitur autem Saluabi. tur ergo mulier, quae in pocarnis accipitur per filiorum generationem id est, si faciat bona opera Sed non ubicumque, in fide vera, in fide catholica, in societate unius Ecclesiae pariat opera sua : propterea & de illa cum quereretur Apostolus subieci , Salua autem erit per filiorum generationem ,s permanserit in fide, se ditectione , se sancirificatione.

254쪽

Commentarius in Epis h. ad Timoth. i. 18

CAPUT TERTIUM. Idelis, dignus fide , sermo : ecce, i. si quis a. Episcopatum desiderat,

bonum opus desiderat. Oportet ergo , quod intentionem tantam quaerit, Episcopum s per Episeopum,'presbyter intelligitur J irreprehensibilem esse, 3. unius uxoris virum , t si non virginem , non tamen bigamum . sobrium, studentem , F. ornatum , 6. pudicum , hospitalem , doctorem , non vi nolentum, non percussorem , sed modestum ; non litigiosum , non cupidum, sed suae domui bene praepositum , filios habentem subditos cum omni castitate: . si quis autem domui suae bene praeesse nescit , Quomodo Ecclesiae Dei diligentiam habebit Non neophytum 8. ne n superbiam elatus, in iudicium incidat diaboli, ne iudicet se ei e magnum , incitum, sicut diabolus iudicauisse aequalem Deo. Oportet autem illum & testimonium habere bonum ab iis qui foris sunt, Vt non in opprobrium incidat , & s. io. & in laqueum diaboli. Diaconos similiter pudicos ohortet es , non bilingues, non multo vino deditos, non surpe lucrum sectantes: D. habentes mysteritum fidei , quod iubet Christiana fides, in conscientia pura. Et hi autem, diaconi, caeteri , probentur primum & sic ministrent, nullum crimen habentes. Mulieres , sanctimoniales similiter pudicas , i a. non detrahentes , sobrias, fideles in omnibus. Diaconi sint unius uxoris viri : qui filiis suis bene prius praesint , & suis domibus. Ratio cur tales debeant esse. Qui enim bene ministrauerint , 13. gradum bonum , honorem, sibi acquirent, s non in praesenti Dcculo dicit de multam siduciam habere posivit in

COMMENTARIVS IN CAPUT III.

I. I ANFR. Siquis autem domuisu Talis debet eligi, qui sciat domui suae praeesse : nescius enim minoris, ignorat ma

iora.

8. AMBRos. In superbiam elatus Vnde extollens se propter magisterium , nihil differt a diabolo qui minister Dei creatus est, adnisus est sibi nomen & honorem Dei. 9. In laqueum diaboli) Alia causa. Id est ne in antiqua praecipitet delicta, eo quod nuper ab exterioribus recessiisse videa

tur.

io. LANFR. In laqueum diaboli J Solet euenire iis qui ab aliis despiciuntur, ut despicientes se ipsi despiciant; & sic im-ram & odium, & caeteros diaboli laqueos incidant. II. AMBRO s. Habentes m sterium Mysterium vocat illud dogma quod est de Christo. 11. Non detrahentes) Eo quod necessarie

fieri soleat, ut caeterae mulieres confidenter ea qux Gesunt, referant.

I . G aum bonum Non inpraesentisaeis culo dicit. Aai. A VGusT. Si quis Episcopatum ὶ Ait 1 Apostolus : Si quis episcopatum de siderat, bonum opus dest erat : Exponere voluit quid sit episcopatus, quia nomen est operis non honoris: graecum est enim atque inde ductum vocabulum : quod ille qui praeficitur , superintendat , curam eorum scilicet gerens Scopos quippe intentio est; ergo Unctium G si velimus latine superintendere possumus dicere , ut intelligat non se esse Episcopum, qui prae esse dilexerit, non prodesse curat.1. LANFR. Episcopatum) Episcopatus est super suam&aliorum vitam intentio quod qui desiderat, bonum opus desiderat. 3. Vnius uxoris j Id est, qui unam tantum uxorem habuerit, vel in laica persona, vel in gradibus licitis. 4. AMBRO si v s. Sobrium P Ita ut cum sollicitudine prospiciat ea quae conue

niunt.

3. Ornatum j Conuersatione , motu, specie. 6. Pudicum J Eo quod in commune Virorum , & mulierum constituitur do

ctor.

255쪽

38 8 B. Lan franci Archiepiscopi Cantuar.

fide, quae est in Christo Iesu Haec tam pauca tibi scribo , sperans me ad te Venire cito. Si autem tardavero, propterea scribo , si tardavero , ut scias quomodo oporteat te in domo Dei conuersari, quae est 14. Ecclesia 11. Dei tui, I 6. Columna, & firmamentum Veritatis, quae tuetur , firmat iveritatem. 17. Et manifeste 18. magnum est pietatis sacramentum , quod manifestatum est in carne, is . iustificatum est in spiritu, per spiritum in Iosedane , vel assumendo carnem 2 o. apparuit Angelis Deus ese : vel Angelis bonis famulantissus natust 'Del in deserto malis in praedicatum est Gentibus, creditum est in mundo, assiimptum est in gloria, in assumptione.

I . LANFλ. Ecclesia Dei viui , columna, o c. J Ecclesia, id est, fideles sunt columnaveritatis, id est, ut ipsam veritatem, id est, Christum , ne peruersi subuertant, directe

sustentant.

s. AMBRos. Dei υiuiὶ Optime adiecit Dei vivi; ut ostendat ex hoc Ecclesiae di

gnitatem.

16. LANFR. ColumΜa J Ecclesia Dei in magnis viris columna est, qui alios sustinent: in eisdem etiam firmamur cum Veritatis firmamento quia ipsi verbis & mibraculis veritatem Euangelij confirmant.17. AMBRos. Manifeste Quia Ecclesiam columnam veritatis dixit, ostendit ipsam veritatem, quae sit. i8. LANFR. t Magnum eis pietatis sacramentum Veritas & sacramentum quod hic habetur , id est , Christus , qui est veritas& sacramentum, manifes E magnus est. I9. AMBROS. Iustificatum H LII naenaturae hoc aptatur, quia spiritus habitationem in baptismate accepit.

χo. Apparuitὶ Hoc est, perspicuus Amgelis factus est.

Piritus autem manifeste dicit, s exponit contra quos Ecclesia veritatem, Iscilicet contra haereticos ) quia in nouissimis temporibus discedent quidam a fide , attendentes spiritibus erroris, & docti inis daemoniorum , in hypocrisi loquentium mendacium, docent quod non faciunt, Σ. & cauteriatam , adustam, corruptam, vel adurentem , m alios corrumpentem, 3. habentium suam conscientiam , . prohibentium nubere , s diuersarum haereseon mentionem facit J abstinere , scilicet praecipientium , a cibis, exponit quae mendacia loquantur J quos Deus creauit ad percipiendum cum gratiarum actione fidelibus , 5c iis, qui cognouerunt veritatem. Evi cibi rei ciendi non sunt, boni enim sunt , 1 Quia omnis creatura Dei bona est , & nihil re- ij ciendum , quod cum gratiarum actione percipitur : sanctificatur enim

COMMENTAR IUS IN CAPUT IU.

r. π ANFR. Spiritus aute manifest' oc. Jl ,Vel columna Christi firmabit Ecclesiam contra impugnantes a fide discedentes; & quod discederent spiritus manifeste dicit. a. Et cauteriat/m ὶ Cauterium, ferrum quo aduritur rei facies. 3. AMBRO s. Habentium suam) Qui enim de castitate se simulant disputare, omnem spurcitiam in se perpetrare inuenian

tur.

. LANFR. Prohibentium nubere, sec. Praecipit ei, ut interdicat eis spernere cibos, non nubere, & praedicare per spiritum : quia hoc prohibetur eis a pseudo apostoli S.

F. AVGvST. quia omnis creatura Ani- Exposit. in malia quaedam non natura sed significatio- ''. '' ne immunda dixisse: - itaque, verbi gra- lib. 6. coni. tia, si de porco & agno requiratur, utrum- ς I. que natura mundum est; quia omniScrea il. tura Dei bona est : quaedam vero signi- quod.ficatione agnus mundus, porcus immundus.

256쪽

Commentarius in Epist. ad Timoth. s. 189

per verbum Dei & orationem Sacerdotis. 6. Haec proponens fratribus, bonus eris minister Christi Iesu, 7. enutritus verbis fidei, & bonae doctrinae, quam assecutus es. Ineptas autem, & anileS fabulas deuita : 8. cxerce autem teipsum ad pietatem, pasce gregem tibi commissum irituali cibo, carnali , mi sis pius. Nam sine pietate s. corporalis exercitatio ad modicum , parὰm utilis est pietas autem ad omnia Vtilis est , 1 o. 11. promis sionem habens vitae, quae nunc est , & futurae. Fidelis sermo , quem dixi,& omni acceptione dignus. In hoc enim, in promissione illa, laboramus, &maledicimur , quia speramus in Deum vivum, qui est Saluator omnium hominum , maxime fidelium. Praecipe haec , praedicita , & doce. Nemo

adolescentiam tuam contemnat, ita Mue, Ut mira contemptIbilem aetatem

non faciat: sed exemplum esto fidelium , in verbo, id es , talis , a quo bo

num sumatur exemplum , in conuersatione , in charitate , in fide , in castitate. Dum venio, interim considera qualiter tuas, m qualiter doceas, attendelectioni, exhortationi, in moribus, & doctrinae, infide. Noli neglio ere Episcopatus gratiam, quae in te est, quae data est tibi ia. per prophetiam, cum impositione manuum 13. presbyteri j , υel cum accepisti 'sum pres terium. Haec meditare ; in his esto ut profectus tuus manifestus sit omnibus. 1 4. Attende enim tibi , tuae 'btilitati, & doctrinae propagandis insta in illis. Hoc enim faciens, & te ipsum saluum facies, & eos qui te audiunt.

eius amplectitur me , pollicens vitam ae ternam. Ita enim sinistra sub capite, dextera super caput, impletur quod sic dictum es , promasi onem habens praesentis mi rae futtirae: quod in prat senti, sinistra sub capite : quod in futuro, dextera eius complectetur me. ii. LAN R. f Promisionem labens mitis Quia per opera melius habet homo & in hoc seculo & in futuro. 11. Per prophetiam ) Prophetiam vocat inspirationem sancti Spiritus, per quam praesciebat quid de hoc & de caeteris esset

acturus.

a 3. Pres teri presbyteri pro presb3terorum s pauciores enim tribus esse non possunt, de vocat presbyterum Episco

pum.

14. Attende Id est considera qualiter uiuas, de qualiter doceas.

SEniorem ne increpaveris , sed obsecra ut patrem , iuuenes , Ut fratres , anUS , ut matreS, iuuenculas , ut sorores in omni 3. castitate,

COMMENTARIVS IN CAPUT V.

I. A MBRos. Seniorem ne increp ueris in a. LANFR. Seniorem Non tantum ae- , Vult dicere nulli inuehas te,neque tate , quantum moribuS seniorem oportet sis acerbus aut amarus. h1c intelligi: de qua senectute Salomon

6. LANFR. Haec praeponensstatribus) Duplex commodum sibi promittit, scilicet quia bonus minis fer, & doctrinam ipso usu assequitur. 7. AMBRO s. Enutritus ) Proficiet, inquit , hoc & tibi; nam dum debita sollici tudine doces alios , assidua meditatione

nutriris.

8. Exerce autem te Exercit apionem pietatis, diligentiam doctrinae dixit. 9. LANFR Corporali 1 exercitatio ) Datur

intelligi , quia in vigiliis, ieiuniis, labori

manuum & caeteris corporalibus laboribus se exercebat, operibus misericordiae non adeo intentus.

IO. AvGusT. Promissionem Sinistra eius sub capite meo. Non me deserit & in temporalibus neces Iariis, sed tamen ipsa sinistra sub capite erit, non capiti pra pOnetur , sed erit sub capite. Et dextera

257쪽

. viduas honora , dans eis necessaria de ecclesiasticis, quae vere viduae sunt, remotae ab omni cura seculari. Si qua autem Vidua filios , aut nepotes habet: s. discat , id est , doceat , primum domum suam regere , & mutuam vicem patri, m matri, sicut illi sibi reddere c. parentibus : hoc enim acceptum est coram Deo. 7. Quae autem vere Vidua a mundo separata est , dc desolata , nihil habens e speret in Deum , & instet obsecrationibus, & orationibus nocte, & die. Illa tantum speret in Domino : Nam quae in delitiis est, vivens corpore, mortua est in anima. Et hoc praecipe, ut ii reprehensibiles sint. 8. s. io . Si quis autem suorum, & maxime domesticorum cuia ram non habet, fidem negauit , & est infideli deterior. 11. Vidua eligatur ad ministerium Ecclesiae non minus sexaginta annorum , quae ruerit v-nius viri uxor , in , de , operibus bonis factis testimonium habens Gellicet, si filios educauit , si hospitio peregrinos recepit, si sanctorum pedes lauit,ssi tribulationem patientibus subministrauit , s 1 omne opus bonum suble cuta est. Adolescentiores autem viduas ad ministerium Ecclesiae deuita 11. 13. Cum enim luxuriatae fuerint in Christo , impinguatae de ecclesiasticis,

nubere relicto castitatis moto. Volunt: habentes I . damnationem , quia primam fidem , votum , vel quam de castitate fecerunt promisionem, irritam fecerunt. 13. Simul autem 31 otios e giscunt circuire domos: non solum otiosae; sed & verboste , & curiosis , loquentes quae non oportet. 16. Volo ergo ne iterum redeant adseculum iuniores nubere , filios pio creare, matres tamilias esse: 17. nullam occassionem dare aduersario, quo ρsit eas msi xindicare , maledicti gratia. Iam enim quaedam conuersae sunt retrὰ Satatanam , sequentes illum. Si quis fidelis habet Viduas , apudse congregatis,

subministret illis , id est , viderit unde illas regat , non gravetur Ecclesia,

3. C Isitate J In alloquio iuuencularum, rectistii me iuuenis de omni castitate admo . Metur; ut nec saltem minima titillatione

moueatur.

Io. AMBRos. Siquis autem Hoc ad illud refertur : Si qua vidua filios ac nepotes habet , discant. II. Vidua eligatur Redit - aliud, Viduas s' adilluA

s senectu te. vel set

iam succedere iubentur; quibus mutuam eseriεctu Vi Cem reddere , & in seruitutis eorumae. vel λ- subsidia Madminicula rependere.

netur,

6. LANFx. Parentibus ) Parentes vocat, quos superius filios nepotes vocavit. Tota progenies parentela dicitur : unde& in mundana lege parenti & a parente 3. Discat) De filiis ac nepotibus dixit,

non de viduis.

clesiasticis bonis ale.

honora.

H Cum enim luxuriatae ) Hoc est ubi fuerint inter duas receptae , dc ecclesiasticum sumptum Consecutae. I 3. LANFR. Cum enim luxuriatae Ratio cur deuitandae sint; quia tape contingit, ut relicto proposito castitatis, per multos amatores luXurientur; & post multam luxuriam in Christo nubere, id est , - copu- f. copuluitare viris legitimis Volun d.

I . AvGusT. Habentes damnationem Vt Lib. de -- voluntate, quae a propositio Cedit, ap- eup., pareat esse damnatam, siue subsequantur a l. 'voluit nuptmoribus ornata est, δc neminem habet

f. cui. qui diligentiam adhibeat. 13. AMBRO s. Simul autem Quoniam nullam habentes sollicitudinem temporalium , dum secure assiequuntur quae usui sunt necessaria, discunt & ipsa largitate studere otiositati. 8. Si quis autem f.οrum ) Melius est veritatem ignorare, quam cognitam postponere ; quod facit qui suos non cu- 16. to ergo Vt iuuentutis impetus erga plurimam sollicitudinem occupatae possimi compescere.

Lib. t .de'. AvGvST. Siquis autem Ad eos quip- Ciui Dςi, pe habet opportuniorem, facilioremque ς' - ' aditum considendi, vel naturae ordine, Vς

i . Vllam occasonem Illis qui nobis de.

rogare properant. ipsius societatis humanae.

258쪽

Commentarius in Epis . ad Timoth. I. 191

subministratione earum o ut iis , quς vere viduae sunt , sussiciat. Qui bene praesunt Presbyteri, duplici honore digni habeantur , uerbis , m rebus honorentur vel maiori, quam alij : maxime qui laborant in verbo , ad mores, & doctrina , ad fidem. Dicit enim Scripturae Non alligabis os bovi trituranti, &, dignus est operarius mercede sua. 18. Aduersus Presbyterum accusationem cuiusuis noli recipere , nisi sub duobuS, aut 19. tribus testi

bus. ΣΟ. Peccantes coram omnibus argue : Vt & caeteri timorem habeant. Testor coram Deo , 5c Christo Iesu , adiuro teste Deo , dc electis Angelis , non reprobis, ut haec custodias sine prς iudicio , dijudicatione , id est, discretione , nihil faciens in alteram partem declinando, quae declinanda sit Manus cito nemini ad gradus ecclesiasticos dandos imposueris, neminem

cito ordinaueris , neque 2 I. communicaueris peccati S alieni S. 22. Teipsum

castum custodi. Σ3. et . Noli adhuc aquam bibere , sed modico vino Vtere , propter stomachum tuum , & frequentes tuas infirmitates ad hoc quod dixit, sine praeiudicio nihil faciens J 23. 26. 27. Quorumdam homi num peccata manifesta sunt, ante di ionem , praecedentia ad iudicium: qui latenter peccant , eorum peccata in ipsius iudicij discisione manifestantur: quosdam , vel quorumdam autem & subsequuntur e quidam quidem ante,

18. Aduersus pres terum Prospexit ergo Apostolus qua facile aduersus presbyteros accusationeS adnasci possunt , eo quod interdum increpant obnoxios pro

amissis delitiis.10. I ANFR. Tribus testibus in Id est, nisi

accusator habeat duos aut tres testes criminis, quod contendit. Lib. de ΣΟ. AUGUST. Peccantes Ergo ipsa corri-sό plenda sunt coram omnibus, quae peccan- cap. 7. tur coram omnibus; ipsa corripienda sunt secretius, quae secretius peccantur. 2I. I ANFR. Communicati eris tu indignum ordinat ; peccatis ordinati & ipse

communicat.

11. ei um istum) Quasi diceret, qui indignos iuberis repellere, te ipsum debes

in vitae munditia cus fodire.

13. Noti adhuc aquai Quia castitatem seruandam praecepit , ne immoderatam ab-shmentiam vel augere , vel tenere vellet, hoc subiungit. Vel quia infirmatus fuerat, nec dum ad plenum conualuerat. Veli- deo dicit adhuc cum iuuenis sis , donec

maioris sis aetatis. et . AMBRos. Noli adhuc aquam bibere Contemplatione continentiae adhuc a

quam bibebat & quia frequenter aliorum causia, talia agimus, ne Videamur indifferentes esse erga conuersationem, bene adiecit.

11. uorundam hominum in Vult dicere quia sicut delinquentium hominum non reche intuentium delicta manifestata sunt, quae illis in futuro saeculo poenas sunt prouisura, licet faciant aliqua quae multos latere potuerunt: sic dc de illis qui recte viuere instituerunt , plurima quidem illorum manifestata sunt hominibus. Sunt etiam multa que lateant multos: hoc enim significat dicens : es quae aliter se habent, est absondi non possunt. Vtere vero vino pro ipsa infirmitate, sciens & illa quae homines coni j ciunt, etsi recte vivamus bona esse , plurima ex parte perspiciantur, nec ullam ex his nocuitatem sustinebimus; licet videantur multi actus nostri a multis

ignorari. 26. AVGVsΤ. Quorumdam hominum Maia Lib. t. deni festa ea dicit, de quibus clarum est, quo monte 'animo fiant: haec praecedunt ad iudicium. cap.r .

id est quia si fuerit ista subsecutum udicium non est temerarium. Subsequuntur autem illa quae occulta sunt ; quae nec ipsa latebunt tempore suo. Sic & de bonis factis intelligendum est: nam ita subiungit

Similiter se bona facta manifesta sunt ; sequaecumque aliteris habent ibscondi non' sunt. De manifestis ergo iudicemus. De occultis vero,iudicium Deo relinquamus:

quia & ipsis abscondi non possunt, siue bona, siue mala, Cum tempus aduenerit, quo manifestentur. et 7. LANFL. Euorumdam hominum) Causam supponit cur manus nemini cito sunt imponendae. Iudicium autem vocat Concilium, Synodum, seu aliquem locum, in quo fit discussio personarum : tauorumdam , inquit, hominum peccata ita manifesta sunt, ut eorum fama vel notitia prius perueniat ad iudicium, quam ipsi infames qui veniant ad ordinanJum. Quosdam autem peccata sua ad iudicium subsequuntur, quia tunc primum manifestatur, cum

A a iij

259쪽

is et B. Lan franci Archiepiscopi Cantuar.

quidam ρκε di uisitionem : sit militer & facta bona manifesta sunt: & quae Σ8. aliter se habent, Ddest, quae mal unt , vel bona, quae manifesta non nil abscondi non possunt.

ordinandi discutiuntur. ipsa discussione panduntur: plurima nam-18. Alite e habent L e quibus peccatis que aliquando latent. hic intelligendum est; non enim omnia in

CAPUT SEXTUM.

QVicumque sunt sub iugo hominis fidelis serui Christiani , domino;

suos omni honore dignos arbitrentur, 1. ne nomen Domini Jc do- ruia blasphemetur. Qui autem fideles habent dominos, non contemnant,

a. quia fratres sunt, sed magis serviant , quia fideles sunt , domini eorum, vel is , & dilecti a Deo , quia beneficii participes sunt , Christianae rei gionis, vel humaniores. H c doce, & exhortare. Si quis aliter docet, s eum deuita ὶ & non acquiescit sanis sermonibus Domini nostri Iesu Christi, anathema sit, & ei, quae secundum pietatem , religionem, est, doctrinae: superbus est, nihil sciens, 3. sed languens quia nescit fluere quin proponit in

circa questiones , & pugnas Verborum: ex quibus oriuntur inuidiae, contalentiones , blasphemiae , an alter alteri maligne opponat, suspiciones malae, conflictationes hominum mente corruptorum , & qui Veritate priuati sutar, . existimantium s. quaestum temporalem esse pietatem , religionem , prae dicationem. 6. Est autem quςstus aequivoce quaestum accipit) magnus, pietas cum sussicientia, fides cui Iu cit quod a Deo datur. Ratio cursu cere debeat, quod impresentiarum est. Nihil enim intulimus in hunc mundum haud dubium , quia nec auferre quid possumus , nec ista sunt nostra , non enim nobiscum deferemus. Habentes autem alimenta , & quibus tegamur , his contenti sumus. Nec curemus ditari , Nam qui volunt diuites fieri, jncidunt in tentationem; & in laqueum diaboli , & desideria multa inutilia, es noctua , quae mergunt homines in interitum, & perditionem. 7. R,dix enim omnium malorum est cupiditas r quam S. quidam appetentes , erra-

COMMENT A R IV S IN CAPUT VI.

1. T AN p R. Ne nomen Domini, esse. t B lasphemaretur nomen Dei, & doctrina , si propter quod humiliari deberent , superbirent , & dominos contem

nerent.

i. Qui stati es sunt Per hoc videbantur pares esse serui & Domini: quia Christiani utrique , ac per hoc serui contemnebant dominoS. 3. AMBRos. Sed langκens Languorem dicit cogitationum eorum, eo quod relinquentes pietatem ad quaestiones euolue

bantur.

. LANFR. Exiilimantium P Existimabant Christum esse colendum tantummo do propter lucra huius vim.

1. uantum esse) Ad hoc se pios exhil, se,

ut terrena assequantur , quibus sua non sussiciunt.

6. lautem quaestus Quas diceret, est quidem religio Christiana quaestus , sed non qualem ipsi putant; sed magnus, id

est, aeternus.

7. Baix omnium malorum , sec.ὶ Auarititia, id est, cupiditas diuitiarum infert hec mala; nec mirum, quia cupiditas omnium est radix malorum. S. AMBRO s. uidam appetentesὶ Pro illis

260쪽

Commentarius in Epist. ad Timoth. I. I93

uerunt, a fide , & inseruerunt se doloribus multis. s. Tu autem o homo Dei, haec fuge ; sectare vero iustitiam , pietatem , fidem , charitatem, patientiam , mansuetudinem. Certa bonum certamen fidei , quod pro fide Christiana certaudum est e sic certando apprehende vitam aeternam , in qua, ad quam habendam , vocatus es, & confessus bonam confessionem, Catholiacam em, coram multis tellibus , in baptismi die, mel in sceptione Presbyterj. Prς cipio tibi coram Deo, qui vivificat omnia , & Christo Iesu , qui testimonium reddidit 1 o. sub Pontio Pilato non ei besens bonam confessionem, Patremscilicet: ut serues 11. mandatum sine macula, non erubescus coram regibus euangelicum praeceptum , de quo in P almo lex Domini immaculata )irreprehensibile, usque tr. . in aduentum Domini nostri Iesu Christi: quem suis, con ruis , temporibus 13. ostendet Deus beatus, & solus potens , Rex regum, & Dominus dominantium: qui solus habet i . 11. immortalitatem , & lucem inhabitat inaccessibilem : quem nullus hominum permanens in hac corruptibilitate vidit , sed nec 16. videre potest cui honor, & imperium sempiternum. Amen. Diuitibus huius f eculi praecipe , non sublime si ere , in diuitiis gloriari , neque sperare in incerto diuitiarum, sed in Deo uiuo qui prestat nobis omnia abunde ad fruendum non congregandum ) ad hoc scilicet, mel praecipe bene agere, diuites fieri in bonis operibus, facile tribuere , communicare proximis indigentibus , thesaurizare sibi funiadamentum bonum in futurum, ut apprehendant veram Vitam. O Timothee, 17. depositum , fidem , Episcopatus gratiam , custodi, deuitans prophanas Vocum nouitates, deceptiuas propositiones , & oppositiones falsi nota

Uinis scientiς , artem sophisticam dicit j quam quidam promitaentes,

silentes , circa fidem exciderunt , in haereses. Gratia tecum. Amen. quae stibi acciderunt. 9 Tu autem ό homo Dei) Aperte visus est eum exhortasse , hominem Dei illum di

io. LANFR. Sub Pontio Quando dixit,

Omnis qu, ex veritate es, audit meam vocem, crc.

11. I f indatum Id est, euangelicum prς-ceptum ; de quo in Psalmo : Lex Domini

immaculata.

5tra I 2. AUGUST. In aduentum Quem scili βῆ cet aduentum Domini nostri Iesu Christi yy ostende C. 13. AMBRO s. Ostendet beatus in Beatum vocavit ad confirmationem in uertibilitatis naturat in nobis futurae , quae illi est in natura potentiae Et regem a dominum , quia potenS est, & daemones subiugare, & mortem adimere. Et lucem ha bitat , quia corpora Sanctorum illustrabit. I . AvavsT. Immortalitatem) Ιmmortalitatem autem dicitur habere solus Deus. In omni enim mutabili natura, nonnulla mors est ipsa mutatio; quia facit aliquid in ea non esse quod erat. I s. LANFR. mmortalitatem Id est, immutabilitatem : omnis enim creaturam uis

tabilis.16. Videre potes in In hac vita intelligendum est, non posse ab hominibus videri Deum. Nam de alia scriptum est: Videbimus eum sicuti est. i Id est spiritualia Charisamata, quae tibi Deus disposuit, id est, com

mendauit.

Poenitentes ordo. - Scientiae fals nominis artem sophisticam dicit, quae falso nomine scientia dicitur; cum error & fallacia rectius diceretur.

ibidem