De sanitate tuenda libri sex / Thoma Linacro Anglo interprete

발행: 1538년

분량: 248페이지

출처: archive.org

분류: 생리 & 의학

121쪽

tu citra exercitationem seipsos elixant. Sed nec morari ripiscina iniic est op t: . Imo lotus ut comprehensum est ad frigidam festinet. atque ipsa quoque medio temperamento esto, utpote ad medi temperamenti corpus . Sibus enim aut vehementer frigida pus sit, aut molli,5 veluti in se latari post dicemus. Caeterum 3ptim lina Orptas quoad augescit dictum supra est non esse frigida alia dum , ne

eius incremetum moretur bi vero aliunde est auctus, an

frigida quoque alsuefaciendus: ut quae tum corpus uniuerro sum roboret, tum cutem densam duramque efficiat modsane tutissimum est aduersus noxa quae extrinsecus imminent. Quemadmodu vero quispiam frigida lauari primum incipiet, sic ut nullam ex subitaria mutatione noxam sentiat, id utique ante omnia sciri conuenit. Multi enim cularum recte incepis erat, adeo in frigidam lauationen male fuere assedi i ut nec ij qui tutissime eam administiare potuissent, se permitterent. Esto igitur anni tempus , aestatis initium quo videlicet ante hyemem in toto interposito tepore non spernenda consuetudo pariatur. Esto praeterea et dies quo auspicabimur nuam maxime tranquillus, ct quoad id tempus feret, callidissimus. Cuius etiam calidissimam deligendam esse partem, nemo dubitet: sicut etiam gymnasterium quod mediocri maxime sit temperamento. Et externa quidem praeparatio talis est . Corpus ipsum quod uti frigida lebebit ad hunc modum praeparabitur. Esto illi aetas quarti maxime septenni medium, nulla nec ipso die,

nec quae eam praecessit nocte, noua re alterat, sed pristina salubritatem ad unguem seruanti. Esto vero qui frigida utetur, iuuenis, S animo tum praesente tum plane hilaro U-3 quando alias, etiam tunc praecipue. ac primum quidem fricetur linteis uberius. Ssito aute si ii ctiones magis nuc quam ante vehementes,atque tiam linteis durioribus administratae. od si manicasio satas manibus progymnasta circundabit, atque ita fricabit, quo fiat opus aequabilius moniminime ad rem pertinebit. De hinc oleo, prout assueuit,fr: cetur. inde exercitetur, exercitationibus multitudine quid

paribus, sed citatioribus quam ante. Ab his in frigidam descendat, non tamen contati rer sed celeriter,uel etiam seni et totus insiliat huc o obique lucetans ut uno maxim tem Dore marib his cor oris vartibus rumor i u fundarui

122쪽

CALF. DE SANI TVEN.

quippe cum si sensim his accedet, horrorem cocitaturus sit. ysto vero aqua ipsa nec tepida, nec plane cruda lacialis. alier nanque repercussum caloris non a efficit,altera ferit insuetos ac refrigerat. Siquidem procedente tempore tali quoque aqua utatur iuuenis, si necessitas exigat verum primo saltem die omnino cauenda est ad modii frigida. Exeunti vero ab aqua,fricari oleo, idque a bulbus,expedit,quoad cutis ipsi incaleat Post haec cibum plusquani consuetum, potionem intra consuetudinem capiat. nae ipsemet vel iniussus faciet, rite modo omnia sint peracta soNam a frigida lauationein plus appetunt, melius concocuunt,ac minus sitiunt, veniuntque ad exercitationes postridie plane meliore habitu: corporis quidem mole pari ei quae ante, c terum compacta, A musculosiore, ac vegetiore: cute vero duriore ac densiore. In hoc ergo secundo prsterea die similiter omnia sunt peragenda,etiam tertio 'uarto,

Postea vero procedente tempore ad eundem modum frigidam iterum ingredi iubebimus, videlicet post eam quae priori ingressui successit frictionem , ut prius est comprehensum. Verum tertio ea ingredi,quod nonnullis placuit non laudo. Nam citerum id fecisse, abunde satis mihi esse videtur praesertim cum pro arbitrio nostro immorari homine iubere liceat. Ipsum vero immorandi tempus, hic quoque a quotidiana ipsius experientia est coniectandum. Nam egressus frigidam coloratior ex frictione cito redditur, mediocriter moratum indicat. sin tardius ei calor redeat,ac decolor diutius maneat plus aequo moratum docet. Si ergo cutis notis intentus sis,facile intelleges an par tempus postea in frigida sit habendus, an potius ad maius minusve aliquid sit mutandum. Et de frigida lauatione quod ad opti 'oman naturam pedi et, abunde dictum arbitror Superest quemadmodum peccata si ita inciderint,comodissitae corrigas disserere. Vt enim quam maxime statum corporis irreprehensibilem sortitus quispiam sit ac ab omnibus quae in Vita contingunt negoci s liner sit,& sibi uni vivens fieri tamen nequit ut non aliquando vel ipse, vel is qui ei praeficitur, aberret. Primum igitur non absimile est in id maximed frequentissime peccatum incidere iuuenem exercitationibus deditum,quae lassitudo appellatur: de qua multis iam

non solum medicis aut gymnastis, sed etiam philosophis o

123쪽

LIBER III. Ar

est proditum vel in Theonhrasto, ut in 'oriam de ea volumen cripsit. Ego vero tari quoque longiniciani parcens: que nonnullis parum recte lunt tradita , ea transire statui quae vero maxime sunt necessaria ijs u finitatem tuedam pro-htentur,haec una cum accommodatis demostrationiblis explicare, ac primitia de notione eius agere . Iippe recte se habet, ab hac orsos sic ad es sentiam eius explicandam accedere. Ergo lassitudinis notionem intelligentiamque sunt qui accipiant dum sti extentique sibi esse videntur , idquet aut omnibus corporis partibus, aut ijs tatum quibus labor intiquidam dum tristi molestoque sensu inter mouendualliciuntur. hunc ali indicibilem dixere, ali ulcerosum appellauere nonnulli cum membra ceu contusa phlegmone obsessa sentiunt. Non desunt, qui simplices hos affectus inter se miscent,& qui tensionis est, qui ulcerosust qui phlegmones speciem praefert. Alij duos ex his miscent aut eum qui viceris emphasin exhibet,e qui tensioni assimilatur aut eum qui phlegmones sensum affert, seorsum

cum utroque: ita ut sint in uniuersum sententiae de lassitudinis lotione septem . Quae fane omnes ut verae ex parte

in simplici absolut6que sermone non sunt.

λ in liue mouentur se exhibet,siue phle mones di tendi lue videntur, siue duo quilibet

omnes Ocant:κjm . Graece dicitur,id estes ruina nui liatique. in fit ut sepidi ifferentia sint, simplices reis com-

olita quatuor. Corporis vero quod his sit affectum remedia,quaedam propria cuiusque lassitudinis sunt, quaedam omnibus communia.Ρe his mox dicetur, si priu de mediu3 quodam qui lassitudines comitatur dixero , quem decepti nonnulli praue lascitudinem nominant. is qualis sit, quas notas habeat,i lustrius apparebit si cuiusque lassitudinis essentiam prius disquisiverimus. Hactenus enim ipsa symptomata dicta sunt. Illa enim,quod incendi tendique corpus videatur, quod mouenti se vel viceris vel phlegmones sentis oboriatur, affectiones non sunt,sed symptomata Te

etiones vero corporum quibus haec superuenire solent tres simplices sunt,quatuor compositae. Et ulcerosus quidem affectus oritur ab excrementorum copia tenuium simul, o acrium Q me nimirum inter exercitandum proueniunt

duplici

i nit

124쪽

GALE DE SANI TVEN

duplici ex causa, aut eo excremento quod cr. istius erat fuso attenuato,non tam toto expulso: aut adipe mollive carne liquata. Necesse enim est abs tali humore , ceu tenari atque acri, pingui quasi vulnerari tum cui tum ipsam carnem sicut etiam horror interim oboriaturrimo etiam quadam tenus concussi commotioque totius corpori an aequalis quod Graecido,oe vocant: si modo admoduni tum copiosus humor is,tum aceriit. Ac talis auidem est ulceros lassitudo Vbi autem tendi latum membra videntur, ulcera vero sensus no lac cite altitudine nullum excrementum de quo ratio ulla sit habenda , in corpore continetur: sed ressidet in musculis tertiis ex nimia tensione qua exercitando admiserunt,affectus quidam effectricis causae potestatem testificans. Accidit nanque in vehementi tensione omnes musculorum fibras tendi, non tamen similiter omnes lassari, sed eas maximequae per longitudinem tentionis porriguntur. Quippe quae obliquiores quodamna odo iacent,minus in directum agutur.quare his nullum instat periculum. In ijs vero quae immoderatius sunt extentae, ita ut parum a rumpedo absint: relinquitur affectio quaedam sim ta

lis ei quae inter agendum fiebat. ippoma tur cum tamen nulla iam tensi re

lassitudinum differentia qua nimiruti aut pategmone obsessas partes sentimus tum inam fide mode re cum musculi nimium excanaeti, attraxmu ' Ρcircunfusis sibi excrementis. Quod si uim rima teli imbus tum neruis idem affectus incidit: γο-οπrta Graece, quali omnim dolorem eum astectum nominant: ob penitior ici

licet sensum, partibus quae in alto maxime corpore sunt positae nomen tribuentes.quippe summum lacum cutis occupat .secundum ab ea musculi habent,utique circum ossi positi. At tendones ipsis ossibus adhaerent. Quo magis ratio nabile est, cum hi quicquam praedictorum patiuntur videri in imo ac circa ipsa ossa assectionem haerere. Atque hae qui dem sol nares simplices lassitudinum differentiae sunt:compositae vero ex his,ut iam dictum est, uatuor sunt, de quibus mox agendum, si tamen prius simplices uniuersas absoluero. Est nanque am ctio alia quoque, quae ceu lassitudo sit nonnullis imponit. haec incidit cum iupra iustum musaeuli1 iccanuui, sic vis 'ialens cotractumaue corpus appareat do at que ad

125쪽

LIBER

atque ad motus quodammodo pigrum non tamen ei quicquam eorum quae modo dixmius inest neque is qui veluti viceris aut tensionis est , multoque minus qui velut phlegmones est sensus. Quippe diuersi Timus aspectus eiusmodi affectionis est, eius quam ultimo loco retulimus. Haec nanque: squalens contractius corpus efficit. atque phlegmones sensum praefert, mole etia qua pro natura ampliore. Quare quatuor in uniuersum simplices affectiones sunt: quaru singulis sua sunt remedia ordiendu ero ab ea quae viceris sensum inuehit: qtiam etiam ab excremctorum acrimonia ortam diximus haec maxime in ea incidit corpora quae hali succi sunt,& excrementis abundant. Succedit vero recentibus cruditatibus cum aut exercitantur immoderatius, aut in sole sunt morati. Ceteriim nihil obstat quin in corpore boni succi citra cruditatem proueniat, utiq; ob exercitationis nimium excessum. Sane excitare eam solent celeres ac multi motus. In hac vero lassitudine etiam densa

esse horrereq; cutis videtur. Fatenturque qui ea sunt affecti, inter mouendum dolere sibi viceris ritu alliciatim tantum' et ali subiectam etiam carnem. Remedium huius ex ijs ligassectioni sunt contraria comparatur. Quippe si qua redundant,euapores: mabam celsabit. Sane uaporabuntur frictione multa, moti r 1 quo omnis adstringendi vis

abest. quod genus maxime Sabinum est. Aduersissimum vero huic stetiton est quod ex Hispania portatur, 3 ex be-ria.vocant autem Hispanum tum quod omphacinum vocant,vel iμοτρIsin, id est crudum. Et ut semel dica,quod austerum est,omne id alienum est. Adeo gustu ipso vim eoru discernere licet,etiam si de ipsis ante periculum no feceris. 30 Sic nanque mos quondam in Macedonia degustato oleo quod fit circa Aulonem,qui est super Strimonem: deprehendimus eadem cum hispano vim habere. Quina reliquoruomnium olei generum ita deprehendas vires, etiam quaecuque per abusionem nominant,ex sale,ex radicibus,ex herbis,ex germinibus ex folijs vel fructibus,propterea videlicet quod haec habet. Dictu vero abunde de his omnibus est in operibus ij quae de medica nactis inscripsimus. Nihilo tanaen minus etiam in proposito opere dicetur suo loco. Illud tantum in praesentia dixisse fatis sit quod plane ut irimit

126쪽

GALE DE SANI TVEN.

commodatum. Hoc igitur copioso cum multa frictione uteiidum: primo quidem die quo suspectam fore lassitudianem omnino declines: secundo vero ut siqua incidit,discutiatur. Discutit porro eam exercitatio ita apotherapia dicitur: in qua scilicet motus adhibeas quantitate mediocres, qualitate tardiores, idque cum frequenti interposita his quiete: qua utique fricare hominem oportet pluribus contreetantibus,quo nec refrigescat tars ulla in Ocyssime excrementa digerantur. Porro frictionum plus adhibebitur in is qui in cutes sub cute excrementoriana collectam vim soliabet: motuum vero, quos ipsemet edat, in altera lassitudine: scilicet in qua plus est in ipsis musculis congestum. Qia ae enim in his coacta excrementa sunt, sola frietio educere non potest. his en in opus est non sollim ab aliquo foris attrahi, verum etiam ab altero quopiam intrinsecus impelli Impellit ea partim calor ipse qui per motum accenditur, partim spiritus qui una emittitur , partim ipsa musculorum tensio: super haec vero ipsa singularum partium excretoria alieni vis. Altera vero lassiti do in qua tenso sentitur,illud pro remedio postulat quod Hippocrati Graece . λαοι es, id oest relaxatio dicitur. Ea nanque tensioni contraria est, ad eum modum quo duritati mollities. At enim ita: Cutis durae mollitio,distentae remissio. Cenduro molle, distento remissum laxumque contrarium sit. Sane remittitur

quod distentum est,in alijs quidem assectibus quos in quinto de simplicuim medicamentorum viribus diximus, alia

ratione. Quod vero per exercitationem incidit, tum pati

ca mollique frictiones, ea lue cx oleo dulci atque egelido,

tum intermissione Omnino, aut Ctiam Uiete praeterea la

uatione medii temperamenti atque in calida pluscula mo-- era. adeo si bis terve lavabis, plus proderis. Hi vero 'ost balneum ungi des yderant priusquam vestiantur. Rusili

propter sudorem forte aliquem pingue deterserint, rursus ungi desyderant. Sinetiam postero die cum e cubili suragunt,ungi his expedit. nunquam tamen oleo vltima Di sido, nec dura frictione. Incidit certe huiusmodi lassitudo iis quibus salubris succus est post robustas potius quam celeres exercitationes: redditque lassatos ipsos pigros admodum aegrique flexibiles. Non tamen hi densi horrentesque pparent,quςm dinodum quos paulo ante comprehendi

127쪽

mus. Caetersim contracti aridique non minus ipsis apparent. Tactu vero calidiores videntur non solum ij quos ulceros lassitudo urget, sed etiam quam ipsimet cum sani e -- sent. Tertia lassitudo e vellementissimis nascitur motibus: solaque supra naturalem habitum musculos attollit, sic ut

phlegmon per similis medii sit. Itaque cleui tactu offenduntur, 3. Calidi ies apparent. Dolent vero etiam si ipsi per

se moueri conentur Incidit haec lassitudo iis plurimum qui

astiet exercitationibus no sunt. nam exercitari assiretis r. zo ro incessi, utiqrie ex vehemctissimis plurimisque motibus. Sanationis vero eius consilium, ad tria dirigitur eadem fere ad quae omnium phlegmone obsessorum nempe supertiaca ne vacuationem,extent requ: ein, 3 infamationis et

frigerationem, Ergo oleum copiosum ac tepidum ci frictione mollissima, clogissima in medii teperamenti quis mora, huiusmodi lassitudines emendat. Quod si paulo epi, dior aqua sit: olus proderit. Adetidem modum multa quies unctio assis tua denique omnia quae id quod lassatum est . iiii ete leniment6que recreent, ac quod superuacuum est. 1 per habitum digerant. Sed putet fortasse quispiam lass4tudinem hanc nec simplicem esse, nec a duabris iam traditis tertiam, sed ex his compositam, nec aliunde consi ante qua ex neruosarum partium tensione, viceris sensu calore ni nanque qui in huiusnaodi lassitudine sentitur in aliis quoque naturaliter inesse, veluti in memoratarum utraque nec tamen complendae notionis substantiaeve partem esse ulla. Verum illud huic, ni egregie praeter caeteras ines , nempe Raaior quam pro naturali habitu tumor tum quod nec grauitassensus inuti an hac tensionis lassitudine habetur,ueo Aippe in illa tendi, in h. ac contusos esse vique ad ossa neruos putant qui ipsa laborant O nare in his saltem propriua reliquis duabus discri incia habe . nec est composita tantiam Tres igitur siue corporis si aliis, siue assecius, siue quid aliud dixisse velis: hi sunt. Est alia quaedam super has quarta, similis quidem lassitudini non tamen lassitudo,quod neque ulceris neque tensionis neque phlegmones affectu praese ferat,sed nec horrorem ullum doloremve, nec pigritiam ad motus quemadmodu lassitii lines infert, sed gracilitatε tantu ariditatemque facit. Incidit quidem haec in corpori-

o bus boni succc exercitationi assietis, ubi immodice exer

s iij ita a,

128쪽

GALE DE SANI TVEN.

citata, pariis rite apotherapia sunt usa Quippe ita Hige

Tuntur excrementa, quae tensa fuerant, laxatur, nec aliud in corpore relinquitur praeter siccitatem quam ex immodico motu contraxerunt. Postulat autem primo die nihil se

ne diuersum ab ij quae prius dicta sunt, praeter calidiorem

aquam,que sensim contrahat calfaciat roboret cutem. secundo die apotherapiae exercitationem, quae tum in motu tum frictiones pauca mollis tarda sit. praeterea solium similiter calidum. Verum protinus in frigidam exiliant: quo videlicet ipsis robur in cute una cum calore constet. Nam minus in sequenti tempore per halitum amittunt,& facile in carnem cutemque nutrimetum resumunt. quo maius his commodum nullia profecto inueniat ut qui nullum notabilem affectum praeter carnis gracilitatem riditatemque habeant. Quippe postulat arbitror tale salibcorpus, nutriri simul ac madefieri. quorum trunque ex litiam id nutrimento optime assequetur. Q uoniam ercist semel mentio de vicitu post balneum est non alienian frie rit mea quae ad lailitudines pertinent, praecipere rUisa igitur lassitudo, post legitimam apotherapo: i nu:c i scnutrimentum des yderat, aut etiam parcius, praeterea humi

dius . Rupili in ipsa apotherapia in quartum migrauerit affectum, assolet enim ita plerunque fieri pro ipsius ratio

ne tum lauetur, tum nutriatur. At quae tensionem lassitudo praefert,ea etiam magis quam ulcerosa par Hiari r po u lat. Sae vero x lites mones sensum ast 1 t: ea supra teliquas omnes tum humidissimum,tuit inin: mum, tum vero quod refrigerans quippiam habeat, icquirit. Boni succi tamen nutrimentum omnis qui lassitudine grauantur , iuxta postulant quali nimirum propositus nobis iuuenis adhuc in te roger utebatur. Cauendus tamen in ulcerosa, Mea qua phlegmones sensum exhibet,glutinosus cibus est, ceu qui excrementorum digestionern moretur. At in tensionis asilitudine etiam exhinendum eiusmodi nutrimentum est , sed minuto eius modo. minus imirum est si multiplex pugna non plebeijs modo inter se, sed etiam docti. inter se

cum plebei; oritur,dum neque de exercit Mionibus, neque frictionibus, neque balneis, neque victu lassatorum, consentiunt. Quippe alios astirmare audias lassitudinem lassitudine esse abolendam, alios laborem quiete sanari alios parcius nutric-

129쪽

LIBER III.

e Das nutriendos qui lassitudine premuntur. alios contra, nomodo de consueto nutrimento non demendum quicquam, sed etiam tanto plus dijciendum, luanto plus se fatigaue rint ad portionem enim laborum, nutrimentum exlii ben- duna alios rursus nec adijciendum quicquam nutriment tmodo, nec etiam demendum . Ad eundem modum balneo litoque tuntur: alis ex aquis medii temperamenti, ali calidior1bus, alii tepidioribus. Nam experientia ad id tanditum probandum quod visu saepe usurpauit, quemlibet im- o pellit: S praeterea ratio, utpote quam quisque absolutam siet

liabere putauit ut supra dictum est. Verum cum vn unita nitim lassitudinis sensum traderet, reliquis ceu non sint praeteritis eius tantummodo quam nouit, remedium do ctiit. Ergo verum es 4 quod lassitudine lassitudo soluitur,

cum videlicet hesternis exercitationibus pares postridie adhibendas videtur expediens .las litudinis medelam esse quietem. quippe id consili partim iiiij quae ex congestis excrementis lassitudines consistunt, ac praecipue ubi in musictilis excrementa harserunt: partim in ijs iis tensionis zo ct phlegmones emphasin praebent utile videtur. Iam illud quoque verum es , qui latitudine grauantur, eos parcruscis nutriendos. Id enim conducere videtur ei qui phlegmo, ne seni in praefert. Verum praeterea est ex consuetudine esse nutriendum id nanque in vicoros a lassitudine ubi re et apothera pia sint usi, fieri obseruatum est: sicut etiam uberius cibandum in eo affectu quem similem lassitudinibus diximus . in quem ex ulcerosa quoque nonnulli transeu tu . Sunjli ratione Gmedi temperamenti quis esse lauandum in iis quae e redundantia superuacuorum 3 nata sunt, verum fateor. Sed nec illud verum negem , eius modi aquis non es e utendum nec in ea quae siegmones sensum praefert, cum tepidiores haec desyderet nec in ijs ui similem lassitudini a Tellum sentiunt hi nanque cali iores volunt. Sunt 3c qui es affectum lassitudinem esse pia tent. Alii qu1 nam aste citus sit, non dixerunt. In quibuscunq; vero suspicio futura lassitudinis subest , suadent calidiore aqua in balneo uti: causamque assignant sicut ipsi supra retulimus: ali distributioni in corpus, alij nutritioni, id en' balnei conducere dicentes. Non tamen rationem ullani af ferunt cuius gratia eiusmodi distributione is utrimento

130쪽

GALE DE AN I. TVEN. I rohiberi lassitudo possit. . sed nec omnino qualis sit ipse

altitudinis affectus Aribunt. Nam maior eorum pars nihil dixit. Qui vero dicere ausi sunt, siccitatem esse definiuerunt. Ac quod nutrimentum siccitati medetur, praesertimque humectans, quam tamen conditionem maior eorum pars non adiecit oesti e verissimum. Caeterum nec remedium id nec cautio lassitudinum est. Sed cium uti dicta est membra sicciora sunt facta, nulla tamen nec tensio subest, nec tenue acreque excrementum . nec phlegmone similis affectus: reficere nutrimento humectante expedit quae ex hau sosto humore sunt siccata: quando nisi abunde nutrias, gracilius Maridius quam fuerat postero die corpus cernes. Atque hunc affectum nonnulli lassitudinem rati, eum existimant calidiore balneo, pleniore cibo, ne incidat prohiberi. Illud tamen quorundam, sicut etiam Theonis, demiror si amitinam lassitudinem similiter sanari non putant. Nam siue quem modo memorauimus asi diu velit quis eias lassitudinem: nutrimeto illum Noluere debet, ne fiat prohibere. Sive reliquorum quenuis eorum qui verae lassitudines sunt,utioue parcius in omnibus hominem nutrire, is, cum adhuc instant,& cum iam occuparunt. Illud enim dici non potest, talem saltem assectum qui lassitudinibus succedit, nisi primo die per nutrimentum plenius corrigatur, in trium aliquam migrare solere. Nam si ipsa solum siccitas in eo visitur, praeter gracilitatem nihil sequetur amplius. Si vero caloris quoque quippiam simul adsit, iam febricitare metus est. Jerum non idem sunt lassitudo febris tametsi maxime eorum qui lassitudinem senserunt, nonnullos febris male habuit. Sane Theone mirari subit, haec in quarto de particularibus exercitijs, ubi de absoluto exercitio roagit, scribentem: Cum lassitudo aliqua eos qui ita exercita isti sunt, postero deinceps die fere sequatur: estolusia, id est feruentis aquae lauatio, minus lassitudini obnoxios reddit, summa corporis accendens Deinde sic Graece subiicit:

ter alia velut aenigma quoddam verbum αντιδι ληται in contextu apposuit possis enim ita intellegere , quasi summa corporis cucurbitae more nutrimentum trahen

tia, partem aliquam eius neruis quo aue dispensent pos- sic con

SEARCH

MENU NAVIGATION