장음표시 사용
61쪽
sermo erat non leui cura egent ne quos animi motus immodicos incurrant. Quippe loquelae adhuc expertes,ploratu , clamore , iracundia , d inordinato sui motu dolorem indicant. Nostrum igitur officium sit, coniectantes quid des yderent, assidue id suppeditare, prius quanauctus dolor, in nimium atque inordinatum motum v cum corpore etiam animum ipsum uniuersum coiiijciatii quidem dentientes , aut ab externo uopiam ostensi,aut aluum exonerare, aut meieres, aut esse bibereve cupien-xo te', perinde ac discruciat plorant, atque enormiter mouentur. Fieri etiam potest ut frigore osmensi, teporem de-syderent: sicuti contra aestu afficii, refrigerationem ait quando muliitudinem instratorum non tolerant. Quippe multos ostendit id quoque non minimum Maxi me
vero cum aut totum corpus vertere, aut etiam artus mo
uere cupiunt . Quinetiam ipsa quies, si sit diuturnior, non parum molesta eis sol . quan 'o D animans immodico ullo delactatur, sed semper ni edrum modum experit. Porro medius ipse modus, non unus omnibus est, sed α ex eorum semper est numero quae in collatione ad aliud spectantur. Quocirca qui cura infantis educandi suscipietiuin planc ut acrem mediocritatis conuenientisque coniectorem es haec semper praebere oportet priusquam ex des derio cuiusuis auctus dolor simul cum corpore animum quoque in motus immodicos conijciat. Quod si qualido quod infestat, imprudentibus inscientibusque nobis auctum esse contigerit, corrigere id tentabimus, illico vel praebito quod expetit, vel sublato quod offendit,etiam motu per vina nutricis adhibit, ac vocis modulamine, quos uti prudentiore nutricum consueuerunt. Ego nanque puella quodam totum diem irato ploranteque , ac immodice se inordinateque iactante nutrice ipsa omnis cosili inope
deprehendi quod ostendit. Aippe ut neque papilla in os
ammissa, neque a nutrice prolatus si forte meiere aut aluum exonerare vellet,lenitus est, sed nec cum ab ulnarum agitatu reclinari est coeptus, aduerti autem tum lectum tu inuolucra,tum vestes ipsas sordidiores , praeterea puellumiplum immundum, atque illotum lauare depergereque iussi,tum lectulum mutare, ac vestem omnem tertiam mun-
damque praebere. Quibus peractis, protinus ab immodico
62쪽
agitatu conquieuit, illicoque dormiuit, non suauismmuni modo , verum etiam longissimum somnum . Vt vero recte coiiijcias quae puello officiant: non modo solertia est opuς sed etiam assidua de ipso qui nutritur experientia. Haec igitur omnia usque in tertium a natali annum circa puellum
ragenda censeo. In primasque de nutrice ipsa non mimam habendam esse curam, quid edat,ouid bibat, quo pa-dio in somno, venere, exercitatione, se habeat ut videlicet lac eius egregie sit temperatum . quale certe erit si sanguis eius quam optimus sit. porro is talis est, qui nec fata abundat bile, nec atra, nec pituitosus est , nec serosus, nec aquoso liquore permistus. nascitur autem eiusmodi sanguis ab exercitatione moderata,& cibis tum boni succi, tum iusto tepore modoque assumptis: praeterea potione tempestiua, modicdque sumpta. De quibus omnibus iiiij quae post dicentur, diligenter agetur. A venere omnino abstinendam esse quaecunque lac praebcbit,aic nec . Nam 5 menses viri con- uetudine prouocantur in lac odoris gratiam in deterius mutat. Quin etiam alique in utero concipiunt: Quo alienius
a puello adhuc lactente nihil est. Ita enim' incqui asangui 6o iis est optimum in foetum absumitur. Quippe is cum proprium in se vitae principium contineat:&huius moderamine agitur, Lassidue conueniens sibi alimentum trahit, utero ipsi veluti radici adhaerens, nec usque ab eo nocte die vediscedens. Interim vero non minor modo, verum etiam deterior rationabiliter redditur ipsius grauida sanguis. Quo fit ut lac ipsum tum eius, tum vero exiguum in mamillas colligitur. Q gare si quae infantem lactat,uterum gerit: ego magnopere suaserim aliam inueniendam nutricem. Cuius etiam ac gustu, odoratu, visu cons yderandum exploran Fodumque diligenter sit. Si quidem quod optimum est, id u-
stanti olfacient1que planc suave, intuenti candidum, aequanile ac liquid crassique medium apparebit 'd vitiosum est: e diuerso aut crassum caseo ium , aut liquidum serosum ac liuidum , tum consistentia ipsa coloreque inaequabile videbitur. Idem gustantibus amarorem, aut sal sedinem, aut qualitatem quampiam extraneam exhibebit tale vero nec olfacienti suave erit. Atque lactis probi improbi
que haec sunto indicia mibus diliξcte animaduersis, quoties vel cocepit mater,vel morbo aliquo est affeci a ad alia
63쪽
4 inutricem quae iidicio desectuque paretur, festinandum censeo. Tum vero puellum quoad primores dentes emiserit,solo acie alendum us tempore eum solidior quodammodo iam cibo assile facere conueniet. quod etiam experientia
plane docta mulieres faciunt: primum panem , mox legumina,ac carnem similia, nania prius comans a puelloruosculis immittentes. Corpi. aute infantiu confricare oportet oleo dulci sicuti id piuna recte peragunt nucrices ple-r . . , si Him ipsas corporis partes modulantes atque fingetes. Veru in eo que proposuimus puero , qui corporis statu est optimo, quod ad membroru modulus alte attinet, nihil est quod curiosa nutrix sit sed tantsi fricet quotidie mediocriter, ac lauet: idque qua seri maxime pol, laci e inictriculo Humc adlui haerente crudo quippe quod periculu estne priusqua probe sit cococi si in totu corpus fantis dige- Tatur. Multo vero maxime si quis utriculii ipsum adhuc lactis plenu infricet: tu coipui c. udo inicio implebit, tu caput Onerabit. ' magis prospicie tu in primis est ne quid
nutrHnenti neque ante balneu, neq; ante frictione puerulo praebeatur. Id fiet si ad haec administra la titrix post logissimum somnum tempus obseruet. Id enim maxime temporis est in quo vel inanem plane ventriculum inuenias , vel certe concoctiim si 'iud in eo remansit. Quae putem ut hodie sit faciunt,sane laedimi,alia unum certum diei tempus praescribetes, alia cum ipsa a negocijs vacent, tum derauim curantes. Quo fit, saepius laedi quam iuuari puellos necesse sit. Quippe quod a nobis pia scriptum tempus est , alias in aliud die noetisve tempus incidit Maiorum tam puerorum,qui videlicet plagis, minis,obiurgationi, nonitis parere norunt: ijs duplex tum frican ti,tum talia ii temporis occasio est prior ac comodior cura matutino somno surrexerint,deinde luserint,ac iam cibia petant. Tum enim maxime vocandi ad hec sint,ac corpus quide ad sanitatem pariter tonam habitudinem , animus ad obsequelam
temperantiam exercendus. Interminandumque non aliter
nos cibum praebitulos, nisi quantum ipsi velimus frictioni balneoque se permiserint, Atque optimum quidem tempus Ito fuerit. Quod si qua occupatione qui puellum alit, auocetur, modico pane praebito ludere permittat quantum velit.Dein cum rursus cibia petierit, tum fricet lavetque Mi-
64쪽
nime tamen bibere ei permittendum post cibum est' item balneium excipit: quan recipitatio eorum, quae ventriculus continet, disti ibucio in corpus fiet. Id vero in cor porit, prorsus sanis cauere oportet. Quippe quibus utiliussit ante balneum cibit dedissectiorum plane improbandi tu affectus sunt,tum corporum status. De his vero in sequentibus dicemus. nunc premendum nobis propositum est mempe ut puellum cui optime affectum corpus sit, sic educemus, ut talis perpetuo seruetur huic expedit, cibus balneum sequatur. 39d si quo loco pucilus alitur balnei copia non sosit, fortasse vero nec ista unquam legent qui ibi habitant, in concha pueros lauant, donec alterum iam tertiumve aeratis annum attigerint. Ei vcro hos annos excesserint: eos si non quotidie,ac certe tertio quoque die quartove ungunt atque infricant. χiod si anni tempus non prohibeat: stagna amnesq; his balnei loco ut Apud Germanos enim plane ne nutriri quidem infantes coluenderim verum nosiaeque Germanis,neque alijs agrestibus aut barbaris hominibus haec prodimus,no magis equidem quam ursis, apris, leonibus, aut alijs id genus: sed Graecis, xij qui tametsi e conere sunt barbari, Graecorum tamen aemulantur studia Naquis quaeso nostrum tulerit, modo editum infantulum, etiaab utero calentem, ad flumen deferre: ibique sicuti Germanos aiunt ceu candens sit ferrum, in frigidum humore naergendo, simul de naturae vigore periculum facere,simul corpus ipsum roborare ZQuippe si citra noxam id tolerauit: quod propriae naturae robur ostendit,& nouum prsterea robii ex frigidae commercio comparauit, nulli non pateat. Caeterhina si ab externo frigore naturalis calor sit victus quod protinus interire necesse sit, id quoque neminem la rotet. Quis igitur nientis compos, nec omnino ferus Scythaee, proprium pignus in id agere discrimen sistineat,in quo errorem mors sequitur 3 potis imum crina ex eo periculo nomagnum sit quod lucrifaciet. Asino enim fortassis , aut id genus experti rationis animanti utilissimum fuerit densum ita tergus durumque estici,ut citra dolorem frigus toleret. Homini ratione praedito,cuina quaeso tam magno sit sui Non enim si quis absolute citraque exceptionem pronun- ciet cutem densissimam dur1si manaque utilem ad sanitate
esse: is recte dicat C manquo animalis corpori duplex o instet
65쪽
4' cit 2 instet incommodiim: alteriim , externis, alterum ab internis occasioniblis: quorum certe rara mollis clue cutis si ,1 ab extrinsecus imminentibus malis ficile tentatur quorum densa ac dura , ab internis. Itaque etiam Hippocrates ubi de ij praecepit quae in nobis ab alimento ad commodsi incommodum vecedunt, post alia multa, haec scripsit Raritas corporis ad transpiratum ij quibus plurimum aufertur, salubrins: quibus minus, insalubrius. Praestat ergo utruque declinasse excelsum, nec adeo aut densam reddidisse cutem, ut corporis transpiratum prohibeat aut raram , ut facile a qualibet extrinsecus incidenti occasione laedatur. Tale porro natura est propositi nobis hoc loco puelli corpus, cum sit medium omnis excessiis. Est ergo id ea ratione ale dum, ut status sui gratiam perpetuc seruet. Seruabit autem. si primis quidem annis solo lacte nutriam, ac balneo dulci' aquae χ ictis utare: quo videlicet corpus et tis molle quam diutissimi seruatum, ad plurimum augmenti perueniat. Ab his annis clim iam mitti in ludum est habilis , non necesse erit assiduis praeterea balneis uti, sed interim dum luctari condiscit, mediocriter inibi ante cibum exercitari sit erit, ac balneo plerunque abstinere Modina vero in labore excelsisse, quod nonnulli praedo triba pueros cogunt, prorsus alienum est. si quidem intempestiua duritie corporis inhibetur auctio, etiam si natura sit ad audium quam maxime c6- paratu Sane vinu qua diutismine qui ea natura puer est, ne
gustare quide suaserim quippe quod haustu de humectat nimium: calfacit corpus, tu caput halitu replet i; qui humido calidoque teperam et fundi quale est eiusmodi puerora. Atqui nec repleri his caput est utile nec ipsos supra qua parest humidos calidosque scri quo nix ni caloris humorisque perueneriat, ut si paululum via auis qualitate auxeris, iam modum excesserint. Ct aute sit omnis excessiis fugie-dus: maxime hunc fugere expedit ex ' O non corpori modo. vel irin etiam animo damnum acccdit . iactare i eque lana
adultis vinci nisi modice sumptum existimandum est utile esse: quod videlicet ad iram S libidinem praecipites facit, partem animi rationale hebet turbidamque reddit. Caeterii in his ipsis ad bilis excretarent vel mitiganda , vel expellenda est fine no inutile: non minimo vero ad ea sic- li i partibus aut ex immodicis laborib'
66쪽
aut ex proprio aetatis temperamento prouenit. Humeictat nanque ac nutrit quicquid immodice siccatum est: tum bilis amarae acrimoniam mitigat ac frangita praeterea per sudores vrinisque vacuat. Pu 1 vero ceu qui talem succu minime colligunt,quique naturalem humiditatem plurimam obtinent ut como lora quae vini potio largitur, plani non egent, ita incommoda quiaffert,tantia sentiunt. Nemo ita. que rationis compos ea uti potione pueros sinet, qua praeterquam quod nullii affert cominodum , immensum etiam sequitur incomodum. At frigidae potione omnino prohibEdos eos non censeo, quod tame aliqui faciunt verti a cibo plerunque, per calores,cu ipsis cordi erit, et non displicet potissimum vero si copia eius sit fontanae recentis,cui nulla qualitas vitiosa aliunde sit contracta. Ea si no est, reliquarii. Cauessae vero sunt quae ex stagnis haurititur, queturbidae, quae in ale oletes, quisalsae:denique in quibus qualitas aliqua gustu depreheditur: quado quae optima est,
a penitus no gustui modo horti veru metia in aui,omnis ualitatis expers videbitur. Eade quoque tum potui iucuna erit tum plane pura. v d si praecordia quoque celeriter transit. nihil est ouod magis idoneam requiras quando
siqua pura lympidaniae est, nec potu insuauis, nihilo secius
ramen circa praecordia haeret, haec vitio non caret: atq; abstinendum ab ea censeo utique cum prorsus est frigida. caeterum 1 calefacta non deterreo. Ac tutissimum quidem sit experientia ipsa de eiusmodi aqua iudicium fieri. Quod ii quis est qui ex notis potitis vim eius praenosse malit, citius fons c petra scaturiens, contra septentriones fluit, Solemque auersum habet ,hanc aegre concoctum iri,tardiq; rasitus esse putandum est. Eadem nimira calefiet, frigefietque tarde. Contra curus ad Orientem Solem fons erumpit,quetque per meatum alique mundia, aut pura colatur terra, eademque calefit ac refrigeratur ocyllime hanc omni aetati utilissimam esse existimandum est. Non enim sicuti ino, estis,exercitatione,Vigilijs,somno ac venere alis alias uti pro ratione aetatis expedit:ita de aquaritioque statuendum est: sed quam nunc optimam indicauimus, hac uti puero,inuent,seni,conducet. Idem de aere iudicandum,quem opti- mu in pulmones trahere,omnibus iuxta salubre est. Optimum acre censeo,qui prorsus sit purus. Eiusmodi vero fue
67쪽
rit qui nec stagni vel paludis halitu siit infectus,nec ex profundo specu pestilentem auram spiret: qualis circa Sardisac Hierapolin, aliubiq; terraru visitur. Nec qui ex cloacis quae
urbem aut numerosum exercitum purgent,vitium contraxit Nec qui ex animalium, olerum,aut leguminum putredine aut fimo coinquinatur. Nec qui ob stagnum vc flumevicinum nebulosus est. Nec qui editis undique montibus lincauo loco clusus nullum recipit perflatum Suffocans enim putrisque est, similis ei qui in domibus quibusdam est inclui sus,in quibus ob putredinem, ierflatus defeeium, plurimus aceruatur situs. Huiusmodi ergo aer omni plane artati est noxius sicut diuerso qui purus omnino est, nulli non ς-tati est utilis. At verorius ex calore, frigore, siccitate,litamiditate, diuersitas acris contingitmon perinde se ad omnes homines habet,sed corporibus quae optimo temperamento sunt, etiam optime temperatus ac est saluberrimus. In
Quibus vero aliqua exuperans qualitas dominatur,ijs utillic simus Er est qui ei qualitati maxime est aduersitis, frigiduci calidς calidus frigid ,humidior siccus,sicciori qua par est, . tanto humidior, uato siccitas ipsa modum excessit. Atque haec quidem hoc loco intellexisse sat est. Quemadmodum
vero incommoda quae ex vitiosis acre aquisque prouentur, corrigas: alio volumine dicetur. Nunc enim optimum corporis statum, simul cum optima victus ratione,ceu scopum ac regulam quandam tractare constitui. Quae enim vitiosa in aliquo corpora sunt, horum varietates Omnes una cum idonei ipsis victus ratione in sequentibus libris proseque mur. Quar I ursus ad optimi status puerum reuersi. secundum eptennium eius explicemus, cuius teperamenti sit, 3 de quodnam postulet victus genus Ergo temperamentuni eius ut in libris quos de temperamentis scripsimus,euideliter ostendimus calidum est eodem gradu quo prius, humi dum vero non eodem quandoquidem omne animans ab ipso statii ortu iccius in dies efficitur minime tamen per Omnes aetates aut calidius aut frigidius euadit. Sed quorum optime se habent corpora iis calo sinailis quodammodo v ite ad summum increme ritin manet. Qistorum vero humida frigidave supra optim conditionis corpus sunt:hora calor augetur. Sed non est nunc de his sermo. Cui vero opti
o mi statu corpus contigit: is ad quartum lectatu usq; annulam
68쪽
iam traditam victris rationem obseruet: illo tamen in exercitatione seruato modo ut neque immodicc se neqtie viole te exercitet: ne corporis id incremento sit in mora Lauetur autem calida potius quam gelida ut qui nondum hanc
citra noxam toleraverit. Hoc statis animu quoque finxis E aptissimum est, idque poti probi C. 'u: inibus, Z ra ubi re dis inlini , quae animo modestia parrant. ippe ad ea qua sequente aetate circa corpus cius oliri opor-
tebit maximo compendio sit animi modestia, 5 ad parendum facilitas A secundo vero e ui tanto ad expletum terri am, si quidem ad robustissimum corpor1 habitu prouehere hominem cupis, aut militem eum strenuum, aut luctatorem, aut alias viribus insignem destinans: utiq; de iis animi dotibus quq ad scientiam sapientiamq; pertinent: min' laborabis. Qia a enim adia orta spectant: hac maxime et a te per sic absoluique conuenit. Sin corporis membra roborare hactenus cupis,dum fanum quendam habituac incrementum ij compares: animi vero rationalem partem ornare adolescentis studes: non est utrobique eadem victus ratio ex usu. anquam etiam tertiam quartamque vitifor 6omulam licet inuenire: alijs sordidarum cuilibet artium deditis, idq; vel ei que corpus exerceat, vel alienum ab exercitio,id teneat Aliis ad agriculturam,uel mercatura, vel tale qui opia se conferentibus Q i genera tot numero sunt, ut difficile certe videatur omnes vita species certo numero coplecti. Ac ars quideminus sanitatem tuendam profitetur, omnibus profecto hominibus finitatis tuenda documenta pollicetur: aut singulorum propria, aut omni hi communia: aut hec quide propria, illa vero communia. Verunt a me fieri nequit ut de omnibus simul disseratur: sed ut primo loco a quemadmodum quis ad longissimum prolata vita,etia bona valetudine perpetuo utatur. Sane hanc vitam ab Omniquod necesssitate se ingerit ne iocio, liberam esse oportet, acsbli corpori vacare. Secundo oco,ut de ij que cum arte ali qua,aUt opere, aut exercitio, aut ministerio priua o publicove, in sim marius cu premete aliquo negocio coiucts Sit. Sic utiq; fieri potest ut de omnibus disseratur. Neque enim aliter aut dilucidus,aut memoratu facilis, aut certa methodo traditus sermo noster videatur nisi hunc ordine sequa-
ur. Sed ad id quod primo loco propositum est, reuertendia, o
69쪽
docendumque quemadmodu qui optimum corporis habitu est nactus, ab omnibus que ad publicum in vita spectant secedens, ac sibi soli vivens nec morbo ullo quoad seri potest unqua tentetur, nec ante longissimu it tempus morte
riere sit aggi essus)vt vero in plurimum perduret tempus, id vero fieri posse profecto conuenit, pr sertim eius qui optii in sit natura Sunt enim qui ab ipso ortu adeo improspero corporis sint statu ut ne si Aesculapium quide ipsum ij prefeceris vel sexagesimum annum videant. sed non est nuc de his locus. Quaro ad illu potius qui optimo est: habitu, reuersi: repetamus ea quae inter initia demostrauim' nepe quod comesi e biber Sq; nobis necessὸ est, propterea quod e corpox nostro aliquid semper dessuit. Cum vero dedit nobis bibendumq sit necess rursus est excernendorum cura rationemq; haberi. Horum vero cum varie sint species, alia eoruque in ventre perficititur,alia eorum quae in iocinore,arte. 2 ril venis: alis eius quod per singula membra distribuitur alimenti: sanc cuiusq; suam esse vacuationem oportet: sicuti id ipsum ab initio instituisse natura videtur: quae instrumeta animalibus contulit alia quς excrementa ipsa expurgena separent, alia quae deducant, alia iusti unum colli an aliarius excernant. De quibus omnibus tractatum nobis tasius est in j comentarijs quos de naturalibus facultatibus,&quos de particularum animalis usu inscripsimus. Nuc hypotheseos loco praesumenda erunt ad ea qua paramus. Primum nanque excrementum S a syncero separatur, 3 pau- Q latim impellitur per omnia intestina usque ad suis capax spatium quod in eo intestino visitur quod ab argumento re una vocant. Ad cuius exitum musculi quidam sunt inserti qui ipsum coerceant, intusque detineant, ac ne immaturo est luat vetent. Postea vero quam plurimum congestum iam graue animali fuerit, tum foras agi sinunt ad celeritatem emissionis etiam abdominis musculis una cum transuerm septo adiuuantibus. Iocinoris excrementorti aliud est quale quod flore in vino appellant,aliud quale quod sex dicitur. Attrahitur alterii a vesicula quς iocinori subiicitur, altersia o lene. In his collecta,cxcernutu altersi in priore tenuis' T testini
70쪽
testini partem, Lalterum in ventrictatum d unaque cuna sic cloci lina enti excremento perme it Quod autem in venis arterijs excrementum aceruatur, eiusmodi plane est quale in acie concreto serum. Hoc renes a languine secernen 'tes, ad vesicam transmittunt. Ea porro id colligit, seruatque ad eundem ferme modum quem de sicco excremento supra
retulimus. Q lippe adnata ituri quo ue ad exitum ipsi ita musculus quidam transuersus, qui osculum vesicet ita ad via- uem comprimit, ut inde nihil effluat Postquam vero hui' quoque collecta iam copia animal urget, illico se remittens
laxansque statione cedit. Vesica vero Omne excrementum excernit: rursus hic quoque ad celeritatem exitus auxiliantibus musculi ij qui in abdomine sunt sit Reliquum excrementorum genus in singulis animalis nascitur particu iis ex ipso unde aluntur sicco: aliud quidem ceu semicoctae quaepiam reliquiae, que adsimilari nutriendae parti nequiuexunt , aliud quod transmittendi alimenti fuit vehiculum. Nunc functum officio humidum tenueque superest , quale nimirum serosum illud iam die tum quod ex vasis id est venis Marterijs in vesica defluit. huic incremento nullus cer otus a natura praescriptus imeatus est impellitur tam si partim actum per ipsi molliora corpora quae fluentis eius violentiae cedunt, potissimum cum a spiritu maiore impetu irruente impellitur: partim etiam per exiguos omnes corporeae molis meatus: poros Graeci vocant quorum non modo reliquum corpus uniuersum, sed etiam tota cutis plena est. Diditum autem nobis de generatione horum est in libris quos de temperamentis edidimus. Ergo tenuissimum huius genexis excrementum facile sane elicitur, partim in speciem halitus ab insito calore solutum, partim violent motu con- ofertim erumpens Appellant vero quod ita excernitur,sudorem Alterum et: o cui nullum publice nomen est , quod videlicet nec vulgo est cognitum, ut quod conspectum praetenuitate est igiat ab ijs qui id ratione contemplati sunt, Γι κλο o id θωύει δια mo , Graece, id est transpirati , vel perspiratio vel perflatus sensum latens vocatur. In hoc insensibili perflatu etia crassioris excrementi nonihil excernitur, quic autem ichementiore calore,& fluoris ina petu maiore opus est. chim alioqui periculum sit ne ante itineris finem sistatur, saltem ad cutim. Ab hoc excremento tum pi, slis ori,