장음표시 사용
71쪽
s originem esse ostensim nobis est: tum vero ij qtiae circa omnium cutim semper aceruantur sordibus. Ac dicta ferme nobis uniuersa sunt tum generationis tum etiam expulsionis excrementorum capita: quae in alijs nostris operibus quorum proxime meminimus, euidenti demonstratione asserta, hypot laeses opportunae sunt ijs quae nunc molimur. Nam quoniam eiici haec opor et r. utpote quae vitiosa qualitate sint, tametsi Asclepiades reciam et conuenit arbitror primum nouisse quibus maxime causas remorentur: dein raro tionem iniri qua nec in ipsas incidatur: ac siquando inciditur quam Primum error corrigatur. Atque ne incidatur ut iidem , i in licet assequamur , utique si excreta abunde sint necne, compertum habuerimus. ut vero erratu iam cors, rigatur , certa methodo est opus. Dicamus itaque primum
a quibus maxinac remorentur memoratorum excrementorum singula: mox quo pacto quod retentum es expediatur Ergo ij quae in ventre continentur xcrementis mora cointingit aut ipsius cibi potionisque culpa, aut ipsius ventriculi una cum intestinis. Et cibi quidem potionisque vitio aut
2 propter qualitatem eorum, aut quantitatem: ad haec ordinem , tendique modum. Et propter qualitatem quidem, si acerba, ausi cra, aut sicca naturae fuerunt. Propter quantita te misi iusto plura aut pauciora sunt assumpta. Ordinis cui
pa si quae sicca adstringentiave sint, primo cluae humida, pinguia Hulcia, secundo loco sunt sumpta. Modi usus ratione, si cum bis fuit edendum,totum semel sumpserit. bis
vero ventris intes morumve vitiu sequitur excrementi mora, vel ob naturale eorum affectum accidit, vel certe acquisititium. Acquae quidem natura eorum vitio causa proueni-3 unt,ex prauis corporis habitit, aliqui simi: su uti ubi de his agemus, dicetur. De acquisit iiij hoc loco agemus. Recentium ventris affectionum odio sunt disteretiar: Singule ipso genere intemperies: quatuor quidem si inplices, calor,frigiditas, siccitas , humiditas. quatuor compositae, calor una cum siccitate idem cum humiditate: frigus adiunctum siccitati, idem cum humiditate Sane eo creuisse magnitudinisbarum quan libet oportet, ut iam inualidam reddiderit impultricem vim aut ventris tantum, aut gracilis intestini, aut plenioris, aut etiam omnium simul, aut ex his quorundam. c Creantur porro eiusmodi intemperies modo ab ij que intro in
72쪽
tro in corpus sumuntur: modo ab ij quae foris incidunt. Et ab ij quae in corpus sumuntur,cum in cibo vel potione visquepiam medicinalis est immista ex earum genere quae vel calfaciunt, vel refrigerant vel siccant,vel humectant,vel v-na calfaciunt siccant, aliave quapiam connexione harum qualitatu asticiunt. Ab ij quae toris incidunt,vel ambientis nos aeris vitio, curis immodicc calfacit, aut refrigerat,aut siccat, aut humectat, aut copula quavis harum qualitatum
afficit vel qu qua lauerim',vel unctionis qua uncti sim
vel denique asterius cuiusquam quod cum foris ventriculo sol adhaeserit, aut calfaciendi immodice huc, aut refrigerandi, aut siccandi, aut humectandi vim habuit. His igitur de cauta
sis supprimitur excrementum ventris. At flauae bilis excrementum moratur aut propter attrahentis expellentisve facultatis infitialitatem, aut propter vasorum quibus deducitur atque excernitur angustiam. Porro infirmitas tum vesiculae totius quae iocinori subijcitur,tum eorum meatui qui ab ea in iecur subeunt, tum eorum quibus in intestinum Ditis euomitur: ex recenti intempe rantia prouenire potest tali utique quali intestinorum ventrisque impultricem vim sola di diximus Angustia vero vasorum, aut phlegmones vitio fit, aut propter cirrhos hi sunt durities quaedam no sensiles)aut obstructionem, aut circumiacentium partium innixum, aut osculorum connivctiam Iam ipsa proximarum partium compressio, aut propter immodicam copiam eoru quae in se continent, aut propter phlegmonen,aut scirrhum accidit. Aeque Moscillorum conniventia, aut propter horuquippiam, aut etiam siccitatem. Porro siccitatem accidere
faciunt, quae valenter adstringunt, quae pariter calfaciunt siccant. Illa nanque humorem exprimendo, 'luppa Iolebant cotrahendo constringendoque ac densando, hec eliciendo per halitum humore, siccitatem inducunt Phlegmone nanque icirrhus quoniam morbi plane sunt, ad prcsentem disputationem non pertinent Malioqui de ipsis commodius agetur m sequentibus. Pari ratione atrae bilis excrementum aliquando sistetur, si lienis ad amarae bilis vesicam: vena vero quae ad illum a porta iocinoris pertinet, ad vascula illa quae amarum excrementum attrahunta. quae vero ex liene in ventriculum fertur ad meatum illum qui a
73쪽
per singulas animalis particulas congeritur:& copia siti, de
crassitudine, praeterea lentore remoratur ad laec, ob im
becillitatem caloris qui id diisecet soluatq; , praeterea transitus angustiam. Ac copia quidem, crassitudo,& lentor, vel ex cibi potionis luc natura prouenit, vel ex recenti quapiam altera tricis facultatis in eo qui nutritur infirmitate. Imbecillita vero caloris qui id excrementum resoluat ac tenuet, ab exercitandi defectu prouenit Angustia transitus aut ob irritum, aut phlegmonen, aut obsi ructionem, autio compressum alicuius aut conniventiam euenit Q Dor una cuiusque originis rationem paulo ante retulimus. Sunt tamen partes quae praeter latentes hos meatus, alios quosdant
apertos conspicuos obtinent, sicuti cerebrum Moculus. Id autem institutum a natura est, aut propic eminenti an particuis, aut propter actionem exquisitius obeundam, aut propter continentium corporum spissitudinem. Est nanque cerebrum rationalis an inas ceu donat citi t. quod cum osse solido undiq; sit septimi, plurimis maximisque canalibus X purgatur: primimi per naresa palatum: secundo per tranque aurem: tertio per caluae commissuras . Nec absimile est etiam aliquid ab co confluere ad oculos. Oculus vero ipse non tanquam primatum aliquem inter partes obtinens, sed velut qui puriis eis omnino postulet, quo videlicetii obemunus suum Obeat, per cui dentes meatus cilcit quicquid in
eo excrementi gignitur: nempe per nare genRSq;.Dgo excrementorum tum causas , tum instrumclita iam dixi inus. Quae quemadmodum quis retenta expediat atque euocet, deinceps docendum: initio rursus a ventre sumpto. Ergo allud commune omnium excrementorum doctrinςntum sit: 3 Vt retentionis causa contrariam causam semper admoueas.
Speciale vero per singulas ioc, si comestorum paucitate
siccitate restricita aluus sit, ut tum plura, tum humidiora exhibeas. Si siccitate,plura quidem non osteras sed humidio-xa. Si austeritate Macerbitate, dulcibus is inguibus cibes. 4130d si in ordine sumptorum erratum sit, ut eum errorem corrigas. Si cum bis edendum erat semel comedit ut non
bis nodo , sed etiam saepius pascas. Eodem plane modo
recens contra, as intemperios, contrarijs remedij farcias: nempe quod siccatum est humectans quod refrigeratu inest calfaciens ac reliquos assectus sinuli ration corri
74쪽
gens nibus vero haec fiant in iis quae de medicamentis
scripsimus, prodite materiae sunt. At flaua bile reteta: si quidem obstructionis culpa id accidat eo qui extenuet victitvtendum: cuius materia singulari volumine a nobis est tradita. Sin ex compremi id eueniat corporum quaein eius bilis meatibus vicina sunt,& immodice sunt referta: si quide ex crassitudine lucci id incidit,extenuante vidita est , utendit.
Sin ex multitudine, praesidi j quae vacilent . abd si ob plategmonen sciri humue id contigit iam res sanitatis tuendae professionem excessit. Sin propter reces contractam intem superiem quaecunque vidia qualitas est , hanc restituere tentandum. Ad eandem formulam conniventiam ouallorii
aperire conueniet Si ab austeris facta est, pinguibus Jod ut cibus adstum iussis. Sin ij quae calfaciunt 3 siccant successit, adhibitis quae refrigerenta humectent. Dicetur 4alium materia in sequentibus libris Idem expurgandi modus etiam tertio excrementorum genere retento, quod per singulas animalis partes colligi diximus conueniat. Nam si contracta sint, di tanquam conniueant meatuum,ora: per aduersa ij quae sic si certant,succurrendum es : nempe quae ex frigidis causis orte coarcitationes constipationesque carneae molis sunt, veluti quae ex ambientis rigore corporibus nostris incideriuat, eas calfaciendo. Rursus eas quae calori siccitatique stiperuenerunt, veluti quae feruoribus euenerui,
refrigerando Sc humectando. Pari modo 'ua adct ringenitium vitio prouenere, cuius generis sunt aluminosae aquς has pingui ac mos frictione una cum dulcis aqua balneo reparando. Quod si vel crassitudinis, vel abundantiae , vel
lentoris excremetorum vitio obstructi meatus sunt: tenuatoria victus ratro his apta erit: praeterea medicamenta quae ro calfaciunt ac dissecant, quaedam intro deuorata,quedam foris admota: anteque haec omnia exercitatio. Nam ea quoq; tum soluere excrementa potest,tum per sudoris meatus eij-cere : tantoque tam cibis quam medicamentis tenuantibus
praestat, quanto satius est nullo corpori nostri habitus incommodo exigi quae redundant, quam pariter carne liquanda Tolidis extenuandis. Hς nanque incommoda calidis attenuantibusque medicamentis succedunt. Exercitationibus vero adeo nihil tale siccedit, ut etia firmitas qua dam membris accedat cum de naturalis ipse calor accendi sis
75쪽
tur, 3 ex partium inter se attritu ,duritia quaedam indolentiaque comparatur. Quemadmodum vero se aliquis debito tempore mensuraque exercitet,ac singularum adtionum ordine decenti qualitateque utatur nunc equidem exequi noltatui. sicut nec de alimenti ipsius tempore, modo, ordine, qualitate sed nec de tenuatibus cibis ac potionibus,nec deas medicamentis quae qualitatem immutant. Nullius enim horum hactenus particularem usum diximus contuti summatim' per capita tantum attigisse. Verum in sequentib' libris de omnibus fusius agetur. Nunc in compendium redigere initum opus placuit, quatenus Eulla materia lateret
cuius esse peritum deceat qui omnem sanitatis tuendae artem profitetur hunc γίμνον Graece voces,sicut gymnasten
qui tantum quae ad exercitationes pertinent callet quin rasistratus quoque ita eum appellauit. In sequentibus vero voluminibus dictarum iam materiam cuiusque tum tem p quo exhibebitur,tum qualitatem,tum usus rationem trade- musata ut non iam materia tantum sit, sed sanitatis conseruanda certa causa. Etenim in tribus hisce primis generia o bus consistit sanitatis tuendae studiu:aeque ac medendi methodus: nempe corporibus,causis,signis Corporibus quidem, iis quae lana iam sunt, Meo statu seruari debent Si- Enas vero , corporum accidentibus,ex quibus corpora ipsa dis noscuntur Causa sunt ex quibus custodia sanitatis perficitur. Harum materiam quatuor generibus iuniorum probatissimi sunt complexi:admouendis,educendis,faciendis extrinsecus incidentibus. Et admouendorum quidem no- ne,cibus, potio,& si quid medicamentorum intro sumitur,etiam aer attractus,intelligitur. Faciendorum verri,fri-s ctio, ambulatio, vectio,equitatio,denique omnis motus.
Qiis si non quivis motus exercitatio est,sed solum qui valentior est: adijciatur motui exercitatio,ut sint facienda,tu motus , tum exercitatio Referuntur ad hoc causae genus, somnus, vigilia, venus. Ex foris incidentibus primus est circundatus nobis acr,deinde quςcunque lauantium ungentium' cuti propinquant: etiam si quod medicamentum fanitatis tuendae fines non excessit,ueluti sal, myrta, nitrum, aphronitrum, aquarum aliqui sponte natarum, calentium. Educendorum vero materia praedicta paulo supra est.' An vero quatuor illi generibus recte ex aduerso diuisio
76쪽
caiisariam generis sit facta,non facile dixerim: cum meIius fortasse sit admouendis, educendis, faciendis, cincidentibus,alterari immutarique corpus dicere: mutationem velo aut in qualitate fieri, aut quantitate. In qualitate, dum aut incalescit, aut refrigeratur, aut siccescit, aut humectuin redditur. In quantitate, dum alitur, aut inanitur. Iam inanitio nem esuri, duplicem quoque esse Alteram excrementorti, de quibus mox diximus alteram naturalis substantiae nostrae assidue defluentis,quae nutritioni ex aduerso Opponitur. Notasse hoc loco operae precium fuerit homonymiamquam Hippocrates in opusculo de nutritione d1stinxit hic
verbis Alimentum aliud est quod nutrit, aliud quod quasi est nutriens, aliud quod nutriturum est Q ppe ei quod prima significatione alimentum siue nutritio est, substantiae ipsius fluorem recte opponas . Ei vero quod in secunda significatione accipitur, tum liaemorrhagiam, id est sanguinis profluuium tum uno verbo omnem sanguinis inanitionem. Et vero quod tertio significato dicitur,vomitum Sclienteriam, id est intestinorum leuitatem. Verum de talibus diuisionibus statuere pro arbitrio cuiuis liceat co uisquis autem propositam artem rite administra bit: liunc omnis materiae quae ad salubrem victus rationem pertinet, vires habere compertas est necesses quando hinc demum dexter eius oritur vius Cotingit autem dexter eius usus ubi opportunum cuiusque tempus ac modum quis inuenerit. actare huc potius censeo properandum,quam prauis o
immorandum. Sed quoniam fatis verborum primum hoc volumen
77쪽
LIBER II. itGA LENI DE SANITATE
Thoma Linacro Anglo interprete. Riis quae de sanitate tuenda
instituitur fumimas scoposque proximum volumen edocuit. Nunc singula membratim distinguere tentandu: initio rursus ab iis sumpto in quib' proximus liber est finitus. Proponatur itaq; nobis in lioc libro saluberrimae naturae puer, qui iam tertium aetatis suae septennium ingreditur. Cuius corpus effingere componereque,quoad fieri potest, quam optime, propositu sit. Ac primum hoc ipsum definiendum quid sibi velit quod adiecimus optimc
vult autem nimirum illud: veluti corporum ipsorum numen o rosa fane diuersitas tradita est,ita vitae rationum quibus vivimus, species sunt diuersae. Ergo sieri nequit ut in qualibet proposita vita optimam corporis nostri curam adna inistres. Sed quae cuique optima sit,hanc utique licet. Qus ab isoluto sermone opti t in omni exequi vita non eli Na maxima hominum ars implicitam negociis vitam agit quos etiam laedi ab iis qua tractant est necesses nec tamen mutare coditionem licet. Alii ei in per inopia in eiusmodi
Vita sortem incidunt, alijseruitute, quam aut a parentibus haereditariam acceperunt, aut alias per vim aliquam ris raptive.quas solas esse seruitute v lgus existimat. ro, qui ambitionis aut cuiusuis cupiditatis grata ,ne ijs impeditam vitam delegerunt, clucanun do vacare queat iij quoque seruire ultro i mpessimis videntur. Quare his Optimam t. --Orporram scripstilla, superuacuum sit. Verum ii quis planc tum 'nimo, tum vero optione sit liber, huic pr cepisse fas est quE- admodum Tanitate plurimum fruatur. na orbis nainimetentetur . commodis iure citraque nrolestiam senescar. Quinetia sanitatis tuende methodus sicut alia planc quaeli
Da et ratio viaque eiusmodi docedi initium postulat. Siquida
78쪽
uod amplex inculpatumque est an omni genere,ia caetem omnibus quae nec simplicia friat, nec culpa vacant,ceu re
gula quaedam praeponi postulat. Sane impi neuthzm
que in corporibus quidem est quod optimo est habit in Vilibro duo haec conuincta tractemus. Deinde cuique vitiossi corporis statui vita libera sit adiuncta Mo oppinae orbo
ris constitutioni, singuli seruilis Vita specie Chulbi,
Postremo vitiosos corporun habitus ut seruiri generibus maritabamus. siquidem plenus nobis absolu eritusque sermo futurus est. Quodnam igitur proposit istis anulum coeperamus ad eius tutelam corpori, quod
caeteris posthabitis omnibus uni corporis curae vacet Mihi
'μ' 'Hippocrate traditum est tum i et
RV LRbor cibum praecedat. tum in popularium morborum sexto volumine, ubi ea ad verbum prae- cvit Labo cibus, potio, somnus , venus , omnia me-
'utinem dictionis epitheto, mediocria.&tempus aeque --,
'einde somnus, mox venus an iis videlicet quibus venere est .endum Nam reliqua certe omnia cuiusque aetatis sunt comunia. yenus state tantum florentium est, utique quo tem
Infoecundum aut male se Linia dum effundunt. Verim disce viatio de venere in suum locum differatur. A laboribus vellendum: illo ante cimnia discusso, an idem sint labor fo&e et Mio: an labor&motus idem aliud vero aς
. . liquam di . si mihi quidem no quivis motus ex-- itata videtur,lea tantum ii quis vehementior est auci niam autem eoru in uuae ad aliquid dicuntur,est quod e anentius uicitur: fieri potest ut idem motus asteri sit exerci-
'μμ' Q 0 quibus nulla fit anhelitus muta
QO,lios non cium exercitationes vocamus. Ouod si uiris ma
rus celeriusve aut crebrius iam ex motu alia o resip rare' ab
79쪽
gitur hiile certe tantus motus exercitatio fuerit. Ea igitur
communiter exercitatio vocatur. proprie vero a loco Grae-
denominatur , quem symnasio ipsi appellant. Is locus est in publica aliqua urbis regione extructus, quo Vngendi, fricandi, luctaturi discum iacturi. aut tale quippiam facturi confluunt Laboris appellatio idem mihi significare videtur cum priore significatione nominis gymnasii siue exercitationis, nempe communi illo quod praediximus: quippe cum 'ui fodiunt, qui metunt, qui equitant,non laborent modis,sed etiam exercitentur, communi saltem exercitationis appellatione. Et de nominibus quidem ita n bis determinatum sit. Atque ad haec significata, omnis mihi deincepe sermo inaudiatur. Nec tamen si quis est qui aliter uti velit, prohibeo: quando non huc de recto nominum usu disputaturus accessi, sed quemadmodum sanitas custodi. ri maxime possit. Ad id vero clim percommodum erat de
exercitatione, labore omni denique motu distinguere: nominu significatus definire sum coastus Atque exercitat IO-nis commoda et si in priore volumine tradita sunt, non in-ς utile tamen sit hic quoque paucis ea denuo repetere quando ea non sollim scopus,sed etiam veluti uidices sunt om nium qua sigillatim in exercitationis arte geruntur. Fuere autem arbitror genere duplicia: haec quidem ad excrementorum bina nitionem, illa da e rex iam, id est commodam eorporis habitudinem efficacia. Nam quoniam vehementior motus exercitatio est, necesse quidem est tria haec ab ea perfici in corpore exercitando, me brorum duritiem ex mutuo ipso riun attritu, genia in caloris aligmentum, spiritus citatiorem naotum sequi vers haec, reliqua omnia priuatim commoda quae t. pus exercitijs accepta refert utique ex membrorum duritia, tum ut minus ex labore afficiantur,ti
ad labores robur Ex calore, tum deducendorum in corpus validum attractum, tum immutationem magis expeditam, tum nutritionem magis foeticem,tum ut singulae corporis partes sint ut ita dicam perfuse. Cuius affectus beneficio solida mollescere,& humida tenuari, exiguos corpOxeae molis meatus laxiores seri accidit. At ex spiritus valentiore impetu iurgari hos omnes meat necesse est,& ex crementa expelli. A qui si exercitatio haec prestat hauddit
o ficile sane sit tempus viciadae eius statuisse. Nam quoniam
80쪽
digestionem in corpus adiuuat: non debet iam administratur, crudi incoctique cibi aut succi multitudo vel in ventre vel in vasis contineri, unde periculum sit ne priusquam permaturam concoctionem utilis sit, in omnes animalis partes rapiatur. Qu niam vero exiguos meatus expurgat, ct excrementa expellit: utilius est ante comedendum eam
adhiberi. Siquidem quae impura corpora sint, atque ab excrementis parum purgata: haec quo magis nutries: magis laedes. Ex his itaque patere arbitror, tum esse ad exercitati - cm commodissimum tempus,cum hesternus ih i duplici
oncoctione alii prnrsus sit confectus, S ea Guae in ventre,
ea quae in vasis :inguinis agitur: ac iam uenuo cibandi tempus insti . God si aut prius,acit posterius exercitatione ter aut crudis hominem impleueris, aut pallida bilis prouentum auxeris. Sane ut iste temporis nota, color est rinae. Quae enim quae speciei ii praefert: crudum adhuc ita, iii eis indicat succu eum qui a ventre summittitur. rvero rufa biliosaque est iamdudum concoctum esse huius modi succum . Quae modice pallet: peractae modo secundae concoctionis est 1ignum. Cum nanque bili infecta urina bnondum est: aquae speciem alboresatque praefert. Cum vero plus iusto eius bilis acceperit rufa cernitur. Ergo cum mediocriter est rufa, mediocrit Jrve pallens tum est exercitatio adeunda, sed expulsis prius excrementisinus vel in vesica vel inferiore aluo continetur Verendum enim ne qu1 ex his in habitum corporis rapiatur,correptum videlicet cloris vi, qui per exercitationem accenditur. Ergo si quis posita iam veste protinus ad valentiores motus accedat prius
quam totum corpus molliatur,& excrementa extenuerit r
exigui carnis meatus laxenturi timor est solidarii qu. ipiant ruptum aut conuulsum iri. Timendum pr terea est l. er re a lenta spiritu i inpetu impulsa,prae iis os meatus ob tutent. Sin sensim prius calefaciendo, 3 iolidas ipsas praemollieris, tumores tenuaveris, exiguos meatus laxaueris: nullum periculum nec rumpendi alicuius,nec obstruendi, exercitato impendebit. Vt ergo hς fiant,oportet inteolo totum corpus mediocriter Iricando prius alia ei e mox oleo fricare. Neque enim protinus accedendum ad pingue ccseo, ante videlicet quam cutis incaluerit,& meat i xentur, ut semel dicam,quam praeparatum aptumq;