Opuscula

91쪽

teniporismon enim definiri potest, ne ut aliquod quantum, nec ut quale Novi quantum, propterea quod alius annus alio non dicitur, aut logior,aut breuior Non ut quale,quonia dies, annuoue alius alto,non est aut tardior,aut velocior,quia haec omnia tempora sunt pariata Cum vero non si motus,nec etia

fit credibile,esse iter solis,quonia ipsum quoque motus est . Sed tametsi non est

motus,non sine tamen motu, siue muta

tione esse potest. Cuius rei illud est si/gnum admodum euides,quditempus non apprehendimus, nisi insignem niuem mutationem sentiamus at si nullam sentiamus,tuc non percipimus tempu3, quemadmodum nobis certam fide dori mientes faciunt:qui a somno vel longissimo excitati,nullum tepus vel perbre ire praeteriisse credunt. Sin autem senatiamus ingratam mutationem,ut in alia

92쪽

quo affectu tristi,consuevimus appella re tempus longum ob ido molestum. In aliquo affectu grato, o laeto constiis

tuti, dicimus rempus admcdum breue De praeteriisse quemadmodum suo loco explanabitur . Itaqa in hac tanta opiis nionum varietate e re obscuritate, Mhil certi ausim affirmare,sed tunc no mediocrem laudem me esse consecutum aris

bitrabor,cum quid senserint Aristotes Iei philosophi, alte aliqua methodo scriptis commendare tentavero . Nihil enim est,so adeo rude,& obscurum, taturbatum, ut non expoliatur splendescat, at mirabilem dispositionem aecipiat, diligenter methodum adhibueris blaec iure optimo regina in istientionis, expultrix confusionis, lux veritatis nominari potest, de qua tuis stum volumen conscripsi: non ea qui dem gratia, ut sperarem me superi

93쪽

turum MONTANUM, qui de

ea dein ta docte , de accurate scripsit, sed ut ad usum magis ipsam reuocarem, e quoad fieri polliet magis, at magis amplificarem, at o illustrarem homi nibus p non nulli ad ineptam rationem cum docendi,tum scribendi deflecten aribus conciliarem. Sed praetermiis amethodi utilitate, ac multiplici via, quid sit tempus, ecquale sit, definire

nunc pertinet ad nostrum institutum. Tempus igitur est numerus continuuS, at iumerabilis ab anima,per se inmotus: in quiete ex accidenti, per priusta posterius vires naturales mutatio ne conseruentur. Omnis qui dein m tus est continuus, nam quod mouetur, id omne ex aliquo, in aliquod moueri necessarium est, ut alias fuit demon stratum. Id autem est euidentissimum in mutatione loci si enim quippiam

94쪽

mutetur oc transferatur ex termino interminum oportet offendere mediam

magnitudinem,per quam fiat mutatio. Sed magnitudo est continua ergo motus erit continuus,qui cietur in ipsa: nam ctantinuatio motu couenit per magnitudinem. Praeterea in magnitudi

ne est pars posterior, brionec ideo erit in motu quoque blam quod cadit medium interprime posterius in magni tudine,id ipsum intelligimus esse m

tum Aed nos sentimus tempus per motum,d motu ideo sentimus,quia in magnitudine deprehendimus prius e pori sterius,at 3 adeo medium iudicamus esse motum . Ergo tempus sentimus pa/riter,quia depreliedimus in motuprius e posterius, medium intelligimus es se tempus. Tempus igitur erit nume rus,siue mensura motus:sed motus est edtinuusta diuiduus in partem priorem,

95쪽

ta posteriorem:proinde e tempus erit continuumsc diuiduum in prius acpo sterius. Nam si magnitudo est contianua, ae motus cotinuus,consequens quoque est,ut tempus sit continuum, siqui dem compositi e diuisio temporis, sequatur necessario compositione ac diuisionem magnitudinis simul de motus: motus quidem,quia dicimus illud cor pus esse velocius,quod aut breuiori te pore conficit,aut spatium maius,vel, qualesut quod aequali tempore contacit maius:magnitudinis ver quia conflsuevimus dicere magnitudinem dimi/diata pertransiri dimidiato tempore, taminorem minori:praeterea magnitu dinem finita aut infinitam et diuision vel extremis, constituere tempus nitu aut infinitum, vel diuisione, vel extremis. Est igiturnumerus,tamen sura continuaper motum, quemado

96쪽

dum motus per suat magnitudinem. At roget quisqui fieri potest , ut lepus sit continuum,at idem numerus squidem numerus non si continuus, sed di sterminatus Sane numerus est triplex, aut numerus,quo numeramus, qui est in generem uantitatis disterminat; qualis est collectio multarum singularitatum, vel in binari vel ternario,vel in alia reclliquorum numerorum specie:qualis etiaest numerus multorum hominum , vel ferarum . Aut est numerus qui attribuitur animae, ideo a Platone definitur Esse numerus seipsum mouens ed haec notio numeri est valde impropria Aut

est numerus numerabilis, siue numera tu qui est natura rebus insitus. Cum igitur tot numeri sint notiones,profecto non fit verisimile,tempus esse numerum, quo numeramus,quia tempus cst quan 'titas continuata, i te vero numerus cst

dister

97쪽

DE TEMPORE Odisterminata. Huc etia pertiner, quod si esset numerus, quo numeramus, efficeretur, ut Lempus prSteritum et futuruum attride numero eiset quia numerus quo numeramus,semper est unus atque a decoceptus animo: ut denariusnumerus est unus alcue idem numero, quaa uis res numerat Uint diuerss,ut equi,

homines, solum tepus prcsens, est idem numero queadmodu mutatio prssens: nihil enim de differt se ipso. Nec numeru quidem attributii aninas esse tempus sit credibile, quia tepus no est substantia, sed qualitas. .estat igitur,visiit numerus numerabilis: numerus autenumerabilis, partim est cotinuus, quatenus est in subiecto motu, partim no cotinuus, quatenus refertur ad momentuprius o posterius, qus quide distermiis nata sunt, non cotinuata Quod autem tempus lic continuia de numerus nu/

Ecphrasis de tepore. F

98쪽

merabilis, id est argument quod tepus dicitur longum, ireue,quia est conti enuum nam ongitudo dc breuitas, est

affectio propria magnitudinis, uti liisneae . Praeterea nuncupatur multu de paucum,quoniam est numerus estituado enim N paueitas est propria affectio numeri, sue quantitatis disterminatae. At vero tempus ne velox,ness tarduna vocatur,quia nullus numerus est velox, aut tardus,ne res quo numeramus,ne numerus numerabilis . Numerus quo

numeramus est animo conceptus , de rebus separatus numerabilis est in re ipsa verbi causa in motu, ae magnitina dine . Si igitur nullus numerus est,e loae,aut tardus, sed multus aut paucuhae si nulla magnitudo est velo aut tar da, sed longa, aut cuis, ne lepus erit velox, aut tardum . Huc quo jaccedit, quod motus non sola acta est continuus,

99쪽

sed etiam potestate diuiduus Tempus igitur erit actu continuum,&potestate diuiduu:quia mensura, Si quod ipsa metitur,debet inter se aequari. Ita uetepus est numerus numerabilis, non numeratus, quia potestate est partibile. Iam vero quia est numerus numerabilis propterea est necellarii ab aliquo numerari,d actum illum numerandi in aliud recipi:quonia nihil in se agit,nec a sepatiturnaumeratur aut ab anima,non quide vegetatrice, nec sentiente,sed a rauetionali,quia numerare est quasi ratione vitet intelligere . Anima igitur nu merat,et numerando efficit lepus. In alio autem non efficit subieci , quam in motu,quia motus est capax diuisiouenis,ati dinumerationis,qua anima producit. Motus igitur est numerabilis: proinde causa effectrix est anima nuis nierans, subiectum est motus, hoc est

100쪽

tepus est in antima effectiue, ubiective in motu . Nilo tus: teaipus miram habent inter se se cognatione d similiis tudine. Motus quidem fluit,ec incon statis est, tempus etiam fugacissim est. Conuenit autem dc consentaneu id tur, ut rei inconstantis sit quo princ stans mensura Praeterea motus reuer titur id specie,haud numero ariter aerei ua idem specie redit, numero autei de redire non potest:ut reuertitur ideannus, idem mensis, idem dies specie, non numero,quia quod semel aboli tui

es e corruptum,idem numero non re

dit,sed specie nouatur quandoquiden, sua forma interierit ita omnes ii ctio. ne apte ad illam recipiendam, pi ors uxtat deletae. Huc etiam pertine quod ut lepus metitur motu italaicissim o tu metitur lepus, ut cum dicimus esse multum,vel paucum tepus', quia motu S