장음표시 사용
251쪽
De secunda specie qualitatis iij
pr ceptum respectu boni necessat ij ad salutem. Consilium respectu boni supererogationis, quod non facit ad necessitatem, sed ad congruitatem, Mutilitatem . Secundo sumitur ex parte uolentis , sic quia est signum diuinae uoluntatis, aut significat illud , quod Deus uult facere per se ipsum , aut per alium . Si per seipsum aut directe, tanquam ipse agens S sic est operatio,aut indire ne, di interpretatiue,& sic est permissio. Et dicitur permissio lignum uoluntatis, inquantum ille qui permittit aliquid fieri, cum possit impedire, uidetur interpretatiue, illud uelle . Si uero sit signum eius, quod uult facere per alium, hoccst uel respectu boni faciendi, whoc est uel necessari j ad salutem,& sic est praeceptum, uel supererogationis, sic est consilium. Vel est respectu mali uitandi &sic est prohibitio Tertio
sumitur ex parte diuinae uoluntatis, sic ut prius dictum est, duplex est uoluntas in Deo,antecedens iconsequens. quaedam ergo sunt signa uoluntatis antecedentis,in quaedam csi se cluentis. Signa ergo uoluntatis antecedentis, uel
sunt respecitu boni faetendi, whoc uel respeetu boni necessari j ad salutem,& sic est praeceptum,uel boni utilis insupererogationis & sic est construm . Vel sunt respco uinali non faciendi, riccst prohibitio Signum autem uoluntatis consequentis est, aut rc spectu boni quod fit,&sic est operatio, uel respectu mali,& sic est permissio. Disserentia inter bonum, O malum, aliquod bonum est quod licite potes'dimuit,ut non fiat, sed nullum malum licite poteri committi,m sat Cop. XLIM.NVoc quarto uidendum est cum ex parte signorum te spectu boni ponantur duo signa , scilicet praeceptu& consit sum , quare respectu mali limiliter non sunt duos 'na cunia non posui nisi unum , scilicet prohibitionem . Et dicendum cst quod haec est causa quia in bonis est haec di isterentia QMa quaedam sunt quae licite non posthia dimitti sicut praecepta inuae obligant ad sui impletionem. Alia sunt, quae licite possunt dimitti, cum non obligent,
252쪽
uia non sunt necessaria, licet sinit utilia adimplent , 3 ilia sunt bona, quae cadunt solum sub consito. Et ideo ali-
non possunt, quia per compulsionem, praeceptum. Et aliter ad ista bona, quae possunt licite dimitti, quia per persiua
expa e boni. Nullum autem malum est, quod licite posi
o fieri. Et ideo omne malum cadit sub prohibitione i cet aliqua mala sitium agis prohibita qua 1 ,δε' 'i
tori paena video ex parte mali signum ponit Cunicum ton deo sit semper unica, simplex, sed uoluntas signi est quincuplex, sed ista quinque signa praedicta in hoc ue
amplet. Huius sententia patet ex dictis. 'L uod uoluntas tam n eo quam in aliis significat aliquanda potentiam, atiquando obiectum,aliquando actum. p. XLIIII.
QVint sciendum, quis nomine uoluntatis multiplici
ter utimur tam mViuinis,quam in humanis. Aliquanuam, qua uult deus qui cotti4 uult, quae in deo non dis
cunt doctores, quod deo est uoluntas,& intentio,&quod est agens per intellectum, uoluntatem. Aliquando autem significat actum uoluntatis,& non potentiam,& sic accipitur in Psal . Inuoluntate tua deduxisti me, id est sicut uoluist 2. d. Aliquando significat rem uolit m,&sic accipitur in Psalo'. b. In capite libri scriptum est de me, ut facerem uoluntatem tuam deus, idest rem a te uolitam od autem dictum cst de uoluntate in diuinis, etiam dicendum est in humanas, quia nomine uoluntatis aliquanstinctae Aliquando nominamus actum uoluntatis, ut cum dicitur. Rex habet bonam uoluntatem ad regnum,
253쪽
De secunda specie qualitatis. 189
id est diligit regnum . Diligere autem actus uoluntatis est. Aliquando etiam nominamus rem uolitam nomine uoluntatis, ut cum dicitur. Voluntas regis est ut latro suspendatur, ibi enim non aecipitur pto potentia uoluntatis, nec etiam pro actu uoluntatis eius, quia suspensio latronis non est potentia uolitiva regis, nec actus elicuus a potentia, sed sumitur pro reuolita, quia suspensio latronis estres uolita a rege. Sic ergo patet quod uoluntas multipliciter dicitur, tam in druinis, quam in humanis, quia aliquando lumitur pro potentia, aliquando pro actu,aliquanco pro obiecto . In diuinis autem realiter est una uoluittas, sed secundum diuersas considerationes ex parte obiectorum sumitur ibi diuersitas uoluntatum . Quod optime ostendit Psal.:dicens Magna opera domini, exquisita in omnes uoluntas eius. Voluntas domini ponens omnes diuersas esse respectu operum In homine autem proprie utendo nomine uoluntatis, est etiam unica scilicet intellectiva. Aliquando autem large per extensiionem nominis appetitum sensitiuum uocamus uoluntatem. Et secundum hoc larga acceptione in homine esset duplex uoluntas, silc ut realiter est duplex appetitus realiter distinctus, scilicet sensitivus,&intellectilius . De istis autem uoluntatibus in deo agitur, primo sententiarum di xxxvi. Ddi. xxxviii. De nominibus rerum pertinentium ad tertiam speciem qualitatis, ct primo quibus conueniat, o de quibus dicat tur passio , o passibilis qualitas i Cap. XLVI. NVnc dicendum est de tertia specie qualitatis Circa quam consideranda sunt duo in genere. Primum est de panione, passibili qualitate natura, generalia utriusque. Secundum est de passionibus animi in speciali.
254쪽
missi uis nomine naturalispotentia, is quomovis habeant ad inuicem.
tum diximum videnda sint quinque. Primo
quomodo nominetur, o quibus conuelirat haec ter
di,tia species qualitatis Nominatur autem passo,&palii Ditis qualitas, ut patet in i praedicamentorum Conue-iait autem hoc nomen tam illis qualuatibus, quae passone sunt infe ientcs,sicut calor 5 frigus ferunt quadam passionem sensim tactus, dulcedo&amaritudo sensu gustus, sivi sint illata:&innatae ab aliquibus aliis, sicut albedo 'n gredo, quae innascuntur a propria complexione. principiis subiecti. momodo disserantio duo possio, is possibilis ua-Aias Cap. XLVII. cundo videlium est quomodo disserant passio, &ia sibilis qualitas . Et sciendum quod quando huiusmodi
accidentia causantur causa, principio cito transeunte, di faciliter mobili, tunc dicuntur passiones, siue sint a caus intrinseca, silue extrinseca, ut iste quiessicitur rubicundus a vere ciuidia, uela calore, ciste qui essicitur pallidus ab aliqua aegritudine leui, vela timore. Quando autem cau- fantur a principio permanente, diluurno vel firmato,&non faciliter mobili, dicuntur passibiles qualitates, ut qui
factus est pallidus, vel rubicundus a principio naturali, sicut a complexione, uel ab aliqua alia cauc extrinseca permanente, ut pallidus factus a longa aegritudine: Et idem est depastionibus vel qualitatibus anim ae. Si enim aliquis ex causii firma irascatur,sicut si ex propria coplexione hoc habeat, talis ira passibilis qualitas dicitur,4 ipse vocatur iracundus Ide esset a causa extrinseca, ut si ex longa in fi initate hoc accidit'. Si autem ex leui causa irascatur, talis ita dicitur pallio, Mapse iratus dicitur,&non iracundus. uot ital
255쪽
De secunda specie qualitatis. 19 I
gruo sint modi posionum, bilium qualitatum. TErtio videndum est quot sint modi passionum de
passibilium qualitatum . Et dicendunt quod duo Quia quaedam sunt passiones passibiles qualitates corporis, corporalcs, sicut natet in exemplis positis, ut albedo,& huiusmodi. Quaedam autem sunt animae non absolute, secundum omnem potentiam , sed solum secundum appetitum sensuvium proprie, ut ira, huiusmodi.
Ceus modis dicatur passis, o quid it passio naturalis iani. malis, is quot modis unaquaeque dicatur. Cap. CXLVIII.
Q rto videndum est quot modis dicatur passio vel
pati. Vbi sciendum quod passionum alia naturalis alia animalis . Passio autem naturalis seu corporalis dicitur tripliciter. Vno modo, quaecunque alteratio, perquam aliquid in subie recipitur, qualecunquestitit 'lud,& haec est acceptio valde larga,le sic dicitur luna pati, cum recipita sole lumen Secundo modo dicitur passio alteratio, per quam a subiecto aliquid abiicitur,4 aliquid recipitur, qualecunque sit illud. haec est magis stricta,&propria acceptio, quam prima. Et hoc modo dicitur pati qui sic alteratur ut aegritudo abiiciatur, Tanitas intio ducatur. Tertio modo dicitur passio alteratio, perquam ab:j-citur forma conueniens, introducitur forma in conueniens, haec est propriissima acceptio passionis. Et sic lodicituriati a quo abiicitur gritudo, introducitur fam-tas, sed solum iste, a quo ab licitur sanitas,&introducitur aegritudo disconueniens . Alia est passio animalis, urae enihil aliud est, quam motus anima secundum appetitum consurgens ex apprehensione corporalis, laturalis passonis . Et sicut inter passiones corporales 3 naturales illa alteratio magis proprie dicitur passio , secundum quam forma disconueniens introducitur, conueniens abiicitur. Ita quantuis tribus modis possit dici passio ex parte
256쪽
animalis passionis, sicut ex parte naturalis, corporalis, tamen inter passiones antinae, illa dicitur magis propriae passio , quae est motus appetitus sensitivi, consequens p prehensitonem naturalis passionis disconuenientis , quam se triens apprehensionem naturalis passionis couenientis. Et ideo magis proprie dicitur pati qui tristatur, vel dolet, quam qui delectatur, uel gaudet. Et isto modo ponuntur passiones in appetitu sensitivo Ex larga autem acceptione passionis, tam passioni naturali quana animali secundum quod sola receptio alicuius dicitur passio, translatum estia omen passionis ad potentias alias animae apprehensimas, unde sic uidere quoddam pati est: intelligere, uelle, ut
patet . de anima. Ex hoc etiam conceptus animae passiones dicuntur, ut patet .i. periermenta .Quia uoces sunt signa
passionum, quae sunt in anima, etiam proprietates substantiales proprie passiones dicuntur, ut esse risibile est passio hominis . Et haec non proprie pertinent ad tertiani speciem qualitatis .Quantum autem ad passiones , seu naturales, seu corporales, animales sciendum quod passio uno modo dicit effectum, illationemque actionis, Heest speciale praedicamentum, quod dicitur praedicamentupassionis . Alio modo idem est quod quaedam dispositio causata ab aliquo accidente, uel ab aliqua causa faciliter transeunte, di faciliter mobilit,4 sic est qualitas imperfecta,&sic pertinet ad hanc tertiam speciem qualitatis. momodo qualitates timentares sim diuersimode in diu se si 'ciebus qualitatis Cap. XLIX. Vantum autem ad qualitates elementa res activas,&passivas quomodo pertineant ad hanc speciem. Scie , dum est secundum communiorem opinionem, istae qualitates possunt considerari tripliciter. Vno modo secundum quod ordinantur ad actionem, uel ad se inuice, uel ad potentias sensitivas immutandas. hoc absolute, &sic dicuntur esse ab aliquibus in tertia specie qualitatis: Secundo prout ordinantur ad agendum, patiendum non absolute, sed bene uel male. Et sic sunt in prima specie. Tertio
257쪽
De tertia specie qualitatis. 393
Tertio peto ut causantur a pi incipiis substantialibus ele irnetorum,& sic sunt in secunda specie qualitatis. Nec hoc est in conueniens nam Meandem rem diuersina o de consideratam ad diuersa genera, ad diuersias species eiusdegeneris pertinere, sicut subsequenter patebri . Qualitates autem elementares sunt, caliditas, humiditas, siccitas,
frigiditas. Di tinctio passionum anima, qua sunt in irascibili Ca. CLII. Via vero saepissime apud theologos,in philosophos de passiionibus anima quae animales dicuntur, is ut
in appetitu sensitivo, sermo non modicum grauis occurrit Idcirco hic numerum, distinctionem,& sufficientiam ipsarum pono. Deinde quorundam nominum quae accidentalem in eis faciunt dis erentiam, secundo ponendavi inserenda iudicaui. Primo autem omnium ponorationem siue fundamentum, unde potest earum sumi distinctio. Vbi intelligendum quod passiones, de quibus
hic loquimur, disserunt secundum ea, quae sunt obiecta, &causativa talium passionum, ipsius animae Horum autem obtestorum, quae causant tales passiones, differentia dupi citer sumi potest . Vno modo secundum naturam iub- stantiam ipsorum activoru, sicut ignis differt substantialiter ab aqua,quorum quodlibet est activum Alio modo se eundum diuersam virtutem activam,sicut alia uirtute agit ignis, alia aqua. Diuersitas autem activi,uel motiui,' trantum ad uirtutem mouendi, accipi potest in passionibus aniae secundum similitudinem agetium naturalium. Omne ut agens, vel mouens aliquod horu duoru facit, quia trahit quod amodo ad se passum, uel repellit a se . Si trahit ad se facit tria.Na ages primo dat inclinatione uel aptitudine pasib, ut tedat in ipsum, sicut corpus leue, quod est sursum, dat leuitatem alicui corpori generato inferius, a quod
a rit, perquam habet inclinationem,& aptitudinem ut tendat sursum Secunda dat ei non solum aptitudincm minclinationem, sed etiam actum, ut si corpus finditra loci mitiserius, dat ei motu sursum,ut moueatur sursum, uel supc
258쪽
ritis.Tertio datur ei quiesceret stare in loco, cum pera Derit,ex eadem enim causa mouetur aci locum aliouid,&quiescit, licet moueatur propter rem non habitam . Quia
autem dictum est de agente naturali, dum passiim ad liri hit,intelligenduna est eodem modo per omnia, dupa sum a se repellit His suppofitis ex his patebit distinlito passionum utriusque concupiscibilis primo, deinde irasci lis secundo , tertio concludetur distinctio passionum
Vtriusque Appetitus enim sensitinus, in quo sunt pus 2 tes, de quibus est sermo, d stinguitu in concupisci item irascibilem, ut prius dictum est cu potentiata
distinctio poneretur Quarto ostendetur quomodo diuersificantur nomina passionum secundum differentias accide
astarum passiouum,quisingularem habent dissicultatem Sexto ponetur triplex conclusio, quarum quaelibet utilis est ad hanc materiam, quae sequitur aliquo modo addictacle issis palsionibus
Disinctio passionum, qua sunt in contusibili. p. m. Iantum igitur ad passiones concupistibiles sicie dum est quod bonum,& malum adprehenduntur ab
aestimatiua naturali, quam apprehensionem sequitur appetitus,qui mouetur ab eis apprehensis. Bonum autem apprehensum habet uirtutem quasi attractivam. Malum autem repulsivam . Bonum et go apprehensuimmouens concupiscibilem , causat in ea quandam inclinationem, aptitudinem, seu generalitatem ad bonum: ea ista causatione accipitur a passio appetitus,quantum ad concupiscibilem,qua dicitur amor,cui per contrarium malum apprehensum per repulsionem causa passionem aliam oppositam in eadem concupiscibili, quia dicimus odium Quoniam autem bonum appie hesum non semper
sed est absens. citiuurum, dat eidem concupiscibili qua mouet, non solum aptatudinem, sed motum ad assequendum bonum auratum, & ab hoc sumitur in concupisti bili
259쪽
De tertia specie qualitatis I9ς
una passio,quae vocatur de sileritam. Ex quo patet differentia beati Augii. in psal. II co. 6.to. 8. lnter amorem, de siderium, quia amor est rei habitae, desiderium rei habedae. Ex oppositio autem ex parte mali apprehesi eodem naodo sequitur alia passio, quae dicitur fuga Tertio cum ipsiuiti
bonum apprehensum per motum fuerit acquisitum, dat ipsum bonum ipsi appetitu quietationem quandam in ipso bono adepto, ab hoc ipsa passio accipitur in concupiscibili, quae vocatur gaudium. Cui ex opposito ex parte mali apprehensi respondet tristitia, qu opponitur gaudio. Et hae passiones sumuntur,ri inueniuntur in concup scibili
Distinctis passionum animae, qua sint in irascibili.
O Vantii in ad secundum sci edum quod in passionibus
irascibilis praesupponitur quaedana aptitudo , vel inclinatio ad prosequendum bonum , vel fugiendum malum, ex concupiscibiliqua absolute respicit bonum vel malum, sed irascibilis respicit bonum uel malum arduu, dissicile, alioquin non pertineret ad iras bilem. Si ergo bonum apprehensum arduum mouet irascibilem, quae non potest esse nisi nondum adeptum , quia si tale bonum iam esset adeptum, non haberer rationem ardui, latificilis, Sosic non pertineret ad irascibilem, ergo oportet quod bonum apprehensum mouens irascibilem sit arduum n5 adeptum. Si ergo bonum tale moueat ut pol sibile aestimat haberi causat passionem, quae dicitur spes Si autem moueat, ut impossibile, aestimant haberi, causat passionem quae dicitur desperatio. Ex opposito autem in malo asprehenso, quod est arduum, etiam non imminet de praesenti, sicut sunt pericula futura grandia mouetur irascibilis ac causiatur quaedam passio , si non aestimatur euasibile, quae dicitur timor. Si autem stimatur superabile, seu euasibile,
causatur passio,quae dici rur audacia, respectu autem boni adepti in irascibili non est aliqua passio, quia ex quo est adeptum, perdit rationem ardui,& sic non pertinet ad ira. scibilem,ut dictum est. Sed malum iam actu existens po-
260쪽
test habere rationem ardui ad sustinendum, repelIe dum. Et ideo causa in irascibili passionem, qui licitur ira.
Dae autem, quae est ex malo in actu adiacent non respondet aliqua opposita passio ex bono proptet praedicta, quia scilicet botriim apprehensum imminens non habet ratio-1iem dissicilis, quia adeptum. Et ideo solum causat passi nem in concupiscibili, Sc non in irascibili. NAmerus omnium passionum anima, o sunt xl. Cap. LII.
TErtio concludo numerum passionum pallis sensitiuae quia e praedictis patet quod in concupiscibili sunt tres coniugationes passionum oppositarum respectu boni, mali, scilicet amor Modriam, desiderium,& fuga, gaudium tristitia. Et sic sunt sex in concupiscibit r. Lina scibili autem sunt duo coniugationes, scilicet spei, desperatio, quorum uti umque est respeel boni futuri. Timor laudacia, quo una utrumque respectu mali futuri cst . Unica autem passio est sine coiiiugatione respectu mali praeiciatis,4 dicitur ira. Et sic sunt solum quinque in irascibili Et per consequens omnes in uniuerso sunt uu- deci in it sic passiones Muirtiue morales sibi in undenario numero correspondent. Est autem notandum quod
sicut diuisio uirtutum superius positi, non est inii homspecies specialissimas, sed in species subalteinas. Sic diuisio istarum passionum non est in species specialissimas, sed i species subalternas, continet enim aluiuas sub se, ut magis infra patebit. momodo diuersi centur nomina passionum secundum differentis accidentales, ex quibus diuersa nomina pasionibus conueniunt.
Cap. LIII. Vario dicendum est quomodo nomina passionum diueis scenitu secundum disserentias accidentales, ex quibus accidentibus diuersa noniana eis conueniunti