장음표시 사용
261쪽
De tertia specie qualitatis. I97
ueniunt. Accidentia autem passi omin dupliciter possunt accipi. Vel quae eis accidunt in se,ut quod sit passio intensa, uel remissa, vel quae eis accidunt ex obiecto, quae scilicet accidunt bono, malo apparenti, quia obiectu passisionum, per se est bonum, uel malum apparen S. Si ergo ac cipiamus d .fferentiam accidentalena, quae respicit ipsa ripassionem in se, licui est esse intensum, sic accipitar .diu
itas non inum in istis passionibus , quantum ad pals lones concupiscibiles, quia respectu desidet, ponitur concupi scentia, quae nihil aliud est, quam desiderium multum intensium Respectu auten timoris ponitur zelus, qui nihil abnd est, quam amor adeo intensus ut non patiatur con sertium in amato. Respectu autem odi abominatio quae nihil aliud est, quam odium intensum. Respectu autem gaudi j ponuntur tria, quia quando gaudium est adeo intensum ut in signo exteriori quocunque 'generaliter prorumpat,dicitur exultatio,quasi extra saltatio Hilaritas a
tem dicitur quantum ad signa , quae ex intenso gaudio apparent in facie Iocunditas autem cluantum ad signa, quae ostenduntur in aliis membris, Maliis actibus. Et,aec tria sunt respect u effectus extrinseci. Aliud autem potest a cipi respectu effectus intrinseci, qui sequitur ex intensione gaudij,& est cordis dilatatio, δ respectu huius este Rusponitur nomen laetitiae. Vnde laetitia quasi latitia dicitur, id est dilatatio. Respeectu autem tristitiae, quae est multum
intensa in tantum, it immobiliter ad operadum actionem, Quae retardet, ponitur accidia. Vnde Damasce dicit quoa accidia est tristitia aggravans, ammobilitans in tantum,
ut uocem auserat, quia prohibet locutionem. Respecta autem passionis quae est iuga, non sic habemus nomen impositum quod accidentalem differentiam faciat, ni lxsorte poneremus abominationem respectu fuga intensae, sicut respectu odi intensi. Quantum autem ad passiones irascibiles respectu spei ponati piessumptio, quae nihil alnid est quam spes multum intens . Audacia autem dicit intensionem, Dexcessum confidentiae ria aggrecitem oterribilia . Furor autem dicit intensionem Hae . Vnde suror ut hi taliud est quam ira multum iniciis a. Respc f,
262쪽
uten timoris. desperationis non habemus nomina imputantia accidentalem dissectentiam ex parte tenson Ius, resilectu autem passionas quantum ad remissionem nomina accidentales differentia, ii portat ia. Sed si accipiamus accidentalem di Uerentiam ex
Parte obiecti, cum obiectum sit passionum, ut dictum est bonum malum apparens, ea Ha ista accidenta ei espiciunt, faciunt etiam accidental bri lim I
scilicet in tristitia, &in timore. Ouali hi '
Cuidam ipsa est mala, quia iiisti hi,
Cm cst maluna apparens tristi accidit, tu drot ροῦ teri malum, uel bonum. Si ergo tristiti fit de ilal ' ha olum apparet malum ipsi tristi, sed etiam est a mali , sicut paupertas apparet malum alicui diuiti, statiatum alteri pauperi, sic respectu trastitiae talis, ζm tur
esse malum.Si autem sit bonum alteri,&per hoc apbreli ditur, ut maluna proprium, sic est inuidi uim id prosperitate bonorim alterius, vel nem 's,. iii est:
stitia de prosperitate malorum, ut patet L. ethicorum Oi g
ni odo ex patio apsius timentis malum . Ex narte an dii in ri
sus mali accidit turpitudo, ioc Ves ne holii iii verecundia quae est de turpi actu, vel in opii, π,
mascei vel verecundia pertinetur ad turpitudinem culon
erubescentia autem ad turpitudinem biblici,
hoc modo quia terribile excedit facultatem timeti an agendo es in agnoscendo. Si in agendo, si dii hi
teri cilicet Vel propter cognoscibili saltuudinem G se
est admiratio, quae est tuaior eximagna inrugura one'. et
263쪽
De tertia specie qualitatis. Isto
finiter eius inconsuetudinem, .sic est stupor, qui est timor exinastheta imaginatione. Vel propter incertitudine. S. sic est agonia, quae est timor infortunii, hoc idem dicitur trepidatio δε dubitatio . Et sic patet differentia istorum nominum accidentalite se habentium ad nomitiara Sionum. Da nominibus ipsarum potentiarum Cap. LV.
O Vatum ad quintum videlicet de nominibus istarum
aliquarum passionum , quia talia habent disti culta. tem specialem in silo significato, aut ratiotae sui, aut ratione vicinitatis ad alia uocabula . Ideo de illis breuiter aliquid dicendum est, quia per hoc nonnullae disti cultates in aliis faciliter patefient, sunt autem quatuor . Duae ex palle concupiscibilis, scilicet gaudiuini tristitia. Ex parte irascibilis aliae duae, scilicet timori ira Primo ergo dicenduest de pertinentibus ad concupiscibilem, primo detristitia. Quia uero tristitia ambiguitatem facit,& ratione sui, di ratione uicinitatis ad alia, quia tristitia quidem dolor esse uidetur, primo uidendum est quid de se importet tristitia Secundo quid importet dolor. Tertio quomodo se habeant ad iuuIcem.
mid sit tristitia o quid importetur nomine trinitia. Cap. LVI.
QVantum ad primum uidelicet quid importet risit
tia. Dicendum quod tristitia proprie importat mo- tum appetitus sensitivi causatum ex apprehensione alicuius noctu secundum sensum Et quia ea, quae dicuntur de appetitu sensit tuo, quantum ad aliquid, dicuntur transseruntur ad appetitum intellecti uiam , inde est 'udd etiam aliquando dicit actum appetitus intellectui sequentem apprehensionem intes lecti uantiquae proprie d: citur displicentia primo modo est passio, non autem secundo modo. Et huic tristiti opponitur
264쪽
gaudium secundum sensum,& tristitiae secundum intellctum opponHur gaudium secundum intellectum. i. importetur nomine doloris,quidsignifice quibus et pa
tum ad secundum de dolore sciendum quod dolio Quantum ad sensum proprie importat perceptionein laesionis, quae est secundum sensum tactus. cui opponitur delectatio secundum eundem sensum Vnde sicut delectatio sensibilis causetur ex coniunctione 5- uenietuis secundum sensum, ita dolor sensibiIis ei obriis suus causatur ex coniunctione eius , quod non est conte-niens ensim Sed inter alios sensus, sensus tactus est distincimus eorum, ex quibus consistit te eramentum corporis. Vndet Ilud quod est conueniens secudum tactum est conueniens ipsi temperamento corporis. Et propter hoc com et delectatio est in sola perceptione tactus Et similiter illud quod est in conueniens lacu ui, est contrarium te pera uento corporis. Et ideo dicitur . de anima quὁd cornim pent: tactum corrumpunt alia, non autem corrumpetia auditum, nisi simul contingat ex accidenti,4 tactum corrumpi. Et ideo in solo tactu est dolor,&accidit, siue causatur ex laesione temperamenti ipsius corporis.Omnia autem ea, quae sunt sensus exteriolis exceduntur,i deinde transumuntur, ut dicantur de his, quae pertinent ad seiis ius interiores Visionem quippe extedimus ad actus imaginatiuae. Ea etiam quae sunt sensitiuae partis extendimus ad partem intellectivam. Idcirco doloris nomen adactus appetitus siensitivi transferimus, quod proprie est tri litia, dolotem nommamus,& similiter ad actum appetitus
intellectivi. Et quod proprie est disciplina, dolo in lasege appellamus. Et quod dictum est de dolore per omnia, intelligendum est de delectatione sibi oppon, quia i sensu uocatur sensibilis delectatio, in apsitim sensiuiuo
uocatur gaudium in intellectivo appetitu vocatur delectatio intellectualis,vel ab aliquibus fruitio.
265쪽
De tertia specie qualitatis. O I
nuomo os habeant ad inuicem dolor,is trictitia. Cop. CLVO I. TZrtio uidendum est quomodo disserant realiter, de quomodo se habeat ad inuicem secundum proprias acceptiones tristitia,& dolor. Ad quod dicendum quod in dolore,& tristitia duo iuueniuntur. Primum est contrarietas contristantis 4 dolorem inferentis ad ipsum contristatum,& ad ipsum dolentem Secundum est perceptio illius contrarietatis. Et secundum haec duo dolor, tris stitia tripliciter differunt. Primo quantum ad contrarietatem,quia haec in dolore attenditur quantum ad natura nido lentis,quae per laesituum corrumpitur, sed in tristitia attenditur quantum ad repugnantiam appetitus ad aliquod, quod quis odit. Secundo quantum ad perceptionem, quia perceptio doloris semper est secundum sensum aistus, in tristitia autem est perceptio secundum sensum interiore. Tertio quantum ad ordinem, quia dolor incipit a laesione,& terminatur ad perceptionem sensus tactus, ibi enim completur ratio doloris Sed ratio tristitiae incipit ab apprehesione aestimatiuinaturalis,& terminatur in assectione, uel appetitu Ex quo patet quod proprie loquendo dolor est passii corporalis, sed tristitia est passio animalis. Sed secundum extensionem nominum tristitia dolor dicitui, & tam tristitia quam dolor quae respiciunt sensum extenduntur ad disciplinam, quae est in appetitu intelle-, clivo.
Quomodos habeant ad inuicem delectatio, ct gaudium, quomodo disserant. Cap. LIX. QVae autem dicta sunt de dolore,in tristitia eodem
modo respectu multiplicis acceptionis , per Om nia dici pollunt de delectatione , au dio Vnde, Ddelectat o respicit proprie sensum tactus
266쪽
gaudium appetitum. Sed delectatio extenditur agadi, esstili misitiuum, utrumq; ad appetitum intellectivum
tristitiae opponiturgaudium illo do quo acti i
'rex Quandoq; Olim ira ponitur pro habitu, uel actu imas datia uitii, quod oppoliatur mansuetudin secundum
s miliutarem irae, Quocatur irascibilitis, ut di i 'ut et Echicorum. Et sic non est ira in deo, nee sui iti si
est in sanctis, uirtuos, seeuhdo b
' μ' 'I, iusti δε sic accipitur in psal.
1 Irascimina,&nolite peccare.Tertio mo odiciturit passio uirtutis irascibilis,&cotingit ex hoc, quδdast
sensitiuus reudit ad destructionem alicuit , quod a Meheia sit contrarium rei uolitae &ddsidet, es ζα fit secundum ordinem rationis insurgen uel sita
Ordinata,dicitur ira per zelum tali si rim o
1 t ecundum humanitatem in Christo Et actus eiu legitur Iohannis. s. quando seeit saetellum de sitiieuli ti
267쪽
De tertia specie qualitatis et sa
luit iii Climites, nec est in beatis, sed ibi caret ratione ui-
Uidsi timor, is quot modis iratur, is quibus conueniat. Cap. C LX I. TEctio dicedum est de timore quot modis accipiatur Et dicendum, quod tribus modis . Uno en in modo sumitu pro habitu, uel actu cuiusdam doni spiritu siancti,
quod iriter septem numeratur, I sic accipitii Esaiae Ii.
Requiescet super u spiritus timoris dei. Et in Psal Iio. b. Initi uni sapientiae timor domini, Hic fuit in Christo, est in iraris sanctis de iustis,& sic est in appetitu intellecti
Uo,sicrit in subiecto. Secundo modo sumitur pro quodana habitu, uel actu uitioso, qui opponitur fortitudini,quae est uirtus,&sic ponitur aphi. Et hic..hoc modo non fuit in Christo,&sic vocatur illud uitium per Aristotelem, mi datas Tertio modo accipitur pro quadam passione uirtutis irascibilis, quae consurgit ex hoc, quis 'appetitus sensitiuus refugiat aliquid inimicum, vel malum apprehensum,&s quidem sit ratione regulatus, erit debitus, silc fuit in Christo,& in sanistis S autem non sit eo utatus ratione, erit malus, mita non fuit in Christo. In istis autem duobus modis semper timor est in appetitu sensitivo. Nullo autem modo timor conuenit deo nisi in persona Christi, modis praedictis. Tim Ora utcm, prout est palso, conuenit beatis eo modo, quo dictum est de ira.
ot sim nomina passionum, qtia sunt in appetitu sensitivo.
Cap. LXII CIrca sextum concludo tria Primum est, quὁd sicut in praedictis nominibus pastionum dictum est, quis tias feruntur adactum,.habitum appetitus intellectitii, ita etiam intelligendum est denominibus aliarum passionum, sicut patet de amore,& de spe,& sic de aliis, solum tamen ut sunt in appetitu sensitivo dicuntur passiones apud theologos, apud uoluntatem autem rationem aliam sortiuntur. Vnde dicuntur aequi uoce hic, ibi.
268쪽
momodo in passionibus sit uel non sit bonitas, In alis lat. CLXIII. fcunda cones usi est quomodo in passionibus est boni
Itas, uel malitia moral)s, ipsae enim passiones appetitus sensitivi dupliciter possunt considerari. Vno modo secundum δε prout sunt motus quidam irrationalis appetitus. Et si an eis non est bonitas, uel malitia moralis. Et quia si esunt in brutis, ipsa bruta pereas non dicuntur bona, uel mala, sicut equus non dicitur bonus, uel malus moraliter. becundo possunt considerari secundum quod subiacet imperio rationis, uoluntatis, sic in eis est bonum, malum imorale, propinquior enim est appetitus sensitiuus inli rationi, uoluntati, quam membra exteriora, quoria: tamen mollis, uel actus sunt boni, uel mali moraliter se clidum quod fiunt uoluntarii, unde multo magis ipsae passiones iecudum quodiunt uoluntatis poli nn dici bonae, uel
mala moraliter Dictitur aute uoluntariae, Vel ex eo quod a uoluntate a m portantur, uel ex eo quod a uoluntate non probi betur. Tunc ergo passiones dicuntur bonae, quando sunt moderatae recta ratione, malae autem, cum sunt praeter moderamen rationis, uel contra.
χρ sint pol ones principales, qua, quo non dicantur
cardinales, quamuis dicantur principales.
TErtia conclusio est. Quod sicut in uirtutibus morali
dus iliat quattuor uirtutes principales: ita inter a Diiones animae ponuntur quattuor principales , scilicet gaudium 'ristitia, spes& timor. Harum autem duae scilicet gaudium, tristitia, quae sunt in concupiscibili, prorant principales dicuntur, quia sunt completivae, inales rei pecti omnium pallionum simpliciter. Vnde ad om nes passiones sequuntur, ut dicitur 1. Et hic Aliae aute due scilicet spes, timor, quae sunt in irascibili, dicuntur prin
cipales non quidem quasi complativae in eodem genἡ re
269쪽
De quarta specie qualitatis et o P
inctus appetitui ad aliquod,nam respectu boni incipit morus in amore S procedit in desiderium terminatur masse respectu autem mali incipit in odio, procedit ad tugam,& terminatur in timore, ii in genere motus appe litus sunt termian aliarum passionum Solet autem numerus quatuor passionum sum secundum disterentiana praesentis,& futurae Motus enim respecit futurum , sed quies est in aliquo praesenti. De bono ergo praesenti est audiu, de malo autem praesenti est tristitia. De bono nituro spes, de malo futuro timor.Omnes autem an ma a passioneS, quill sunt de bono,& malo praesentis,uel futuri,ad has reducuntur completiud, unde&in aliquibus principales dicuntur, quia sunt generales. Et propter hoc Boetius in fine prina imbri de consolatione sic eas enumerat Gaudia pelle pelle timorem, spemq, fugato, nec dolor assit. Quamuis autem generales, principales dici possunt,non tam cardinales dicuntur,qma in eis non inuenitur ratio caeml S,
Dosti sicut in uirtutibus, de quibus tractatum est. Per illas enim uirtutes est ingrestiis,4 introitus ad istas, quare rationem habent cardinis, ostii,unde: cardinales dicutur sed per has passiones non uenitur ad alias, immo per alias peruenitur ad istas, quia aliae ad has terminantur, Mistae ad alias consequuntur, ut dictum est, unde caret ratione cardinis,mostri, per consequens quamuis generales principales,non tamen cardinales possunt proprie nuncupari. Deno us pertisentibus ad quartam speciem qualitatis Et primo quid importetur nominesormε,σnur Gap. LXV.
QVantum ad quartam speciem qualitatis uidenda
sunt quatuor. Primo quomodo nominetur, - quibus conueniat. Ad quod dicendum. Quod nominatur forma, vel figura circa aliquid con-
α, Haec autem qualitas secundum in 'ς
non inuenitur nisi insubstantia corporea Vnde ecu
dum Aristotele haec species consequitur soli '
270쪽
tialem in omni substantia corporea, unde sicut substantiis corrore differunt secutidum diue sa, oima ad hi 'les, a differunt secutidum diuersas formas, fistura, '
iii ς menta corporeae substahit I. 'f' ςςR'dum Dima, quam figura. ς0ueniunt tam S Ecundo uidendum est quomodo differans meri, et,
ad intra adformam substantialem, scilieetu h
quam in partibus est causa qualiter totum cierit
Dima, sed secundum quod ad ipsam uan terminatione quantitativa, sic est qualitas ad quartἰ suo em pertinens Tertio modo prout est figura alicuius rea