장음표시 사용
281쪽
De praedicamento relationis . II
importat. Habitus autem relationem habentis ad habitu. Idcirco in istis non filia datur directe relatio, nec eam causant, sed potius eam conssequuntur
f uod diuersa conueniunt relationes, cundum quod comparatur ad fιum findamentum , ad suum genus, ad suum oppositum, o ad suum principium. Cap. LXXIX. QVantum ad quartum uidelicet unde habeat relatio imo dicatur, quid, uel aliquid. Et unde habeat quod sit ad aliud, de aliis, quae sibi conueniunt, uel ratione sui Oppositi, uel r itione causis . Est intelligendum primo quod aliquid, uel quid ma portant absolutam entitatem , sed ad aliquid importat ent talem respectivam QIando ergo dicitura doctoribus quod relatio ab uno habet quod sit quid, uel quod sit aliquid, intelligunt de absoluta entitate, sed quando dicunt quod ab aliquo habet quod sit ad aliquid, natelligunt de relativa entitate . Suis dicendum est quod relatio potest considerari quadrupliciter. Q a uel per comparationem ad suum fundamentum, Vci ad tuum geluis proprium, uel ad suum oppositu, uel ad suam causa in uel principium. Si consideretur relatio per comparationem ad suum funda metum, sic relatio habet entitatem a fundamento,in sic cadit sub diuisione entis in substantiam in accidens, quoium accidens con- cernit substantiam, ut cui inest Et sic relatio reducitur ad genera suorum fundamentorum,4 sic dicitur quid uel aliquid. Si autem comparatur ad utina genti prCprium sic relatio non est aliquid, sed ad aliqu: d, id est non dicitent statem absolute, scdentitatem relativam. Nam illud, quod conuenit alicui ratione sui generas, conuenit Omni illius generis, sicut scii sus Oi uenit alicui ratione genCris, quod est alii mal, S ideo omni animati secundu ile aliquia realeio conuenit omni clatio iii, cu sit quaeda relatio I Oal S, ergo non cc uenit relationi rone sui generas si aliquid, sed esse ad aliqui diu hoc conueniatori elationia Si
282쪽
autem consideratur relatio in comparatione ad suum an . positum, sic trahit speciem ab illo,ri rationem, sicut ulna duorum cubitorum trahit rationem dupli ab ulna cubita-li,quae est dimidium.Nam si ulna non esset cubitalis, non est et dupla. Si autem coparetur ad suam causam, uel principium,sic dicimus duplicem esse causam, scilicet effectivam,& subieci tuam . Causam Uectam proprie non habet relatio, cum in aliquid non sit proprie motus, tanquam relatio, sed fit effectus correspondens age uti Agens enim cui effectus correspodent,oportet esse in creaturis aliquid absolutum . Est enim suppositum relativum proprium in diuinas. In creaturas autem relationes non constituunt suppositum, sed supposita constituunt, propter quod actio omnis agentis natui alis terminatur ad aliquid absoluti priamo, per se, licet ex consequenti terminetur ad relationem consequentem, ut augmentatio tarminatur ad quantitatem, quam sequitur relatio aequalitatis. Alia est causa relationis,qape dicitur fundamentalis, siue subiectiva, te qua dictum est in prima coparatione. Et dicitur tua lametum, quia eo posito, uel subtracis, incipit uel desinit est relatio Sicut Sorte existente albo,albedo in Platone e siet -- clamentum similitudinis, quia ea posita, uel remota a Pla- Ioue incipiet esse in eo, uel desinere similitudo adSortem. Ad Ierici, ita tamen est quodliaec duo disserunt fundamentum, subiectum. Nam relatio subiectum refert, non aute in proximum fundamentum . Fundamentum enim non
est proprie quod refertur, sed subtemini. Vnde albedo quae est in Sorte non refertur ad Platonem , sed Sortem ratione albedinis , quae est fundamentum similitudinis
in Sol te. rerutrantur ad relationem reatim, O qua .
ntum ad quintum scilicet Quot requirutur ad hoc
quod relatio iureatis. Dicendum quod qua tu Crsecundum ueriorem opinionem . cimum est quod
allud quod cfertur relatiovi reali , sit aliquid reale
283쪽
De praedicamento relationis . Is
relatio realis Realiter utim reser quia non entis non cui praesupponitri rea: supponit tale esse, Mideo chymetra non potest refer 'liter quia realiter non es en Secundum quo die qui
ritur ad hoc ut relatio sit realis, est, ut in eo, quo ait aliquod positiuum .per quod reseratur,in quo hin detur relatio. Si enim non per illud aliquid positiuum, quod ei 'set realeis se , sed per positiuum realites existens m alio referetur, non esset realis relatio. sed esset relatio rationis tantum. Et proiter hoc scitum non refertur realiter ad scientiam,quia citum dicitur scitum non per aliquid exi stens in scito, sed per aliud existens in sciente, e conuerso pater realiter refertur, quia aliquid est in patri posuiuum, unde refertur, de non refertur perpositiuum existetis in altero. Et ita duo sumuntur ex parte subiecti,quod refertur. Alla autem duo, quae consequuntur, sumuntur e parte
termini, Lobiecti Ouorum primum est quod terminus, ad quem est relatio, ii realis, sicut enim non entis ad ens non potest esse relatio realis , ita nec entis ad non ens potest esse relatio realis. Secundum est quod term mus , qu Irefertur sic realiter distinctus ab opposito termino, ad quere sertur, taltem distinctum esse habeat in esse relatio ab illa relatione, quae est ad ipsum, propter hoc relatio eiu 'dem ad seipsum non est realis, quia licet in re veritate alIciuid sit idem si blapsi, cum termini istius identitatis non sunt distincti realiter, quia nihil habet identitatem ad si ipsum, ut ad rem a se distriactam. Habet ergo esse relatio realis ex parte unius termini, quando habet has quattuor praedictas conditiones, dato quod opposita relatio sibi ex
opposito termino correspondens non sit realis, sed rationis. Et isto modo relatio creaturae ad creatorem est realis, quamuis creatoris ad creaturam sit rationi sat similiter relatio scientiae ad scibile est realis, licet scibilis ad scientiam sit rationis.
284쪽
m requirantiιr, ut retitio sit realis ex arrevirΠs ne termini. Cap. LXXXI O Vannim ad sextum scilicet quo requirantur ad relationem realem,quae sic est realis quod etiam in opvosito termino habet oppositam si braelationem corresp5rientem, sic secundum mutuam correspondentiam ex Vrroque term liao, sunt reales. Dicedum est quod piaedictae quatuor conditiones immediate possitae, .cum hoc una alia, quae est quinta,& haec respicit tranqtie relationem ,3 Vtrumque terminum, scilicet ludii traque relatio sit eiusdem ordinas. Et vocant doctores hanc conditionem ponentes esse erusdem ordinis, quia sit relatio unius extrenaisH hialta extra omne genus, quod relatio oppositi extremi similiter sit eiusdem ordinis,&conditionis, quod si militer sit infinita,&illimatata,&extra Omne enus. Et
asta est in relationibus diurnis. Nam sicut relatio, quia pater refertur ad filium, est extra omnes enus, ita relatio qua refertur sillus ad patrem . Vnde mutuo sibi corres' a dent an hoc, quod est esse extra omne genus, esse insInitum , illimitatum Vel etiam dicuntur eiusdem ordinis, si una
est unita,' mira genus, quod relatio oppositi extremis-
militer iit iusdem conditionis . Et illo modo sunt eiusdegener: ord mi in humanis relatio patris ad silium , relatio liJad patrem econuerso. Et quia relatio Dei ad creatu nam non est eiusdem ordinis cum relatione creatar ad Deum: ideo non potest esse realis relata secundum utuam correspondentiam ex parte utriusque extrema. ino non esset naretitio duorum extremorum , immo sunt a liquando solo numer aliquando ecie, aliqua cogem rea serentes CLXXXII.
O Vantum ad septimum potest cocludi ex dictis udd
est imaginatio quorundam, qui ima inantur, uri inter duo ea trema relativa sit unici relatio' ouauit ad aliud rei ratur, sicut ut locali distantia est eadem di
285쪽
De pro dicamento relationis. 22 I
. stantia numero inter duo extrema,sicut unus motus duo rum extremorum , quod est falsum immo sunt duae telatio ues numero disterentes , aliquando specie, aliquando genere. Numero solum, ut cum unum aeqGale refertur ad alterum . Duo enim aequalia referuntur ad inuicem rela tionibus solo numero differentibus. Specie autem, ut rei tiua supra posuionis ri suppositionis te seruntur ad inuicere lationibus specie differetibus, sicut relatio domini differt specie a relatione serui. Genere autem cum relativa sunt talis conditionis, quorum unum refertur relatione .reati, Laliud relatione rationis, tunc enim referuntur relationibus genere disserentibus, ut scientiari scibile. ιod relatio potes esse inter duo extrema non realis.
Cap. LXXXIII. QVantum ad octauum potast concludi, quod non est
nece si si una relatio unius extremi est realis , quod relatio alterius extremi sit realis . t ideo non est idem dicere quod relatio sit realis,4 quod habeat duo extrema realia , quia potest habere duo extrena a realia,&tamen esse relatio rationis, non potest tamen esse econtra, scilicet sim duobus extremis realibus esse relatio realis. Nec etiam est idem dicere quod relatio sit realis, Qquod habeat correspondentem realem relationi in op- polito term uao,qui potest esse realis sine hoc. Vnde habe- I correspondentem realem relationem in opposivo termino addit super hoc, qu6d est esse relationcm realem Ceuod omnis relatio reis fundatur elsupra substantiam, et ei quantitatem, vel qualitatem, et super pertinentibus ad aditionem , vel passionem, vel habentibus rationem mensura mensurabilis. Cap. LXXXIIII.
Vantum ad nonum, s. quot modis contingat esse relationem realem. Dicendum est et in genere quatuor modis
286쪽
modis, uia omitis relatio talis est secundum quod sind, turma lubstatia, uel quantitate , uel qualitate, uel in peribnentibus ad actione in , passionem , uel habent: bus rationem mensur , uel mensurabilis. Et sic contingit esse, latronem, I hoc quintuplici genere, sicut prius expositum est.
momodo disserat natura a suo fun mento. Cap. LXXX in Vantum ad decimum scilicet quomodo disserat re- latio suo sundamento unum bium in sero, quantu est adueritatem, quam crepo, scilicet quod relario non difforat realiter suo fundamento, sicut disserunt duae res,& uinaturae, quarum una non est alia, sicut similitudo, albedo super quam fundatur ratio similitudinis, non differunt intrinsece . Sed tamen potest dici quod dises erunt extii sece, quia ipsa relatio importat aliquid, quod non est ipsum fundamentum. Illa enim res eadem forma-Jiter,' iace facit Sortem album, scilicet albedo, facit ipsum smilem Platoni albo, nec similitudo aliquid intrinsece addit supra albedinem existetem in Sorte, quod diuersum sit ab albedine, sed extrinsece similitudo super albedine addit, .importat coexistentiam alicuius existentis in Platone, cui est similis,& hoc est albedo. Sic ergo fhndam e tum relationis, relatio, albedo, similitudo se uiden tur habere, quod sint idem intrinsece realiter, sed extrinsece ipsa relatio, ut similitudo, addit coexistentiam alicuiua alter rus in aliquo, respectu cuius per similitudinem est illi conformis, hoc autem quod realiter non differant, pro b tur ratione communi. Nam nullo modo uidetur intelligibile, quod aliquid adueniat alicui rei de nouo disserengle aliter ab eo,& ab Oinni, quod in re erat,4 sic faciens realem compositionem cum eo in illud subicctum in nullo sit mutatum, cum mutari secundum philosophum non sit aliud realiter, quam rem esse aliter nunc, quam prius . Sed relatio pbtest aduenire alicui nulla mutatione facta in eo,
ud in astero, ut si Sortes sit albus,&plato de nouo enici 'tur
287쪽
De r dicamento relationis. et as
tur albus sorti de nouo aduenit relatio similitudinis,nulla in eo facta mutatio u sed in Platone,ergo videtur quod relatio nullo modo differat a fundamento, ut sit militudo ab albedine, nec facit compositionem cum eo Et i intrinsece sunt idem realiter, cum sine mutatione subiecti adueniat, ut in exemplo posito. Et ide dicitur. I. Methaph. Reliqua de hoc praetermitto. οι modis contingat esse relationem rationis
Cap. CLXXXVIQV ny ad undecimum scilicet de relatione rati nis,ouot modis contingat, dicendum eli. Qui diit relatio rationis dicta est prius. Quot autem requirantupla hoc, quod sit relatio rationis. quo modis contin rat si militer ostenditur. Nam cum relatio rationis sit in ii desectu relatio uis realis, ubicunque deficit aliquid de re- iuisitis ad relationem realem, habitudine aliqua existente inter extrema, quocunque modo,erit relatio rationis. Et hoc patet deducendo persingulos modos prius possitos. Si enim contra primam conditionem non eris ponaturali-nuem habitudinem habere ad enserit relatio rationis tantum, sicut si ponatur quod mortui iuerunt priores nobis viventibus, haec relatio priorum ad nos post ioi latio rationis. Si etiam contra secunda ponatur quod aliud relativum referatur non per illud, quod in ipso est, sed per illud,quod in alio est positive, erit relatio rationis, d lica ut intellectum ad intelligetem, vel scitum ad scicntem huiusmodi. Si contra tertiam conditionem entis ad non ens su aliqua babitudo, sicut est, cum dicimus,' nos sumus priores posterioribus futuris, ibi relatio importata per illam prioritatem, est relatio rationis. Si aut eua cor quartum deficit in illis ubi consideratur aliqua habitudo quod termini relationum opposui non su ut distincti inessere latruo, saltem non erit relatio reali R. sed rati unissicut contingit in relatione identitatis, quando idem refert ad Pip , xt dicendo idem ei de Praeter hos mo:
Ielationis rationis,ponitur unus alius, stilicet quando po-
288쪽
nitur relatio rationis. Ipsa enim relatio non refertur in diante alia relatione, Vel per aliam relationem. Vnde in creaturis paternitas non coniungitur subiecto per aliam relationem mediam . Et istos modos innuit doctor communis primo sententiarum .di art. I. Et inde videntutdod ores ali sumpsisse per oppositum elationis rationis ad relationem realcm illa quatuor, quo debent requiri ad ipsam, de quibus dictum est prius. Sunt nihilominus multi ali modi relationis Sicut quando duo entia rationis referuntur ad inuicena in p. taribus modis aliis, qui tame omnes reducibiles sunt ad istos.
Post praedicta dicendum restat de quinto praedicamen
to , quod dicitur actio Circa quod consideranda sunt luo iram quid 'sit. actio an genere. Secundo quid actioznianens, transiens, quomodo differant. Quantum ad primum videnda sunt quinque Primo quid su actio dissinitive secundo quomodo si habeat ad passionem, tertio quomodo habdat se ad agensi patiens, quarto quomodo ad formam acquisitam peractionem,quinio quomodo fa- ciat speciale praedicamentum a pasiione.
id si actio secundum sit dissinistionem:
Vantum ad primum sciendum quod auctor sex prin cipi prum diffinit actionem sies. Actio est secundum quam in id, quod subiicitur agere dicianur Quae
dissinitio per partcs singulas sic declaratur. Dicit enim actio, non agere,quia actio est nomen, agere cibum. Et useo actio, cum sit nomen, si nificat naturam quandam simplicem per modum per se stants Sed agere, cum sit verbum, significat per modum suxus Mideo cum sit magis conueniens rationi praedicamenti modus significandi nominis,quam Verbi, dicitur actio, iondo ere. Dicitur
autem secundum quam,ubi notandum quod haec praeposi
289쪽
De praedicamento actionis et as
so se eundum dicit habitudine in catast, ad causatum. Quamuis autem dicat in diue sis locutionibus diu ei fiucausarum habitudines, hic tamen dicit habitudini in causae formalis, sicut si dicerem paries est albus secundum albedinem. Dicitur ulternis in id, quod subi)citur, ubi sunt ὁuo . Et ideo est intelligendum quod actio non solum requirit terminum a quo, sed etiam terminum ad quem, cui terminus est ipsum passum. Et ideo dicitur in id quod subiicitur, quod est ipsum passum Actio autem non solii stat ad ipsum passhm,sicut motus localis ad terminum sed penetrat, sitransmutat ipsum, ideo dicitur in id,& non a d.
Dicitur autem agere dicimur,& non dicuntur, quia ni istis inferioribus non inuenitur omnis modus actionis nisi in homine solo, hic aute non dissinitur actio, ut distinguitur contra passionem, sed ut eam comprehedit. Quomodo aurem ad inuicem se habeant actio,& factio infra dicetur.
I usmodo actio is passio sint unus motus realiter Cap. CLXXXV MLSEcundo dicedum est quomodo actio se habeat adia Diionem. Ad quod dicendum est quod secundum philosophum in principio 3 phisticorum. tex. 29. Actio&passi sunt unus motus realiter,&ideo unus actus duorum , scilicet agentis patientis , sed dicitur agentis per denominatione, ut a quo,in patientis per realem recepti O-nem, ut in quo . Quomodo autem diuersorum potest esse unus actus declaratur sies. Si duae essent potentiae tantum, nunquam ex eis fieret unum secundum esse, nec iterum: duo essent in actu simpliciter, nunquam ex eis fieret unti secundum esse. Sed quando unum est in potentia, alterum in actu sicut patet in materia, D rma, tunc fit unum secundum esse. Et hoc est uerbum philosophi. r. de anima, quod non oportet quaerere quomodo ex gura cerς α cera fiat unum. Eo enim ipso quod cera est inpotentiati talem figuram , ex illis duobus sit aliquid unum. Ex quo patet quod nunquam unum esse est a duobus, quorum quodlibet sit in actu tes quodlibet in P potentia
290쪽
Dotentia, S super simile in proposito G sient duo quodlibet in actu, vel quodlibet in potentia, inquantum huiusinodi, nunquam agerent ad in urceiia, nec paterentur, nec illis duobus posset Opetere unus actus, sed si virum sit in actu, alterum autem in potentia , quia eadem actio procedet ab agente, suscipietur in passo, unus, Midem elat actus agetis, δ patientis, sed non eadem rat: one, quia agentis in actu uti, fluit, patientis autem ut est in potentia. Vt re cipit ac stionem id crico potest , sie, ut patet, virus actus, S ita realiter actio,& passio unus motus sunt, sicut cadem uia est ab Athenis usque ad Thebas, me contra madem spae cium a sursum usque deorsiuna, a deorsum usq; sursum. Vnus ergo Midem motus dicitur actio,in passio, adtiouet denommat ipsum agens, quo est, Lin quo non est, pas,sio, ut denominat passum, in quo est, a quo non est
Quomodo se habeant actio, o passio ad agens,
TErtio ex istis patet quo sessi et adtio lassio ad agens
& patiens Cum en in actio itassio sint unus motus, qui est accidens in ens. Nullum autem accides sit in duobus subiectis , sequitur quod cum passo su in patientesicut in subiecto, nullo modo sit actio in agente, sicut in subiecto te solum in patiente. hoc idem patet, quia cum actio sit quidam motus, si actio es et in agente, sequeretur quod Omne agens moueretur, quod est falsum . Relinquitur ergo quod aes io,& pallio, cum sint unus motus, sint inpatiente, sicut in subiecto, ipsum denominatur a passaone, non ab actione, sed idem actiis non est ni agente, sed ab agente, ab eo denominatur, inquantum ab eo est, .
dicitur actio. Ex quo patet quod idem accidens aliquan do denominat aliquid, ut subiectum, in quo est, aliquando ut causam ficetiuam,aqua est. Primo modo denominatur
passum, secundo modo ag sens eodem accidente, qui stunus actus, scilicet actio lassio.