장음표시 사용
271쪽
De quarta specie qualitatis et or
tis,quae fiunt ad aliquas res repraesentandas, ideo sic figura accepta pro signo , vel imagine repta se luatiua alicuius non pertinet ad genus qualitatis, sed cuna dicat respectu ad genus relationi S pertinet. Secundo vi sedum est de forma. Et dicendum quod forma Vno modo dicitur pars co- positi, ut forma substat talis qui est achus, S daus esse su stantiale, simpliciter,i haec uocatur forma partis. Ali. quando capitur in comparatione ad forma totius, de qua statim dicetur,4 sic dicitur dans esse substantiale homunforma substantialis, scilicet anima, sic de aliis, talis forma est in genere substantiae sicut pars Secundo modo dicitur forma adlus non dans esse substantiale sed habetis, esse substantiale, nec est compositum ex duobus salte principiis substantialibus at illo modo dicitur forma per abstractionem a materia, ut angeli &deus, tales formae sunt in genere substantiae quantum ad angelos, Deus auteest extra genus Tertio modo dicitur forma ipsa natura rei, quae consideratur absque conditionibus materialibus indruiduantibus,ri generaliter respecitu cuiuslibet rei na tura, substantia importata per distinitionem, .haec uocatur forma totius, ct haec forma est in genere illo, in quo est illud cuius est forma,siue pertineat ad genus substatiae, siue cum scunque accidentis, haec forma dicitur forma tot rus in comparatione ad sormam partis primo modo dictam, unde sicut anima sic primo modo dicitur forma partis, ita natura importata per diffinitionem scilicet humanitas, dicitur forma totius . Quarto modo dicitur forma de
actu, qui non dat esse simpliciter, sed se condit quid,& haec forma est quodcunque accidens. Est tam e duplex modus
accidentium, quia . Quaedam dicuntur intentionalia,& de talibus accidentibus dicitur etiam nome formae, unde spe
cies in medio,, in intellectu, in sensu formae dicuntur sed intentionales, wtales formiperiment quantum credo ad primam speciem qualitatis Alius modus accidentium
est, quia sunt realia in sic omne accidens forma uocatur.ec sic est nomen cumune omnibus accidetibus. Sed qaoddam accidens est, scilicet quantitas, quam Osequitur O
dus quidam ex sua terminatione, qua subiectu terminat,
272쪽
talis modus uocatur ma, tertinet ad quartam spe
momodo forma, e figura pertineant ad diuersas pecies umlitatis Cap. LXVIVI.
arto videndum est quomodo forma, rigura perti
neant ad diuersas species qualitatis. Et dicendum est quod etia ipsa forma,&sgura aliquo modo sunt dispositiones ipsius substantiae.Dispositio autem ordinem quendam impoliat, unde non dicitur aliquid disponi per qualitates nisi in ord: ne ad aliud. Et ideo si dispositioni sun pliciter consideratae addatur ratio huius, qudd dico bene, vel male, quod pertinet ad rationem habitus, qui est in prima specie qualitatis, oportet quod tunc dispolitio, qua bene, uel male dicitur aliquid disponi, attendatur secundu Ordinem ad natu iam rei, secundum scilicet quod talis dispositio est sibi conueniens, tunc dicatur bene disponi, uel disconueniens,& tunc dicitur male disponi, unde ex hoc ipso figulae sunt forma de quarta specie qualitatis,4 passibiles qualitates de tertia, prout considerantur ut conuenientes, vel disconuenientes naturae rei, pertinent ad la abitus,vel dispositiones, quae sunt in prima specie qualitatis. Nam figura,& color naturae rei conuenientes pertinet ad pulchritudinem, quae est habitus, uel dispositio in pri. ma specie qualitatis Calor autem, frigus, secundum conueniunt naturae rei, pei tinent ad sanitatem,& hoc modo caliditas, flagiditas ponuntur a philosopho in prima specie qualitatis. Et hoc expresse ponit doctor communis prima secundae q. 9. ar. r. in solutione primi argumenti; Et haec quantum ad genus qualitatis dicta sussiciant. De relatione, retatiuo Cap. LXIX. Modo dicendum est de pertinentibus ad genus relationis. Et primo dicendum cst de relativis secundo de relatio ite. Aliud enim est relativum, Laliud relatio. Q tantum ergo ad relatiuum dicenda sunt vi. Primum estin
273쪽
De praedicamento relationis Caci
aestrinquo disserat relatiuum a relatione. Secundu est quid αst relatiuum dissinitiue,4 quomodo intelligitur illa diffinitio Aristot possitim praedicamentis . Tertio quomodo relativum respectivum, Lad aliquid dicunt eandem cita,& quomodo differunt ab absoluto qualiter se habet ad . in cem . Quartum est quomod 3 relativa distinouuntur per dici,& elle .i tum est quomodo distria guuntur per suppositionem , per suprapositionem , aequiparant lam. Sextum quot sunt modi relativorum in duilnis uomodo diss erant relativum, ρογε latio. Cap. LXX.
ntum ad primum quomodo disserat relativum,ac
relatio, sciendum quod relatiuum est concretum, re-- latio est abstractum, labent se ad inuicem sicut ibum,in albedo. Et ideo sicut album impoliat rem alba, α habens albedinem, malbedo dicit solam formam,&lolam qualitatem, quae habetur, ita relatiuum dicitur illud quod habet respectum ad alterum , sed relatio dicitur ipse respectus praecise formaliter habitus ab illo, quod est re
Quomodo disserant relativum respectivum, ad aliquid.
Vantum ad secundum sciendum quod relatiuum dial uiditur contra absolutum Absolutum authm dicitur quod ab omni alio est solutum . sic tali solutione ut non nabeat respectum ad aliud . Et ideo per oppositum illud dicitur relatiuum , quod importar, habet respeetum ad aliud propter quod dicitur relati cum . Dicitur etiam respectruum, in quo scilicet respectivo sit aliqua maior expressio ipsius rei pectus quam in nomine relativi. Et quia respectus importatur per hanc praepositionem ad illoc, quod dico aliquid ipsam terminat . Idcirco relatilia uocantur hoc nonnia ad aliquid . Hoc . enim, quod dico, aliquid, dicit, significat essentiam, .cum sit neutri generis, Wimportat terminum re item
274쪽
ctus, dependentiae, cum sit accusarii casus, qui est maximὸ determinatim: Haec etiam praepositio ad importat quend.ma respectu, quandana dependentiam. Istam au tem duplicem naturam habent relativa, scin icet naturam terminantis, quantum ad opposivium relatiuum,4 dependentis quantum ad seipsum, adeo magis explicite tangitur natura relativorum, cum respectiva dicuntur, quam cusimplici nomine relativa appellantur. Sed cum dicuntur ad aliquid, tunc expressius,in explicatius exprimuntur. Et sic patet quod idem sunt. Jc idem important relatiuum, respectivum.& ad aliquid sed respectivum explicat expres sius,quam relatiuum,& ad aliquid ex prcssiius utroque, propter quod Aristoteles non nomine respectivi. uel relativi, sed nomine ad aliquid relativa distini in libro praedica,
g uidsit relatiuum diffinitiue, o quomodo intelligatur digia
nitis Arsotelis de eis. Cap. LXXII.
antum ad tertium uidendum est quid sit relatiuunt
secundum illam diffinitionem . Et dicendum quod Aristoteles in libro praedicamentorum diffinit relativa, dicens. d ad aliquid sunt quicunque hoc ipsum quod sunt, alioru dictatur esse, uel quomodolibet aliter ad alui . Haec dissinitio sic declara tui, quia ipsa relatiua uocat ad aliquid ratione immediate praedicta, quasi dicat, ad aliquid. i. ipsa relativa sunt talia quod ipsa hoc ipsu quod sunt,aliorum dicuntur, id est ipsa relativa, inquantum relativa sunt,respectum& habitudinem, seu de pedentiam habent ad alia, respectu quorum relativa sunt. In hoc autem quod dicit aliorum, notantur duo. Vnum est quod relatio oporterin nod sit inter duo , per consequens relatiuum est ad alterum extremum, non ad seipsum Vnde oportet esse duo extrema distincta ipsa relatius, uel secundum rem,ut in relatione reali, ut patet de patre,& filio Vel secundum rationem, ut patet in relatione rationis, Quantum ad relationem de litatis, in qua de refertur ad te ipsum.
In qua non si A duo extrema secundum rem,sed secunda
275쪽
De praedicamento relationis et Ir
rationem, inquantum intellectus uno termino utitur , ut duobus, dicendo idem eidem, idem. Secta donotatur quod cum hoc, quod dico, alior ii,su casus genitivi, relativa possunt reserta ui habitudines enitivi casus, id laedo, pater filii pater,uel polsant etiam referri in habitudine ablativi casus, ut dicendo maius minore maius, uel alioru casuvat quatum ad hoc subditur in cistan tioinc uel quomodolibet aliter ad aliud, id est non solum aliorum dicuntur, id est cferuntur in habitudine aliorum , id est genitivi casus, sed etiam quomodolibet aliter quodlibet refertur ad alvid, id est in diiserenter secundam habitudinem alioru caluum.
Ouomodo relativa disinguantur sicundum .ici,ct esse. Cap. LXXIIII. antum ad quartum dic edam quod relatinorum estalis distinctio quod quaedam sunt relativa secundit dici ouaedam secundum esse Relativa seciundum dici dicuntur ecundum accidens . Relativa secuncis esse dicuntur relativa secundum se . Relativa ergo secundum eis', Ω per se, dicunt arilla, quae quantum ad sui essentia, vel quantum ad illud, quod primo si nificatur per nonae, sunt in prae sicamento relationis, ut duplam, triplum,& huiusmodi. Vel illa quae directe in formali significato ma portant relationes, quod idem est, sicut pater ibus important relationes pater altatis,ifiliationis Relativa secundum diei,& secundum accidens dicuntur, quae quantu ad sui essentiam, quantum ad id, quod primo signtricatur per nomen, non dicunt, nisi sun amentum relationis, sic sunt ut alio praedicamento Ontum autem ' si et 3 ctu quem important, non autem in formal significato, uti it in genere relationis, sicut patet de scientia, quae quantum adsormale importatum per nomen, est in prima specie qualitatis, tamen quia refertur ad scibile, quantum ad relati uti, est in reuere relationis . Haec autem distinctio non debet poni, quamuis ea aliqui posuerint in rela totae,sicut poni:ur in relativis. Non enim est qu. edam relatio secundum si Duuaedam secundum dici, sicut est quoddam relati-
276쪽
uum secundum dici, quoddam secunctum essb. Omnis enim relatio secundum esse uel rea , uel rationis est relatio, nulla secundum dici. Quomodo relatiis dictinguantur in relativa supposimonis sintrapo sitionis, baquiparantia. s. CLXXIII.
QVantum ad quintum est sciendum quod relativorum 2 talis distinctio. Qua quaedam sunt relativa supra- . pQ i QR' , Haedon suppositionis, quaedam ae mi,
parantiae clatura suprapositionis dicuntur, quae aliquid amarus ex suo nomme important, sic relat tuum supra positionis dicitur lominus respectu serui, duplum respectu
dimidii. Relatura autem supposita ovis dicuntur, quae aliquam minoritatem,&Inferioritatem important, ut seruus respectu domini, dimi duim respectu dupli. Rclauua aequiparant laedicuntur, quae nullam super oritatem. Ah . x xςR , H in Prip. tem importatu, ut in relativis limilis C aequalis, in uiusmodi, quia simile refertur ad
m' sim modi relationis in diuinis. p. LXXV.
QVantum ad sextum, 'ultimum quot sint modi rela
tuorum, uel nominum relativae si nisi cantium in di. uinis Dicendum quod quattuor ra enim relati-unm propriisti me quod secundum suum nonae ad aliqui il
efertur, ut pater ad aliquid si ibi relatiuum, quod consu
itiatur vel causa tri lationem , ut generatio,. Renerans
Aliud autem quod implicit clati di in se relatione ut trinitas, quae cludit in se personas relatione distine hoc nomen persona an cludit relationem distinguente.
277쪽
De praedicamento relationis et Py
Can. CLXXVI. NVnc si cundo dicendunt de relatione luce formaliter importat praecise in principaliter plum relativum.
Circa quam uidenda sunt undecim. Primo quot sint i enera relationum formaliter acceptarum. Secundo quid sit relatio realis, irationis. Tertio quomodo distinguantur relationes reales in coni paratione ad sua fundamenta uarto de his quae conueniunt relationi, ut ad diuersia comparatur. Q Uni quae requirantur ad resationem realem. Sexto quid requiratur ad relationem rcalem , ita quod sit realis ex parte utriusque term uai. Septina quod inter duo extre-nia clativa non est unica relat: o, sed duae. Octauo quod relatio potest esse inter duo extrema realia non realis in no potest cile realis , nisi habeat duo extrema realia Nono quot modis contingat relationem esse realem. Decimo quomodo differat relat ora suo fundamento . Vnde cirno quot modis contingat esse relationem rationis LMNdgenera relationum formaliter acceptarumsunt duo silicet realis, rationis .
QVantum ergo ad primum quot sim modi relationu,
ii uege sacra e spectu sui ipsarum formaliter accepta Iul. . . Dicendum quod duo in genere. Q Na relation uni aliae sunt realas, aliae rationis. Relationum autem realiunχ haec est ;stinctio Quia quaedam relationes reales habent correspondentem realem relationem in opposito termin sicut relatio paternitatis habet relationem realem Orie spondentem in filio scilicet filiationem . Vnde sic pater paternitate ea liae Hrefertur ad filium , ita filius filiatione ad patrem . Aliae autem sunt relationes reales, quae non habent oppositam relationem realem Crrespondentem in opposito crinino, sed solum rationis, sicut scientia refertur ad scibile reariter, sed non respondet sibi relatio realiter ex parte scibilis , sed soliam rationis . Vnde relationerationis scibile refertur ad sci ut iam,' non relati O- ir
278쪽
ne reali. Relatio aut rationis similiter distinguitur, quia quaedam sunt relationes rationis, lus habent relatione correspondentem in opposto terminorationis tantum sicut relatio, quae est inter duo entia rationis, quia sicut unumen rationis refertur relatione rationis ad alterum, ita ali- uid ad aliud Aliae autem sunt relationes rationis,quae habent oppositam relationem realem in opposito ternam , sicut dictum cst de scibili,quis relatione rationis refertur ad scientiam, sed scientia resertur realiter ad scibile. Et hoc modo Deus refertur ad creaturam relatione rationis. Sed creatura relatione reali ad ipsum. Et ille modus est c6- ueniens relatione reali,& relationi rationis.Vnde est qua si medius quantum ad correspondentia. 2 uias relati realis, is relatio rationis. p. LXXVII.
QVantum d secundum uidendum est quid sit relatio
icatis,' quid relatio rationis. Ad quod dicendum uod relatio realis est. qua aliquid habet respcctu realem inrerii natura ad aliquid almdcircumscripto omni actu Duellectus. rationis. Vnde dato quod non esset
aliquis intellectus conferens , comparan patrem ad fi-luim, vel illum ad patrem, adhuc ilet realis respectus in patre ad ultum, 'contra, rideo utraque est relatio rea lis. Relatio autem rationis dicitur iespectus, qui non est in re extra ad aliud realitei Sed tota habuiido inter duos est respectus uiam rei ad aham secundum intellectum solum comparantem, conferentem sub quadam habitudi-
scibin e spectu scientiae. Nisi enim esset intellectus con pyan scibile a i scientiam , nullus esset respectus scibilis ad scientiam Vnde dicitur relatio rationis,quia est a ratio
Et hoc siue fures pectu utriusque ei mini quantum ad N
279쪽
De praedicamento relationis. I s
illas, quae habent correspondentes relationes reales in
Ceuolsia fundamenta in genere relationis realis, ct quot modi retitionumsecundum ea. Cap. LXXVIII.
antum ad tertium scilicet quot modi sint relationu
n comparatione ad fundamentum, in quo fundatur
talis respectus. Dicedum qu et quinque, quia quae
dam relationes sunt, quae fundantur super substantiam, quaedam super quantitatem, quaedam super qualitate, quς dam super pertinentibus adactionem, palsionem,quaedala per rebus mensurantibus,& rebus mensuratis. Quod relatio immediate fundetur super substat iam negatur ab aliquibus, sed credo ueriorem opinionem illam, quod immediate fundetur relatio super substantia. Vnde ita est Sortes similis Platoni, quantum ad animam rationalem, sicut secudum albedinem. Et iste est primus modus relationsi. Patet autem quod in diui ais relatio immediate fundatur super substantiam, quamuis sit disputabile de creaturis. In diuinis autem relatio manet secundum proprium genus , Mideo oportet ponere unum modum relatio is quae fundatur in substantia. Istum autem modum philosophus e presse non ponit. Secundus modus est relationum, quina dantur super quantitatem sicut refertur duplum ad dimidium,& sic de atiis Tertius modus relationi est, quae fundantur super qualitate, sicut relatio similitudinis, quae fundatur super unu in qualitate, sicut relatio aequalitatis fuci datur super unum, quantitate , ut Sortes habens albedi nem est similis Platoni albo. Quartus modus relation una est, quae fundatitur super pertinet. tibus adactione, lases oti cm,whoc contingit dupliciter, uel secundum uirtute,
potentiam activam,& passulam, sica calefactivum dicitur,in refertur ad calefaetibile secundum potentiam activam, palliuiam Nam calefactivum cst quod potest calefacere, calefactibile quod potest calefieri. Alio modo secundum actionem, & passionem in actu, sicut calefaciens
in actu refertur ad calefactum in actu. intus modus est secuta
280쪽
uae vel passiuae, prout sti nicipium ict oiusta passionis&rati Oile quantitatis, ueliatio alicuius ad uti I imaelitis, sicut dic aura liquid albitis alio. Et si es ne ii si .ii: te quo illabet unam qualitatein undet, , i,
nes reduci sed elari pQβVH tonmes relatio quando ronsist iiiii,