장음표시 사용
311쪽
si, ita ut accipiatur totum simul exp:irte praedicati subiecti,ut hic homo albus,est homo aibus. Omnibus enim istis modis ista sunt eadem per accidens Per se autem dicuntur eadem duplicitet. Aut absolute, aut in respecta a aliud. Absolute dicuntur esse eadem quaecunque sunt unum numero, habentia Idem esse naturale, ut Sortes Sorti In respectu autem ad aliud sunt aliqua eadem tripliciter per se. Primo respectu speciei, sic dicuntur aliqua esse eadem specie,quaecunque continentur sub specie una, ut Petrus, HSortes sunt sub homine, misto modo uni etiam aliqua unum proprie uisfinitione, quia quaecumi; sunt unius speciei habent eadem diffinitionem,&idem proprium substantiale alio modo respectu generis, sic dicuntur eadem genere, quaecunque sub eodem genero Continentur,ut homo,& leo sub animali. Alio modo rospectu alicuius analogi , silc substantia maccidens sunt unum .idem inente, quod per se dicitur de utroque.
Breuiter autem concludo quot modis dicitur unum, tot modis dicitur idem. Et quot modis dicuntur aliqua esset unum, tot modis dicuntur esse eadem. De nominibus alietatem importantibus, is sunt quatuor,
sciriter diuersum,disserens simile,is oppositio. p. CCVI. SEcundo dicendum est de nominibus, quibus aliqua
alietas importatur, sunt quatuor quantum praesens materia exposcit, de quibus est dicendum, scilicet diuersum , de quo primo dicendum est . Disserens de quo secundo Simile do quo tertio Oppossitio de quo quarto. moriὰns dicatur diuersum,et quot modis aliquasint diuersa.
QV ntum ad primum sciendum est quod eidem op
ponitur druersum. Vnde sunt palliones entis quatum ens, sussicienter ipsum diuidentes Omne enim ens est idem alteri, aut diuersum, nec est dare in dium otia ergo quot modis dicitur uniam oppositorum,
312쪽
tot modis di&reliticitur cιlcli una. Idcirco otio mod ridicinis idem,tot modis dicitari cliversiim . Et quot modis sunt aliqua eadem, tot modis aliqua sunt diuersa Dicuntur enim aliqua diuersa per accidens,& aliqua per se. Unde philosb-phus de hoc non multum in s. metaph. ubi sup c. 2C . fuit prosccutus. Dicuntur enim aliqua diuersa numero, haec sunt, quae differunt secundum materiam, ut duo indiuidua erus dem speciei, ut Sor. ωpe Aliqua Ecundum sipeciem hoc autem contingit quinque modis , ut patet. s, metaph. Vbi sup Primus modus est, quando duae species eiusdem generis generalissimi, licet non proximi, rex opposito, diuiduntur, ut scientia, albedo Secundus est. quando iunt eiusdem generis vi diuiduntur contra se n- uicem siue sint contraria, siue non, ut bipes, quadrupes. Tertius , quando in sua substantia habent contrarietatem utpote quia diuiduntur, contrariis differentiis. hoc siue ipsa in directe contraria, ut albedo nigredo,siue non ,Vt homo' sinus. Quartus modus est quando simul duae species sint in aliquo genere, ut homo, equus sub animali. Q iuatus modus est quando aliqua accidentia in eodem subiecto sunt, lata ei differunt inter se, talia enim necesse est specie disterre, eo quod inpossibile est plura accidentia unius specie in eodem sis biecto esse. Aliqua uero dicuntur diuersia genere, uel sub diuersis generibus, ut substanti. :, qualitas. Aliqua etiam dicuntur diuersa analo ro secundum quod aliqua sub diuersis ais logis contingatur, secuntium quod est multiplex analogum, ut infra pat.
bi cum de analogo aliquid dicetur:
Ruidsit disrens, is quot modis dicaturis quomodo se beat ad diuersum Cap. CCVII. Jantima ad secundum dicendum est de hoc nomi- ne disiuerens primo Secundo de diffferentiis rei, '00ψβ QVJntum ad primum sciendum qu disicut patet ex V metaphobi supra differeti pro ni mi dupliciter. Vno modo large,&sic non est distinctio
313쪽
nter disterens,& diuersum,4 sic dicuntur illa diuersa, Mdifferentia, quae in nullo conueniunt, nec aliquo Od di fierunt in seipsis . Alio modo sumitur differre proprie , sic dicuntur aliqua differre, quae in aliquo uno commu nicant , siue illud unum sit unum numero , ut Sortes sedens differt a Sorte non sedente,sime unum specie, ut Sor tes,& Plato disserunt sub homine, sine unum genere,& I-cut homo,& asinus differunt sub animali. Et sic accipiendo differens , omne differens est diuersum, sed non omne diuersum est differens , quia differens addit supra diuersum aliquo modo differre. Secundum autem quod docet Aristo. v. metaph. ubi sui'. inter omnia illa, quae sunt differentia, illa dicuntur proprie differre, quae sunt eadem genere in diriersa secundum speciem , quando talia conueniunt in Uno communi scilicet in genere, differunt diuersiis differentiis specificis, contrariis. Quae en Imdifferunt numero, soliam differunt differentiis accidenta tibus. Et ita patet quid sit differens & quomodo se habeat ad uicem differens Ddmersum.
De disserantia rei o rationis Cap. CCVIII SEcundo uidendum est, quid sit differre re, latione
Vbi primo videndum est quot modis dicatur ratio. Secundo quomodo se habeat ratio ad rem . Tertio quomodo dicantur aliqua differre rein ratione. Livor modis dicatur ratio.
QVantum ad primum sciendum , quod ratio dicitur
sex modis. Primo est idem ratio, quod causa. Vn de usu communiter loquentium dicitur, huius ratio est, id est huius causa, uel reddit rationem hΠ-ius, id est causam dicit. Secundo ratio idem est qui rela liqua bona probatio, siue sit per causam, siue per citc-ctum . Et sic aliquis dicitur probare suam opinione nainultis rationibus . Et sic uidetur poni in disii init: Oue . ς' 'umenti, quando dicitur, quod argum cnnum cst rot:
314쪽
rei dubia faciens fidem Tertio idem est quὁd dissul- principi praedicamentorum, ubi dicitur quod aequivoca dicuntur quorum Omele commune secundum illud nomen ratio substan- , ah ' distinitio Ouarto ratio adem est quod conceptus intellectus de re, uam quis expresse uult intelligere,quae etiam uerbum 'etiti, dei anteUectu. Quinto est ratio idem quod illiut,ouod respon-
est illud quod apprehendit intellectus de significatione liciuus o mutas, hoc in habentibus diffinitionem
dicit Philosophus in . Metaphy. tex. commen. 28. quod ratio, quam significat nomen est ipsa diuinitio. Sicut dici-
ae sunt ad alterum. In illis autem, quae non habent dis finitionein proprid, ratio talis rei est illud, ex quo res ha
bet quod sit res Sicut ratio qualitatis est illii qua
que aliud, sed hoc nomen ratio si nificat intentionem
muri tuo ineu secundet intentioni si eut 3 dis i ζarias,&hunismodi haec autem intentio est applicabilis res conceptae unde dicitur ratio . Sexto modo Ilio idem est quod intellectiva potentia animae rationalis, a quzazone
tribus ad ruet si actibus suis, sicut superi: sdictu fuit cum siς pQpentiis animae ageretui. Η Ν- uir, cum Valitum ad secundum, quomodo aliqua ratio est in I cicadum quod res ultimi modi, quibus dicitur
315쪽
ratio. aciunt ad oppositum, δί ideo alios dimittendo dicedum est, quod accipiendo rationem rei pro ipsa concepti ne intellectus de re formata, ratio non est in re extra ubiective, sed est in intellectu formaliter, & subiective. Accipiendo autem rationcm pro eo, quod ex parte rei formaliter respondet tali conceptioni, dicitur ratio in re, no quidem quod ipsa intentio, quam significat nomen, sit in re, aut etiam ipsa conceptio, cui conuenit talis concepta Intetio, sit in re extra animam, cum sit in anima subiect me, sed dicitur else, in re, inquantum in re est ali cluid, quod corre spondet conceptioni animae, sicut fignificatum ligno. Vnde sciendum quod ipsa conceptio intellectus triplicito, se habet ad reai,quae est extra animam. Aliquando enim ipse conceptio intellectus est similitudo rei extra anima existentis, sicut haec conceptio, quamlubet de re significata per hoc nomen homo,&talis conceptio habet fundamentum in re immediate, inquantum res ipsa ex sua con formitate ad intellectum facit quod intelleistus sit uerhis,
di quod nomen significans illum uitellectum, proprie dicatur differre. Aliquando autem ipsa conceptio non est similitudo rei existentis extra animam, sed est aliquid, laconsequitur ex modo intelii gendi rem, quae est extra am inam. Et huiusmodi sunt interiones, quas intellectus adiri uenit sicut conceptio de significato huius nominis genus, non est similitudo alicuius rei extra animam existentris, sed ex hoc quod intelligit animal, ut in pluribus specie bus, attribHit ei intentionem generis Et huius intentionis lice proximum fundamentum non sit in re sed in in tenectu, tamen remotum fundamentum est res ipsa,unde intellectus non est falsus, qui has intentiones admuenit . I si-imile est de omnibus aliis nominibus , quae consequuntur ex modo intelligendi Aliquando uero ipsa conceptio de aliquo significato per nomen non habet fundamentum nTe, neq; pro imum, neq; remotum,sicut conceptio hyinvre, quia nec est similitudo rei extra animam, ne loco sequitur ex modo intelligendi, rem aliquam uere, mi de lixa conceptio est falsa. Vnde patet secundum, scilicet' a Odratio dicitur in I in quantum significatum nominis, cui accidat
316쪽
acciditere lationem, est in re, contingit proprie, quando conceptio Intellectus est similitudo re . Accipiendomitem rationem pro potentia in te licet tua realiter, sub- acetiue patet quod est in essentia animae, sicut Droprium accidens in suo subiecto, ut supra dictum est, quando de
si uomodo aliqua disserant re,uebatione, is de portinentibus aut p., C X. . QVautum ad tertiit quomodo scilicet aliqua digerat,
reuel ratione,dicenda sunt tria Prinaum quomodo omnis di itersitas ret,uel rationis sub triplici modo concluditur. Secundum quomodo aliqua dicuntur differre re uel realiter Tertium quomodo dicuntur aliqua disterre ratione, uel sc cundum rationem.
mod omnis diuersitas rei uel rationissu tripli
nxum ad primum praemitto primo unum necessarium. Et secundo ostendo principale. Illud quodparilito est,quod aliud est dicere quod aliqua duo iv d mersa eluia rationis, aliud quod aliqua sunt diuersia secundum rationem uel diuersa ratione. Quando enim d cxtu quod aliqua duo sunt diuersa entia ram nis, est scia1us, quod ista duo,&eorum diuersitas sunt a ratione Ita ut tamentitas quam lmersitas pertineat ad rationem, Maatentiones su ut d mersia entia rationis, quia nec entitatem
sed solum diuersitas inter hominem,&anmaal est rationis α' iatione. Ex his patet secundum principale, i quia sunt
317쪽
sunt diuersa,quorum unumquodque est uera res, quorudiuersitas est realis sicut substantia, siquantitas, lapis, at nus. Quaedam sunt,quorum nullum est res uera,ri csiuersitas est realis,sicut duoentia rationis, ut genus, i pucies, horum enim tam entitas, quam diuersias est a ratione. Aliae sunt, qua tenent me luim,quae scilicet sunt sic luersa quorum unumquodque dicit aliquid reale, est res uera Sed diuei sita inter illa duo si rationis & non realis, ut dictum est de homine, Manimali,quia quodlibet est res Mera,diuersa autem non sunt re, sed ratione. Id in ei de iustitia, sapientia in Deo, quia tam iustitia quam aptentia in Deo res uera est,& tamen non differunt realiter, sed lo
id sit diserre realiter o quod aliqua Ferunt rea
litui aliquo quattuor modorum. p. CCXI.
HI suppositis, uidendum est secund si principale, quo
modo dicantur aliqua differre re uci ea ter. Et di cendumquθdre,&realiter dicuntur differre proprie tua,
quorum unum non est alterum, nec an Iu sentita scit alte
rius entitas, nec diuersuas talium dependet ab actu mei ctus, immo circus cripto omni actu intellectus , adhuc' 'sent diuersa,&unum non esset alterum. Et sic aliqua diu iunt modo quadruplici Primo ea, quae 'iunt eiusdem spe ciet, sunt diuersa secundum numerum, ut Sortes, α' ,3 O, duo lanides. Secundo differunt isto modo ea, quae tunsiluiersa numero Hspeci sunt tamen eiusdem generis, sic differunt realiter homo, asinus, bos,quq sunt diuessae species animalis Tertio modo dicuntur at qua dine I erealiter, quae no solum differunt numero, specie, sed it- ferunt genere, quamuis contineantur sub uno analogo, hoc modo differunt substatia, & quantitas, quae continec tu sub ente. Qugrto modo disterunt aliqua realner . 'o
soli sectui dii differentia numeralem specifica, sed plusquam secuisu genus, & hoc modo realiter diuertit Deus, creaturρ, quia creatura omnis est ua genue: ,2ς δῖ
318쪽
autem illimitatus extra omne genus est . Sic emo aγtuor modis istis una res realiter differt ab alia , quamuis auidlulsio elatis extra anima in decep r. edicam et sit diuis in illo, ouoru quodlibet est res uera, no tame est ncces se quod omnia illa, quae sunt in diuersis praedicamelis, uel
an diuersis speciebus eiusde generis, sin: diuersia realiter, sicut supra dictum est in quarta specie qualitatis,4 in praedicamento actionis sed sustici ouodlibet diuinum essἡens reale, unde quando dicitur qu)d diuisio entis in deceptiedicamenta st diuisio in decem realia, sic intelli ren-rium est, quod sit in decem, quorum quodlibet est ens reale, i On tamen oportet quod omnium illorum diuersias sit realis, immo una eadem res numero ad praedicamenta diuersa pertinet, ut patet de motu, quia actio, pallio sunt unus motus numero realiter, ut supra patuit.
momori dicamur aliqua di Prresecundum rationem. Cap. CCXII. O Vantum ad tertium quomodo dicantur aliqua diskrre ratione, esse differentia, uel esse diuersa secundum rationem. Dicendum est quod accipiendo rationem pro conceptione intellectus, quot sunt tales conceptiones differentiae, tot habet rationes diuersas res illa lectu formaliter haerentes ei,d omnes tales conce Diio-
do autem ratione pro eo quod in re tali conceptui re pondct, sic ea de res habet multas rationes sibi formaliter sunt iugilro
319쪽
sunt idem realiter, & sapientia, & iustitia in Deo licet ii
serat ratione,S sic de aliis. In uestigare autem unde proueniat talis diuersuas rationum sie dicatur, siue quantum ad diuersitatem rationum, quae sunt conceptiones, di se tenet ex parte intelligentis,sive quantum ad diuersitatem ratio num,qucssint habilitates diuersis et pondentes, ut funda 'mentum talium conceptionum sic se tenent ex partere intellectet. Accipiendo autem rationem pro potetla tellectiva, sic dicuntur aliqua ratione disterre dupliciter, uno modo quia quomodolibet eorum est ens rationis,&diuersitas ac differentia est similiter rationis, ita ut circu- scripto omni actu intellectus,non esset illorum omnium uerborum entitas,necesse illorum differentia,& sic dises erunt ratione omnia entia rationis,& omnes secundς-tentiones. Alio modo dicitur aliquid di flerre ratione non quod illud silens rationis, sed quia existens ens reale, unum realiter, ratio negocians circa ipsam, uno utitur ut duobus,& sic ratione idem differt a seipso, cu intellectus negociaudo comoarat idem ad seipsum in relatione dentitatis, dicendo idem, cidem, idem.Et breuiter concludendo omnia ista dicuntur differre ratione prout disterentia rationis diuiditur contra disserentiam realem, quando nillis nulla inuenitur distinctio circumscripto omni acta
intellectus, Wipse intellectus in sui operatione pro sui consideratione illam differentiam causat,d est obiectis 'in intellectu solum,in non subiecti uet in re. D hoc mine simile, quot modis dicatur. Cap. CCXIG.
QVantum ad tertium scilicet de hoc nomines mile
sciendum quod similitudo est differentium eadem' qualitas. Quia uero qualitas habet quattuor species, secundum illas quattuor attenditur similitudo. Primo secundum primam speciem, quies habitus, Hii politio,
ut duo, quorum qualibet est albus, dicuntur similes. Secundo secuddum secundam speciem, ut duo habentes poteta tiam naturalem ad uidendum, dicuntur similes m pQ
320쪽
tia uisitu a Tertio secundum tertiam specie scilicet secundum passionem unam, ut duo ligna sunt similia, quae comburuntur, non solum si sit una specie, sed etiam sitionsit eadem pallio specie,sec genere, ut illi dictitur similes,cla patrim tu quamuis diuersa, ciste qui in carceratur,&alle qui fustigatur. Quarto dicuntur similia etiam aliqua secundum quartam speciem qualitatis scilicet secundum forna .am, in iram,ut illi dicuntur similes, qui habet eandem Laturam, uel qui habent eandem figuram in facie, dc in corpore. illiu autem est magis simile alteri, quod con-Menit cum eo in pluribus qualitatibus, sicut oleum, quod calidum,& siccum, est magis simile igni, qui habet easdem qualitates, quam faccharum, quod est calidum,&ὶ
Inaldum .Quot modis da cutur autem aliqua similia, tot mo
dis per oppositum dicuntur aliqua dissimilia, c. Deo positione. p. CCXIIII ADdicendum de quarto scilicet oppositione, dicendia est primo de oppositione in generali. Secundo descendendum est ad quamlibet speciem oppositionis in speciali. Quantum ad primum tria facienda sunt. Primo uidendum est quomodo disserant oppositio,&oppositum Se cundo quae," sint species oppositionis Tertio quomodo se habeant ad invicem, cin qua sit maior uel mi' nor oppositio.
In quo disserat, ct quomodo oppositum, e stio.QVantum ad primum sciendum est quod oppositum
opvositio differunt,sicut concretum, abstractu eo modo,quo supra dictum est.Sicut enim albedo album disterunt per modum concreti,& abstracti, ita opposituna, oppositio. Albedo enim ipsam sermam praec se si e nincat, sed album no praeci se, immo subiectu conn rat,quia albu importatrem habente albedine, ita in proposito Opposita O.n .importa formaliter illud, quo aliquidialteri oppunit , sed os pusitu importatrem habente se oppo idi