장음표시 사용
331쪽
nes,a quibus non est regressus in Ianuatem, ut a thisi per secta, uel lepra. Vnde fumatur radix voinionis in contrarijs. Cap. CCXXVII. O Vantum ad quintum scilicet unde habet radicem oppositio conitaria. Dicendum est quod a contradictoria, priuatrua oppositione. A co xxx dicto G λζ' eco tra unum contrariorum est negatio alterius unde a bedone at nigredinem in subiecti, unde albus non ' sed in hoe est disterentia, quia ne alio contrad est extra genus desiste ternaxmus h η'ς
cotrametatis est infra genus, ipse term mus politruum Vnde quando dicrtur Soties est is, dicta Lod est non niger Haec autem negat , quae pi nix ' albedm est aliquidiosauum & eras quod est in a genus scilicet per albedinem, ut ii dicerem. Sortes est albus S non est albus es, eo quod in ger non est contradictio ab Late Jed est contradictio participata,quae si ''trarietas, quia babet terminum positiuum Gu: de generiseu pposito , quem negat, quia habet nigredinem , quae es albedinem. Dicitur autem tertio hilominu con trarietas priuatiua Opponto p-
done: priuatio inis , cisto modo stamias dicaur hab tus T dii doptiuatio iidem est de albedine, o Rre Ge.
Et similiter habet ueritatem in morbiis contiatal S, fax
tudinibus non curabilibus . Ex hoc ergo' u priuationis,mhabaus, sed lina in ob quo teuci
batione, ideo dic tur priuatio partic: puta Dehcit aureiaal a
lio: uia quam scin priuatrua oppositione suppori tu sub dium tam eii non habent medium sui generis p x x
ue opposita, quod tamen habent inciliata contra Na b c cui
ζο qu qualuis unum extremum litia generem Oppont
332쪽
xyibu differunt, dicitur ob hoc *ς quia in illis
utraque habet. 'm 4-QQxia, quia aliquidia
Pςzςmpta se perimunt. Quid autem sit
333쪽
oppositio relativa potest patere ex dissinitione relativorum superius posita Conclusones ponentes breuiter omnes conditiones cuiuslibet
Modo breuiter concludo conditiones, Dpro Vietates cuiuslibet ipsarum oppositionum in se, per quas una ab altera differt, uel conuenit cum ea. E. primo contradictionis, quae est maior. Secundo priuatiuae.Tertio contrariae. Quarto relatiuae. Conditiones oppositionis contradictoria
QVantum ad primum sciendiam est quod cou tradidi
ria oppositio habet septem conditiones, sine quibus non esset uera contradi hio Prima est quod extrema contradictionis carealit omni medio,ta eiusdem generis, quam subiecti susceptrui, sicut patet de ente,&de noctente,est e uel non esse . Secunda est quod utrunque extremorum sit extra genus, sicut patet de ente, quod est extra, de supra omne genus quantum ad affirmationem , nonente quantum ad negationem Tertia est quod non potest esse in genere. Quarta quod unus terminus extremorum
dicat aliquid positruum,sicut quod habet modum affirmationis,aliud nihil dicat Dositiuum sed negativum . Quinta quod illa negatio non lit alicuius determinatae rei, uel clarca determinatu ni subiectum, sed sit absoluta negatio, ita quod terminus ille absolute sit non ens. Sexta est ex istis sequens, quod nunquam extrema possunt esse 1 dedi, uel si mul. Ex quibus omnibus concluduntur istae quinque conrditiones ante posite in dissinitione contradictioni . Vndo est alia conditio respectui'sius assirmationis Mnegatio
nis, quod sit unius Leiuule secundu idem respectu eiusdem subiecti,4 in eodem tempore, sicut dictum est priv8sunicietuera
334쪽
Conisitiones priuati oppositionis, θ' quomodo ons eniat disserata coviradictione. p. CCXXX. OP positio autem priuatiua comienit cum contradictione in tribus c6ditionibus, wd Uert ab eadem in dualbus: sic habet luriaque condulones Prima est clii od-ret omni medio sit generis. Secunda est quod alterum extremotum dicit aliquid positiuum, Malterum non Tettia est qhiod nunquam extrema sunt idem nec simul. In iri tribus conuenit cum sit radristione. Quarta proprietas est
ludis habet medium subiectum susceptiuum, ut uisus,
caecitas oculum. Qt Nuta quod utrunque extremorum est in
genere ma habitus est in genere dire te , priuatio autemandri ecte in non dicit negationem absolute, sed negationcm de terminata formae, Maii determinato subiccto, inihi duobus de cv. differt a contradietione Conitiones contraria oppo sitionis , ct disserentia, ct conue nieutia cum praediciis duabus . Cap. CCXXXI. OP positio autem contrarietatis aliquas habet proprie--atus , cum quibus conuenit cum contradictione, priuatiua oppositione, aliquas in quo differt. Prima eius proprietat est quo opposita contrarie sunt iura qua ide, nec lim Vl, in hoc conuenuium utraque praedictaru op politionum Secuda est quod habet medium susceptiuum utriusque extremi, quantum ad illa contraria, quorum na1nest alterum a natura Tertia quod uti unque extrem Orsi est a fiagentis,in infra dein genus, quamuis unu habe*tyriuationis rationem, alterum rationem habitus ad inuicem comparata, in his duabus conuenit cum priuatiua, disteria contradictoria Mesrta quod semper unum contrarior iam habeat rationem labitus, scilicet nobilius, alterunt priuationis scilicet ignobilius, in hoc conueni froprie cum priuatiua trinia est c ut tuque extremorunica aliquam naturam positivam , quamuis unum habeat si rem p r. vationis xalteium rationem habitus ad inuice
335쪽
De conditionibus oppositionum. 72
comparata,ut albedo, & nigredo. Sexta est quod habeant medrum eiusdem generis quantum ad contiaria mediata eptima quod eidem subiecto vicissim inesse possunt quaxum ad illa contraria, in quibus no est regressus ab uno in alterum, uul' ibus alterum a natura non inest. Et in histribus ultimis deficit, de differt ab oppositione c5 tradicto-xia,& privativa. Aliqua autem istarum proprietatu sic conueniant contrariis, ut omnibus in sint quattuor, prinia, scililicet,& tertia, quarta,& quinta, tam mediate, quam im me diate conueniunt,& tam illis, quae successive insunt, quam illis quae successive inest e non post uni, Secunda aut conditio simpliciter loquendo sexta, septimanu omnibus contrarIlsconueniunt, sed secunda conuenit illis cQntra iis,quorum alterum non inest a natura, io illis, quorum alterum a natura inest . Sexta contrariis mediate,
non immediatis. Septima contrariis in quibus ab uno ad iterum est regressus,&n5 illis, in quibus no est regressus. Cρ aditiones oppositionis relativa, is quomodo conueniat
odisserat ab albi Cap. CCXXXII.
OPpositio autem relativa habet quattuor conditiones. Prima est quod non habet medium sui generis in hoc conuenit cum contradictoria, irivativa. casontrariis immediatis,& differt contrariis mediatis. Se cunda est quod non habet medium subiecti, in quo proprie conuenit, cum contradictione, & disserta contra ill S,& priuatiue oppositis. Tertia est quod in relatione reali extrema non sunt idem, in hoc conuenit cum aliis tribus, sed in relatione rationis possunt esse idem, sicut in re latione identitatis, in quo differt ab aliis . Quarta cst quod unum oppositorum ponit reliquum & destruit, qu: po sita se ponunt, perempta se perimunt, in tro differt ab aliis tribus Hoec igitur de oppositionibus dicta sat-
336쪽
De dictionibus significantibus usi con tantibus habitud,
HIc tertio dicendum est denominibus, uel die ionibus significantibus, uel connotantibus habitudine alicuius ordinis Circa quod occurrunt haec per ordinem discutienda, scilicet de priori, posteriori cum suo opposito, quod est simul de principio, de causa, de elemento, de necessario, de praepositionibus de ex in de motu, de toto, de magis,ac minus Circa autem prius,in posterius uidenda sunt tria Primo quot modis dicatur prius, posterius secundum dicta philosophi Secundo quomodo dicatur prius, posterius iuxta assignationem Augustini. Tertio declaratio cuiusdam dubii:
Depriori,opocteriori p. CCXXXIMPRimo igitur dicendum est de priori, posteriori .Ci
ca quod sciendum,ut patet s metaph prius, post rius dici respectu alicuius principii,& illud dici prius, qlest illi principio,propinquius. Posterius uero quod est' ab
eo remotius. Hoc autem principium potest sum tripliciter uel in quantitate,uel in cognitione,uel in esse. Et ideo omnes modi secundum prius, posterius educuntur ad aliquem stolum Dum modorum. Quod aliquid est prius altero secundum quantitatem, uel in cognosicendo, uel inessendo Vt autem supra patuit,quantitas est duplex, una continua,alia discreta Secundum quantitatem continua dicitur aliquid prius altero tripliciter. Primo secundum ordinem in loco,ut si determinetur aliquis locus,quod est ei propinquius,est prius secundum locum, quod remo tius,est posterius. Et hoc modo ignis est prius aere respe diu coeli, aer quam terra. Si autem e conuerso accipimus principium ad inferius,ut puta terram,e sice conue so aqua esset prior aere,& aer igne. Secundo modo dicuntur aliqua priora secundum tempus. Et hoc dupliciter.
Vu0ς mmmodo dicuntur priora respectu praetcriti, quae
337쪽
sint remotiora a praesenti nunc. Et isto modo prior fuit Christi natiuitas quam eius pallio , quia enis natiuitas est macris remota a proc senti nunc. Allo modo dictitur aliqua priora respecta futuri temporis, wsii dicunt priora, quae sunt propinquiora praesenti nunc, sic floritio arboris est prior, suam fluctus futurus ex illa floritione. Tertio diciatur aliqua priora secundum ordinem in motu Et .hoc
dupliciter. Vno modo in naturalibus, sic illud quod primo mouenti est propinquius, est prius , sicut puer est prius uiro, prius est enim puer aliquis, quam uir,4 in puetitia est propinquior primo generanti. Secundo modo inuoluntarii. Et hoc modo dictitatur priores illi, qui sunt in potestatibus constituti. hic modus uocatur prioritas dic nitatis . t isto modo se habet princeps in ciuitate, rex in regno , quorum est imperare, Mouere, subditorum autem posteriorum est exequi. Rex igitur in regno, uel princeps in ciuitate sunt primum mouens, quato eis aliqui sunt propinquiores, tanto dicuntur priores Secundum aute in quantitatem discretam dicuntur aliqua
priora, sicut quatuor sedentes post regem , qui si ei ut, cinior, dicitur prior Win manu digitis discretis inde respectu pollicis est prior medio,&sic de aliis Prius autem cognitione esse aliquid altero contingit tripliciter,
tam in cognitione intellectitia, quam in cognitione en-
sititia , sed modo opposito, quia illud quod est prius incognitione intellectaui, est posterius in cognitione senu tiua . Vno igitur modo prius est aliquid altero cognitione intellectilia , sicut uniuersalia sunt priora particularibus, sed in sensitiva est e conuerso. Cui ratio sit uniuersalium, non cognoscit Sortem nisi cognoscendo hominem, sed cum sensus sit particularium, non cognoscit hominem nisi cognoscendo Sortem Secundo modo est aliquid prius intellectiva cognitione eo modo, quo simplicia plusco 'noscuntur compositis, sicut prius cognoscitur albe, do chomo quam homo albus, sed in sensim uoeconuerso, quia in primo composita offerunt se usui, quam
simplicia. Tertio dicuntur aliqua priora cognitione Intellectiva, eo modo, quo passiones minus compositorum
338쪽
sunt priores,& sic cum sectitudo sit passio line , leuitas superficiei, prior autem sit linea, Implicior stiperficie,rectitudo erit prior cognitione ipsa leuitate, in sensu auteni est eco uerso passiones enim magis compositorum priores
sunt. Prius autem in essendo dicitur triplicit . Primo ratione conam unitatis. Et sic dicuntur priora, quae possunt
esse sine aliis, sed alia non sine ipsis, cisto modo animal est prius homine. Et hoc est prius, quo non conuertitur essendi coii sequetia, ut dicitur in praedicamelis, non enim sequitur si animal est, homo est, sed bene e conuerso, si homo est,animal est,unde animal prius est homine . Secundus modus est secundum attributionem lanato iam. Cueni mens dicatur de substantia Maccidete, ter prius de substantia, dicimus substantiam prius accidente. Tertius modus est secundum diuisionem entis in actum,in potentiam. Si enim accipiamus secundum potetiam sic materia est prius sorma,& dimidium rei re, pars totc. Sed si accipiamus secundum actum e conuerso est, quia forma prius est materia,& totum dimidio, parte, partes enim non incipiunt esse actu, nisi per resolutionem totius Aristo. autei fi li. praedicamentorum ponit alium modum prioris . Vt quando sunt duo coimertibilia, is num est causa alteri visit, illud quod est causa alterius, est prius secundum natura, sicut veritas d causa veritatis orationis, ab eo enim in res est, vel no est boratio dicitur uera, uel falsa. Et tame iste Veritates si uertutur, C veritas rei, Qveritas orationis facto de re, sed ueritas rei est prior secuitu natura ueritate oratiotionis,' ita patet modi prioris, inermoseques posterioris omnes quos ponit philosophus in ii praedicamentorum.&In L metaph. tex. 16.
Assigna io prioris ct posterioris secundum Augusinum Latonsessionum. cap. 28 Cap. CCXXXO M. C Ecundo sciendii quis beatus Augustinus 1. confesso
Onum cap 28. to. I. Videtur aluer modos assii' nare prio- Iis dicens. Quod prius dicitur aliquid altero quatuor modis. l cimo aeternitate, sic Deus est prior omni creatura. Secundo
339쪽
secudo tempore,& sic flos prior est fruiatu Tertio electione,& ic fiuctus est prior flore. Quarto origine,& sic prior est sonus cantu, Materia prima rebus e materia abrina compositis. Qui modi quamuis primus tertius videantur differre ab omni modo posvo ab Aristotele, tamenon est ita, quia ad aliquem istorum reducibiles sunt, de quo multum curandum non est. Ce modo uniuersalia sint priora cognitione particularibus. Cap. CCXXXV.
TErtio hic notandum est, quod posset videri male di
ctum quod dictum est de prioritate in cognitione . quod in sensiti cognitione est prior cognitio particularium,quam uniuersalium, hum tame oppositum videtur dici. I. phisicorum in principio,quod tam intellectilia,qua sensitivaeognitione prior est cognitio uniuersiliun cognitione singularium,igitur male. Respondendu est,quisdAristo de hac prioritate facit mentionem in tribus locis. 1 metaph. tex. i6.ubi ponit quod dictum est.Quod uniuersalia sunt priora cognitione quantum ad intellectum, posteriora vero in sensu. Item primo posteriorum ubi dicit. Quod cognitio singula ruina praecedit cognitionem niuersalium,sicut sensi tuta cognitio praecedit teli diluam. Ite in pruacipio primi phisi coria, ubi ponitri cognitio uniuersalm est prior cognitione particulariti no soluiecudii intellectu, sed enim sensi sicut cognitio cosus est prior determ mala. Et ponit exeplum' a remotis prvis cognoscitur res visa esse ens , postea deprehenditur per approxi-
macionem esse animal, postea homo,postea&vltimo Sortes. Et pueri a principi omnes viros vocant patres, ea li-
naliter, solum patrem suum. Ad horum ergo solutionem intellurendum est, quod quando loquimur de cognitione talium' niuersalium, singularium secundum sensitivam Dintellectivam cognitionem, postumus loqui tripliciter. Vno modo comparando cogmtionem sensiciuam ad intellectinam,ini essensitiva cognitio praecedit semper cognitionem intellactruam, cum sensus non siit direcre
340쪽
apprehensuus nisi singulariti, quia non cognoscit nisi hoc
nunc antellectus autem ec Otra,& directe est cognoscitiuus uniuersialium, ut patet. de anima Sequitur ex hoc, quod cum cognitio sensiti uisit prior intellect: ua , cogni tio particulatas sit prior cognitione uniuersalium , prout hae hiae cognitioncs ad inuicem comparantur, ksic accipit philo ibi lius primo posteriorum, vir de& ibidem dicit philosophus Quod deficiente sensu neces est deficere scientiam cluae est secundum illum sensum, rideo etiam insensu illo intelligit di istu ibidem quod uia mersalia fiat magis nota simpliciter, singularia quo ad nos Secundo modo pol stiseri comparatio istarum cognitionum, non quidem sensitive ad intellcctivam, sed unius intellectivae ad aliam intelice tuam , secundum quod in ea de potentia est processus de imperfecta cognitione ad perfectam . Et sic cum ubique in cognitione sit processus de imperfecto
ad periectum, cognitio autem in uniuersali, in communi sit imperfeci a , in particulari autem iu distini ta cognitio sit perfecta, determinata, ta in sensitiva, quam in 'tella et tua cognit: one, magis uniuersale est prius cognitio ne,& hic patet in sensit, iecundum locum .secundum templis, secundum locum, quia prius apprehendimus aliquam rem a remotis esse corpus, quam animat,in animal quam hominent, hominem quam Sortem. Idem est secundum tempus, quia puer a principio prius distingvit hom: nem non homine, quam tuac hominem ab hoc homine. Vnde pueri a principio uocant omnes uiros patres, postremo autem se determinant ad uirum quodque. Et eΟ-dem modo magis commune prius est cognitione in intellectu, sicut an sensu Et sic loquitur Aristo. i. phisico te X. .
Et isto modo dicit ibidem, quod magis confusa, magis
uia rersalia sunt notiora nobis, sed quo ad natiuam distinet iunt notiora, quia illa quae plus habet encitatis plus habent cognoscibilitatis. Talia autem sunt magis determitiata. Cum autem dico quod senstiua cognitione apprehe-duntur prius uiariters alia uel particulata a. Sane intellis en d si est quod ibi uniuersale non accipitur per abstractionem,