장음표시 사용
341쪽
particulare autem pro magis determinato Tertio modo potest fieri comparatio istaru cognicionum in ea de potentia, non iecundu rone persecti, wimperfecti, sed iecundur5nem obiecti directi, Lindirecti. Et lic ensus perie 'irecte habet pro obiecto sua gulare, pasticulare, in directe aut d multum per accidens apprehendit uniuersale inquatum enim cognoscit hunc holem cognoscit holem,qui de hoc ole, puta de Sorte,praedicatur. Intellectiis autem habet pro obiecto uniuersale per abstractionem directe , per se. In directe autem&perim eam reflexam cognoscit rticulare ut patet. 3. de anima Cum g tau quaelibet pote i prius feratur naturaliter in id quod est suum obiectum directe Posterius autem in obiectum incii rectu Obiectu aut sensus sit particulare direct m directe autem uniue sale, sequitur quod prius realiter cognoscitura sensii particular posterius uniuersale. In intellectu autem conuerso prius est notum uniuersale 'quam particulare . Et litomodo dictum est supra de prioritate O mtionis ruersa in intellectu, Mi sensu respectu uniuersalis,& particula ris,.sic naturaliter quo ad nos, Mna sensu priora sunt cognitione ingularia, uniuersalia autem posteriora. In intellectu aute e conuerso Erasto modo loquitur philoiophus. . metaph. tex. 6. Ex praedictis ergo potest patere qualiter sunt uniuersalia priora uel posteriora cognitione particularibus, particii laria uniuersalibus tam cognition sensitiva, quam intellectiva.
Quot modis dicatur simul. Cap. CCXXXV . SImul autem dicitur per oppositu ad prius posterius.
Et ideo non oportet aliquos modo simultatis alti uare nis1 Quod quot modis di cutura liqua, prius Scio stellus,to modis per oppositum aliqua dicuntur simul Ponamus tamen tres modo , quos ponit Aristo in praedicamentis
τε ita Leon seruatio est in eodem , t
Dhoc nando subiectu mi propria pallii sunt simul
342쪽
essendi consequentiana, ita tamen quod unum non est eau 1a alternis Visit, hoc naodo relativa sunt simul natura, clima naturali intelligentia uitelliguntur,in conuertuntur ad inuicem, neutrum est causa alterius, ut sit inquatum relatruum, licet secundum illud, in quo fundatur respectus, unum pol esse causa alterius, ut patet de patre, est causa fili Tertio dicuntur esse sines quaecunque peetes ex oppositio diuiduntur sub eodem genere, uel etiam druidunt aliquod genus, si duae oppositae differentiae diuisa unius generis,in duae species constitutae per eas dicantur simul esse. V De importantibus habitudinem ordinis vel causalitatis; p. CCXXXVII. T , Icendum restat denominibu k,quibus importaturo do vel habitudo causalitatis, quae sunt tria, scilicet principium, quo importaturoido, causa elementum quibus importatur habitudo causalitatis. Et de istis videndum est quomodo se habeant adiuticem. Ad quod dicendum quod i ta sic differunt, quia omne elementum est cau
econuersio, quia non omne piincipium est causa, vel elementum, nec omnis causa est elementum. Ex quo patit
uod principium cst magis commune, quam au Zcausa, quam elementum . Principium ictitur mori Ium, ut pater est principium filii Chai c
343쪽
mo modis dicatur principium, re in quibus inuentatur ra,
tio principi'. Cap. CCXXXVIII. QVantum tetitur ad nomen principii, quod importat
orduiem. Sciendum quod ordo est nobis manifestior in motu locat nubi est prius,& posterius,& secundum locum, secundum tempus, magis quam in qua cunque alia res, eo quod motus iste est manifestior sensui, secundum autem quod res sunt nobis magis notae, secundum hoc a nobis nominantur. Et ideo quia hoc nomen princi prum ordinem quendam importat ordo autem est nobis notior in his, quae circa motum localem stant, ideo hoc nomen princi prum secundum sui rationem possit uni est ad illud quod est primum in his, qua reciprunt motu
localem Crica autem motum localem Occurrunt tria, icilicet mino nitudo super quam transit motu . Secundo plemotus. Tertio tempus mensurans motum. Haec auten trinse habent perord me mut patet . Physic text. 9'. Nam secundum ordinem prioris, posterioris in ma nitud me accipitur prius posterius m motu, secundum prius& Isterius in motu est prius. posterm in tempore. Ist: s suppositis potest patere faciliter quot mod: cilcaturpi mclpium, quia ratio principii primo, .secuta dum propriam ii nisi lationem inuenitui in his, qui respicrant motum localem . Secundo in aliis ex ordine ibi considerato. O tantum adicimum inuenitur ratio principii tripliciter. in enim dicitur principium de principio aliculus ma nitudinis, a qua Opit motus, sicut si nauta moueatur in
Latia prora in puppim, et it pioia principi u. puppis terminus Et quia ad prius, posterius m magnitud me se-ouitur prioritas, posterioritas motus ideo etiam inue nitur principium m motu , , tempore , unde ponimus urincipium magia Hudinis, ut in naui in princi pri motus, ut si aliquis incipiat currere,&principium tempΟUS, f.
tiai do timo cur is incipit esse Aliqualido aute si ptan
cipium motus a principio magnitudinis A quado,o, sedum opportuno,ut patet . Metaph. in exemplo posito iuri crimis . Non n. incipit aliquando aliquis addiscere
344쪽
ab eo qd est principiti simpliciter,& secuitu natur5, se labeo quod est Magis opportunu,& magis facile ad discedendum, via de etiam in motibus human non incipit sὸmpermotus in principi mae, sed aliquando a medio C eo deinetia est quod in iis motibus, qui sunt supra circulares magnitudines no habentcs pruicipiti,accipi urali quod rin clptu, quo Opportune mouetur mobile secundi su ri tura, licut in motu corporum caelestiu principium moti j onm,il in oriente. Ex quo patet quomodo inta a bimcipi', ratio principii dici na gnitudine, et i ium tepore. Ex ordine aut considerato in motu lo I tu
nitu etia principH nomen dictu in fieri, in enseat onerer Et hoc dupliciter. Vno modo ut dreatur princis Paliquid ex stetis, intrinsecu. Alio modo non ex ten
extrinsecta Primo modo dicitur principi si ello quae generatur quanti ad naturalia,cet u ri 2 si ritu ad artificialia,&sic an naturalibu, in ii,
pri est cor, quia primogeneratur. In artificialibu se naui carina, in domo fundamentia, sic de ali
nibus istis illud principiti est itides steti His uoluntate caereia mouetitu ha a
alicuri ere de principiis ad conclusiones.
345쪽
Ideo alio modo dicitur principrum, unde res primo in 'notescit. Et sic utitur nomine principii Philosophus in 'bro posteriorum, ponens aliqua principia demonstrataOnum Et quia omnis causa si principiunt, cet non e Coa uerso, ut prius dictum est , tot mod; .dicri urirnac: plum
uesti vando autem ea,quae de causa dicenda sunt, urittuor occii runt consideranda Primo quae sint genera causaru . Secundo quomodo se habeant ad effectu Tertio quomodo se habeant ad invicem Maarto quo mouis uarientur psa causarum genera.
Quot int genera causarum. Cap. CCXXXIX. QVantum ad primum scie dum quod quattuor sunt genera causarum, scilicet.Essiciens it m nil aialibus pa
ter est causa sitis,4 in artificiatibus faber est causa cultelli. Incutilibus consiliator pacis. Et item causa materialis, ut elementa sunt materia mixtorum,& lapides
ateria domus. Item causa sormalis, VamR Q est forma corporis,in talis compositi uel figui nausest forma eius. Et finalis ut lucrum est finis mercaturae Et beatitudo homuus, Dria habriatu est causa sinatis ipsius
domus. Quantum autem ad quodlibet genus Gus mi
quid nota dum est. Et primo do RV Vsis '
de causa materiali Tertio de causa formali. Quarto de causa finali.
De causaesciente. Cap. CCXL. antum ad genus causae essicientis. Sciendum hi diluuamuis omnis causa esliciens sit agens naturale, uel a proposito, tame Avicenna ponit circa hoc quattuot modo causae essicientis Est enim causa essiciens perficiens, disponens, coadiuuans, consiliat is . Gula erat In e*e'ens perficiens dicitur,quiustimam rei perfectionem
r rinlibus uel artificia leti m arti liciatibus, ut arci inciator
Imus dum illana pessicit Disponens a me ducitur quae no
346쪽
inducit ultimam formam, sed aptatui materia tantiu ad formana, sicut in artificialibus ille, qui dolat ligna, lapide dicuti causa emcrens domus di ponens tantum, Ia *ςjVos, quia illud quod ipse fa
cit non est domus nisi in potentia, appropinquabri autem
tanto ampluis ad rationem causiae ec lentis, uanto Lei tdispositionem ma Iis nece stariam ad forma. Et ideo illud quod ultimam disponet,necessariam causat, quam ut so
lectivae, quae est ab extrinseco magis, opinqua: re omnes causas disponentes ad ratigne caus em tetitis Adiuuato autem dicitur inquantum cooperatur ad pri palem effectuna, sed in hoc disserta principali s ut dii agens principalea ita finem proprium diuuati urad sino a alienum,sicut adiuuans regem in bello operatu VV0 δὲ ψα ad primam. Nam causa secundaria
propter sinem primae operatur in omnibus agentibus ordinariis sicut miluaris propter finem rei ciuili: Consilian ei nia em, forina agendi, haec est coi ditio primi oe11-m per intellectum,quod est Deus ad aliud a di
xlum, siue sit agens naturale, siue per antellectum Nam uri
ogendi secundo agenti cuiuscundu sieti atori lignorum,& gubernato No
id eri cuplex. Vna quae dicatur propinqua. Alia
347쪽
Alia remota , uerbi gratia, materia propinquis i logrimi
sunt propositiones, sed remota sunt term Hai, uel diCtiones, remotiores sunt si labar, remotissimae sunt litterae,s 'cur hic ita in naturalibus ut materia pro primi Ua mmcn Hac sunt carnes..Ossa, remota ipsa elementa, it motiores a teria prima, ac ita etiam in arti licialibus.
De causaformali CCXLII. . a itum ad genus cause formalis sciendum, iubd estitu plex fori a rei. Quaedam extrinseca, haec Oca tu forma ex eplaris, sicut liber exemplaris, a quo scribitur, dicitur forma exemplaris scriptuiae, ad quam in spiciendo scriptor operatur Et isto modo per modum r'naae exemplaris Deus dicitur sorma omnium rerum, Unde cantamus Effectiua uel formalis caula Deu Mnialis sed nunquam materi L. Alia forma est intrinseca in h. urens, dia hoc dupliciter, quia uel substantialis , ut anima rationalis i homine, uel accidentalis, ut albedo Cuca quod sciendum est quod quando una res unplicueris actu est na m alicurus, sicut amentum hyalae, tunc Qim- ψΠ spondens tali materiae Philosopho uocatur quat Qq Decies ut patet e Metaph.Quandoque aute plures res lim
eue ad uie ad utilis hiat materiae alicuius rei, quod
quidem contingit implicuer. Quandoque enim dii eriae res coniunguntur, adunantur secundum ordinena GD u, sis ut homi Ces in exercitu, uel domus in ciuitate, si pio forma respondet totu quod designatur nomitae exercinus uel ciuita: s. ian loq e autem non solum ad uia alitu dine sed contactu, ut colligatione, sicut a phalet m pari exibus domus, .sic respondet pro forma pia con pQ Q
Onio Dd O .lue autem superadditur ipsa compositio, alterati Tem componentium, quod contingit in mixta One, M tunc forma est ipsa mixtio quaedam , quae tam cia a On it species compositionis . Et quia a forina res habet ci Ouid ditatem. tota litem quid ditatis, iterum ad illas m
rtatur per dissnitionein Ideo iiicquid H catur forma a Philosopho, Multerius tiam
348쪽
dicitur forma non obstante, quia in rebus compositis ex materiaJ forina diffinitio utrunque contineat eliqua de materia, forma docta sunt, ubi agrtur de pertinetibu ad praedicamentum substantiae.
Vantum autem ad genus cauta finalis sciendi quod hi prohibet plures siues esse intentos, licet nyco
seri, gς0 te, ut medicus intendit sanitatem, tanquam sinem principalem, attenuationem corporis tanquam propinquissimam sanitati mpuri alloiaem,per quam acquiritur attenuatio. Et sicuti in istis,
Π in alus. Isti autem fines lint subordinati,i dictitur si es sub sine sicut attenuatio est sub canitate. purgatio: battenuationei sanitate, talis enim attenuatio in iidῖ tui qualis congruit sanitati, talis purgatio, qualis congruit attenuationi sanuati. Finis au semperii et Iationem boni, uel simplicuer, vel saltem apparens bonii.
iit in quibusdam ultimus in esse, tam 1 emper est prior intention causalitate, unde dicitur caus causarum si enim causa causalitatis in omnibus aliis E enim causa
causalitatis efficientis Esliciens autem materi Psorin anquan in facit materiam esse susceptiuam o in uersectertio euh. Ri ii in .siatilia anagis di de tui iri Cap. CCXLIIII.
donia si tor, inhabitator ps ii de su
349쪽
e rstantia domus. Quod patet, quia non existente utroque, potest domus remanere. Aliae autem duae scilicet causa materiali sis formalis non accipiendo forma uis extra re , sed in existentem,sunt de substantia rei,& existentes,uel m-truasecae dicuntur , ut anima, corpus sunt de substantia
hominis, Meius essentia. Ruomodo se habeant in quattuor causa in ratione causerutatis ad inuicem Cap. CCXLV. QVantum ad tertium quomodo se habeant istae quattuor cause ad inuicem . Sciendum quod duae,& duae sibi mutuo correspondent. Nam flectus, Whnis sibi inuicem respondent Oma effectus est primus motus, wfinis est termurus,&ii militer forma, materia Nam forma dat esse materiae. materia ipsima est recipit it 1gitur efficiens causa finis, finis causa efficientis. Esticies autem est causa quantum ad esse in quibusdam, quia mouendo efficiens perducit ad hoc quod sit sinis . Fin: auteest causa, non quantum ad esse, sed quantum ad rationem causalitatis. Nam efiiciens est causa quantum agit, non autem a rit nisi causa finis, unde ex fine habet suam cautalitatem Aciens .Forma autem Materia sibi mutuo sunt
causae,quantum quam sustentan psam. ico autem utruque horum sibi esse causam essendi, uel ad esse Forma idem materi ,inquantum dat ei esse actu Materia uero formae simpliciter,uel secundum quid, quod dico propter formam substantialem, quae dat esse simpliciter . forma accidentalem, quae dat esse secundum quid prout forma est materia etiam quandoque non sustentat formam i cundum esse simpliciter, sed .sec dum quod est forma huius habens esse in hoc,& hoc solum est in humano cor ore, quod isto modo se habet ad animam rationalem. Inter has autem finis est causa causarum, ut prius dictum est.
350쪽
ino sint modi causarum infra ilia quamorgenera. Cap. CCXLVI.
Quantum ad Varium uidendum est quot sint modi
causatum. Non solum enim sunt causarum diuerta species, qua dictae sunt, immo etiam statum so
crerum diuerti sunt modi Sunt autem n genes: eausa uastarum quatuor modi Primus ei quod qu dam au sunt Oreb, quaedam posterio in Pruue die ti , lati uri uel uiariae ita . Posteriores dicuntur secunda &pam cularcs. Et hic pr: oruas potcst attendi secundum sic cundum rationem,ue ibi gratia Primo in causis sit 'clentanus ut, cilita oratas eatis, homo generat homi t sol, sed sol ut causa prior, plumaria, timuersatiscet emota, homo ut causi a post emor, secundaria,&lcia latas, sed propria qua . in causscssicientibus aute differentibus solum racione est etiam prioratas secundum Ttionem, posterioritas, ut medicii causat sal talem seu causa posterior proxuna. Sed artifex, cui uniuersa usicut prima, Wremota. Et quod dictum est deptio. tu 2 posteriora talem genere causa: efiicientis, intellio e d m
ellam est a genere causifinalis , formalis. mage SecUndus modus causariun est, quia quaedam di a Zdi domis catori Aho 'Vl a io