장음표시 사용
361쪽
tus ii genere qualitatis,& dicitur alteratio, S in ubi,& dicitur secundum locum mutatio Q ii libet autem motu cussio termino est in eodem genere cum suo termino. Vnde motus ad quantitatem est in genere quantitatis, sic de aliis non tamen quod sint species quantitatis, sed per re duectionem. Quomodo autem se habeat motus ad forma, R ad actionem, Mad passionem di istum est superius, cui de actionein pastione fuerit sermo. Ponit autem esse quinque de ratione motus in principio. phisi coria. te X. . 'UN
Iequiruntur admotum. Primo enim requiritur mouens,
quo est principium motus Secundo requiritur mobile, lamouetur. Tertio tempus in quo est motus. Quarto termi-irias, a quo incipit motus . Quinto terminus,ad quem ter-mmatur motus. Omne enim quod mouetur ab aliquo moVetur, quantum ad primam conditicinem. ipsum est dmouetur quantum ad secundam, Win aliquo tempore quantum ad tertiam , a quodam in quoddam mouetur, quantum ad quartam riuintam. Ex his ergo patet horum prima acceptio distinctio. De toto ' parte
Modo dicendu est de his no ibus tot uvi pars, irimo quot sint modi totius, Sc totalitatis . Secudo quo se habeant ad inuicem in c5 uenientia& disseretia. Tertio
in quibus inueniatur' libet illaru totalitatu, in quo Q. fluo simi modi totius, ct totalitatis Cap. CC LVIἰQVantula primu dicendu est, ol est sexu plex modus
totalitas secundum' est tot in exuplici differen- tia. Est enim quoddam totu essentiale, quoddam rottina integrale, quoddam totu perfecti oualc, ut ita loqui liceat, quoddam totum potestati tibi, siue potentiale, quod dam totum uniuersale,, quoddam totum numerale. Ο tum essentiale est quod continet plura realiter constituentia unam essentiam per modu actus sicut est copositum eximateria: forma, Vt honao.Totum uero integrale est quod
362쪽
continet plura constituentia ipsum ea liter non per hi dum actus,& potentiς, sed perii odum continuationis ut in toto continuo, ut in ligno, uel per modum conti' uationis uel colligationis, ut in domo, arca uel lecto Totum autem perscctionale siue talitas perfectionis attenditur secundum complementum peri ch:onis substantiae indiuidualis. Non en: in laabet partes realiter Jiuersas substantiales,&sic dicimus totus deus, totus angelus, totus pun- ' us. Totum autem potentiales ire potestativum est illud, quod habet diuersas potentias realiter diuersas a sua substantia quae sunt principia operationis , sicut anima habet diuersas potentias, ut uisituam, auditatiuam 3 c. Totum autem uniuersale est, quod continet plures partes subiectilia sub se actu uel aptitudine, de quibus priaedicatur, Ἀ- non constituunt illud totum, sicut unum secundum re, sed solum secundum rationem, sic totum uniuersale re 1aus ut animal, uel species ut laomo, hii susmodi Toturn uero numerale non est aliud quana numerus comprehendens pluralitatem aliquorum numeratorum, silc ut duode-liarius dicit numerum 1 2. Apostolorum. Hoc autem totum non ita proprie habet totum totius ut alia. Cuius ratio est quod totum comprehendit plura, ut aliquo modo
1ui tunicum uel unica, numerus autem dicit pluransi ut unum, item numerus uerificatur de illis, quae non uidetur ha Dere aliquam unitatem, sic ergo patet quod sunt sex modi totalitatis. mauero omne totum est ex partibus. uel te hic rationis, quot modis dicitur totum, tot modis dicuntii partes illi toti correspondentes. Tot enim essentiali resipondent partes essentiales, ut forma, materia toti integrali partes quantitatiuae, toti perfectionali, partes rationi S, toti potenti Oia ali partes virtuales, quae sunt ipsis
artes numeri comprehendentes partes numeratas totius
363쪽
seu modo dirita totalitates se habeant ad nisicem. Cap. CCLVII. SEcundo uidendi an est quomodo haemo talitates se ha-oeant ad inuicem, .dicendum quod omnia tota con ueniunt in nomine tratione totius quam ponit phi,
metaph dicens quod totum est cui nulla sitarum parti uni
deest, .continet omnes Disserunt autem quia totalitas
perfectionis differt ab omnibus allas in hoc, quod quodlibet totum habet partes realiter disserentes . Totum auteperfectionale habet partes ibi a ratione differentes, All- quando autem realiter ut in toto intest rati, Mideo hoc uidetur est e comune ad omnia rota, unde quodlibetdotum in sua natura est totum perfect ionale, quod no est aliquod illorum quinq;. Ista autem quinq di iterunt, quia totusa uniuersile est deessent a cuiuslibet partis .in praedicatur de qualibet parte sua subiecti iii, ut animal de ho mane, aliis speciebus, Mna diuiduis sub eo contentis, sed nullum illorum G torum est de essentia cuuislibet partis, nec praedicatur de aliqua partium suarum,ut patet discurrendo Psin aularia Oirantum ad totum rite ς' rate , male dicereturpata es est domus, mita in aliis Totum uero essentiale,&numerat diffisunt a toto integrali. potestataro , quia quaelibet pars totius essentialis,& numeralis est deessentia linus tot us, sed no quaelibUt pars totius integralis uel potestativi. o. enim potentia uisiuia est deessentia animae, uel lapis de essentia domus Totum autem essentiale dili erta toto numerali. Oviam toro est tiali accipitur ab qua pars, ut actus alterius, scilicet fornia,& ahqua ut potentia scilicet materia, sed in toto nimierali una pars Oiὶ
est sorina alterius, quaesit eius potentia. Totum autem iu- teorale dis serta toto potestativo,quia integrale dicitur secundum quantitatem molis, materiar. Totum autem potestativum secundum' tantitatem uirtutis kessicaciae, ita patet differentia istorum totalitatum, conuenteni
364쪽
In quibus praedicta totalitates inueniantur, ct in quibuImη. Cap. CCLVIII.
Ertiouidendum est Min uolia quo inueniantur huiusmoditates.' in 'o non Et dicendum quod totum essentiale inuenitur in omni ente, in quo est ompositio formaen materiae ut in omnibus corporibus, noli in aliquo ente simplici, adeo non est in deo nec in an elo,raeci naumaali rationali,nec informis simplicibus i ibuscunq; ut in accidentibus. Totum autem perfectionale est in deo, angelis, quibuscunq; habentibus perfectione secunduli naturam sibi debitam. Et ideo conuenit deo,&creaturae, si bstantiae,&accidenti. Totum autem inteΩraleiaones inde ue in angelis, uel formis simplicibus sed est in habentibus quantitatem molis solum Totum auteunmersale non est proprie in deo, licet ibi sit comm tuae&speculle, sed esse totum uniuersale comenit Gubstantie, accidenti non secundum esse reale,quod habet iv re extra, sed secundum esse quod habet in ala ima Totum auia potestativum proprie conuenit solum habenti diuersa potentias distinctas,& diuersas sociindum rein E ideo deo non conuenit proprie, sed angelis, hominibus, e- Deraliter omnibus uiuentibus,&guicunq; habenti driarsitatem potentiarum. Totum autem numerile accipiendo numerum pro numero siue multitudine oti '
um de triscendentibus, est in omi, b rati, a
deo talis totalitas potest copetere diuinis personis gelis, substantiis omnibus generaliter, aeci e se , e
365쪽
De susceptione magis, criminus. aiuxim autem ad magis, minus uidenda sunt,
quatuor. Cum enim formae, qua magis,in minus suscipiunt, augeri dicantur. Primo uidendum est in quibus formis,& qualiter augmentum conuenit. Secudo per hoc ostenditur disserentia inter magis re minus, Minter intensum, S remisium ex una parte, extensum, non extensum ex altera Tertio ostendetur quibus formis magis,& mmus tendi, wremitti conuenia Quarto ostedetur secundum quid conueniatantendi, 4eniati illis quibuSconuenit. Huo removebuntur duo dubia circa
praedicta. Quidsit augeri, is quibus conmentat. is CCLIX.
QVantum ad primu sciendum quod sorm , quae ma
gis,& minus suscipiunt augeri dicuntur, ideo uid dum est quomodo augmentum uarie diuersis coiiueuiat. Sciendum autem quod augeri nihil aliud est qua sumere maiorem quantitatem, unde secundum quod ali quid se habet ad ovantitatem ita se habet ad augmentum, unde dictum est ut a quod augmentum est praeexistentiquantitati addit mentum Est aute duplex quantitas, una dimensiua, quae est quantitas molis, corporalis. Alia uirtutis seu virtualis & haec quantitas ex suo genere non est quantitas, nec diuiditur diffinitione suiessentiae, sicut qualitas dimensiua, sed magnitudo eius attenditur secundum
aliquid extra diuisibile,uel multiplicabile, quod est obiectum actus uirtutis,& ex genere suo est uel forma accidetalis in genere qualitatis, uel forma substantialis Augmetum igitur respicit quantitatum dimen suam, qualitate uirtutis. Sed augmenta quantitatis uirtualis nec respicit, nec pertinet ad specie motus, quae augmenti dicitur, sed magis ad specie, ct dicitur alteratio, illoc modo augetur albedo,& aliae qualitates. Qualitas aute molis, di me tua
est quo rudam per accides,4 quor udam per se Per acci ,
366쪽
dens quidem sicut albedinis, quae fundatur in quantitate, quia in praedicariae tuis dicit quanta fuerit superficies, tantam albedinem esse dices, wideo et iam istis augmentum prout est species motus luisse conrra alterationem non conuenit nisi per accidens, quantitas autem maensiua, Z molis per se inuenitur in omnibus corporibus, qua per se augentur, per se autem augetur ah qu id dup laci ter liquando en in illud quod assiimit maiorem quantitatem, amouetur de quantitate minori in maiorem. Aliquando autem hoc est sine motu illius, quod augeri di citur, unde non quaelibet pars eius augetur, licui quelibet pars mobilis per se mouetur, laoc autem contingat quando mcitur maior quantitas per additionem alternis extraneae quantitatis, sicut quando additur lignum ligno, lapides aceruo, S huiusmodi. Et hoc quidem augmentum est in talibus, sed non motus augmenti. Quando autem aliquid ni ouetur de minori quantitate ad maiorem, potest contingere dupliciter, uel ita ut quantitas sit ternamus motus, uel ita ut sequitur ei minum motus lando igitur quantitas per se est totus motus, oportet quod ibi sit additio quanti ratis ad totum. ad qualibet partem, ut totum augeatur, quaelibet pars totius sicut fit in animalibus in in plantis, in talibus proprie est motu augmenti. Vnde motus non est nisi in habentibus potentiam intellectivam, quae sunt uiuentia. Consequitur autem quantitas terminum motus, quando motus est ad aliquam formam, quam determinata qualitas consequitur, cuilibet autem formidebetur quantitas determinata. Et quia motus non specificatur nisi ab illo, quod per se est terminus motus, ideo talis motus non dicitur per se motus augmenti, sed uel genera tio,i ut forma substantialis, sicut quai do ex aere tenera-xur ignis, uel alteratio, quando est forma accidentalis, sicut patetan rarefactione aeris. Sic ergo patet aliqualiter
quomodo, qualiter diuersa diuersimode augeri dican-
367쪽
ΕX his patet secundunt, quod est differentia inter ma
gis, muriὶS,S malus,& Haus, quae est triplex. Prima est quia proprie loquendo mauis, Minu conuenit per se quantitati dimensiuae, non autem quantitati uirtuali, uel alicui qualitati, nisi per accidens Magis auted minus non conuella nisi quai clitati uirtuali,& qualitatibus. Vnde dicinali lapidem maiorem uel minorem,
qui habet plus uel minus de quaninate molis non ex hoc dicinatis magis uel niuius lapis. Secundo disserunt, quia habere se nunc aliter quam prius secundum magis
uel Irim VS uocatur alteratio, seu habere se aliter secudummam uocatur augmentum, secundum minus autem O-catur decrementum, uel diminutio . Vnde quando dici mus rem augeri secundum quantitate, & augeri secundu qualitatem, uel ipsam qualitatem aut quantitatem augeri,.qquilio se augmentum sumitur,sicut quantitas . Tertio differunt quia se aliter habere in plus secundum quantita tem, uel secundum qualitatem molis est diminutionis, esse quantitatis extensionis,&in minus est esse minus ς X tensam. Habere autem se aliter secundum qualitatem, quantitatem uirtutis, uel ipsam etiam qualitatem est esse Intensam, in minus autem esse rem stam. Ex quo breuiter patet quod maius,& minus per se quantitatem mo-
lis, magis autem,& mimus quantitatem ut Itutis siue quali late respiciunt. Item uariatio secudum qualitates, qualitates uirtutis secundum magis, .mmus, uocatur alteratio, Mad illam speciem pertinet talis motus, uariati a te secundum quantitatem molis, uocatur augmentum uel decrementum item quia extensium csse plus uel mi ous ad quantitatem molis pertinet, esse intensum uel remnunt ad qualitatem uel quantitalcmo: Ituci S.
368쪽
Leuibus formis conueniat suscipere magis is minus. Cap. CCLXI. TΕrtio videndum est quibus formis conueniat susceptio magis hinus in dicendum quod non omnibus, quia non substantialibus, sed accidentalibus, nec omnibus accidentalibus, quia non quantitati molis, ut patet ex diis his quia illis non competit magis&minus, sed maius minus, nec aliis omnibus, sed separabilibus a suis subiectis,&quae concernunt subiecta diuersarum specie-ium, per quod excluduntur formae substantiales, proprietpassiones. Et hoc proprie videtur illis qualitatibus conuenire, quae habet astas conditiones, scilicet quod sint separabiles,& diuersarum specierum subiecta concernant. Potest autem hoc tali ratione persuaderi, quia nulla forma potest reperiri in diuersis gradibus, nisi agens eam producens, vel subiectum eam recipiens possit diuersimode se habere Agente enim nisermiter se habente in se,&ad passum, iasib similiter uniformiter se habente in se, ad agens, necesse est actionem esse uniformem,& terminii actionis Idem enim manens idem respectu eiusdem semper natum est facere idem, sed respectu formarum substantialium Maccidentalium, quae inseparabiliter conueniunt via specie tantum, V sunt propriae passiones, subiectise,
agens recipiens semper uniformiter se habent, respectit autem aliarum formarum accidentalium, quae sunt separabiles,& concernunt subiecta diuersarum specierum , possunt se habere diuersimode ergo c. Posset er o hcc ratio per sinsula declarari, sed supponatur ista quia haec declaranda sunt primo sententiarum di. 17. Secundum quid conueniat suscipera maius is minus formis suscipientibus. v. CCLXII.
O Vario vide dii est secundu quid talibus sorinis susci
pere magis hinus conueniat,ad hoc dicendum
Milo, qua rela ι accidentali suscipit magisvi minus est
369쪽
in indeterminatio sermae specificae in sua essentia,ut me- Iiores doctores tenent. Haec aute indifferentia uel in determinatio tripliciter po sumi. Uno modo ut forma accidentalis dicatur indifferens, quia potest esse in diuersis subiectis disserentibus seecie, ut albedo in niue,& lapide, &4alis indisserentia uel in determinatio non faci forma suscipiat magis Minus praecise Secundo potest sum talis indifferentia,quia aliqua forma potest ineste subiecto',&non inesse, ut albedo parieti,& talis indisfcrentia uel indeterminatio inest omni accidet separabili, nec ista praecise facit op sorma magi si minus suscipiat Tertia indifferetia est secudu heade forma est indifferes,ut plus uel minus insit subiecto, ut albedo Sorti. Qua uis aut duae primae indifferentiae sint coadiuuantes, ut salte simul sint cu forma suscipiente magisvi minus, tamen haec tertia indiffereti asonitura doctoribus melioribus, ratio copletiva quare forma suscipiat magi sin minus. Indisserentia autem quaelibet istarum trium respicit ipsam formam non solum se- cudum esse formae, sed secudii esse materiae, Mideo forma accidentalis non soluiecudu gradus inest, licet secundum gradus in essentia dicitur suscipere magis, minus, qua-uis quaeda doctores oppositu fuerut oppinati Hoc aute sic probatur, sicut se habet maiusin minus extensiue ad quantitatem, ita magisvi minus intensiue ad qualitatem , sed magi si minus extensiue attenditur secundum essentiam quatitatis,quae quo ad hoc habet gradus & latitudine in es sentia. Scsso sic, sicut in diuisibilis formae est ro usi suscipiedi magisvi minus, ita diuisibilis formae secuitu gradus estro suscipiendi magisvi minus , sed in diuersitas formae a tenditur secod uenentia, igiturin diuisibilitas formae secundum gradus formae, Tertio quia Ois alteratio terminatur ad sorina,quae est in tertia specie qualitatis,ut patet ex.
.phisicorum tex .co I sed uera alteratio est inter magis,& minus in eadem specie, ut patet ex. F. eiusdem ergo alteratio, quae est subiectum magi sin minus,terminatii ad uera sorma, quae cst de tertia specie qualitatis. Sed hoc non peste esse, nisi gradus intesionis rem illionis attederetur scd ipsa essetia qualitatis, ergo in eis est talis latitudo, Ru uariet
370쪽
varietates graduum secundum essentiam formae, separte secundum quid coimeniat formis suscipere magis Arninus,' aratione lita ferentiae, Linde terminationis. latitudinis, quae non solum atteditur secundum esse formet, sed etiam secundum cssentiam.
Uruare dicamus maior is minor albedo, is non magis, o minus albedo Cap. CCLXIII. Vinio remouendum est quoddam dubium. Dictum est e m quod magis c minus respiciunt qualitate , maius& minus pertinent ad quantitatem :/ hoc
non videtur, quia sicut benedicitur maior Minnaor lapis, ita malos muro alloedo,& maior minor Virtus. Item
dictum est quod qualitas suscipit magis minus in essentia, hoc non videtur Magis enim praecise importatur essentia formaena abstracto, esse autem In concreto, ut cum dicendo albedo, quam cum dicendo albiu, sed non possumus dicere magis is inus albedo,&Hicinius magis,& minus album. Ad ista dicendum quod sicut est duplex quantitas, scilicet molis& virtutis uaduplex est magnitudo, scilicet molis persectionis, siue uirtutis Loquendo ergo de mas nitudine perseetionis, secudum quam idem est esse maius quod melius, talis magnitudo conuenit formis sudisci entibus magis .inus,in secundum talem maioritaten conuenit eidem albedini, quod sit maior perfectione, cum est intensa,quam cum est remissa, licet non ita sit coniuetum uti uocabulo maioritatis in magnitudine perfectionis sicut in magnitudine molis . Vnde albedo intensa mai r est se ipsa remissa,& e conuerso rem ista minor est seipsa intensa Sed hic maior uas vel minoritas attenditur secundum magnitudinem perfectionis, unde quando dicimus maius Minus pertinet ad quantitatem Olis. Magis autem minus dicimus de magnitudine perfectionis interdum e conuerso est unde etiam maiusvi minus secundum magnitudinem perfectionis conuenit aliquibus in quibus illud maius minus est idem,quod magis minus. Sed tunc remanet secundum dubium, quare