장음표시 사용
351쪽
l praecidens,sive illud prohibens sit contrarium, sicut colera prohibet frigiditatem. Vnde aliquid dicitur in frigidare per accidens, non quia causat frigiditatem, sed quia tollet impedimentum fri*iditatis, quod est ei contrarium, scilicet coleram, siue etiam non sit contrarium, sicut coliam naimpedit motum lapidis, unde movens columnam dicitur mouere lapidem super positum per accidens, sicut remouens prohibens. Secundo modo habet aliquid ad effectu ordinem per accidens non necessarium, neq ut in pluribus, sed ut in paucioribus, sicut inuentio thesauri ad fossionem in terra in hoc modo fortuna, casu de quibus philosophus determinat in et phisic. tex. s. dicuntur caus per accidens. Tertio modo quia nullum ordinem habet nisi forte secundum aestimationem, sicut si aliquis dicat se est causam terre motus, quia eo mirante domum, accidit terre motus Tertius modus causarum est, quod qu dam sunt causae in acti, quaedam in potentia, ut aedificationis causa in actu est dificans. In potentia aute aedificator actu non operans, widem est de e fluctu,quia quida est effectus in potentia, quidam in actu. Quartus modus causarum est, quia quaedam sunt simplices, sicut quando unica causa agens concurrit ad unum esse istum, ut unus trahe iis nauem ad tractum nauis. Quaedam sunt compostatae, ut quando sunt plures trahentes ad tractum nauis. De elemento quidst, ct cui conueniat elementum. Cap. CCXLVII. Lcmetum autem causalitatem importat,& habet qua tuo coditiones, quae colligi possunt ex distinitione da aper philosoph. F. me thaph. tex .c5. q. Prima condi loen ut sit causa, ex quasi et al: quid, det per hoc pertinet ad genus causae materialis. Et ideo sorma alicuius non potest dici elementum Secunda est quod sit primum in illo genere, ideo farina non potest dici elementum panὶS, quia habet aliam materiam ante se, stilicet granum Tertia est quod ista materia sit in existes,mintrui seca, per ddiffert elementiun ab omni eo, e quo sit aliquid, sicut ex
352쪽
materia traseunte, siue sit piluatio, siue contrarium sit materia priuatio ira,& contrarietati subiecta, quae est maioria transiens, ut cum dicimus quod homo muscus fit Pla omine non musico,& musicum ex non musico Elementa enim oportet manere in his, quorum sunt elementa Qua tac si quod habeant aliquam speciem, quae non diuidatur in alias duas diuersas, per quod elementum differta materia prima cluae nullam speciem habet , Mab omni-bn materiis aliis, quoin diuersas species re ibi ui possunt, sicut corpus humanum in carnes, Olla humores,i huius modi. Iuxta haec quattuor damni philosophus 1 meth elementum dicens. Elementum est cx quo aliquid componitur, quantum ad primum. Primo quantum ad secundum. In existente, quantum ad tertium . In diuisibile, specie ad aliam speciem, quantum ad quartum. Et hae quatuor conditiones concurrunt in litteris respectu dictionu,
in quattuor corporibus simplicibus, respectu corpor si
mixtorum. Ideo dicimus litteras esse elementa vocum,&quatuor corpora simplicia, scilicet aquam, ignem, aerem, terram esse elementa mixtorum , compositorum ex his.
g uot modis dicatur nece irium uel necessitas. Cap. CCXLVIII. Voniam auem necessarium uel necessitas significat aliquid pertinens ad rationem causae. Est enim cauis ad qua de necessitate sequitur aliquid Primo de necessario, de necessitate hic aliquid dicendum est. Causarum autem ut dictum est, aliae sunt intrinsecae ut forma, materia, Mab istis sumitur quaedam necessitas , vae dicitur mutabilitas. Aliae sunt extrinsecae, ut fiaciens sinatis necessitas, quae dicitur coactionis, uel uiolenti: Et si nati sumitur necessitas, quae dicitur ex suppositione sinis, ex Ped lentiae. Et secundum hoc patet quod triplex est necessitas, scilicet coactionis, uiolentiae, quod pertinet ad causam, ficientem, ut cum lapis proiicitur sursum Maouetur sui sum necessitate coactionis, violetiae. Et haec
353쪽
Derlecessario, contingenti. 28s
necessitas nullo modo potest esse in deo, quia an ullo potest cogi, uel uiolentari potest tamen esse in rebus aliis creatis,ut in demonibus, in hominibus, in lapidibus, sed disserenter, quia incognitionem habentibus talis necessitas uiolentiae,& coactionis, est cum displicentia. Et ideo ibi uocatur magis coactio. Sed in carentibus cognitione est similiter displicentia, sed ibi magis proprie uiolentia, citam coactio uocatur Alia est necessitas, quae sumitur ex fine,& hoc dupliciter. Est enim quaedam necessitas ex suppositione finis, sine quo fine supposito non potest res subsistere, ut animal non potest uiuere sine cibo. Et alia necessitas ex parte finis, quae dicitur expedientiae, sicut supposito isto fine, qu5d uolo transire ad Rodanum, expedientius est transire nauigando, quam uadendo, Mideo necessitate
expedientiae est nauis necessaria Et haec necessitas ex fine non est in deo quantum adactus intrinsecos, nec quantua factus transeuntes, quia non ordinantur ad alium finem, quino sit ipse, sed haecne eessitas bene reperitur in creaturis Tertia necessitas est immutabilitatis, quae sumitur ex causis intrinsecis, siue ex forma,& materia,& sic homo ex parte formae est necessario rationalis, ex parte materiae necessario est mortalis,& haec necessitas est immutabilitatis,& est in deo quantum, ad adius intrinsecos, Mimmanetes,ut pater generat filium,& pater,& filius spirant spiritu sanctum ouantum autem adactus transeuntes in exteriorem materiam non est in deo talis necessuas . Vnde notide necessitate deus mundum creauit, aut gubernat, sed mera uoluntate,& libertate, .sic patet quod necessarium, necessitas dicuntur quadrupliciter,& quomodo reperian
tu in deo, creaturis,& quomodo non Et haec distinctio potest sumi ex s. me thaphssicrum. De contingenti quiust, is quot modis dicatur. Cap. CCXLIX.
ET quia contingens opponitur necessario de conirngc
354쪽
quod sciendum est quod antequam res sit in actu secunda
esse suae essentiae, b cxistent. a solum habet este in causis suis, laicitur futura Causarum autem inuenitur triplex gradus, quaedam enim sunt necessariae in se, in ordine ad essedi una, sicut est motus coeli in comparatione ad ecli pses Malios et cetus, qui ex motu orbium necessario eueniunt,&,ficetus oroeexistens ui causis sunt quoddam futarum, sed non contingens immo futuri necessarii Aliae sunt causae, quae non sani necessariae saltem per comparationem ades clus,ut eos nece si ario producant, immo possunt non producere eos, effcctus rigexi sietes in talibus causis sunt quidam futura, contio gentes, horum es triplex disserentia, quia quaedam causa cotingentes determinati sunt ad producendum suos sicci us, ut frequenter, ne deficiunt nisi raro, ut d homo generetur cum quin q, digitis solum, hoc en m euenit ut in pluribus raro auteeuenit ut generetur cum plura bus, uel paucioribus quam quinq: Effectus et go talium laus aium dum praeexistunt in causis suis, sunt futuri,& continge lites. Sed quaedam eorum sunt contingentes tequenter, qu dam uero raro Aliae uero sunt causae, quae de se nullam habent determin tionem ad hunc est elum producendum sed per differentiam se habent ad utrunq, sicut est liberum arbitrium, ut
Sortes potest currere, uel non currere. Et effcctus praeexistens in talibus causis sunt suturi contingentes ad utrumlibet. Sunt ergo in uia Raerso futura contins entia, quaedam frequenter, quaedam raro, que dam ad utrumlibet Patet ergo etiam quod eo nim gens ad utium libet numquam dicitur per comparationem ad causam contingentem ex necessitate naturae. Ita enim semper determinatam est ad unum nisi impediatui, quod fit ut raro. Sed dicitur per compalationem ad causam agentem libere, quae potcst agere uel non agere, quae ut sic nunquam aliquid producit necessario, cum sit aliqualiter indifferens ad opposita, proinrici quod qua ratione unum eroduceici, alterum.
355쪽
De praepositionibus ex de,&in. 29 I
De praepositioniblis ex deo in Cap. CG L.
IN te praepolrtiones autem sunt aliquae habitudine causae importantes, qu saepius ueniunt in occursum, Λ ut tres, de quibus ratione sua specialis dissicultatis aliquid dicendum esti cilicet, ex dena. Primo de ex secundo de de tertio de in Quantu ad hanc praepositione ex tria uideda sunt. Primo enim est in quo conueniunt, cin quo differunt exin de Secundo quomodo, quot modis dicatur esse aliquid exa io a stirmative, 6 positive Tertio quomodo dicatur aliquid illa ex nihilo,ri non positive. In quo conueniant, is dissoant Exo De.
. ntum ad primum quomodo se habeant ad inui
cem hae duae propositiones Ex De . Dicendum quod si utamur eis proprie exin de disterunt sicut magis comune,& minus comune. Quis quid enuia est de aliquo, est ex illo, sed non e conuerso. Potest eum aliquid esse ex aliquo ali,& non erit de illo. Vnde haec pr positio de designat habitud me principii consubstacialis ut materialis ruaci pii, uel effectivi consubstatialis , ut panis est de farina, e cultellus est de ferro , quantum ad principium consubstantiale materiale, istius generatur de patre sicut de principio cominum cato generationi S, quaarum ad principium materiale, est de patre generantesicut de principio e flectivo c5 substantiali. Sed ex quandoq; denotat principi uco substantiale, quandoq; nec principiuconsubstantiale nec absolute principium, sed solum ordinem, ut patebit statim. Et ideo secundum propriam acceptionem, strictam curus libet unum se habet in plus, scilicet excaliud in minus, scilicet: de licet aliquando larga cxtensione uno pro altero loquentes utantur.
356쪽
L uomodo is quot modii dicatur aliquid esse ex alio affirma liueo positive Cap. CCLI. SEcundo videndum est quot modis dicatur aliquid Me aliquo uel esse uel fieri,& dicendum quod sex modi S,. aliquando erit m ex aliquo dicitur esse aliquid sicut ex materia, tunc denotat habitudinem causae materialis, ut cultellus est ex ferro. Aliquando sicut ex forma,& tunc dicitur denotare habitudinem causae formalis,& sic dicimus, quod homo est ex corpore lanima, sed ex corpore tanquam materia, ex anima tanqLam forma. Aliqualido dicitur aliquid esse ex alio sic tu ex causa mouente, uel essectiva, tu denotat habitudinem causae essicientis, ut bellum est ex si uicio, Martificiata sunt ex artifice. Aliquado autem aliquid est ex alio, sicut simplex ex composito, is e toto, tune ex denotat habitudinem totius ad partes,. Qxpli Dura sunt, laomine cum moritur, ulla bcie dictionibus, clittera ex sillabis, cum resoluuntur Differt autem iste modus a tribus primis, quia in illis tribus est aliquid ex alio m uia compositionis, uia productionis. In illo autem aliquid ex alio per uiam res lutionis sicut totum in partes resoluitur. Q Unto modo aliquid dicitur est cx alio sicut ex fine. Et idcCx desi nat
non est adeo, ut at Jusitatus nec proprius, Sexto dicitur ali-
salite sed solun habuit dinem ordntis, hoc autem potest esse dupliciter. Aliquando enim importam ordo uel se-
357쪽
matiae positive. Ad qtios si ali modi in taeniantur no sie x prellii, reducibiles sunt ad istos, whuiusmodi Vel eoruplures haberi possunt ex s. metaph. auomodo dicatur aliquid esse ex nihlgo etsi non videtur ex importar ahquam habitudinem positive. Cap. CCL ILTErtiouidendum est quomodo aliquid dicatur esse ex nihilo, ubi non uidetur ex importare aliquam habitudinen positive . Et ad hoc dicendum: est quod differt dicere aliquid non esse ex aliquo, Maliquid este ex nihilo
Nam cum dicitur aliquid non esse ex aliquo, prout ecim portat habitudinem causae materialis, ordo omnino negatur,& sic nihil praedicatur& hoc modo filius Dei in diaminis dicitur non esse ex aliquo, prout ex importat habita dinem causae materialis. Non enim est ex aliqua materia, hoc etiam potest dici de angelis , qui non sunt ex aliquo, sed non potest dici de aliquo , qui habet materiam partem sui. ex qua fiat. Cum autem dicitur aliquid esse ex nihilo remanet Ordo a stirmativus ad nihilum. Habet autem aliquem ordinem ad nihilum dupliciter, scilicet ordinem teporis,in naturae ordine temporis quidem, quia prius duratione fuit non ens, postea ens,& hoc omni rei temporali conuenit, non autem alicui aeterno,& sic si angeli coelum di caetera creaturae fuissent ab aeterno , non potuisset dici, quod sui seu ex nihilo, prout ex diceret ordinem tempo iis , sed quia fides ponit ea tion esse ab aeterno, sed ex tem pore, hoc modo omnia creata possunt dici ex nihilo ordinesne nim naturae potest aliquid habere ad nihilum prolatuo, quia totum suum esse, quicquid est ab alio dependens est sibi derelictum esset non ens, metiere tu in nihil, ita quod ex parte sui non habet nisi no esse,in quia dinest alicui ex seipso naturaliter procedit quod inest ei ab
altero, ideo posito quod angeli, coelum, caeterae creaturaebessent ab aeterno, fuisset uerum dicere quod erat ex nihilo, quia ex ibi denotaret ordinem naturae ad nihilum. Hoc Μιtem uenia est,in fuisset quod omnis creatura ex se in Ou
358쪽
habet nisi non esse,& sibi deret: cta, si una esse esset nishil. Cum igitur creaturae omnes non sint ab aeterno ut fides ponit, habent initium quantum ad id, quJd sunt ab alio, scilicet adeo dependent omnes creatulae, utro limo do sunt ex nihilo Filius autem in diuinis, spiritus auictus, cum sint ab aeterno, .coaeterni, nec habeant ordine creaturς ad nihilum, nullo modo possent dici esse ex nihilo, licet possent dici non esse ex aliquo, ut ex denotat habitudinem causae materialis.
De hacprapositioneri, quos modis aliquid dicaturferi, de aliquo Cap. C Ca I. SEcundo dicendu est de hac praepositione de is ciendu
uod ea possumus uti dupliciter. Vno modo pio praestricte Alio modo large Sistricte sic semper denotat habitudinem principii consubstantialis, uel effecti ui uel materialis, ut cultellus est de serro quantum ad principium consubstantiale materiale, ut filuis est de patre quantum ad bubstantiale principium es et suum,cquam ut etiam haec sint uerba doctoris sancti . sentetiarum di. n. l. parte summae dicitquὁd dein tiando l. denotat principium sermale in his duntaxat, quae diu formae subsistentes in sic dicimus quod angelus est de natura in te luctuali. Si au-
mi pure originaliter. designat habitudinem origi nisu hic radius est de sole hquando ulamur pure ot-d nabiliter,&tunc denotat habitudinem ordini , ut hic de mane sit meridi cs, de diuite fit pauper. At quando mix
Itantialiter. Aliquando etiam accipitur substantialiter
'Originaliter, ut in minis, filius st deshbstantia ir
359쪽
De praepositionibus de ex in. 9ς
ratione enim ablativi tenetur substantialiter, ratione generat originaliter.
De hac praepositione in,is quot sint modi gendi inrCap. CCLIIII.
TErtio uidendum est de hac praepositione in ,& scien
dum quod sunt octo modi ellendi in. Primus modus e flendi in est sicut pars integralis in suo toto,ut digrius a manu, paries in domo Secundus modus citendi na, est i cui totum tegrale in su's partibus, ut domu m parte te, tecto,& fundamento Tertius modus essendi inest icut species in 'enere', ii militer uirum quodq; licet ferrus in suo inferiori. Quartus modus esse adiis est icut enus in sua specie, ut alii mal in homine,& quod bbet .mnies in suo dissinito. O mitus modus essendi m est sicut forma in materia, iste quintus sub diuiduur, quia quaedam itsorma substantialis, utanti aest o ma iubstantialis nominis Alia est forma accidentatis, ut albedo nommis, mprima harum dicitur propriem, sicut forina in materia, uel anima in corpore Alia auic indicitur esse sicut accis dens infibiecto,ut albedo in pariete,& color in corpor Sextus modus essendiis, est sicut aliquid in suo estici en-te,ut frenum in re ente Septimus modus essendi in facit aliquod in suo filae, ut uirtus in beatitudin Octauus modus essendi ,est sicut aliquid ni vase, timum in a renacula mersaliter sicut locatum in loco. Hos autem octo modos essendiis, distinguit Aristot m olyhi sic tex. 22., et cisis 19. Boetius autem amnat nouem,qui tuo dividi qum tu nim duo,ut dictum est,unde uersus Iniunt ars toti .generi species, calos, i m. Rex in regno, res in fine locoq; locatum Plures alii modi essendi ita, inuentutitur,sicut in diuinis una persona est in alia, tamen omnes uliquo modo reducibiles sunt ad stos.
360쪽
D motu in mutationibus, speciebus earum, quomodo, I Babeant a mulcem Cap. CCLV. Vom in autem cati sis naturales permutationem, &motum suo es eius producunt, ideo de motu & mu tatione hic aliquid dicendum est secundum philosophum in postpraedicamentis motus se sunt species fgeneratio' corriiptio qua proprie reperiuntur subsiti Augmentum, diminutio, quae reperiuntur in genere quantitatis. Alteratio, qua reperitur in qualitate Secundulo cum mutatio qu reperitur an genere ubi Ponitur autecommuΗ iter istarum conditionum differentia, quia eneratio est uia a non esse in esse Corruptio conuerso stvi ab esse ad non esse Augmentum est praeexistenti quantitati additamentum . Vnde est via ab imperfecta quantitate ad perfectam. Diminutio vero econuerso est visa petfecta quantitate ad imperfectam . Alteratio vero mutatio
tione quia geueratio proprie non est motus sed mutatio
dari haec diuisio, debet sum ut ponitur in principio. scorum. Vbi nititatio qua est genus ad otianes istas transmutationes sic diuiditur. Quia omne quod muti di mutatur de Mon subiecto in subiectum,in illa mutati. est 'aeratio quae proprie est substantia tu . vel P b A. Di S c motus diuiditur in fieri, Vraxi