장음표시 사용
231쪽
Traianus constituit, si Latinus inuito uel ignorante patrono ius 0uiritium ab imperatore consecutus sit: quibus casibus dum uiuit iste libertus, ceteris ciuibus Romanis libertis similis est et iustos liberos procreat, moritur autem Latini iure, nec ei liberi eius heredes esse possunt: et in hoc tantum habet testamenti lactionem, uti patronum heredem instituat eique, si heres esse noluerit, alium substituere possit. 73. Et quia hac constitutioue uidebatur effectum, ut numquam isti homines tamquam ciues Romani morerentur, quamuis eo iure postea usi essent, quo uel ex lege Aelia Sentia uel ex senatusconsulto ciues Romani essent, diuus Hadrianus, iniquitate rei motus, auctor fuit senatusconsulti faciundi, ut qui ign0rante uel recusante patrono ab imperatore ius seviritium consecuti eSsent, si eo iure postea usi essent, quo ex lege Aelia Sentia uel ex senatusconsult0, si Latini mansissent, ciuitatem Romanam consequerentur, proinde ipsi haberentur, ac Si lege Aelia Sentia uel senatusconsulto ad ciuitatem Romanam peruenissent l74. Eorum autem, quos lex Aelia Sentia dediticiorum nu- 147. mero tacit, bona modo quasi ciuium Romanorum libertorum, modo quasi Latinorum ad patronos pertinent. 75. Nam e0rum bona, qui, Si in aliquo uitio non essent, manumissi ciues Romani suturi essent, quasi ciuium Romanorum patr0nis eadem lege tribuuntur: non tamen hi habent etiam testamenti factionem: nam id plerisque placuit, nec inmerito. nam incredibile uidebatur, pessimae condicionis hominibus uoluisse legislatorem testamenti faciundi ius concedere. 76. Eorum uero bona, qui, Si non in aliquo uitio essent, manumissi futuri Latini essent, proinde tribuuntur patronis, ac si Latini decessissent: nec me praeterit, non satis in ea re legis latorem uoluntatem suam uerbis expreSSAS e. 77. Videamus autem et de ea successione, quae nobis ex
. 73. Cf. 1, 29 seq. 66 seq. 69 seq. g. 74. Cf. 1, 13 Seg. . 7b. Cf. 1, 25. 26. Ulp. 20, 14. 15. g. 77. Cf. 2, 98. pr. I. de Succ. Subl. 3, 12). De privatim facta venditione bonorum
232쪽
emptione bonorum competit. 78. Bona autem uellaeunt aut uiuorum aut mortuorum: uiuorum, uelut eorum, qui fraudationis causa latitant, nec absentes defenduntur: item eorum,
qui sex lege Iulia bonis cedunt: item iudicatorum post tempus, quod eis partim lege XII tabularum partim edicto praetoris ad expediendam pecuniam tribuitur. mortuorum bona ueneunt, uelut eorum, quibus certum est neque heredes neque 148. bonorum possessores neque ullum alium t iustum successorem existere. 79. Si quidem uiui bona ueneant, iubet ea praetor per dies continuos xxx possideri et proscribi, si uero mortui, ' per β' dies xv: postea iubet c0nuenire creditores et ex eo numero magistrum creari, id est eum, per quem bona ueneant: itaque si uiui bona ueneant, in diebus 'a legem bonorum uendendorum fletri β' iubet, si mortui, in 'diebus V, a quibus tandem θ' uiui b0lna 'die XX..i mortui uero 'die x emptori addici iubeL quare autem tardius uiuentium b0n0rum uendi tio compleri iubetur, illa ratio est, quia de uiuis curandum erat, ne facile bon0rum uenditiones paterentur. 80. Neque autem bonorum possessorum, neque bonorum emptorum reSpleno iure fiunt, sed in bonis es sciuntur: eae iure se uiritium autem ita demum adquiruntur . si ' usucapiuntur. interdum quidem bonorum empt0ribus 'per stelnus quoddam mancipit quaeri intelligitur, 3 si per eos scilicet i b0norum 'empt0ribus β') Eae Goes h. s. post C. edd. 'q) Eae mea G. Neaeum' p. 153) restitui; modo nunc tan l. tandem) malui pro tum ) xxx pro dxx. ut puto) C. edd. δ) xx item pro dX. C.
edd. δ) Ex Goes h. ed. ususceperiunt C. usuceperunt ed. Lachm. ususceperunt ed. M.' ) Sic nunc malo restituere notatum ponens quodd. bicipi qri) quam feci Neaeum' p. 160. Cf. 1, 112. et Fest. m. v. 'Manceps uicitur, qui quid a populo emit conducitve, quia manu sublata significat Se auctorem emptio-L. 67. S. 2. D. de cond. in leb. 12, 6 . g. 78. qui fraud. c. lat. Jef. Cic. pro seuint. 19. 23. L. 7. S. 1. D. qum. ex c. in pOSS. 42, 4). ex l. IuliaJ a. u. 706-710. Cf. Dig. 42, 3. C. 7, 71. 7 h. C. 4, 20. L. 11. C. ex quib. c. infum. 2, 12 . iudicat 0rum cf. Geli. 20. l. 15, 13. edicto pr. J puta in iudiciis imperio continentibus. Cf. 4. 105. mortuorumJ of. 2, 154. 158. 150. g. 79. Cf.
Cic. pro Quint. 8. Theoph. 3, i 2 pr. ἔν. 80. 81. Cf. 4, 34.
35. 145. l46. 2, 26. Varr. de re r. 2, 10. 3. 4. Theoph. l. c.
233쪽
addicitur, qui publice vendunt, solque modo Statim reS pleno iure se uiritium bonorum emptorum fiunt, i nec usucapi possim t. ββ 81. Item quae debita sunt ei, cuius fuerunt bona, aut ipse debuit, neque bonorum ' possessor ' neque honorum 'emptor 7 ipso iure 'debet' aut ipsis debentur, 'et rideo' de omnibus rebus ' utilibus actionibus et eaeperiuntur et con-tieniuntur, quaS inferius y' pro ponemus. l82. Sunt autem etiam alterius generi S Successiones, quas 149. neque lege XII tabularum neque praetoris edicto, Sed eo iure, quod) 00n Sensu receptum est, introductae sunt. 83. Ecce enim cum paterfamilias se in adoptionem dedit, mulierue in manum c0nuenit, omneS eorum res incorporales et corporales quaeque eiS debitae sunt, patri adoptiuo coemptionatoriue adquiruntur, exceptis iis, quae per capitis deminutionem pereunt, qualeS Sunt usus fructus, operarum obligatio libertorum, quae per iusiurandum contracta est, et 'quaecunque continenturi legitimo iudicio. 84. ' Eae diuerso quod debet is, qui se in adopti0nem dedit, uel quae in mainum conuenit, adipSum quidem c0 emptionatorem aut ad patrem adoptiuum pertinet hereditarium aes alienum, proque eo ' is Stuo nomine uelut ' ipse pater adoptiuus 'succedens quia rei tro 3 heressit, directo tenetur iure, ' liberaturque β is, qui se adoptannis esse'. Contra id, quod dixi Gaius' p. 60., cf. Supra not. 18. ad 2, 26. 'βὶ Restitui ad sensum, vestigia Codicis legens. Notatum posui fuisse inter alia in modo) - iq. iure 9uiritium ; pleno iure 9uiritium' salus dicere poterat ratione eorum, quae initio Si dixerat. β) C. possessores edd. 7) C. emptores edd. Sed iam et eum, cuius bona fuerunt, singulari numero Gaius extulit. β) debeat C. debent edd. ') Restitui. 7' Ex mea G. iad sensum restitui. i) Ex mea G. restitui. Cf. Studien ' p. 277. η) Ex Lachm. ed. Sed e diuerso' ed. Bo. δ) quia Suo no mine' ex Lachm. s. ed. M. Puta scriptum fuisSe is Suo nom. iiii. aut coemptionator' ex Lachm. cf. ed. M. apte quidem, sed contra Sohed. auctoritatem. β) non vero' ex Lachm. s. g. 82. pr. f. de aeq. per adrog. 3, 10 . g. 83. S. l. f. eod. Cf. 2, 86. Ulp. 19, 18. - Cic. Pop. 4. S. 23. Sueton. Tib. 15. operar. obi. J V. L. 7. D. de oper. lib. 38, 1 . legit. iud. JG. 3, 181. g. 84. Cf. S. 3. f. de aeq. per arros. 3, 10 . L. 2.D. de cap. min. b); infra 4, 38. 80.
234쪽
dum dedit, quaeue in marimm conuenit, quia desinit ' etiam 7. heres esse; de eo uero, quod priuS Suo nomine eae personae debuerint, licet neque pater ad03uirtus teneatur neque coemptionat 0r, neque ipse quidem, qui se in adoptionem dedi uel quae in manum conuenit, maneat obligatus obligataue, quia scilicet per capitis diminutionem ' liberantur , 7 tamen in eum 150. eainue utilis actio datur rescissa j capitis deminutione, et si aduersus hanc actionem non defendantur, quae bona eorum sutura suissent, si se alieno iuri non subiecissent, uniuersa uendere creditoribus praet0r permittit. β85. Item si is, ad quem ab intestato legitimo iure pertinet hereditas, eam hereditatem, antequam cernat aut pr0 herede gerat, alii in iure cedat, pleno iure heres sit is, cui eam ceSSerit, perinde ac si ipse per legem ad hereditatem uocaretur: quodsi posteaquam heres extiterit, cesserit, adhuc heres manet et ob id creditoribus ipse tenebitur: sed res corporales transferet proinde ac si singulas in iure cessisset, debita uero pereunt, eoque modo debitores hereditarii lucrum faciunt. 86. Idem iuris est, si testamento scriptus hereS, posteaquam heres extiterit, in iure cesserit hereditatem: ante aditam uero hereditatem cedendo nihil agit. 87. Suus autem et necessarius heres an aliquid agarit in iure cedendo, quaeritur: nostri praeceptores nihil eos agere existimant: diuersae Scholae auctores idem eos agere putant, qu0d ceteri p0st aditam hereditatem: nihil enim interest, utrum aliquis cernendo aut pr0 herede gerendo heres fiat, an iuris necessitate heredi
ibl. 88. Nunc transeamus ad obligationes, quarum Summa diuisio in duas species deducitur: omnis enim obligatio uel ex contractu nascitur uel ex delicto. 89. Et prius uideamus de his, quae ex contractu nascun-
quuntur duae lineae Scriptura vacuae, a GoeSch. repletae.
', Linea cum sequentis initio litteris vacua.
235쪽
tur. harum quattuor genera sunt: aut enim re contrahitur obligatio, aut uerbis, aut litteris, aut consensu.
90. Be contrahitur obligatio uelut mutui datione: mutui autem datio) proprie in his sere rebus contingit, quae 'pondere, ' numero, mensura constant, qualis est pecunia numerata, Uinum, oleum, frumentum, aeS, argent Im, aurum; qua Sres aut numerando aut metiend0 aut pendendo in hoc damus,
'aliae* eiusdem naturae reddantur: unde etiam mutuum appellatum est, quia quod ita tibi a me datum est, ex meo tuum sit. 91. Is quoque, qui non debitum accepit ab eo, qui per errorem soluit, re obligatur: nam proinde ei condici potest
SI PARET EVΜ DARE OPORTERE, ac si mutuum accepisset.
unde quidam putant, pupillum aut mullerem, cui sine tutoris auctoritate non debitum per errorem datum est, non teneri condictione, non magis quam mutui datione. sed haec species obligationis non uidetur ex contractu consistere, quia i S, qui soluendi animo dat, magis distrahere uult neg0tium quam
92. Verbis i obligatio sit ex interr0gatione et responsione, 152.
236쪽
et quamuis ad Graecam uocem expressae fuerint, uelut hoc modo ὁωσεις; δωσω ' ομολογεις; Oμ ολογω ' πιστει κελευξις; πιστει κελευω ' ποιησεις; ποιησω) , etiam hae tamen inter ciues Romanos ualent, si modo Graeci sermonis intellectum habeant: et e contrario quamuis Latine enuntientur, tamen etiam inter peregrinos ualent, si modo Latini sermonis intellectum habeant. at illa uerborum obligatio DARI SPONDES 3 SPONDEO adeo propria ciuium R0manorum est, ut ne quidem in Graecum serm0nem per interpretationem proprie transferrip0ssit, quamuis dicatur a Graeca uoce figurata esse. 94.
Unde dicitur, uno casu hoc uerbo peregrinum quoque 0bligari posSe, uelut si imperator noster principem alicuius peregrini p0puli de pace ita interroget: PACΕΜ FUTURAM SPONDES 7 uel ipse eodem modo interrogetur: quod nimium subtiliter dictum est, quia si quid aduersus pactionem sat, 110n ex stipulatu agitur, sed iure belli res uindicatur. 95. Illud dubitarilb3, potest, si quis δ l ---
ηδ) Dubitatio eo pertinuisse videtur, an etiam alio eiusdem linguae verbo L. a. S. 2. D. M verb. obl. 45, 1) vel eodem alius linguae verbo L. 1. S. 6. eod. Theophil. 3, 15. g. 1.) respondens recte obligetur, quod placuit. Post quae in pagina, quae legi non potuit, dixisse Gaius videtur, plane quibusdam in causis etiam
omnino non interrogatum verbis obligari, quae o sae ex Epit. 2, 9. 33. 3. 4. cognosci possunt: 'Sunt et aliae obligationes, quae milia praecedente interrogatione contrahi possunt, id est, ut si mulier, sive sponso uxor futura, sive iam marito dotem dicat.
9uod tam de mobilibus rebus quam de fundis fleri potest. Et
non solum in hac obligatione ipsa mulier obligatur, sed et pater eius et debitor ipsius mulieris, si pecuniam, quam illi debebat, sponso creditricis ipse debitor in dotem dixerit. Hae tantum treS per Sonae nulla interrouatione praecedente possunt dictione dotis Dollime obligari. Aliae vero personae si pro muliere do tem viro promiserint, communi iure obligari debent, id est, ut etiηterrvata respondeant, et stipulata promittant. 3. 4. Item et alio casu, uno loquente et sine interrogatione alii promittente contrahitur obligatio, id est, si libertus patrono aut donum aut munus aut operas Se daturum esse iuravit: in qua re supradicti liberti non tam verborum solennitate, quum iurisiurandi religione g. 9b. Cf. Liv. 9, 5. 8. ll. 4t f. 1, 24). Cic. pro Balbo 12. 29.
237쪽
98. . . . . t obligentur: Utique cum quaeritur de iure Romanorum . nam apud peregrinos quid iuris sit, singularum ciuitatium iura requirentes aliud in alia lege reperiemus. 397. Si id, quod dari stipulamur, tale sit, ut dari non possit, inutilis est stipulatio, uelut si quis hominem liberum,
quem Seruum es Se credebat, aut mortuum, quem uiuum esse
credebat, aut locum sacrum uel religiosum, quem putabat esse humani iuris, sibi dari stipuletur. 97'. ' Item si quis rem, quae in rerum natura eSSe non poteSt, uetus hippocentaurum, Stipuletur, β aeque inutilis est stipulatio. 98. Item siquis sub ea condicione stipuletur, quae existere non poteSt, uel uti si digito caelum tetigerit , inutilis est stipulatio. sed legatum sub inpossibili condicione relictum nostri praeceptores proinde ualere putant, ac si ea condicio adiecta non esset: diuerSae scholae auctores non minus legatum inutile existimant, quam stipulationem: et sane uita idolista diuersitatis ratio reddi potest. 99. Praeterea inutilis est stipulatio, si quis ignoranS, rem Suam eSSe, eam Sibi dari stipuletur: nam
id, quod alicuius est, id ei dari non potest. 100. Denique inutilis est talis stipulatio, si quis ita dari stipuletur: PΟSΤ
retinentur. Sed nulla altera persona hoc ordine obligari potest.' Ex ultimis verbis coniicere licet, Gaium hanc disputationem ita fere absolvisse: Nis vero causis exceptis praeterquam eae interrogatione et responsione verborum obligatio non contrahitur, adeo quidem, ut qui non interrogati responderint, aut inferrogati fantum adnuerint, ne omnino quidem obligentur . L. 1. S. 2. D.
de verb. obl. 45, 1). ' ) Sequitur linea vacua. βὶ Lachm.em S. 1. I. h. t. 3, 19) supplevit. Plane aliquid excidit; sed etiam aliud inutilis stipulationis exemplum fuisse potest, velut facti impossibilis. Bq. ante fesse' perperam addidit non est, aut '. g. 97. Cf. L. 1. S. 9. D. de obl. et aet. 44, 7). Epit. 2, 9. S. 5. 33. 1. 2. I. de inut. stip. 3, 19). g. 98. Cf. Epit. 2, 9. S. 6.L. 1. 3. 11. D. de obl. et act. 44, 7). S. 11. I. h. t. 3, 30). S. 10. I. de hered. inst. 2, 14). Paul. 3, 4b. S. 1. L. 1. D. de condit. inst. 28, 7). L. 31. f. de obl. et act. 44, 7). g. 99. Cf. L. 1. 3. 10. D. de obl. et act. 44, 7)ς infra 4, 4. 2. 22. I. de inutil. stip. 3. 19 . g. 100. Cf. Epit. 2, 9. 33. 7. 8. I S. 13. 15. I. h. t. 3, 19) et 2, 232. 277. 3, 117. 119. 158. 176.154.
238쪽
DARI SPONDES' ualet autem , Si quis ita dari stipuletur rc MORIAR . DARI SPONDES' uel ita r) CUM MORIERIS, DARI l155. SPONDEAr id est, ut in nouissimum uitae tempus stipulatoris aut promissoris obligatio conseratur: nam inelegans esse uisum est, ex heredis persona incipere obligationem. rursus ita stipulari non possumus : PRIDIE QUAM MORIAR, aut PRIDIE QUAM MORIERIS, DARI SPONDES 3 quia non potest aliter intellegi PRIDIE quam aliquis morietur, quam si mors Secuta sit: rursus morte secuta in praeteritum redducitur stipulatio et quodammodo talis est: HEREDI ΜΕΘ DARI SPONDES 3 quae
sane inutilis est. 101. Quaecumque de morte diximus, eadem et de capitis diminutione dicta intellegemus. 102. Adhuc inutilis est stipulati0, si quis ad id, quod interrogatus erit, non responderit, uelut si sestertia X a te dari stipuler, et tu nummum Sestertium V milia promittas, aut si ego pure Stipvler, tu sub condicione promittas. 103. Praeterea inutilis est stipulatio, si ei dari stipulemur, cuius iuri subiecti non sumus: unde illud quaesitum est, si quis sibi et ei, cuius iuri subiectus non est, dari stipuletur, in quantum ualeat stipulatio: nostri praeceptores putant, in uniuersum ualere, et proinde ei soli, qui stipulatus sit, s0lidum deberi, atque si extranei nomen 156. non adiecisset: sed diuersae sch0lae auctores t ' dimidium ei deberi ' existimant: pr0 aliena Τ enim l parte ita inutilemeSSe Sirpulationem, ut in causa Globus per damnationem relicti legati respondetur, i deficientis collegatarii partem non alteri quaeri, sed in hel reditate ut non debitam remanere: quod etiam pilane simile est. 4 104. Item inutilis est
'q) Ex Lachm. j. restitui. 7) 0uae sequuntur in hac S., adsensum probabilem eoiciendum restitui, Sched. ductus SecutuS. In edd. tantum lessebantur uv. actionem aonem Sched. quod etiamationem esse potest) - causa - respondet - etiam. De re cf. not. 193. ad 2, 287. ') Etiam Pomponitis Cassianiis Proculeia
239쪽
22l stipulatio, si ab eo stipuler, qui iuri meo Subiectus est, 'aut contra β' is a me stipuletur. ' sed de seruis et de his, qui 'f'etii mancipio 'sunt, illud praeterea ius obseruatur, quod ''non solum ipsi, 'cuius in potestate manicipioue '' sunt, obligari non possunt, sed ne alii quidem ulli. 105. Mutum neque Stipulari neque pr0mittere p0sse palam est: quod et in surdo receptum est: quia et is, qui Stipulatur, uerba promittentis, et qui promittit, uerba stipulantis exaudire debet. 106. Furiosus nullum negotium gerere potest, quia n0n intellegit, quid agat. 107. Pupillus omne neg0tium recte gerit, ita tamen ut ' tu lori, sicubi tutoris auctoritos necessaria sit, adhibeatur, uelut si ipse obligetur; nam alium sibi obligare etiam sine tutoris auctoritate potest. 108. Idem iuris est in seminis, quae in tutela sunt. 109. Sed quod diximus de pupillis, utique de eo uerum est, qui iam aliquem intellectum habet: nam insans et qui insanti proximus est, non multum
a furioso i dissert, quia huius aetatis pupilli nullum intel-157. lectum habent: sed in his pupillis, ' qui infanti proinimisure , propter utilitatem benignior iuris interpretatiosacta e St.
110. ' 9uanquam uero, ut disimuS, alius, qui iuri nostro SubiectuS non est, inutiliter =iobis stipulatur, possumus tamen ad id, quod stipulamur, alium adhibere, qui idem Stipuletur, quem uitlgo adstipulatorem vocamus. 111. 'Et
norum in hac re sententiam probat L. 110. pr. D. de verb. obl.
45, 1). simile est ' V. S. 160. θ') Restitui, incerta tamen C. scriptura. 'q) Ex mea cj. restitui. Similia Goesch. cf. i) Ex Lachm. ed. Omittit ed. M. 'in Addidi Gaius' p. 65. Cf. S. 10. I. h. t. 3, 19). L. 6. D. rem pup. 46, 6). ') Supplevi
Gaius' p. 66. In C. quae sequitur linea, librarius ea, quae Omi Sit, pro rubrica habens, vacuam reliqicisse videtur. ε) Sed g. 105. S. 7. I. eod. Cf. L. 1. 33. 14. 15. D. M obl. et a l.
4L 7). g. 106. S. 8. I. eod. Cf. L. 1. S. 12. D. de obl. et act. 44, 7). g. 107. S. 9. l. eod. Cf. 2, 83. 3, 91. 11'. 176. Ulp. 11, 27. g. 108. Cf. 3, 91. 119. 176. 1, 192. g. 109. S. 10. I. h. t. 3, 19). Cf. L. 1. S. 13. D. de obl. et ace. 44, 7). g. 1l0. Cf. Fest. v. Heus. Cic. pro Ouint. 18. S. 58. Pison. 9. is t. ad Octav. inter Cic. e . ad Brut. 2, 8) verratis hin. g. II1. Cf. I S. 117. 215.
240쪽
huic proinde actio conpetit proindeque ei recte soluitur ac nobis: sed quidquid consecutus erit, mandati iudicio nobis restituere cogetur. 112. Ceterum potest etiam aliis uerbis uti adstipulator, quam quibus nos usi sumus: itaque si uerbi gratia ego ita stipulatus sim: DARI SPONDES8 ille sic adstipulari potest: IDEM FIDE TVA PROMITTIS J uel: ΙDΕΜ FΙDΕ-1vBES' uel contra. 113. liem minus adstipulari potest, plus non potest: itaque si ego sestertia x stipulatus sum, ille sestertia V stipulari potest; contra uero pluS n0n potest. item si ego pure stipulatus sim, ille sub condicione stipulari potest; contra uero non potest. n0n Solum autem in quantitate, sed etiam in tempore minus et plus intellegitur: plus est enim statim aliquid dare, minus est post tempuS. 114. In hoc autem iure quaedam singulari iure obseruantur: nam tb8. adstipulatoris heres non habet actionem. item l seruus adstipulando nihil agit, qui ex ceteris omnibus causis stipulatione domino adquirit. idem de eo, qui in mancipio est, magis placuit: nam et is serui loco est: is autem, qui in potestate patris est, agit aliquid, sed parenti non adquirit, quamuis ex omnibus ceteris causis stipulando ei adquirat: ac ne ipsi quidem aliter actio conpetit, quam si sine capitis diminutione exierit de potestate parentis, ueluti morte eius aut qu0d ipse flamen Dialis inauguratus est. eadem de sit alamilias et quae in manu est, dicta intellegemus. 'β116. Pro eo quoque, qui promittit, solent alii obligari, quorum alios sponsores, alios si depromissores, alios fideiussores appellamus. 116. Sponsor ita interrogatur: IDEM DARI SPONDES 3 sdepromissor: IDEM FIDEPROM1ΤΤΙS 3 fideiussor ita: IDEM FIDΕ ΤVA ESSE IUBES ' uidebitnus de his autem, quo ii imine p0ssint proprie ' adpellari, qui ita interrogantur: