Elementa theologiae practicae ad usum studiosae juventutis. Tomus primus quartus .. Complectens Tractatus de qutuor virtutibus cardinalibus, & de ecclesiasticis censuris

31쪽

23 De quatuor riri. Card. praevenire debeant secundum illud Apostoli ad Rom. XII. honore invicem praevenientes e iis tamen , qui dignitate nos antecedunt, singularis honor debetur . ΙΙΙ. Obedientia est virtus iustitiae a1 finis , qua superiorum nostrorum praecepta expressia vel tacita exsequimur . Voluntas enim superioris , ait D. Thomas a. a. q. IO4.art. I. quocunque modo innotescat , 6t quoadam tacitum praeceptum . Et tanto videtur

obedientia promtior, quanto expressum praeceptum obediendo praevenit , voluntate Ju- per oris intellecta. Obedientia est omnium virtutum m ratium maxima, ut ibidem docet Angelicus , quae propter Deum majus bonum ,

propriam scilicet voluntatem Contemnit , quam ceterae virtutes , quae nonniu vel hona fortunae, vel bona corporis respuunt.

Haec autem duplex est . Altera generalis, inclinans ad servandum quodcunque Praeceptum : qua ratione Obedire pertinet ad Omnem Virtutem . Vitium ei oppositum

est inobedientia seneralis , quae est levis in re levi, gravis in re gravi . Altera est spe alis, qua subditi superiorum mandata

exsequuntur . Huic opponitur inobedientia formalis , quae semper peccatum mortale est : quia est formalis contemtus Praecepti,& potest alis praecipiendi . . . . . IV. Veritas est virtus iustitiae linitI-ma, qua homo talem se vita & sermonem exhI-

32쪽

C. III. De Lustitia. 29 exhibet, qualis est . Huic virtuti e regi

ne opponitur mendacium , de quo peculi rem sermonem habebimus , cum cie Iur mento, & Ρerjurio inserius agemus. V. Gratia sive, ut vulgo dicitur, Gra-tlaudo, est virtus, quae inclinat ad benesucia compensanda , & gratiam benefactoriabus reddendam. Gratiae opponitur Ingrat ludo , cujus varii numerantur gradus . Ingratus enim

est qui simulat, ngratior qui non reddit ,-gratissimus omnium qui oblitus es . S neca die Beneficiis lib. III. UI. Vindieatio est virtus, qua injuria aut vis, defendendo, vel juste puniendo propulsatur . Licita est , quando non fit exodio, nec privata auctoritate, sed publica ad

Rei emendationem, aliorum tranquillitatem,& justitiae conservationem. Criminum Punitio , quatenus ad Publicam justitiam pertiuet , actus est justitiae commutativae ς qu tenus vero spectat immunitatem alicujus Privatae Personae, a qua, injuria, servatis debitis circumstantiis , propulsatur , Peculiaris virtutis actus est, scilicet vindicati nis . Huic virtuti opponuntur Vitia duo , nimirum crudelitas seu saevitia, quae m

dum in puniendo excedit, & nimia in puniendo remisso. VII. Liberalitas virtus est justitiae in

sinis, quae in convenienti honorum ore 'orum , quae ad vitae sustentationem com

33쪽

3o De quatuor mis. Card. cessa sunt, distributione & usu versato . Modus in Liberalitate servandus est , ut neque 'per a sit circa importunos, neque sesericta eirca indigentes. S. mbrosius lib. II. de Oss. eap. 13. Duo cum liberalitate Vitia pugnant, avaritia scilicet, & predi

galitas. R

VIII. Affabilitas est Virtus , qua hο-mo ad alios homines in civili commercio& conversatione ita dicta sua & facta moderatur , ut neminem sive verbis si gestis offendat. Duo huic virtuti vitia προ- nuntur, adulatio , qua blandimur iis Avia. bustum agimus, di morositas seu litigium,

quo quis alios contristare non veretur, Omnia illorum dicta & facta vellicando. Si plura cupis, lege D. Thomam a. a. q. 8 I.& seqq. ubi late disputat de virtutibus j stitiae finitimis. CAP. IV. De Temperantia . . Q. L Uia st Te erantia

B. Temperantia ex Afugustino est Amor, Deo sese integrum in- eorrupi mque servan . Dicitur I. amor οῦ quia amor Dei principium est omnis verae Persectaeque Virtutis . Dia

34쪽

C. IV. De Temperantia. 31 Dicitur a. sebe integrum oec. Hae particalae rationem produnt, qua Temperantia a reliquis distinguitur virtutibus: respicit enim humani cordis integritatem & m- Corruptionem . Haec autem integritas se Vatur, moderando appetitum in usu rerum, duae sensuum, gustus praesertim & tactus, electationem pariunt. Ut sunt cibus, PO-tus, & res venereae, quibus appetitus h minis maxime corrumpitur. Ita Augusini definitionem explicat Angelicus Z.ῖ. q. IAIo

Ex quibus colliges I. Temperantiae

materiale objectum, sensuum esse delectationes, praesertim quae ex cibo , potu , rebusque venereis percipiuntur : quippe quae intensiorem suavioremque in anima excitant sensationem, quam ceterae res delectabiles.

Colliges II. objectum formale , seu

hujus virtutis ossicium & finem proximurn esse honestum usum delectabilium , seu usum rationi & divinae legi consentaneum. Quomodo autem sit intelligendus ille honestus usus , explicat . Musinus lib. de

Moris. Eccl. cap. 2I. inquiens: Habet vis temperans is rebus mortalibus oe fluentiabus vitae regulam, ut rerum nihil diligat,nibit per se appetendum putet; sed ad viatae hujus, atque officiorum necessitatem , quantum satis est, usurpet utentis modestia, non amantis assectu . Ex quo Minini

35쪽

32 De quatuor Vist. Card.

Colliges III. in delectabilibus horiinem non posse per se voluptatem, sed solum usum expetere : cum recta ratio doceat in actionibus deliberatis quaerendam esse honestatem. Apposite Senecae Epicuro improperat: Tu voluptate frueris, ego inor.

de Vis. Beat. cap. IO.

Colliges IV. honestum delectabilium

usum caritate in Deum reserendum esse , ut temeerantia sit virtus christiana . Ideo fugustinus ajebat, Temperantiam esse se morem Deo sese integrum servantem.

Q. II. suaenam stat Temperantiae species ZR. Sunt abstinentia, sobrietas, & c

stilo. I. Abstinentia est virtus , quae appotitum moderatur in usu cibi ac potus, ut homo de his sumat quantum decet & oportet, habita ratione valetudinis , personae, & aliorum suibuscum vivit . Actus abstinentiae est ieiuniam , de quo insta erit peculiaris tractatio . Abstinentiae opponitur Guta, capitale vitium, de quo ve Da secimus in Tradi. de Precatis capit ιibus . II. Sobristas est virtus , quae usum Potus moderatur, vim inebriandi habe tis . Huic opponitur Ebrietas , de qua Pariter egimus in eis. Trad . de Peccatic. in

III. Castitas est virtus, quae regit ae

36쪽

C. IV De Temperantia. 33 refrenat appetitum in usu Venereorum . Castitati opponitur Luxuria . De Castitate, eiusque finitimis virtutibus, ac contrariis vitiis sigillatim infra loquemur. Q. III. suaenam sint virtutes rimis

perantiae adnexae pR. Sequentes. I. Continentia, quae dupliciter sumitur,& r. quidem fricte, quatenus Virtus est , qua ab omnibus protius delectationibus venereis abstinetur . a. late, quatenus est virtus, quae rationem confirmat, ne pravis concupiscentiae motibus , & carnalibus desideriis animus Vincatur.

II. Clementia est Virtus , quae superioris animum inclinat ad lenitatem in I Oena exigenda , quantum permittit justitia , recta ratio , disciplinae bonum , dein linquentis salus,& publica aedificatio, spectatis circumstantiis facti , caussae , pers nae, ceterisque. Quod si lex, poenae speciem ac quantitatem arbitrio judicis reli quat , major tunc exercendae Clementiae locus patet. Poenas vero reis justa de causisa debitas omnino remittere , solius supremi Principis Clementiae est. 'Clementiae per excessum opponitur Crudelitas, quae ultra modum Poenas eXigit : per defectum Laxitas, qua Poena aut Temittitur, aut minuitur , quando justitiae, ac disciplinae ratio illam exigendam P Rulat. .

37쪽

ratrix. Hanc prae ceteris Christus suo em emplo & sermonibus commendavit . Dia cise , inquit, a me , misi bonilis c e . IV. Modesta est virtus , quae tum interiores animi motus, tum externas actiones moderatur , ita tamen , ut aspectum minime offendat . Haec autem Virtu ita omnes actiones coercet , ut nihil sit

torvum in oculis, nihil in verbis procax , nihil in actu inverecundum ; non gestus fractior , non incessius solutior , non Vox Petulantior: ut ipsa corporis species sim lacrum sit mentis, figura probitatis . De Modestiae christianae characteribus vide S. Ambros. lib. I. de Osc. cap. 19.

Porro Μodestia etiam externum cor--

poris cultum & ornatum moderatur , ut Personae, statui, moribus eorum , quibus- cum Vivitur, congruat. V. Humilitas est modestiae soror, Virritus scilicet, cua demittitur , ac firmaturauimus, ne sese efferat. VI. Taciturnitas virtus est sermonis moderatrix . Taciturnitati Garrulitas sive effrenis loquendi pruritos opponitur. VII. Studioritas virtus est , quae aP- petitum , & studium cognitionis acquirendae moderatur.

Huic virtuti opponitur Curisisitas, quae dieitur inordinatus cognoscendi appetitus .

Quod Suatuor modis contingere Potin ,

38쪽

C. IV De Temperantia. 3 ut observat D. Thomas a. a. q. I 67. I. inquiens : Uno modo in quantum persu-dium minus utile retrabuntur a stato , quod eis ex necessiate incumbit. Unde Hieronymus dicite Sacerdotes, dimissis Evan- , er Prophetis , videmus comoedias legere , amator a bucolicorum versuum verba cantare. nodo in quantum su-d t aliquis addiscere ab eo , a quo non liaeet e sicut patet due iis , aliqua futura a Daemonibus perquirunt , est supersitiosa curiositas . . . . Tertio quando ho mo appetit cognoscere veritatem ei a creaturas , non referendo ad debitum finem , silicet ad cognitionem Dei . . . . uuarto modo in quantum aliquis sudet ad cognoscendam veritatem supra ingenii facultatem: quia per hoc homines de facili in errorem labuntur. VIII. Eutrapelia sive iucunda urbaniatas Virtus est temperantiae amnis , jocorum ludorumque secundum rectam rationem moderatri X. D. Thomas 2. 2. q. I 68.

art. 2. Ludi enim & joci utiles esse posisunt ad quandam animi remissionem rebus agendis defessi, si debita moderatione usu Pantur. Volo tandem tibi sinciis , ajebat L fugusinus lib. II. de Musca cap. ult. Nam sapienter decet , interdum remittere aciem , rebus agendis intentam. Tria tamen in ludorum, jocorumque usu sunt cavenda ex eodem Angelico ibid. B 5 I. Ne

39쪽

3 6 De quatuor mrt. Card.

quibus operationibus , vel verbis turpibus, vel noxiis , sive ut vitetur genus jocandi illiberale, petulans, flagitiosum, Obscenum. a. Ne animi gravitas omnino re l-vatur. Caveamus, ait Ambrosius lib. I. de .c. cap. ao. ne , dum relaxare animum volumus , solvamus omnem harmoniam, quas concentum bonorum Operum .

3. Ne ludi circumstantiis indebitis exerceantur. Sit ludus tempore o homine diagnus ex Tullio monet Angelicus loc. cit. Nota, Eutrapeliam inter morales vi tutes numerari non ab Ecclesiae Patribus , sed ab . riseotele , quem secuti Scholastici eam a virtutum albo, cui Philosophus i scripserat, expungere Veriti sunt.

Ideo autem ratres eam inter virtutes collocare noluerunt, quod ΑPostolus ne nominari quidem inter Christianos jubet ad 'b. V. 3. Iungit enim Apostolus

Eutrapellam , quam Vulgata vertit Scurrialitatem , cum turpitudine, & stultiloquio . Contra Scholastici Eutrapeliam in bonam partem accipientes, scilicet pro urbanitate, comitate , verba Arisotelis cum Ρatrum sententiis conciliare conati sunt: quod per- optime secit D. Thomas in explicatione hujus virtutis superius adducta. CAP. U.

40쪽

C. V. De Fortisudine .

CAP. V. De Fortitudine. Ad si Fortitudo pFortitudo ex . usus;no est mor, omnia propter Deum s elle perferens. Dicitur I. amor, qui hominis voluntatem confirmat, at8ue accendit. Dicitur a. omnia oee. sive amor, qui voluntatem confirmat contra adversa omnia, ac mortem ipsam: eamque accidit ad I

hores arduos suscipiendos propter Dei

riam .

Fortitudinis officia sive actus duo sunt: auresso, & perpesso. Aggressione animus

adit res arduas, & pericula graVia: Perpesisione sustinet adversa , tormenta , calami tates , & mortem ipsam. Hinc materiale Fortitudinis objectum sunt pericula,&labores. Formale Vero, sive finis proximus, est illa honestas , qua homo circa labores & terrores moderate se gerit , timorem nimium cohibendo , audaciae impetum moderando. 'Fortitudo alia est domestica, alia berulica. Illa animum firmat contra mortis

pericula in particulari ; haec in communi