De Methodo scientiarum atque artium libri VI ...

251쪽

Aa v DE MET O. Sc IE N. ille, qui es eruditus in una tantum poterit iudicare de rasolum . qui en instrusus in muLib. de his iudicium faciet: qm ad omne ect rem itus, de omnibus iudicabit . Et ista, ab Arsistotele tactum fuit in Ego Libro in initio ; nam inquit proprium munis eius esse, qui eu eruc us , hoc est qui non est , is omnino, sed iam est instructus in omnibus Artibus aca Scienti Giud are qui retae , aut non recte adferatur , aut ex anetur ab ali o in Scientia olla, aut Arte . Nanque esse instructum , aut esse eruditum vel non esse raterea rudem Fud omni o declarat, quod post iudicium 2 erre nou

de re ima vere ne, an non vere ex anetur, sed . rectὲ ne n non recte tantum explanata s,permultam enim ista inter se disserent: na squis

in hoc cruditus es , ut mat hanc, Scientiam, verbi gratia eam quae tractat Naturam Caeli esse exponenda hoc oriane, et o artes eius ita esse disponendas, nec aliter rationes deberea semet ex hoc loco, et non ex alio, is is est rudis omnino in haeco Scientia se bi dijudicare quaererae. Iraditarint, et quae ny recte; nam, explanatasint congrue ter,suae seu uiseni mine traia tur di, sin aliter no recte: Iamen de Rhbus

252쪽

. A E T . LIBER VI. a saehu nihil cogisscit; nam sola pol facere iudiciuis hoc, in quo ect institutus, es acte habitus praparat Emm adintestigendia Rei Naturam, qua ilia Scientia coprehensa es*. uod si is Oisim Ims'turionibus informatus sit, quae valent ad ora sterias erit eruditus. oninmo: est omnes Scie-tias et Artes, O em dis Arestoteles ibit oras

et nec os intrati est eruditus ommeto, vel adses Actentiis ictam exivit cerat ita dic Rufetate , hoc est non eia rudiae in osius: Sciati,s, veluti erat it foc ide et accidit, de una tantu RG mel de. Una .haestione, avi Arete, vel nepi myo diu Geait uti referraristoteles, hoc est de una natura, rei sit eruditus , nam de hac sola iudicat, recte de ipsa dissuetetur. Ex quibus omnitas precipimus, quae Notio proprie subsit , sub hoc Habitu, et denique qua vim ipse habeat. Esii et ex istis perspicuum, quantu necessarius sit,

Ad quanque Artem , aut Scientiam ,nam inper

inamus is Exemplo de Puero, quaemadmodum Pueri regie in remini t Eruditione il Opuerili non possunt, nequ e de Sermone aliquo iudicare, an rectu , nec ne , neque P- be die S ermone tra valent, sed rudes in eo, es ignari sunt, sic etiam nos euenit, in quaque

253쪽

2 DE METΗO. SCIEN. cognitione Rei de qua perquirimm; nam si antequam aliquam Serenitam discere incipiammis id operam damu . vii adimam recte inbiruamur, facilis ect Labor, ipsam discere, nec aliquo pacto m ea perdissenda falli poterimm : ora rudes, re ab hoc Hasim nudi, de s statim quaerere aggrediamur, quae m ea tractantur , haud multum sentimus flustro ct nobis

in ea operam ni ,sunt partes eiu , qui vere Doctor almumae Artis , aut Scientiae fiseri vult, ut ipse ad Regulam talus Habitus omnia explanet, dirigat, at quae aesponat, quae adsitientiam illampertinent, si instruat eos,qui opera illius in lac inuntur, in hoc Habitu, antequam de Re alia ulla, imos doceat, re qui scriptis aliquam Explanationem Rei alicuim radunt, in Proemio instruere debent illos, qui Scripta ilia legum ad Rem quae tractatur, intestigendam is foc enim Initia Explanationia , atque Tractationure raemia nominatas et 'od viam nobis muniant, ad percipiendam Rerum Naturam, quae ibi traditur. S hoc nihil aliud est, iam ut erudiant nos et instituat

Habitu icto , quo proprie percipi, di tractari debet, Nisura Rei, quae, proposita est. Ex his igitur

254쪽

igitur si exposuis, perspici potest, hune Habi

tum esse Infuctionem, O Eruditionem, ad Aretes, arquὲ Scientias ; nam rudes nos erudit adeo, ope aptos reddit ad ilia iractandas Ob

hoc nominari potest Habitum declarandi , iractandi Scientiis , ct reabitus ipsas percipiendio iudicisDiu de lae D.

CAPUT

Seribit hunc Habitum habere duas partes , ex quibus constat,nanque totus positus est iu notitia cuiusque Methodu& m noritata eorum , qu ae In quaque Scientia, & Arte , tain quavis alia Explanatione ante noscenda sunt, quam mi Scientia, aut cognitio exponatur,& id totum confirmat Exemplis ex Aristotele sumptis,& alijs quibusdam rationibus, quaerem istam ante oculos practare ponunt.

ELI IAM rem totam in apertum proferamus, atqu)r explicemus qua partes is habitus in se contineat, squomodo acquiri nobis positi in plane est perspicuum, ex duplici In ratione ipsum constare atque una quidem en ilia , quae nobiX tradita fuit in Stiperioribus Libris de singulis Methodis ; nim enim quiae eis cognitas habeat , non potesF hunc Hasuum assequi , nec

255쪽

exponetur,nec ne ; etenim opstriet, ut quaeque mineria Rerumaliquis ex illis. Methodis tem

posita. Vnde necesse eue ingi ias Mente. diligentre coprehessae habrem, Ia quaeque ex istias illis tim oo curris in quaque Re , de qua iudi- .ciumnaciendu es. Se praeter hac sistitutione,

ea et notassint oportet, qu in ea Arete, H SUI 1 praenos asum; ex Notione n.lorum, inuenitur quaenam Mello ad ipsam sit apta. Ex Puo,si quis eradiatur: in notione Rei, vel Mase in sub ectae, quae tractatur in tota Scientia, O in praenotione Proprietatum, quae mesitae sunt Natura Rei subiectae, is magna exparte ia hoc Nabim infuctus erit nam cognitio Rei subiectae, O sisyractio in Methodis, facit totu lunonabitu, et eum creis in Animu nostri cla vere a me dici ex eo avarit, quodora mirabiliter intersis consentius; nam Praenotio Nominis Dei subiectae, es praenotiones Proprietas sunt hahendae,ante orientia de Natura ipsoru radam aut teneatur. atque is habitus similiter est imprimedus in eo, qui laesam Sciem tia Rei acqu rere cupit, ante qua quid aliud de ipsa accipias. Et cam icta sunt cognita, vique tota Mente de iis cogitamus, genitur in Auebis Lud

256쪽

si is de Re ipsa, is indica uae quae aerere rea ' aetashm,et mae m* recte . EN u quis alun at Nomnem Rei,quae inquiritur aliquasione, Iraram ex imis Notione, se ijssera , qua Via qua Methodo ,3 ipsa tria recte possit , ct lucticabit num recte aliqui de ea Z

mea opinione profero, sed omnia ex ipso si sotele haust amne aedici oram is mihi vide. tur hanc Regiis bi proponere , in milicam. Eis illis, quaescripta sint ae Veseritus de Natu

ra Animalium. Ererum ex Primo de Partishm Animaliam, huius rei documentum OP pe secer se ola enim notione Animalium, in

eorum quae in i s natu Ziter inesse apparin , iudiciat nihil recte traditum sta se a Veteribuae. de S. Ac siquispraeter istud, rationem aliqua requirat, quae t re esse testificetur, huius torius rei causam asiam explicare lices, quod, Eicium omnino fundantis Ognitione, ac nisi quis habeat aliquam cognitionem de Re non potes sis ipsa iudiciare et antequam aurem Rei Scientia capiatur, nihil de Re ipsa cognosci potest, nis ea, quaepraenoscuntur. Ista autem pertinent ad scaterus biectamet adpiam

, tes

257쪽

TII DE METHO. SCIEM tes eius, et ademquae in ipsa inhaerent. Ex qu Iudicium quod sit de Re, nulla alia cognitione dirigi potest, quam praenotione horum s nihil enim aliud extat in Scientia vo os iugi re habitum di tinctu ab ipsa, nes ista. Vng totus isti Habitus iudicandi, c Osi ab et notitia Rei subiectae, ct Proprietatum eius, atque cognitatione cui A. Methodi, nec aliud quid requiri potes ab aliquo in hoc Habietu . Ex quo is quiem instructus in his, iudicium faciet de Re , etiam alioqui sit ignarus in i a. Atque rem hanc ita esse, ut b me nunc est expositum, ex

Aristotele aes quiri discere potest; nam omnes Libri eius , sunt referti Exemplis, qua res

c ostendunt, nec Res via, a vi reuaestio , ab eo planὲ tractatur, quae tota ad normam ho rum Habitum ransit explicata. Nam ex notione Rei eius quam tractat, et ex notione Finis

quempropositum habet, omnia inuenit quae ad ipsum iaciunt, UT V iam ctiam reperit iste rationem, qua declarari possunt. Etenim Lissem de Demonstratione, ita conscriptos esse su prae nobis corp ostensum fuit tota ratio atquὲ ordo quo tradita fuit Doctrina ilia , est serma dierum Exemplar huius Habitus snanquὲ ex

tota

258쪽

ET ART. LIBER VI. asst tota ratione tractandi, quam ibi aedeam miniuria applicet, persevimus eum m rimis Menie est Animo comprehendisse notionem Demon- bationi quae est Argumenta so lenens Sciem iam . Et cum proposuit et de hac docere ex notione huim, Primum inuem totam Materia Rerum, quae pertinet ad sinis , UT it os, dum tota haec Materia cereto Ordine ct Via traditurinam in primis de ise tat, quae magis

generalia sunt, ct ita ex re ine, ad extremuad illa peruenit ex quibus proprie, pris, o, ct pars Demonstratio est e cienda Et istud totu

ustum fuit, ex cognitione Finis, quem propositum his bis in illis Libris Unde confitendum est Praenotionem luim, vel Materiae subiectio magna exparte muruere issi de Re ipsa, et era dire in Methodo, qua metara eius est Iradem. . Nec id semere, aut casu accidere putanduest cis iure merum fligetenim Notio Rei, ve Finis implicue continet omnia , quae ad imam pertinent mnc stietur , dum ab is secum dialigenter conte atur, euoluit ma usis eius notiones, ct eas explicate distincte po Emois miscetara .Hanc intuens Aristo eges in Libris de Moribus ad Nicomachum, ex hac primum i n-

uenit

259쪽

t o DE ME TH O. SC ID N. uenit eam Materiam quae ibi traditur, nonpo P explanari Methodo demonstrandi. Et item, Adolescentes non esse magnopere aptos ad eam

percipiendam nanque materia eorum Libro, rum, ex Actionibu3 , quas agunt Homines in

Vita, tota assumpta est. Adolescentes autem rudes sunt in Actionibus, ct Moribm mm, num , nec possunt erudiri de his explanatione aliqua; quoniam Actiones sio usu, ct diuturna obseruatione, ac consuetudine mulet luem 'di comprehenduntur. autem in Ad escentibus inesse nonpotere; diu enim in vita non fuerunt , Ur ob hanc causam cognitis non habent

Actiones ipsis: ex quo ipsis de Oraenotio Rei, de qua inquiritur milia Scientia, s propter hoc nonpossunt tenere Habitum percipiendi i ta , quae de Actionsim docentur . itaquὲ non sunt talA idonei ad hoc . Ac a mihi Locus iste, non solum aperie ostendere, sed clara voce

fermὲ loqui videtur, Praenotioncm Materiae, esse ferὲ Habitum eum; in quo institui debet, qui

ea dissere cupit, quae de ima explanantur; p i te enim, ob eam rem solam Adoles entes excludi ab hac Disi ina Moram, di Actionum , quia norati sint, ante perceptarum habere imas

Actione

260쪽

ET ART. LIBER UT I TActiones, de quiluae ibi inquiri ur. Etenim i su accidit, visimulaudiuere ex faeceptoribu suo, cum dicunt id tame agi, uetudiniuste, istud Aequum esse, illi Iniquum, fere Peregrinentur Aures, et Animi i orum, nec exquisite capiant , quod de Re M ignora iacitur. Etenim tanquam reos tes, ac Peregriniad eam Disciplinam accedunt , Sob i. non possunt neque res cui ita dicam erigere, auet Animum a Tendere ata eari de quibus non sunt adhuc instructi. Itaque clarae cognoscitur ex istis, Ampo se

quidquam ab liquo de re aliquapercipi , ni

eruditus in Praenotione eius, a. ea Meteiligenda Animum inundat . Et haec eadempraenotio Materiae quae in Di plina Morig tractatur, cuit Aristotelem non posse Methodo demonDrandi ea declarari quae ad Naturam eius attinent ssunt enim Mores, S Actiones Hominum mu ii Ices, nec uni modii inde non emper

atque eodem modo sese labent. Ex quo Demonstrario inhulocum nullum

tenet