De Aristophane Euripidis irrisore

41쪽

uberrime exornassent, tragici Summam retinente minus graviora in suum Sum tranSformabant. Beserenda sunt

cui matricidio cum diversissimas causa suppeditent tragici quantopere inter se disserant ingenia luculentissime probant. De qua re o locuturi sumus nunc qu0modo fabulam mutaverint videamus. Ac primum quidem quibus rebus inter se disserant Aeschylus et Sophocles quaeramus. Jam loca aetionis diversa. Aeschylus Argis, S0phocle Mycenis aedes Agamemn0nis suisse narrat. Tum diverso modo restem puerum ex matris Aegisthique p0testate amotum

singunt Aeschylus Clytaemnestram ipsam Orestem ad Str0phium h0spitem misisse dicit, ut eum ab insidiis

Argivorum defenderet, revera ne prohiberetur quominus

libere cum adultero degeret Sophocles, qui omnia in Electram conserre studet, ab hac restem ab insidiis SerVatum per paedagogum fingit et apud Str0phium

educatum. Sed hae mutationes non ita magni sunt momenti; quae praeterea diverSa Sunt, ea in pr0pria Singulorum poetarum posita Sunt arte tragica Consu-giamus igitur ad alias ab iisdem p0etis tractata sabulas. Habemus apud Di0nem Chrysostomum in orati0nei pulchram trium principum tragoediae Philoctetarum e0mparationem, qua docemur, Aeschylum et Sophoclem a vetere fabularum de recessisse et inter se diversas fabularum secutos esse vias. Cur igitur, ut

redeamus ad chlegelii Hermannique de prol0gis Euri-

42쪽

pideis sententiam, non eundem atque Euripides composuerunt prologum AeSchylus et 80phocles, quippe qui et ipsi a veteribus sabulis recederent PAlterum argumentum, cur illorum Virorum non satis accuratam SSe putem Sententiam, mihi suggessit Les-

singi de prol0gis Euripideis judicium, quod habemus in ejus ramaturgiae Ηamburgensis p. 272 sed Cotta):ἡ denu es is klar, das alle die Siliche, dere Pr0logethnen oviel ergernis machen auch oh ne dies Pr0loge an und 0likommen Verstandite sind. Streichtg. B. vor dem J0 de Pr0l0 de Merkurs, o derHecuba de Pr0l0 de Polyd0rs eg sin darumbeide m geringsten versiummeit ΤμInspiciamus jam Electrae Euripideae de qua quaestio prol0gum, n0nne LeSSingit judicium aptissime quadrare videtur Tolle totum agric0lae pr0logum, nihil desiderabitur, qu0 ad mutationes ab Euripide illatas cognoscendas necessarium sit. Quidquid enim ad exp0sitionem dramatis pertineat, lectrae cum agricola dialogus, monodia lectrae, lectrae cum Oreste dial0gus satis demonstrant, ut Sit praeter illum prol0gum epicum etiam

Quae igitur erat causa, cur Euripides trag0ediis praemitteret ill0s prol0g082 Inspiciamus illas a Lessingio accita tragoedias,

Hecubam et onem. Num credamu8, prol0go illos, cum sine detriment acti0nis oblitterari p088int, prorsus abundare Nonne spectatores Hecubae, ni8 prologo praemoniti essent, duarum actionum nullo fere vinculo c0njunctarum offensura fuisset intr0ductio 2 Poeta enim

43쪽

cum id maxime Spectaret, ut Summam excitaret misericordiam, in unam Hecubam duo adversae fortunae casus, nihil inter se neXus habentes, conferre non dubi

secutus est. Spectatore enim praemonitos de altero Hecubae imminente casu perpetua misericordia mei necesse erat. Atque eam ob cau8am plures ab Euripides acti sunt pr0l0gi. Sic etiam Alcestidis prologus non solum Alcestidis mortem, sed etiam ex inseris reductionem praenarrat, ut Statim ab initi spectatores de duabus dramatis actionibus certiores saeti selidi exitu inhiarent. Andromachae quoque pr0l0gus huc pertinet; nam ultimi prologi ver8us, cum de Ne0ptolemi impietate Andr0mache loquitur, audit0rum animo exspectatione mali exitus implent. Accedimus jam ad onis prologum, cujus litura integram relinqui tragoediam non sine causa Lessingius dicit. Quidquid enim ad expositionem

cognoScendam neceSSarium est, etiamsi oeconomia valde

implicata est, ex dramate ipso perspici potest. Ingeniosissime autem idem effingius Euripidi ejusmodi pr0l0gi praemissi suppeditavit cau8am Spectatore enim summa admiratione impleri e0ntendit, cum jam sibi nota prudenter explicari viderent. Qu0d etiamsi per se verum est, num Euripides de hac pr0logorum suorum vi cogitaverit dubito Mihi poeta prolog auditoribus non quam

sabulam, Sed praecipue quomodo esset tractaturus praedicere voluisse videtur, id quod n0n ita supervacaneum erat, quae erat tragoediae ejus economia. Nam cum poeta ut metum et miserationem e0mmoveret, inopinatis casibus et rebus maxime gauderet, ne b8curu Saepius

44쪽

esset Spectat0ribus, mireum qua Si pr0gramma praemittere coactu erat. Spectabat Vero non tam ad externas

trag0ediae res, quam ad interna 8 Bene enim novit Euripides cive suos, quippe qui SeVeri judices ne carmine quidem se alli paterentur. Itaque in trag0ediis plures inveniuntur loci, quibu poeta quaSi anxius, si quid novi inseri, qu0d offendere 4088it, statim apud auditores Iae excusat. Itaque cich0l af Orest. 128:

Cujus ae luculentum eXemplum habemus in pro-l0go lectrae, ubi agricola ad Speetatore haec: oςχις δε μ' εἶναι νησι μωρον, εἰ λαβὼν

νεα ες οἴκους παρθενον χη θιγγάνω, γνωμης πονηροῖς κανοσιν ἀναμετρουμιενος

Quae verba quotiescunque ego ri Sum mihi m0Vent, neque dubit0, quin idem Euripidis auditoribus acciderit.

Sed optime demonstrant, quant0pere auditorum rationem habuerit poeta. Electrae enim illud sine concubitu cum agric0la matrimonium singens, cum bene videret poeta auditores agric0lam ut Stultum irrisuros SSe, cum ob rem p Sam naturae repugnantem, tum quia miratoribus albi cunni e stulti0 agricola videri deberet, quod puellam regiam in justum matrimonium sibi datam comprimere n0n auderet, Statim ob hanc inauditam eti0nem Se defendere c0natus est, phil080phia m0rali accita; neque tamen eum auditoribus et lect0ribus persuasisse arbitr0r, ut bene illam rem fictam 88 putarent.

45쪽

Itaque uripidem pr0l0gi jejuna narratione auditorum anim0s ad illa quae audituri et visuri essent praeparare Volui88 c0ntend0, praecipue ne inique judicarent, si novam in personarum tragicarum moribus depingendis ingrederetur viam. Quod cum primi temporibus

quasi c0aetus fecisset, postea cum ciVium animo tragicae suae arti assuefactos haberet, de in c0nsuetudinem ei venerat, ut recedere nollet. Nullus Vero pr0l0gus sine detrimento dramatis oblitterari potest. Sed eum jam justo uberius de hae re disputaverimus, redeamu ad pr0priam quaesti0nem. Quid igitur et u jure Arist0phanes in pr0l0gis Euripideis vituperandum esse censet Ban. 1206 sqq. Euripides Arist0phaneus cum in vituperandis Aeschyli tragoediis initium ducat ex obscura prol0gorum Aeschyleorum comp0Sitione . 1122:

prae aliis tragic statim ab initio omnia clara et X- pedita p0nenda esse dicit. Contra Aeschylus prologorum Euripideorum nimium tum0rem carpit, quippe qui multorum gravium Verb0rum apparatu incedentes XSpectati0ni quam excitaverint non satisfaciant. Itaque facete ampulla prol0gorum ulcera esse dicit v. 12464q.: et ληκυθιον γαρ τουτ in τοῖς προλογοκτί σουωςm τα συκ 4n τοῖσιν ὀφθαλμοῖς φυ. Neque injuria. Nam jejunam prol0gorum narrationem ut cothurn aptam redderet 0eta interdum justo uberius exornavit. Huc accedit quod de8ideratur varietas,

46쪽

eum ad eandem sormam omnes fere saeti sint. Itaque 1 acetissima est Aristophanis parodia si g. 199:

Sed praecipue spectat ληκυθιον illud ad Euripidis in

prologorum VerSuum Omp0Sitione negligentiam. Neque infitiari p0ssumus mult08 r0logorum trimetro non ita accurate act08 8Se, quod Vix excusari potest nominum pr0priorum requenti88im0 8u; sed inveniuntur

etiam apud Aeschylum et S0ph0elem multi trimetri, in quo et ληκυθιον cadat. Etiamsi igitur Aristophanem quidquid in pr0l0gis uripideis erat ridiculum et vituperandum pro Sua Sagacitate indagaSSe concedamus, non tamen ex ejus irri8ione omnino damnationem prologorum exigi 088 contendimuS. De causis pr0logorum jam nonnulla attulimus addamu etiam pauca, quomodo eorum Sum SenSim et deinceps se explicuisse putemus. Primis enim temporibus praemisit poeta illum prologum epicum, ut auditores certiores saceret, de nova tragicae Suae arti ratione, neque quidquam narrati0ni immiscuit, quin postea actione ante Spectatorum oculo poneret Temp0ris decursu vero illa pr0l0gi ratio tam expeditum Vasit poetae instrumentum narrandi res,

quas actione in scena tractari artis diligentioris suisset, ut prol0gus sine detrimento actionis non jam posset omitti, id quod antea seri potuit. Ad quam sententiam probandam praesto Sunt exempla. Omnium qu0 nos habemus Euripidis dramata vetustissimum est Alcestidisi es etiam Acharn. 474q.

47쪽

nomine inscriptum cujus pr0l0gus nihil c0ntinet, qu0d non acti0ne ipsa ante Spectatorum oculos ponatur in dramate, et de causa Supra allata conscriptus videtur esse. r0Xime accedit Medea, quae pulcherrimo instructa est prologo. Ad aliud prologorum genu pertinet Orestis is enim necessarius mihi videtur ad consilium de Helena Hermioneque interficendis declarandum nisi enim spectat0res pr0l0go de causa praesentiae Helenae Hermionaeque certiores acti suissent, illud c0nsilium plane obscurum relictum eSSet. Jam ultra ne hujus commentationis de pr0logis Euripideis disputasse videmur; neque tamen cum tantum locuti simus sacere p088umus, quin etiam aliam prol0g0rum illorum causam asseramus, cujus nobi auctores G. Hermannus. Is enim in praefatione ad Ph0enissas Euripidem perversitati accusat, qu0d una tragoedia totarum trilogiarum argumenta complexu sit. Diximus jam supra Euripidem plure actione in unam trag0ediam conge88i88e, quae ut inculo quodam c0nnexae Viderentur prologos praemissos esse. Sed habemus etiam prol0g08, in quibus c0mplurium trag0ediarum argumenta narrantur. Sic Euripidis Phoenissae eandem tractant

sabulam quam Aeschyli Septem c0ntra hebas, pr0l0gi

Vero major par narrat argumenta trag0ediarum Aeschylearum Lai et Oedipi quae cum Septem trilogiam es sciebant. Habemus igitur in Phoenissarum una tragoedia totius tril0giae Aeschyleae argumentum') Quare

λ Offendit in Phonissis et in choricis et alias saepius repetita mentio Sphingis quartamne etiam tetral0giae Aesehyleae partem quatenus liceret Euripides intexere tragoediae suae v0luit Τ

48쪽

eum stertas prologorum illorum causa invenisse nobis videanuar, ad universam uripideae arti rationem respicientes coneedere coacti erimuS, necessarium fuisse

illud prologorum genus, certe Xpeditissimum tragicae artis instrumentum, quod cum actionis effectum tragicum non imminuat, immo augeat, quo jure damnabimus 3 Addamus jam hoc l0eo, cum de Xordio OV tragoediae induet l0cuti simus, etiam de Xitu tragoediarum Euripidis pauca die autem Euripideum illum deum e masthina. Quem cur Aristophanes non irrisit ut alia 2 Inspiciamus iterum tres illas tragoedias Fabula elopidarum cum Xhiberet matricidium Orestis de quo recedere On potuerunt poetae, eschylus Orestem quasi instrumentum της illius in Pel0pidarum genus dominantis posuit, impulsum insuper oraculo ad impium lacinus. Sed cum poetae pio minus grave Scelu matricidii esse videretur, quam ut inultum esset, reStem acriter punitum postremo per de0s p 80 liberatum finxit.

Sophocle ver0, quae erat ejus opinio justitiae divinae, matrididium illud ut justam impietatis Clytaemnestrae

p0enam p08uit Electra cum Ore8te non matrem occidunt, sed patris interfectricem, sancti matrimonii proditricem matricidium illud pro legibus et divinis et

humanis justissimum perhibetur, ut nulla neque a diis neque ab hominibus immissa poena interfectore Sequatur Euripides vero, quippe cui matricidium tam

exsecrabile scelus 88 Videretur, quod nullo modo eX-cu Sari 08Set, deos arcessivit, qui certamen officiorum componerent. Nam perSonarum mores non ita snxit,

id qu0d fecit 0ph0cles, ut matricidium quasi nece88aria

49쪽

c0nsequentia rerum et morum evaderet. Atque illo vitio multae Euripidis tragoediae laborant; multarum enim perSonarum prima parte agentium mores tam ambigui faeti sunt, ut apta nodi soluti non exsistat. Sic in Electra Orestes et Electra a necessitate prorsus devicti Viderentur, nisi deorum per Sustentarentur. Atque in hac maxime re uripide S0ph0cli 0stponendus St. De qua re m0 plura dicemus. Itaque saepius adhibere deum illum e machina coactus erat, qui implicitum nodum sua potentia magis dirimeret, quam S0lveret. Est igitur etiam deus ex machina Euripideus nece8Sarium artis ejus tragicae instrumentum, per quod diversam a vetere tragoedia in sabularum tractatione rati0nem auditoribus perspicuam redderet. Atque etiam illa solvendi nodi ratio, sicut prol0gorum adeo in OBSUetudinem tragico vertit, ut adhibere Vellet cum n0 esset

opus. Ut in Baechis. Qu0 artificium cur Aristophanes n0 irrisit Scilicet non licuit ei, id quod nobis, illam dei introductionem vituperare, quippe quae qua8 pie

Servare deorum fidem videretur. Ε maj0re petulantia invectus est in pers0na tragici quae ut illam machinam adhiberet poetam c0egerunt. Redeamus iterum ad tres illas trag0edias. Apud Aeschylum et S0ph0elem etiamsi misera tatur conditione Electra, tamen Euripides multo longius pr0gre88u8 8t, cum in infimo vitae loe degentem eam singeret Gaudebat enim in e0, ut viro et semina D0biles rebus adversis asstiet0s habitu miserabili in scenam produceret, scilicet ut misericordiam spectantium c0mmoveret st Iphig. aur. 11184qq.:

50쪽

Quod cum a vetere tragoedia prorsus fere abhorreret non enim huc reserri potest Philocteta, comicorum eum m0viSSe risum n0 mirum est Praeter alios

locos insignis est Acharnensium ille a versu 10, ubi quasi catalogum miserabilium heroum c0micus assert, cum Dicaeopolin ut vitae discrimen fugiat uripidem panno trag0ediae rogantem singit. Quantum Ver risum Arist0phanem Spectantibu moViSSe putemuS, cum Euripidem ipsum pannis Menelai sui tectum in cenam protraheret Thesmoph. v. 871 sqq. Addamus ad hos locos an . v. 1063 sqq. ubi Aeschylus Euripidem ακιοσυρραπχάδην irridet:

ἀλλὰ ψακίοις περιειλλομενος κλάει καὶ φησὶ

πενεσθαι

Est astiquae comoediae specie ludentis seria tractareremque publicam capessere. Confugit igitur ad miseriam rei publieae Arist0phanes ut Euripidi resp0nderet. Quid enim respondere potuit Euripidem ut miserie0rdiam commoveret et p0puli dem0cratici gratia quippe umma