Jacobi Cujacij J.C. praestantissimi Opera omnia in decem tomos distributa, quibus continentur tam priora, ... quam posteriora, ... jam a Carolo Annibale Fabroto J.C. disposita .. Tomus sextus vel tertius Operum postumorum quae de jure reliquit contin

51쪽

3s Commenti

esse in acti e publiciana, qui nune eam rem p ssidet

etiamsi ei priori tradita non sit esus, inquam, potiorem esse causam, quam alterius , qui adversus eum agit actione P

bliciana, etiamsi ei, qui agit Publiciana. niori res tradita sit. Haec est sententia Iuliani: a qua tamen dissentit Neratius, qui fuit diversae scholae. Neratius enim hoc casu potiorem saciebat eum . cui priori res tradita suisset, etiamsi nunc cum agitur Publiciana , eam rem non possideat, in ea res, sinitis act. em . Sed verior est sententia Iuliani,ut Ulpianus ait in L s. y duo,s , quae servatur etiam in pia gnoribus , id non domini, qui potiari in sit hah. de co

gruit omnino regulae iuris . in pari causa meliorem esse conditionem possulentur Nam ubi suum quisque vendi. torem habet, par est utriusque emptoris causa. & in sua quisque emptione . de possemone intelligitur esse prior . qui posteriorem . vel anteriorem nullum habet, qui emeis Brit ab eodem. At dispar causa est, si ab eodem rem em rint senaratim, di acceperint, quia in re emenda . de a cipienda alter altero prior sit. necesse est . quae distinctio

summe notanda est.

Ad L. III. si uiuasnpetat. Qui cumrtictum tradi vim Mi ex ea a Arammi laesui in ti v habere tangs tempore. quantus initime Cui factus esset missurus eum fuerit: actionem ad

restituendam eum habere non debet. Es eium agrarum, plus stiria habere eos. qai possessonem daniarat Uus ructus, non etiam dominitim adepti tini. Post hae de vindicatione servitutum Me libro tracta vit Iulianus. Et quia servitutes aliae sunt personarum, aliae rerum, L i. de sebitis. Himum quidem de servitutibus Cpei sonarum, puta , de vindicatione ususti us . si quis usumfructum vindicet, vel alii neget in I.3. Uinfruet petat. quae est ex eod. libro. Cusus legis sententia his est: Si eui relictus sit fundi usushuctus per fidei commissum . di traditus ab herede, puta si heres eum in fundum induxerit utendi fruendi causa , hoe genere eme ususfructus legitia me eius factus non est et quia fideicommissa ex jure civili non proficiscuntur , ut Ulpianus ait. lib. Met. rerol. iit. de M leo in n. Quod confirmat etiam l. 1s. ia de cu'. . Et ex eo quidem sequitur, Iure fideicommissi propri

tatem ususseueius non acquiri, sed possessionem tantum . . ut , sive nommim Iulianus ait in hae s.secundum quem . & in l. r. ins de litur. acquisitum ex causa fideicommissi dominium. id est. domanium possessionis, non dominium ptrarietatis.verum ut bonorum possesiorem a

quem ipse fecit praetori in omnibus loco heredis legitimi habet, h1. dis hono possess Ita fide ommissarium. aut rei .

vel juris per fidei minissum relictae, relictive possessore quem ipae fecit, iurisdictione sua conservate aeque eo e vati ac tuetur, ae dominum, id esti proprietarium iunde.&morie fidei commissarii, de capitis deminutione usus&uctus exstinguitur, G. o. in L . P s. mod visus'. a tr. Ehsinguitur etiam,vel amittitur usus fructus in usu fideicommissarii, id est, fideicommissario non utente usu fructu per modum. & tempus et quam rem nec ita amisso usufructu, ad restituendum sibi usumfluctum tempore amissum ubiam actionem habet e alioquin plus juris haberet possessor,

quam dominus usussuctus e plus fideicommissarius, qui possessor tantum constituitur usustructus jure praetorio ex causa fideicommissi, quam legatarius, qui dominus fit uti nfructus sure civili, quem constate non utendo amittereti sumfructum. Hoe vero esset absurdum . de inelegans. ut plus iuris haberet possesior, quam dominus usu ructuse dominium usus fructus dicit in hae L3. ad diseretionem possessionis. Alibi dominium usu istuctus dieitur ad discretionem,& a ratis r. in proprietatis.Et hic sussciat ad L3. Ad LUtifrui. vae .lit. F.Utrum autem adversis dominam tantaxat is rem actio tis fructuario eo erat . an etiam ad--rsu Pemvis possessorem quaeriturai stiliantis lis. Digere ferigit , hane actionem adversus quemvis posse Mem ei rem Vtere . Nam ct fi fundo frutario ferus ut debeatur, fru-

Itiarius non feret tusem sed tisumfructum vindore debet aiversis vitius fundi domistim.

A T Erem de hoc resertur de usufractu in l. s. g.titrem. sv tisti irin. petat. vindicationem ususfructus dari istu

fructuario , non tantum adversus dominum fundi fractu a

rii, sed etiam adversus quemlibet possessorem,si prohibea. t ut uti fiui , exemplo scilicet vindicationis . qua quis ' prietatem suam esse petite ut huic vindicationi parit possessio adversarium Cuemcunque pessessorem , ut ait Iani ea , c. de alienat. ivd. mmanda catiss. Dct. Ita de vindicati

ni usustructus 'ssessio parit adversarium quemcunque possesiorem, qui prohibet fructuarium uti frui. Id comprobatur etiam hoe argumento, quo Ulpianus in d. f. titrum, sultum it Juliani sententiam et quod ii servitutem fundo fructuario landus vicinus debeat. veluti iter . vel actumqua fructuarius uti prohibeatur a domino landi via

cini. fructuarius adversus eum . quamvis non sit aeque dominus fundi fructuarii, usumfructum vindicare potest rquia pars usucructus esus servitutis usus est et atque ita . qui servitute fructuarium uti non patitur eum uti hui . fructuatius . inquam , usumfructum vindicare potest .

non servitutem ipsam , ut ait in s virum, ex sententia, ut censeo Labeonis. de Nervae ex Li. in princ eod. iv. non ex

sententia Iuliani. Iulianus enim fructuario prohibito , uti servitute . servitutis vindicationem dabat. i. r. Is dem suis liantis, dae rem f. I r. de novi oper.nunt. Itaque quod ad Iuliani vim turam subsicitur in iras.tiaram . riam eo sunda fructuario (haec sunt verba servitus deleas- , Irtictvlarius non serviguum, sed Cumructum vindicare debet adversus Melai fundi domuntimi proculdubio, id est. ex nota. Marcelli relata initio Li s ustis'. petat. qui quidem Marcellus a

uievit magis Labemis . di Nervae sententiae . Mareellus .aulias . Mauricianus, & Scaevola notas ad Iulianum scrip tunt: merito autem hae in re notatus Iulianus et quia usust uarius fundi vindicationem non habet. sed usu fructus tantum: di absurdum est, ut cui non comitetit vi

dicatici landi. ei detur vindicatio luris fundo debui, puta servitutis. Et haec de servitutibus personarum . Ad LXXXII. De servit.utham praed. si aedes mea feraiant aedita, si ii Thai ct aedibus Pagia Marati re aliivis assise re mihi licea eo a Titio pretario petierimini auitis io Ierem: atque ira per staturum tempus aegiscatum Misero e liber a

rem adversvis utibiivm Maevium cisapiam: non enim una fer res Tisio, er Maevio debebaeur, sed si . Artvmentum

rei praebet. qtitas aegre ex hos mittitem nubi remisisset, ab

eo sila liberaret, Iero nihilominus serviatium deberem. Ad,Lihertas servitutis Uticapitur . s ades possideam- .stuare s is, quis altius ad earum habeat, ante sivi tam remissus ades pos re coeperit integro saevio tempore libertiem sinapier. Nasura enim servuisum ea es . vi possideri non

possim et sed inιel vivae possessonem earum habere . Pi

ades pesset.

DE servitutibus rerum, id est, praediorum urbanorum,& rusticorum est l. 32. edi i . de servit. ti .praeae Lex allat et in principio, des Primi verbi gratia debui sie aedi-hus Secundi de Tertii servitutem altius non tollendi , ct a Secundo Primum Merario impetrasi e . ut sibi per eum liceret aedes suas altius tollerer de stiente vel ignorante Teristio eundem Primum bona fide, de iusia ex causa tanto tempore aedes suas altius sublatas habuisse . quanto libertast

servitutis usucapi potest et de usucepisse igitur servitutis lia

hettatem adversus Tertium e adversus Sciundum, libertatem servitutis non usucepisse , quia precario tantum Secundus ei concessit, ut aedes altius te terete quod quidem preeatium . quandocunque libuerit Secundo revocari po- test, Lyem comm . pradior. & eum . qui precario rogavit . ut contra servitutem sibi liceret altius aedificate, non posse libertatem servitutis usucapere . eo stat etiam ex d.i emotum, ut dixi, adversus Tertium eum usucepisse libertatem servitutis: itaque servitus debita Tertio amittitur usucapione, servitus debita secundo manet incolumis. Duae enim servitutes sunt f eleto unius amasso non est etiam

vidis

52쪽

3 In Lib. VII. Digestorum Salvij Juliani. 38

amisso alterius e netit nee remissio unius en remissio etiam A alterius: argumentatura reinis sone ad amissionem. Ex his vero intelligitur aperte, quod etiam subsicit, ut addat aliquid , quod quamvis servitus usucapi non possit ex lege

eribonia e libertas tamen servitutis usucapi potest . ut I i. s uli. de cura. o usucap. ubi utitur eodem exemplo: si eum servi titem tili deserem. ne altitis aedes meas toltidiem, per stitutum Dissus temptis bona fide aedes meas estius stillaeta habu G. O sce intermissione possedero non vi. non clam, non 'erario, caecipione libertatis Allata erit servitas. Dixi, O possedero, quia , ut addit in hae lege. si nondum impleta usucapione libertatis, meas aedes, quas possidebam ut liberas, desiero possidere, usucapio intcrrumpitur , nee ei, qui pisea easdem aedes Dossidete coepit, accedit tempus . quo ego aedes eas possedi , At altius sublatas habui e Sed optia est hula novo possetari integro M tuto tempore ad usuca- Bpionem libertatis, de addit rationem , cur interrumpaturustieapio libertatis interrupta possessione aedium e quia . i quit , natura servi xium (haec sunt verba ea ess, hi primeri non perint, cum sim res incorporales, aut ivira ineo ora-dia i sed intelligatur posessionem earum habere . qui aedes pol, det, qua in eas possit. Qui possidet aedes & iura de-hita aedibus possicere intelligitur . servitutum appellatione etiam comprehendit libertates servitutum . Contrariorum eadem est ratio. Unde & quila, inquit, ea est mi ea servisv-itim, id ne interpretari licet, quila ea es naIma semiturum, quae debentur vicinis pCediis. & quatum id ago, ut liberagatem usucapram, ut me aedesque meas iis liberem servitu-tabus. utendo meis aedibus, tanquam liberis jam, non tamquam servis.

Ad L.XXXVII.eM.tit. Idemque egris p dustas ades cesserit. IN L3 . eia iit. Iulianus refert idem iuris servati . sive

quis binas aedes , quas habet una contignatione tectas, divitas scilieet parietibus. non textura tignorum, sive quis,

inquam, utrasque aedes , quae una contignatione teguntur,

diversis legarit, uni unas . alteri asteris, sive cesserit inter eivos ex contractu . Denisue idem sutis esse in ultimis voluntatibus . & in contractibus , nempe, ut contignatio illita, it inter eos communis pio diviso . id est . pro regione cidium cuiusque, de legendum est in d. l. 3 . idemque esse. etsi duobus aedes cesserit . ut in lege praecedenti, legaverit, idemque esse, sive legaverit. sive cesterit 3 legendum . inquam , cesserit, non cesserint e cedendi verbo actus viventarium signifieantur di legandi autem , vel relinquendi verbo r.

actus morientium, negotia ultimi temporis. I.f. sv. deses Avit. tali. inframmti. Praed. Ut autem quod est in lege proxima superiore) nihil refert pure utrisque, an sub eonditio. re altera aedes legatae linte Ita nihil relati, cessae fuerint utrisque pure, an alteri sub conditione . quod ad causam

communis contignationis attinet, qua una, eademque amis hae conteguntur aedes r nee enim ideo minus sunt coniumcti te, quod uni sint legatae pure . alteri sub conditione . sulcut proditum est in I.idem , s. idi. de Uer. aterest conjumesos esse re . quibus eadem res legatur, tametsi uni legata sit pure, altera sub conditione. Ad LXXUII. De Servit.praedausi c. si eo imi stindo meo in tuo serviat fundus Sempronianus, ct eundem in eo Meredemevimus, servistit exstingat tire quia par Iri que domi.

ni ius in virosvis fundo esse incipit. proprio meo . ,

proprio itio idem servias, manebit semirus: quia propria sim da per comunem servi tis deseri poses.

HUius legis, quae satis disse ilis est. duas partes faciam:

in priori parte ostenditur, si communi lando meo,

de tuo debeat servitutem viae, vel actus fundus Semproni nus . qui vicinus est, quem ego, de tu nunc in commune comparemus . puta, ut aeque in communis inter nos alci uelandus. cui hic landus Sempronianus viae servitutem cle-hetr Me casu rem paratione dominii fundi semproniani sacta in commune, sine confusione. puta, consulis utrisque fundis invicem et servitutem extingui, nec communem sum

dum in hae specie. eommuni lando servite pom e Grat nee proprium proprio, quia nemini res sua servit, Lin re ram muni . sun titi prox. in posteriori autem parte hujus legis ostenditur contraria ratione, si iundus vicinus serviat meolando ei optio in solidum . di tuo quoque tando proprio .

puta, si meo debeat iter, tuo actum. tametsi in commune comparemus suadum vicinum , servitutem tamen . qua

tuo, ves meo fundo debet, latin exstingui et imo retineri ab utroque nostrum pro parte, a te pro pane mea indivisa , a me pro parte tua fundo proprio. Id ex eo dilicitur. fundus communis proprio, de retro fundo communi proprius sundus servire potes . l. tis pomm . g. i. sv. de servit. l. si qui aedes, fit. Ap. I. prox. Haec dii sententia huius legis. v rum contra priorem partem hiasus legis facit i. 3 . Me th. O DA qui, ades. s. i. ex quibus eicitur perspicue, communem fundum communi tando servire polle . Quod tamen negatur in priori parte huius legis. Et vetum est id emei recte ex illis duabus legibus , communem landum communi fundo servire posse : at non in casu prioris paratis hujus legis , sed in his duobus casibus, qui sequuntur,

quod notandum maxime, & ideo notandum. quod liquido non explicentur a quoquam . Unus casus hie est . Si sum dum tuum, qui fundo meo servitutem debet, id est , sundum tuum servientem meo mihi communicaveris. & vicisi sim epo quoque fundum meum dominantem, id est . euitutis servitutem debet tibi communieavero . proculdubio ita fit, ut fundus , qui nune communis est inter me, di te ae olim suit proprius tuus , serviat pro parte fundo olim meo proprio. hodie communi inter nos: quia post communicationem tandorum, servitutem, quam olim mihi debui . ili. retineo pro parte indivisa e servitus ab initio aequiri, vel imponi. vel imposta remitti, aut adimi pro parte non potes , hoe est verum . at retineri potest pro parte . Hie est casus propostus in d. l. si qtiis aedes, s. i. Alter veto casus Iroponitur in I. q. vntis ex sociis itis. hoe rv. si sindus meus: tuus fundus tibi invicem serviant, meus tuo debeat iter,

tuus meo actum . & communi. emus invicem utrumque

fundum . ne quoque fit, ut fundus communis communi serviat eadem ratione . quia servitutem . quam olim mihi

debui ui in solidum, hodie retineo pro parie tua. & vici cam servitutem , quam olim tibi debui in solidum . tu hodie retines pro parte mea . Servitus pro Parte retineri, non etiam acquiri potest . facilior est retentio, quam acquistio , Pt l. i. in princ ins de pignori de ubi retentioni locuses, vel pro parto, certe consutioni in totum locus non est, conlusoni contraria retentio est . Caetetum ab iis duobus casibus, quibus accidit, ut surdus communis fundo eo

muni serviat per partes, longo diversus est ea ius, qui priponitur in priori parte hujus legis . Namque in casu prci posito priore parte hujus legis, non dique potest, ut illis

duobus casibus servitus retineri pro parte e quia ibi cum haberemus communem landum dominantem , cui vicinus sundus Sempronianus serviehat, landum istum vicinum Sempronianum in commune redemimus , non possum propat te tua in eo fundo retinere servitutem . quam mihi ante non debuisti i de vice versa. non potes tu pro parte mea in eo lando retinere servitutem, quam tibi ante nulla debui , & ubi retentioni loeus non est, necessatio sequitur consusioni locum esse , quo genete servitus extinguitiir equaeso . quid est retinere partem p Certe ex eo iure, quod in solidum mihi ante debuisti propter tuum fundum . paristem retinere pro indivise r atqui tuus non fuit . vel meus landus ille Sempronianus , qui serviebat fundo communi inter nos, sed suit Sempronii, & Sempronius desit fundo

nostro eommuni debere scis itutem. abalienato, sive distracto nobis in eommune ementibus fundo suo. Necesse esticitur hoe casu confundi servitutem e quia utriusque nostrum par ius in utroque fundo esse crepite atque ita eoenithoe calu longe aliter . quam duobus superioribus, ut sundus communis communi non serviat et scut nec proprius proprio: quia nec tune occurrit ulla retentio patiis. Et ita

53쪽

ra addas mel, in aedes itias phthidium immittereio postia, Aie hiente ex ratio emptionis immissum haleam e sitiam, an ex hac ratio . actione quadam, vel exceptione tuentas sim e Respondii viroque atietilio me usurum.

SI certo pretio a te servitutem emero stillicidii immittendi . puta . ut mihi liceret stillicidium immittete invides tuas, tu nondum mihi servitutem iradideris, sive cecseris . sed te sciente , & tacente ex causa emptionis immi

sum stillieidium habueror pto eo est. ae si tu mihi cessissesset vitutem stillicidii immittendi et patientia tua . de taciturnitas pro traditione habetur, ut I. 3 3. I. i. ins de ad r. posses. La. Ood iij. Itaque mihi adversus te vindicatio seris vitutis competit per actionem consessoriam . s me prohi-heas immissum uillicidium habere et de multo magis cpmpe tit mihi exceptio, iuxta id, quos dicitur, cui damus actio. BDem. & cxceptionem competere multo magis quis dixerit. . I. s. is autem . ins desuper se mihi, inquam , exceptio competit, puta si tu agas negatoria. ius mihi non eae stiDaieidii immittet die Hoc enim modo agentem te repellam , posita exceptione doli mali. Ait . est te sciente ex ea a emptionis immissum habeam e ex causa emptionis: Ergo titulo opus est: Nam si immissum habeam sine titulo . sine causa, ex qua mihi jus hoc obtigerit, nihil apo . Denique titulo opus est , quod S in usucapione servitutis re viii verissimum est et ut in usucapione corporis . ita & in usuc pione servitutis titulus requiritur, quod tamen quidam iacis pant . In usucapione servitutis titulus requiti ture sed non etiam in usu longi. de diuturni temporis, quia vetustas pro titulo es , usus longaevus pro titulo est, hici iure tit. l. i. g. Loe hiat. de mi., inhplum arc. tapparet, de uinis . pri v. CAd L. XXII. De Action. empti, & venditi. si in qualitarias di venditor menitivi su . non in modo ejus, ramen tenet hyemptorie Tone enim dixisse eum , quinquaginta ingera esse

vineae, O qui vagineta prati, di in prato stas invexiri: esse

tamen omnia temtiis rugera.

ctum, date. vel reddere talionem: verbum dandi etiam reddendi fignificationem habet . de contra verbum reddendi etiam dandi passim in iure . His autem verbis . si ptimo, &tertio rationem reddiderit de hoe in . ut reliqua solvat, quti invenientur esse in reliquis. Denique ut parem rati nem saetat, L 3 i. eod. tu. tatim servus . de condit. O demonistrat. Lis. I. Me quaestio. de mamm. tectam. Et rationem

uidem statuti her, id est . servus ille . qui manumissus euib illa conditione . rationes reddet primo , & tertio tam tum, ut conditione statvlibertatis cautum est rat reliqua solvere, si qua sunt, non tantum primo di tertio debet, sed etiam secundo, & quarto pro hereditari ii portionibus et ac proinde omnibus heledibus. etiamsi omnes in conditione reddendarum rationum nominatim non sint . Rationumdatio, etiamsi sui am semper hahere intelligatur laecuniae reliquae dationem . aliquatenus tamen a reliquae pecuitiae datione abesti dantur rationes heredibus nominatis in con ditione . dantur reliqua etiam non nominatis in conditi ne . Ponit autem Iulianus hane speciem . si forte cum tractaret de petitione heleditatis , de qua proculdubio tractavit etiam hoe libro . sicut in praecedenti, de seq. Nam in petitionem hereditatis venite constat.quod servus sub co ditione dandae . vel reddendae pecuniae, testamento manum

missus de peculio heredibus dedit. L od statvliberi de inor

In Lib. VIII. Digestorum SALMI IULIANI

RECITATIONES MI AMNES . Ad L.UII. Si pars her. pet. Non possumvis consegia per hereditatis petitionem id. od familia erit undae ivdacio cons Pimum vi a commutione discedamus: eram ad eicium juditis nihil amplitii pertineat . quam tit partem hereditasti pro in di, o retalitii mihi jxhem.

Comment. Jacobi Cujacij

FUit ea lex non ita dudum a nobis explicata sevit & emtus titulus de actionibus empti. ideo ero brevior in ea enarranda . Et est ea sex de venditore , qui mentitus est in qualitate fundi venditi, non in modo uniuersi fundii puta, qui dixit, in fundo . qvim vendebat, esse vineae quinquaginta iugera, & prati totidem, cum essent in vinea quadragilita tantum, in Plato sexagintae convenit modus. sve ni metus superum in universo e quoniam utut sit. vinea. & Dpratum effetunt centum iugera . sive in vinea sint quinis quaginta. in prato totidem . sive in vinea quadrae inta , in prato sexaginta et sed non convenit per omnia qualitas su di . quae dicta est e quia non tantum vinea, quantum prati in stando eur Ideoque eo nomine adversus venditolem en pirati est actio ex empto in id, quod interes, si ea res fraudi sit emptori . I. 3 . eodali. Hoc vero videtur Iulianus a commodasse ad servitutes, de libertates praediorum . quae &ipsae qualitates praediorum sunt, I Al sviati errae adferuli. a ii. ita ut si fundi venditor dixerit, partem dimidiam sum di debere vicino servitutem viae, partem alteram esse optimam maximam id est. nulli de re servitutem. & amplior dimidia inveniatur esse ea pars , quae servitutem debet e dem exemplo . de arsumento. aequum si etiam hoe casu

emptori ex empto actionem dari quanti interes. LAd LXII. De Statu liberis. Si Pili testamento libratagem a ceperia sit randiιione . se rationem dederite debet pro her dilaria parte hereditas reliqua severe . etiam nomina quorundam heredum mi in conditione postra.

ULtima lex huius libri est Li 1. destin theri cuius odi

cies haee est . quam male apponit vulpus . Quidam quatuor heredes instituit . primum, secundum . tertium

quartum ex paribus , vel disparibus partibus . nihil reseri.& seruo actori, dispensatori ve suo libertatem dedit sub haec ditione , s ptimo,& tertio hcredibus tuis rationcm revissiderit, vel deserit, ut legitur inflorent. Utrumque in tot

LIBRO vli I. Digessorum Iulianus no nihil tractavit

de petitione hereditatis . S de rei vindieatione e de quia petitio hereditatis mixta est actio . in rem scialicet. de in personam, L . cde petit. heres. ei adium xit alias actscines mixtas, puta. finium regundorem, familiae erciscundae. communi dividundo . quae , similiter cum reperio ales praestationes continente di docuit etiam quatenus

distret petitio hereditatis ab aetione familiae etcise. id est.

hereditatis dividundae , qua in re potissimi im consumeturhare hora . Ae primum quidem sciendum est. actionem iam miliae recit. esse de dividenda . & distribuenda hereditate communi inter coheredes, di communione dissolvenda aris

bitrio iudieis. ita ut ex pluribus heredibus quisque partem suam habeat pro diviso . Petitio autem hereditatis non est de dividenda hereditate . sed de restituenda cuique heredi parte sua pro indiviso. vel heredi ex asse . de resiluendo ase i hac petitur . illa dividitur hereditas. l.2s. ysen. de re taberes. Et hoc est, quod ex hoe libro eleganter pros' nitur in L . si pars hereaepet. At sunt & aliae differentiae imter petitionem hereditatis actionem familiae eresse. haec

mixta . svo duplex est actio. non tam quod sit & in rem. in personam . quam quod etiam in ea unusquisque her . de rei. & actoris partes sustineat. LE in familia, Lia-ier, siqui familia, s L erisse Lit. D retvia. Duobus m dis dicitur actio mixta . quod si de in rem . de in pers nam.& quod in ea utraque pars Moris & rei panem a trutro ue modo mixta est actio familiae erciscundae . petitio hereditatis altem tantum . nempe quod sit & in rem . & in personam: qua de eatio. S petitio hereditatis possessisti non datur . quia possessor reus est , non actor . actio familiae etciscundae etiam possestari datur, ut de communi dividundo actio, i. heredei . s. qu nitidi . famLeresse. I pem comm di vid. quia in iis sudiciis . qui reus est. etiam actor est i item qui agit petitione hereditatis. negat possessorem heredem esse ulla ex surte . vel negat heredem esse ex asse . qui agit famili* erciscundae fatetur adversarium coheredem esse a

54쪽

ei In Lib. VIII. Digestorum Salvij Juliani. gr

Ae postremo si postideam totam hereditatem. de negem te. qui mihi eontroversiam hereditatis saeis . heredem esse ulla ex parte . potes quidem in ine agere petitione hereditatis, sed non etiam familiae erciscundae . ne praesudicium fiat petitioni hereditatis, cui nullum judicium anteferti subtest rhoe tribuitur masessati centumviralis sudicii, Li. in faride pesu. heres. Li. sa heresse. Et hoc sane magnum, delatum inter hanc , di illam actionem diserimen iacit. Ad L.Li. Familiae erose. Furitas , qui dotis nomine socero tradittis fuerit, ctim socer filium ex aliqua parte heredem inisistitierit, per arbitram familiae reci evndae praecipi ita debet, in ea eati a filii si, in q a sutura esses, si dos per praecedito,nem legata fuisses: quare fractas post litem es t agam perte pii ad eum redivenes sinit hahi a rasione impensarum i i livero ante ligem congestatam percepti fueram aequatiger ad omnes herede, pertinebunt . ct impex artim ratio haberi deberi quia n litis castis inservenire potest . Di hae genus deduis e uota, impediat.m Si de alia differentia , quam hoc ipso libro Iulianusto ptoponit in I. i. in M. fa L ercis. ideoque finis omnino coniungendus est cum l. q. quam proxime reposui- re uti sed priusquam differentiam exponam . enarrabo quae praecedunt in d. . i. Filius lam. a patre heres institutus ad

sectis aliis coheredibus , in judicium familiae e rei seundae dotem uxoris sum quae patri suo tradita est, praecipit perinde , atque si ei a patre suo per praeceptionem legata sui sit, ut Let. codasd.iis. Id filia . Rhoe amplius , Ap. Me tit. Ergo praeeipiet eam dotem cum fructibus perceptis post Iitem contestiram judicio familiae etesic quia & fructus Clegatorum ab eo tempore debentur. LI. r. q. Cod. de tis r. in fruti. gerat. Et quia ab eo quove tempore onera ma crimonii , quorum pensatio consis it in fluctibus dotis, . . in 'ine. de j re dor. I. ro. Ceod. ad eum solum filium spectanti fructus autem percepti ante litem contestatam. aequaliter, ut ait. vaM e tamen sie est accieiendum. &Pro rata ad omnes heredes pertinent, quia & interim de communi pecunia onera matrimonii sui sustinet filius. Maee est vera ratio sententiae hujus l. Porro, ut addit, fructus dotis ii eae intelliguntur, qui deductis necessariis im-

Isensis factis eorum fructuum suaerendorum. redigendo rum . de conservandorum cauti supersunt . Mi Lytictus, se . matrim. id a domino . s. tim de petii. hered. i. quod in f,-eras , de visur. I. . de operaberi. ade t imperibum cense

tur esse desiderium eius , qui fructus sibi restitui. vel qui DFructus percipere deliderati non habita ratione impensarum, quae ipso iure fructus minuunt. etiamn factae sint a malae dei possessore, L3 i. de rei vinae Nullus etiam casus hoc loco dicitur intervenire posth, qui hoe genus deductionis impediat: quod aetate Iuliani certissimum fuisse opinor. per-yetuam scilicet fuisse hanc regulam, nec ullum huius reguai vitium exstitisse, ullamve exceptionem . At postea comniationibus proditus est unus evius valde singularis. quo fructus testituuntur non deductis sumptibus factis redigenis eorum fructuum causa e puta, si quis fundum rei pri alae principis emerit, dempto canon: sive dempta pensitatione solemni, Lxu. c de sisti ei pris. M. it. Ad haee observanetam est, quod de gloss. solum notat recte , tameis, hoe loco Ponatur, filium a patre heredem institutum ex parte, idem xamen esse dieendum etsi fistus fuerit exheredatus . nempe IUt dotem praecipiat, cum post mortem patris onera matriis monii eum sequantur e ut, inquam . dotem praecipiat iudi- eici familiae inciseundae, stilicet utili, ncin directo . Nam de Uttici reddi constat inter heredes,& exheredes , si quid stinooes exheredes exhereditate praeeipere oporteat, Li. scisti Hai sup)hoe iv. i. i. s.cessus. de dot radet. Ad s. Si ego a te hereditatem petere vellem , ta mecum fami

Liae recinunda agere, exeava utrique nostrum mos gerendus

est . Nam si exo totam hereditatem eosdeo, in te ex parte dimidia heredem esse confiteor , sed a moereti ohe es cedere,olor impetrare debeo familiae retiscunda judies mi Dia adiis ire dimidi inser nos hereditas non potest. IIem si iv jactam

e fam habes propter quam per heressitatis petitionem poeius, suam familia erra unda j dicivm Meteilum dis babere velis: tibi Dogae permittendum erit hereditarem petere . Na nqviae sam veniund in hereditatis priuionem, quae familia erisciscandae iudicio non dia etini rivetarii s era debitor heredi-iarius sis: stissicio famatiae erciscundae Asa consequeri, id, quod dastincta destile per heressitatis petitionem consequeris. IN hoc Faessenditur subtiliter fieri posse , ut uno ex eo heredibus agente petitione hereditatis . possessor vici lim agat adversus eundem sudicio familiae erciscundae , ut puta , si totam hereditatem lmssideam , de fateat te esse heredem ex Darie dimidia (secus si negem , ut dixi paulo suis pra) necdum vero discedcre a communione velis . ego cupiam discedere , id est, hereditatem dividi, tu mecum agere potes petitione hereditatis, de ego de dividenda li reditate tecum familiae erciscundae . Fieri etiam posse , ut duo inter se mutuo agant petitione hereditatis, ut puta si quasdam res ex hereditate tu possideas . qualaam ego . &unusquisque nostrum sibi adserat partem dimidiam eius hereditatis et potes tu a me . N invicem ego a te hereditaritem petere, ut Li. s. posessor . s pars heredit. pes. Linger me . de except.rei suae Quo genere actionis eentumvir lis nonnunquam agere utilius & expeditius est, quam judicio familiae erciscundae quia ut ostenditur in fine susus leo quaedam vehitini in petitionem hereditatis, ut puta nomina . id est, quae defuncto debebantur. LIJ. s.tiis. Siseq. de peis ere quae non venitiat in ivdicium famerci . quia ipso su-re, id est, ex ir.tabul. inter coheredes nomina cresa(ut tr.

tabulae loquebamuro sive divisa sunt pro hereditariis portionibus . I.1. star. IIeredes , s. r. hoc iii. Lea, quae, eteod.tii. Nam quod dicitur, quae peti possunt. de dividi possunt.

habet iii iis, quae ipso jure divisi sunt, ut puta in nomini. bus . Est enim plus quam manifestum nonnisi indivisa divisionem recipere. Igitur ex fine hujus l .elicit ut haee digearentia inter petitionem hereditatis, de actionem familiae et .ciscundae, quini in hane divisa non deducantur in illam deis ducantur: sicut e contrario statim adjecerat Iulianus . quod habemus in L . si pars bereae per. in petitionem hereditatis indivisa non venire . ut dividantur scilicet. Nam & divisa veniunt.& indivisa, ed non ut dividantur et tu familiae creiscundae actionem omnino venite indivisa in his solum ut dividantur. Ad LIT I inium refundorum . Jud citim finium retundarvinmanes: quamvis socii communi dividundo egerint, vel alie naverim stin m.

HIE e lex docet fundo communi diviso per arbitrum

communi dividundo, aut vendito ex consensu socio rum . iudicium finium regundor. si fines turbati dicuntur, permanere adversus ficios , qui ex uno lando communi duos secerunt fundos, vel 'uorum sociorum uni totus fundus adsudicatus est . vel adversus emptorem fundi comis munis e mutatio dominorum non mutat causam actionis finium regundore me nimirum . quia haec actio sindorum

magis,quam personarum propria est. L sin aliter er 'non sitim, hoe ih. Is qui e m. in . comantavid. Quamdiu igitur fundi adfines manent . tamdiu etiam manet inter amnes , id est, vicinos actio finium regundorum Ad L XXIV.Communiat vid. commanis serrari s ex re alieritis dominorum ad deria. nihilominus tam ne id reis . Sed is , ex cujus re ad deum sareis . eo tini dividuvdo taleis eam summam preciprie potes . quia Mei bonae eon-venili. M tinusquis e praeci tim taleas, quod ex re estis servus adquiserit. Adjs.Cum agere tecum coram hi dividxias velim . panem tuam Titio tradussi, rum Iandi iudicii e fa . teneris mali praesoria actione, quod fecisses. ne ieram commmi diνitando

agere Aris

IN hac lege proponit . quod servus communis acquirit ex re propria unius ex lactis,id non fieti proprium esus.

55쪽

exmna ex re , sive pecunia propria id comparavit. sed fieri

commune omnium . I. 1 . ins de Ripulat. Irem videlicet pro partibus dominii, quas in servo habente quod si fit con mune omnium . ergo venit in sudicium communi clividundo et verum non ut dividatur , sed ut in eo iudicio quia honae fidei sudicium est o sicut hona fides exigit. is,cuius ex re id acquisitum es. id praecipiat. antecapiat . quam proce

datur ad divisionem caeterarum rerum communium , uisque id praecipuum sibi haheat . N retineat. nedipe ita, ut

iterum dicam , ut deducto . S excepto eo cateratum tan eum resum communium distributio sat . I. communis . ins

de aeq. rem dora. Ubi Gaius hac ipsa lusiani verba usurpat. Praecipuum vox est propria Iurisconsiliotum . Sidonius Apollinaris d. episelartim e uitidi inquit. deberi illi quodam , tii Jurisconstitii dicum, praeripui titias . quae vox etiam in idiotismo nolito recepta est. Ac praeterea iudieio etiam pro socio is , cuius ex re servus communis aliquid aequiti. vit . id totum reciperare potest. L et S. s. i. iusde stipulas.serv. Sequitur in hac lege . eum agere lectim commtina divisundo vellem . Sc. cum agere vellem communi dividum

do , ii socius meus partem suam alienaverit pro indiviso . huius iudicii mutandi. Ad evitandi causa, ut duriorem . vel iei in rem mihi adve sarium opponeret . qui me in licio ratione tacite vinceret, ob eam tem tenet ut mihi actione in factum in id, quod intensi ex edicto de alienatione judicii mutandi causa saeta i a UD Oict eonire ira tran Dorii ) Cujus fluidem aetionis formula haec proponitur

hoc loco , qtiod fecisses, ne lectim communi dividundo agere-rtir , ut in l. s. c.de trans . quod paser e vi, ea raror tibi da itis negotia tua tigerit. Age, inquit, ram Geminiano: Qua vero actione 3 id eri . actione negotiorum gestorum e unde subiicit . hae actione . quam tamen ante non nominaverat,

sed formulam tantum proposuerat . quod pro nomine est rdi sie in I. uti set. ins de except. Pod temnia os homi vim illum expromissa m. qui recti ius es . formula est actionis, de l. Traetor sue dicastiri de injuri (-d tu veneatim dicti homini, occidendi eati a. l. ias. in h. de precari em Lyen. communia praeae q od precaria hales . dolove mali, quod addendum ex I. 8. s. iat. de precari fecisti . quo minus habere . formula est precarii interdicti . , smiliter apud Paulum a. Sentent. tit. g. quod cum disci lis eortira, qui os Livii, vel tabernis praesunt , confriatam est, ct lib. s.titui .in si quod prodendae libertatis causa famon es. Idein demo sita tot in orat. Ciceronis, de in epistolis multis locis . At pergamus ad reliqua .

Ad L. XXXV U. De Rei vindieat. Itiliavius lib.8. Diresseri-hit. Si in aliena area dedi assem, evitis bova fidei qMidem emptor stili verum eo teratore aedificavi. quo iam sciebam alienam . Midemcis . an nihiI mihi ratescio proru : ius fimie Diae dicat prodesse de damno Duillio . Thio amem hiae

exceptionem non prodesse a nee enim dei it jam alienam rectitis aedificitim potiere . Sed Me ei concedendum es , tis sane

dispetidio dodiim area siliat aedificium . quod posuit. x hoe libro R. refert etiam Ulpianus in L 3 . de reia o iuvdic. honae fidei emptorem qui in area aliena, quam ignorans emit a non domino . aedificium imposuit eo tempore , quo sam sciebat alienam aream, alienum solum esse. mpensas aedificii a domino rem vindicante retinere, & servare posse . onposta exceptione doli mali. Haec primum fuit sententia Iuliani: Nam S si initio seripserit, satis dissidenter tamen . nempe usus hoc verbo ( uidearatis exceptionem doli mali non prodesse mala fide aedificanti e tamen addit mox hune modum , etiam dubitanter Aristotelico more t nisi sorte quis dicat . prodesse exceptionem de damno sollicito ) quoniam benipnius est ex damno ali

no . puta ex damno aedificatoris dominum arear non lora

pletari . l. plane . Dp. de pelv. herid. ac proinde aediseatori plodesse exemtionem doli mali r & tamen Ulpianus eo eludit in I. 3 . ei, qui mala fide aedificavit in solo alieno,

ad servandas mercedes operarum . S ad servanda pretia materiarum . non prodesta retentionem aediscit . quam inclusat opposita exceptio doli mali: de hoc tantum ci Per mitti , ut tollat ex ediselis. quae tolli possunt sine detrimento ipsius rei . ut l. domvim . C. de rei tanae maxime in agris ut addendum censeo non etiam in civitatibus . quas aedificiis exotnari publice interesi r aut certe , quod est verius . tune maxime vera est sententia Ulpiani , cum dominus non habet . unde impensas aedificii solvat , cum dominus aliunde impensas solvere non poteti, nempe ut hoc casu. qui aediscavit, tollat ex aedificio quae tollere potest sine detrimento teli vel si dominus impensas aliunde

Cluere possit : ut impensas retineat per exceptionem doli mali . sicut in bonae fidei possessote ploditum est, i.in stim

stitui possit. idem esse hae in re sus bonae fidei, de malae tadei possessoris . ut uterque servare possit impensas, si d minus haheat unde eas refundat, non quidem summo jure malae fidei possessori certe , Insti . de rerum diues. l. i. o a. c. Greg. de rei Mnd. sed ex aequitate heneficio exceptionis doli mali, quod dolo malo sarere videatur, qui ex alieno damno lucrum quaerit, quo augear facultates suas .

d. l. plane . de peti . hered. f. II. I. pen. de incl. aremaximen sciente, de connivente domino impensae aedificiorum saetae suerint . ress donavi de doli except. Et ad haec etiam facit L musit . eod. iii. de doli excepi. Li . commvni divid. hi M. F. i. de actiae .l. gr.s. Lucius, de tisi'. lapis in area, de eanditi. indet. .sed p vir, sis vir . de donat. anser vim dium Servari impensae aedificiosum possunt, non per actionem . sed per retentionem aedificiolum , sive, quod idem est, per exceptionem doli malit pleraque servantur per excepticnem. quae servari non possunt per actionem. Ad L. III. De Condia sine causa. Qui fine cavi a silvam r. interii condictione rense i restini, vir illerentari nec refert omnem quis ob irationem sine ratisa Ascviai an maiore cum 'scipere eum oportuerit. nis quod asias eo dictione id aria

cia decem promusi.Nam se idem ntillam cavi am promi rem et hiatiit,incerti conditiione cons iitir . ut tota si Ialia accepto Dr. D s ctim quinque prometri re deberei, decera pro mihineerii condictione consequeltir, ui in quinqtie sterti

R XI at adhue ex lib. g. lex a lae condire fine causa . Te

sorte cum scriberet Iulianus de rei vindieatione. ea , quae de tota re vindicanda dicuntur etiam Oh tinere in pa te vindicanda , ut l. quae de iota , de rei vindie portionem universitati adaequari,ut Tertullianus loquitur: idemque in ordinem cunctum latam legem coanguliati etiam posse r& Cicero in Bruto.& i. de legi h. qtiod in viniverso est pr harum . id in parte probari nectile esse: quod de multis memplis probatur in jure . s. s rem suam . IV. de legar. f. nihil autem , O s. quae autem . I p. de fideicomm. heredit. I. 3. infpro deras Io , I. in ratione r. s. rvim 3, ad LF cidas se et sejus , de aeq. heria. Id etiam proposuisse hae de re exemplum . quod exstat in hae s. s. in qua hoe ostenditur, nihil interesse utrum ouis stipulanti per errorem promiserit decem, qui nihil debebat omnino, an vero promiserit decem,

cum quinque tantum deberet: nihil interesse . titium t tam summam, an partem sine causa promiserit. Nam uir que casu ei competit condictio liberationis, vel in totum,

vel Pro parte . quae est condictio incerti. & sie appellaturhoe loco . sciit de ipsa liberatio, & accepti latio & obligatio res incertae sunt: eondictio sine causa, condicito ex imium causa, condictio indebiti .condictio ob rem dati, prout res sunt, quae repetuntur, vel certi. vel incerti condictiones iunt . Ergo liberatio incerti eondicitur . ut l. s. de action. empl. l. I r. infra de novat. LEI. illud, de donationib. Competit etiam ei absque dubio. qui sine eausa promisit, neonveniatur ex stipulatu , exceptio doli mali . Li.s irca de doli except. & non ei tantum, sed A fidejutati ejus eo im

56쪽

J ACOBI CUJ AC IJ J C.

In Lib. IX. Digestorum SA II IULIANI

RICITATIONES SOLEMNES. Ad L. XXXIX. De Novalibus actionibus . Si plantim ser-,ti, stiritim s ceris, di omnes dolo fecevim, quo tantis evim in pol stiae haberente subsequi debet prinor suris civius actione. .s- itidicium honorarium , quod ex hae cama pollicetur in eum dare. Pem actor elegerit. Neque enim amplius praeliari actori debet. qtiam vi detracta noxae deditione agere possit erum ea reum noxas j dicio experiri poeuisset. s serra, exhibereris.

L BRO IX. Digest. Iuliani, quem hodie expo- B

nam. initium dabit L D.de noxa . a G. Noralis actios quod neminem ignotate arbitror est actio . quae ex noxa, atque maleficio . vel quali maleficio litui in dominum datur. Ea vel est civilis, quae propcie noxalis appellatur, vel praetoria, sive honoratia . quae civilis acti mis saccedanea est et civilis directa est , praetoria utilis, talectio. s. item fi ex pluribui . in s. A i . quem . Me iv. Civilis

instituitur cum noxae deditione . hoc est, faeultate permico domino, quo cum agitur, condemnato in aestimationem damni, quod alii servus fecit, deditione noxae, id est, se vum dedendo, evitare condemnationem. Praetoria autem actio datur . abscise , sive destricte, sive se. .. isti ut est in Basilie. ais tuo D. os in litis aestimationem omnem detracta noxae deditione et Item civili tenetur, qui ser- cvum Dossidet, qui noxam nocuite Praetoria, qui servum d lo malo desiit possidete, vel in sua potestate ita te et ut qui ei fugam mandavit, atque ita sibi ipsemet ademit facultatem dedendi servum . d. l. electio, o h s heres. Me tis. Let. s. i. s ex nox. e fa at quae indicat, id edicto perpetuo Iulianum adsectile. Ac postremo civilis datur heredi, & in het dem . i. pen. s. M I. Me tu. Li. s. hit. F quadae. M . Praet ria non item , d. I. eleliis. s. neque . verum ut proponitur initio husus legis a s. si servus , qui noxam commisit, communis sit servus duorum , vel plurium . & possideatur ab omnibus . sicut actoris electio est . eum quo ex dominis agat civili aetione adsecta noxae deditione . Ita si locus sit actioni praetoriae . electici est actinis, cum quo ex domunis . qua dolo malo desierunt servum postulere . experiatur

A quido aptareat eum se desensioni offerte alieni servi, hoe s. Nam ii quali pro servo suo interveniat. satisdare nodi cogitur, nil suspectus fit, ut Graecus interpres excipit hoe loco, ex L . f. titi. quifrui I. cog. recte . Solvente autem eo, qui alieni servi defensionem suscepit ultro , proculdubio servi dominus liberaret . d. L eiectio, fisseratis. hκ sit. I. g. o et t. ins de inrem in jure M. Imo ut in hae lege s s. subsicitur in s.s qui, dicti . antequam soluerit, dummodo alieni fetui defensionem suscepetit cum satisdatione, dominus servi . si interim cum eo agatur actione praetoria . quasi dolo malo desierit servum possidete . tueri se I teli exceptione doli malit quia non videtur dolo malo desiisse possidete servum,qui idoneum defensorem habet,arg.I.etiam, s. pem de petit. heres in I. r. I. vir de alien. svd. mur. Ov-sa fac. Quin & dominus , qui dolo malo servum possidere desiit, ne conveniretur iudicio noxali, si conventus tuerit praetoria actione in solidum, di postea servus, qui scilicet longe a domino aberat. sugeratve, postea appareat. inquit, id est . compareat. Cirillus Craeus interpres . . Is . o. karite, id est, si inveniatur servus, si appareat,& nemine eum defendente ducatur ab actore iussu praetoris , dominus Cpposita exceptione eadem doli mali, se tueri, de evitare eo demnationcm potest e quoniam actor servum penes se habet. Unde de Graecis hujus exceptionis formula haec

sed ' non penes te habet servum,qui noxiam eo ij. imo etsi

mortuus lit servus, qui noxiam secit alteri. antequam dominus conveniretur actione praetoris . dominus eadem exceptione se tueti potest . ut d. l. electio. I. s is . quem , OLpem s. r. hoc tit. Li. s. plane F ante, F quadr. pavp. feci d

nimirum , quia morte servi noxii. antequam actum sit de noxa eum domino, ut civilis inici . ita praetoria perimitur. Denique ductione servi ficta iussu praetoris. id est . servo noxio perducto in domum actoris ex praetoris . prendisve sententia . etiamsi ea ductio facta si post litem contestatam . utraque actio perimitur, civilis, & praetoria heneficio exceptionis doli mali r quae eum sit peremptoria, opponi potest ouandocumque ante rem judicatam, ut I. s. c. de except. Morte autem servi , liquidem ea contigerit ponlitem e temtam . neutra actio perimitur. quia mors contigit post moram rete quapropter moritur . & perit reo , non actori. i. f heres . - iit. idemque en eadem ratione in mors contigerit ante litem e testatam, videlicet ponmoram . quam secerit reus in lite contestanda , d. i. electio, L s is, quem. Unde notandum , moram fieri . vel incit rein solidum Praetoria actione, sine noxae deditione, ut d aie--- tantum a lite contestata, sta etiam a controve a m Nio , g. i. ivs praetorium . ut ait hoc lodi & L scio, de uisb. t. . puta si conventus. quis hul retur. N quadam tergiver

orum LIo.in fias. de raptim Iim.rev. subsequitur ius civile actio praetoria, actionem civilem, cui succedit. Uno autem ex dominis hae, vel illa actione convento . N exacto , pr euldubio cineri liberantur a quae est sententia huius legis in ptine. verum ait, tum norati ivnia experiri poenasset, sservas exhiberetis e quoniam . qui noxali sudicio cooveniatur . servum . pro quo covenit ut , exhibere debet in audicio , ut si nolit pro eo litis aestimationem subire, sit praesto, qui noxae dedatur . quive deducatur ah actore . vel de quo supplicium sumatur . I. E. F. i. s ex nox. ratio aetas. L sse vaes deposeas. g. pen. - iis. Quamobrem di actum noxa lijudicio datur actio ad exhibendum servum . noxium Eliet. s. s. s quis noxasi. I. de eo. I. pitis . ad exhibenLAd s. Qui alienum d.L. XXXIX. de Noxa l. ata iEUM, qui alienum servum in iure eonfitetur suum esse,

dum se offiti desensioni eius ultro. causa cognita inti dare debere iudicatum latui . serendum id , quod diciatur . neminem esse idoneum defenserem sine latisdatione . quae est regula juris e cauti cognita ciliciare debere. inquit judicatum solvi. In causae cognitione versatur. locuples sit, Mene e Nam assidui, & locupletes. qui possident bona iis mobilia . non sititiante quoniam iis . quibus cum illis res est , sitis praediis cautum est. ut nec lit necesse praediis addere praedes . Nemo unquam supervacua sati flatione one randus est . Id etiam in cause cognitione versebitur. an ibsatione, & solertia efficiat, ne secum lis contestetur et pie alvitur. ut est in duodecim latati moras ex moris trahit, nectitve. Nihil est praeterea in L 3y. Ad LNIII. Ad exhibendum si ad e thensim intim est eum eo, qui neque possidebat, neque dola mala fecerat, quo minuistis eret. deinde eo Ditincto here, epti possideri rem exbibe re eam metentas erat . Nam si stin m. Hi hominem petere . o heres ex eadem ratio possidere experit, restitiere cogiιur. Docet. actionem ad exhibendum, & actionem in rem . si instituta sit adversiis illum, qui litis coni satae tempore i neque possidebat rem . neque dolo malo se cerat . quo minus possideret . nihilominus utilem. N enia' cacem esse . & ex ea sequi eondemnationem , si modo rei judicandae tempore t hoe est titis o reus ipse, vel heres eius coeperit ex eadem causa rem, qua de restituenda, aut exhibenda agitur . possidere. aut dolo malo fecerit, quo minus possideret. Nam dolus hie pro posseti ione esti , hoc ostem ditur etiam in L . s. fi Di, non, v. Et ratio haec est . quia in iis actionibus , ah initio actor sus suum non metitur ex persona rei, sed ex persona sua, hoe est, quod sit dominus rei. non quod is unde petitur, sit possessor. Caeteram in exi tu iudicii utriusque condemiatici fit ex persena rei: persena rei spectatur in exitu . non in exordio litis, I sn avrem. s. i. de Nivinae Litem videntam. s. pquis eum . de petii. heredit. L F stimus. F., quas actione . quibus ex rati is in pos. mih

57쪽

Unde etiam vice sexa. sve ex contrario. si litis contectatae tempore reus posiederit rem . qua de exhibenda . vel restituenda agehatur, rei autem judicandae tempore absque dolo malo eam desicrit dissidere . absolvitur e maxime si justain ab initio causam litigandi, nee statim restituendi, vel exhibendi habuerit . I. proae. F. i Das eum. Ap. L in avrem. s. I. de rei vinae Porro ait in h. l. Nam sistitatim , vel hominem petiero . o herea ex eadem e fa pocidere coeperiet. ne addas, ut glosia, idem salia ex causa e alioquin argues frustra dixi se Iulianum, vel otiose , ex eadem cavsa . quod non est verisimile: de certe ih lietiae rei, quo cum actum est in rem vel ad exhibendum , ne sie est, ut ex eadem causa remeandem posiidere coeperit, ut judicium, quod in deiunctum actor dictavit , in eum transferatur . quasi heredem et si enim ex alia causa heres ejus eandem rem p idere coeperit , iam non tenetur judicio in rem, vel ad exhibendum, quas heres. sed suo nomine, quasi possessor quilibet . non hereditatio. sed suo nomine pioprio. t. Ir. s. titi. Me iv. in persona autem ipsius rei a quo petitur . nihil sene resere ante rem iudicatam ex eadem , an ex alia causa posiidere eceperit. t. prox. s. q. Me iit.

Ad L. XII. De Iurejur. Idem est s ego a quo det alta possidense res heredharias petere velim e viaia O p perissem die hereditatem . prolabem meam e n hilominus as aurea

petenda . idipsum prohare necesse halerem. SI cum a me hereditatem peteres, te deferente iuravero, hereditatem meam este , jusjurandum mihi adversus teptodest, qui id mihi detulisti. non adversus alium. Res inister alios acta, vel transacta aliis non nocet, i ici hoc tit.

Proinde jussurandum, quod in una causa suravi, non potest mihi prodesse in alia . Et idem esse subsicitur in nachi a. si ego, qui in una causa juravi hereditatem meam esse, idem in alia jusiurandum mihi prodesse velim et quia quod iuravi. perinde est , ae si judiei probassem legitime, Lii. . ians . At quin probatio , quae mihi profuit in una causa. non prudeli etiam mihi in alia aliter . quam si eam in alia causa impleverim , iterum praestiter que e sitat nee dicta testium a me productorum, quae mihi profuerint in una causa . aliter mihi in alia causa prodeta possunt. quam si ,

ct in alia eosdem tesses produxerim , cap. 3 o. extra de re inhia r quod explicabo die crastina , de sumitur omnino ratio ejus ex hac lege .

Ad L. XXIV. De Excepti rei iudie. Si quis rem a domiso Iemriit, mox petente domino absolvitis H. deinde possessoti mam ferit. O a domino petierit et adversus exceptionem , finon ejus fit res , replicatione hac adjavalitur , ais res j dlleata non D. V ST etiam ex hoe libro haec lex, cuius sententia est satis

x . apetra . Si qui bona fide rem emerat, de acceperat a non domino, postha domino eandem rem vindicante absolutus stet faeitci eum absolutum, quia actore deferente jusjo randum juravit suam rem esse et mox amissa possessio

ne ejus rei, si actor , qui detulit jussurandum ejusdem rei nactus si positisionem, actio in sinum ei, qui iuravit,

ex jurejurando datur adversus possessorem . Lii. de jurejicvel si nondum rem usucepit, etiam actio Publiciana datur. tit Accursus notavit recte. Nam de alii sunt casus sit mul- Eti. quanquam regula juris aliud statuat, quibus Publiciana actio datur etiam cum effectu adversus dominum . Quod si ei datur actio ad evincendam Dosi ionem amissam . quae pervenit ad dominum rei,& multo magis ei dabitur replicatio , videlicet, si eo agente actione in factum , vel actione Publiciana , dominus idemque possessor opponat hane ex reptionem e si non eivi se res, vel . si non ea res possessoris si . vi f. titi. de PQ te. in rem au St. inquam , dominus optponat hane exceptionem, poterit actor replicare hoc modo

est formulat oti si non rei itidieata sit, at s noti absolvi stri in iudieio in rem . veliati s non ivravi rem maeam esse e quod iuratum est. perinde habetur. atque si iudieatum esset. d.

Ad L. I x. De Servo eorrupto. Si quis serumn eommunem meRm , ct Iutim corruperii, apta Itidianum lib. S. Digesor. qvaritari an hac actone teneri possiet 3 Et ait. teneri eum socio, praeterea poterit, , commani dividundo, di pro socio, ssocia sm, generi, ut Itiliantis est. Sed rar deleriorem facillusantis eanditionem socii, s ram o a I. Dam fi tam ea r neo adi: Nam qui cum extraneo edi, sue recepit, sive eorrae- perii . agere tecte qui tam socio me aggernatione, id est, si corrupit, nas forte non putavit Iti ianus . Me ea re in se , Cum et nemo enim sitim recipit. Sed s eclavssi animo recepit, potest defendi teneri evm .

M ON omittam, quod ex eodem libro refert Vlpianus

in L s. in Princ. deservo corr. Communis servi moribus corruptis ab uno ex dominis . teneri eum alteri acti ne larva corrupti, ut it o. p. des noxa . action. & actione

pro socio , si socii fuerint: aeut oeeiso . aut vulnerato se vo communi teneri quoque eum l. Aquilia , de pro socio .co Lar t. n. S. pro M. Quin & deduci haec omnia possunt in actionem communi divia I. g. s. venit, commium1 Nihil est plaeterea in libra s.

JACOBI CUJAC IJ J. C.

In Lib. X. Digestorum SALUI IULIANII cITATIONET SOLXMNES. Ad L. XVIII. De Religiosi repensa enim si eris aes alienam

LIBERT Digest. Iuliani incipit a I. 1 . de regio . oe

sti lib. stineri quae hoc selo versu constat, impe iam stineris aes alienum dotis esse, cujus sensus hie est: Mulierem mortuam in matrimonio de dote sua sun rari debere, sive ad patrem ejus dos redierit, sive ad extraneum . qui dotem pro muliere dedit, sue apud maritum remanserit. Dos profectitia plerumque redit ad patrem Iosadventitia remanet apud maritum, vel redit ad extraneum. qui eam dedit, de sibi reddi recepit morte mulieris solutomatrimonio. Lt ideo , si cum dos adventitia esset, pater. vel extraneus ei sulla fecerit, eam lancraverit de suo. desum, sta negotii gerendi, non donandi animo, id quod impendit

in eam rem . a marito . cujus lucto dos mulieris cessit, vel ab extraneo . ad quem dos rediit, repetere potest areone laneratia , vel funerat ilia , ne appellatur . quae imitatur actionem negotiorum Pestorum , l.cts quis. R idem Iabeo . in s. Me iit. Sin vera eos suerit proiectitia . ela maritus, vel extraneus suis sumptibus mulierem funeraverit, patet . ad . quem dos rediit, eos sumptus marito, vel extraneo reputare , vel rependere debet. I. prox. Ap. Denique dos semit semper, & patitur impensam timeris: dos proprie liane impensam debet, non heres mulieris . non quod est in honis pataphernis mulieris, quae stilicet habuit extra dotem. Dos, inquam, hanc impensam debet, id est, is, ad quem dos pervenit . Est enim actio funeraria in personam . non in rem . Credo autem Iulianum . cum hac de re tractaret de illud adiecisse, quod alii auctores stribunt sub eodem titulo de re ligiositi dari actionem in factum in id, quod interest, adversus eum. qui in alienum locum purum, id est, nulla religione occupatum, in alienum locum profanum mortuum intulit, insertive curavit invito dominor eum vero, qui in alienum sepulcrum . in alienum locum religiosum mortuum intulit contra voluntatem domini, enae pecuniariae subjici, I E s remor, hoc tit. Hoc est, teneri actione sepuleri violati in aureos centum . quae actio pretialis est, actio in factum est pecuniaria tantum et actio sepuleri violati est etiam pecuni

ria , sed de s cenatis , quia semoti, I. r.iusde se Ic viae. Ad LVI. De Sepulc. violato. Sepulcri violati actio in primis datur ei, ad quem res pertinet. sius cessante, s alitis egerie.

58쪽

In Lib. XI. Digestorum Salvis Juliani.

Oravit Reip aeaca a veru domititit: nori debebit eae lium Agro adrersus eum,qui litis aestimationem si sticlem, dariae epoleti videri deterior fieri conditia eius, iii Reietilitati a a stilii eum haec actio non ad rem familiarem esti deae. mi, ad

Ilionem pertineat.

ET Flius quidem hoc ipso lib. scripsit Iulian. quod ex

stat in L o. eod. iit. de septile. vies. actionem sepulcri violati prius deferri ei. cusus interia r ita tamen . ut non

minoris in eo sudicio damnetur reus, quam in aureos centum. I.3. in prisco in s. qtii de septiteri. h. iii. vel deserti

actionem in sactum, .r. in princ L s. h. iit. In primis au tem selendum ante omnes alios deferri et . cujus intercli,

vel, quod idem est, ei, ad quem ea res pertinet, ei quem ea res potissmum pertingit, ei, ad quem ea res spectat e quia actio ea est popularis, L3. s.vit.hoe tit. Et in popularibus Bactionibus is . cuivi interest, praesertur , L s. inis depopa l.

action. Cessante autem, de negligente eo, cusus interest, vel

absente, etiamsi abfuerit Resp. causa, quo respicit potissimum haee l. etiamsi absuetit telluablicae causa sepuleri vim lati actio cuilibet extraneo . etiam ii nihil ejus interi t. d sertur, S competite qua quidem actione, si poenam pecuniariam eonsequutus fuerit, puta centum aureos . ait, non posse eum, qui sepulcrum violavit, poenamque luit. extero reverso domino, rursus ab eo conveniti eadem actione: ne

que enim esse aequum . ut quis eiusdem delicti bis poenam inferat eidem, vel alii, vem sinit. nautae . euv. fabul. L si

rem . I tili. de novat. Neque veto propterea deteriorem sieri eonditionem ejus , qui Reiputa caula absuit. id es i. non ptoptereti patrimonium ejus deminutum videri, non propterea videri decedere quidquam patrimonio ejus. quod Creversias non liossit agere sepulcri violati, qui praeventus es Ub alio, qui ea actione egit, dum ille abiit, de exegit poenam e quia haec est ratio ) actio sepulcri violati non ad rem familiarem domini, non ad patrimonium domini, imoniagis ad vindiciam, S ultionem peltinet. Iven. hoc iit. Lrro herede, in fide aeq. heres. Hoc est . actio sepulcri vi liti doloris actio est , contracti ex religione laesa potius, quam actio damni dati Nuia nec sepulcri violatio puta illatio mortui in alienum sepuletum, quicquam minuit rem domini, id est, non ideo quicquam patrimonio domini abel . Qua ratione fit ut ex hae cauia nec possit qui absuit Reia puhl. causa , restitui in integrum , puta, quod ab alio in t rim dum abesset Reipub. causa , liraeventus suerit . ac per hoc ius agendi eadem actione perdiderit, quae est sententialiusus L o. verum obiicitur lex si qtia militi, ex qui tuus. Timajor. quae negat, accusationem competentem militi periis

rei tempore , quo Reipub. causa abluit . quove Reipubl. operam dedit: se qua, inquit, militi acetioris comperat, de competierit scilicet antequam militiae nomen daret: si qua, inquit, missi acetioris comperis . Ubi addendus est sicilicus , sive iubdistinctio , vel virgula, ut deinde sequatur tempore, quo Reipta. operam dedis . non perimitur e quia scit. tempus antra quod accusatio instituenda est . absenti reipub.eausa non cedite exempli gratia,marito, qui iure mariti huius est praerogativa quaedam ) inita do. dies utiles ex die divortii

numerandos, uxorem adulterii accusare potest sine calumniae sericulo. Haee est una praerogativa, si abierit Reipub. causi. go. dies non cedunt. l. is .e' ri. Cad caul. de advit. Li sunt igitur dies, quibus abfuit Reipub.causa extra computationem M. dieium. Hinc liquet, absentem Reipub. Leausa. temporis ejus lapsu . quo adimit . sive praescriptione non amittere actionem stam . At haec lex ait etiam absentem Reipubl. causa amittere actionem sepulcri violatii quid dicemus' Res non est difficilis: nam ista tuta, qtiae objiciuntur, de asilone, sive accusatione loquuntur. quae ceristo tempore finitur, amittit utque e in quo quidem tempore negatur computari dies , quibus quis abfuit Reipub. causa . Hic vero, ut & Accursus notavit recte, non de actione tempore perimenda agitur, sed de eo, qui . cum ei compet teret actio poenalis, & criminalis, negligentia sua non tem pore exclusus, sed praeventus ab alio eu. Praeventio, quam di sequuta fuerit exactio , nocet absenti Reipuhl. causa,

cum actio nihil pertineat ad tem familiarem , sed ad ulti,

Tom. III. Tum

nem tantum, di dolorem violatae religionis. Praeventio, imquam . illa nocet etiam absenti Reipub. eausa , non etiam praescriptio temporis . quo Reipubl. causa abfuit, non item praeventio , quam exequutio secuta nondum fuerit et Nam re integra, qui rediit Reipub. causa. suo nomine instaurare accusationem potes , etiamsi alius eum praevenerit. si modo . ut dixi, rem non petegerit. M. s. uti. ins ad leg. l .

de adiud.Nunc transeamus ad leg. is de reb. cred. Ad LXIX.de Reh.cred. Non omnis numeratio, etim qui accepit,

oblitas, sed quagiens id ipsum agitur, i ratisis vi obligarettim

Nam ct h. qui mortis caca pecuniam doniar, numerae pratiniam sed non agiter obligavit aeripiemem mala se extitiset ea- sis: in quem ob illario eoliarasti seiraelati s dometor convasiisset,atit ii. Di accipiebar. prior decet ille . Ed eum pecunia dareturini aliquid feretequam Avi in pendenti esset.an id suev-rtim essetatistitit olli vitiae ctim vero certi m ese coepisset. A- iurum id non esse, ostia ditir, qvi accepissere vel ii s Titio

decem dedero . tii Stichum intra calendas manti Itevet, ante curendas nullam a Aonem halebo, post talenda, ita

demum agere potero, s manumissus non fuerit. I Nitio huius legis Iulianus proponit , non omnem num

merationem I cuniae eum . qui pecuniam accepit, con- seli im obligare non certe, nisi eam , quae sit hoe animo, ut qui accipit, confestim obligetur , ut in mutuo . Ergo camnumerationem , quae fit directo inter vivos donandi ani-- . nullam conlii tuere Chligationem . quamvis pecuniaxeipientis fiat , quia id non agitur, l. s. s. t. de obleat. era Ilon. Imo de eam munerationem . quae sit animo donandi non quidem directo , sed mortis causa, confestim non constituete obligationem , sed post convalescentiam demum donatoris, aut poenitentiam , ut s. i. Institui de donae.

vel poli mortem donatani. quae donatore superilite mn tigerit e quoniam id agitur , ut his tribus ealibus mollis eausa donatio revocetur . de donatori competat condictio ob rem dati, vel utilis aetio in rem si pecunia exstat, L IE.

de condict. eav. daracav. non D LIX. s. I. I. EO. so. 3 s. de mori. ratio doniat. Idemque dicendum est de numeratio

ne . & donatione pecuniae facta sub modo: Nam & haec consillim obligationem non constituit. sed tunc demum. cum certum esse coeperit modum impleri non posie r ut ii donavi tibi decem in hoe , ut servum tuum intra Calendas proximas manumitteres, non statim mihi obligatis . sed post Calendas demum, si servum non manu miseris: & mi ni his rasu in te competii condictio ob rem dati, I. s. g. I s ita, de condi I. cav. dat. quia prenniam do, ut servum

tuum manumittas . Non pertinet ad liane speciem constitutio Marci, & Commodi ad Aus s. Uictrarim cuius frequens mentio in tute . id est, ex ea constitutione post Calend. servus tuus, si in eo manumittendo cessasti , ipso lutchbet non fit, L naturaris, vivi cum do, de praestrareh. Ad CSi pupillus De luroris Moerisaee rarediderit aui Divendi causa dederit, eo umpta pectinia, condimonem haber vel si feratur, non alia ratione , quam quod factu ejiit intelliti ad eum. quia acceperis, pervenisse. Quapropter si eavdem pecuniam is, qui in creditum vel in statum erat alii porro in credit m . vel in solistim dederit . ean mala ea . O irae pupilio obligartiri vel etim a se libera te .ct eum, etii dederit. obligatum habebit, vel se ab eo liberabit. Nam omnim , qui alienam pecuniam eredendi ea a dat, eonsumpta ea , habet obligarum eam , qui acceperit. Deci , qui in solvistim dederit, liberalitur ab eo, que acceperit.

Q Uod deinde sequitur in hoe L eo pertinet etiam, ut

otiendat, quod proposuit initio legis non ex omni numeratione pecuniae confestim obligationem nasci. sed ex e sumptione pecuniae demum postea saeta bona fide rut si pupillus sine tutoris auctoritate pecuniam mutuam dederit. statim condictio non nascitur veluti ex mutuo ex numeratione e quia pecuniam non fecit aec;pientis , eamque, si exstat, vindicare poteste de mutuum ergo non conmtraxi; et std si eam pecuniam, qui accepit bona fide . existi-

59쪽

si Comment. Jacobi Cusacis fr

mans illum esse puberem & hora fide e sumpsit, ex Aconsumptione, quas ex mutuo condictio pupillo compe- qit,quae appellabatur a veteribus condictio de hene depennes, id est de bona fide consumptis nummis. Hoc exigimus, ut bona fide acceperit. de hona fide consumpserite exigiamus & tertium, ut pecuniam consumpserit in rem suam. non male perdiderit, de profligaverit, id a surioso, de obito in action. I. D. Me iit. Quod maxime notandum est: ali quin non tenetur, qui consumpsit, non in rem suam . Est enim haec condictio ex bono, di aequo. Quod si mala fide eam consumpsit. non competit quidem pupillo condictio, vel ex mutuo. vel quasi ex mutuo, sed competit actio ad exhibendum , quasi dolo malo deserit possidere premniam , quam vindicaturus erat. Est actio ad exhibendum

succedanea vindicationis, de retro nonnunquam vindicatio succedanea est ad exhibendum actionis. Et hoc ostem aditur in s. nune admonendi. In iii. Pix iuuen. dic ves nomis est exemplum omnino simile in L retalii ii. g. vli. Metit. At sinuli modo . s purillus sine tutoris auctoritate creditori suo debitam pecuniam solverit, ex solutione ipsa uatim pupillus non liheratur quia pecuniam non fecit accipientis e solutio non est solutio , niti de alienatio siti fidit mutuum non est mutuum, nis alienatio stet hae igitur ratione ex solutione ipsa pupillo statim non contingit libe ratio, sed ex consumptione demum secta bona see. I. obli gari, V. Dpillis. de avictor. itit. L quod si forte, C tile. de olat. . tili. In m. qvibvs asen. licet , vel non . quod ibi The

philus noster explicat peritissime t ex intima iuristrudentia fuit is auctor ut & vetustissimus ita de jurisperitissimus, ita ut ab iit, quae seribit, non sit temere recedendum. Ita que quam numeratio non parit statim obligationem. vel cliberationem . pollea consumptio parit hona fide facta , non quidem ipso jure prorsus . sed ex hono, & aequo, non quod pecuniam pupillus fecerit accipientis . neque enim eam secit accipientis . sed quod pecunia sua ad illum pera venetit ut ait hoc loco qua ratione etiam fit, ut si ab eo . eui pupillus sine tutoris auctoritate pecuniam credidit, vel solvit, mox alii eadem pecunia credita, vel solutata' hie posterior debitor, vel creditor eam consumpserit bona fide, ut prior pupillo obligetur vel a Pupillo liheretur;posterior vero priori obligetur, vel a priori liberetur. Atque ita . vel ab uno ex duobus . ad quos pecunia pervenit pervices . consumptio bona fide facta obligationes duas, libearationesve constituit. Ad L. I x. Eod. tit. s*i nummos meos itio nomine dedero v

sit tuos . a sente te, di ignorante. Aritia seribit aequiri tibi Meondictionem.Itiliantis quoque de hoc interrogatus lib. rostri. hit,veram esse Aristonis semens um,nec dubitari quin f meam

pecuniam itio nomine voluntate tua dedero tibi adquirartir o

litatio eum quo idie creditori pecuniam metuam ab alia poscamini vi nostra rimine ereditor meus, di susuro debitori no ira.VErum addendum est, quod ex hoe libidi io. Iuliani

resert Ulpianus in Ly. Id nummos . Me tit. Si nummos meos tuo nomine credidero tanquam tuos . sive volente, aut praesente te. sive absente, & ignorante te perindeae si tu ipse tuos nummos credidisses, ex numeratione tibi. si nomen, quod feci, probas .condictionem acquiri, non mihi. quia pecunia facta est accipientis: atqui non fuit tua; Ergo non est mutuum , & consequenter, nee condictio ex nmutuo. Respondeo, hoe enc henigne receptum , & jure . Miantulari propter erebrum' necessarium usum creditae pecuniae . ut Ae picraque alia sangularia recepta circa pec niam ereditam dicuntur in I. is. Me fit. His igitur ectu .

quamvis nummos meos non acceperis mutuum eonsistit quia

nummi alieni dati sunt uti mei in meo nomine. Ad id pertinet etiam Equi negotia . ins manae in I. . C si terti petat.

Ad ILXXXIX.De Iurejur. Si qui eum delirore suo perirerit.

ne ab eo pecunia peteretiarii surasseis cupitolium non ascendisse . vel aliud qi adlibet secisse. vel non strige. isque iura. merit, ct exceptis iurisiurandi dari debebit, Osolarum re ii) is de Merili. Mariani. adsed I. cap. r. seri pote id est enim j laeon venetios quasset eauga in ran ditione iuris surandi deducta fuerit. Flage e Creditor . eui debebantur centim , pactus estetim debitore de non petenda pecunia sub hae condi tione, si debitor surasset, se non ascendisse Capitolium, vel se negotia L. Titii non gessisse . vel contra , si jurasset, se Capitolium ascendisse , vel se negotia L. Titii gessisse i id quod etiam debitor juravit, aliue ita implevit conditio nem pacti. Nunc si conveniatur si creditore, poterit se tueari exceptione iurisiurandi, ut ait, quae eadem etiam pacti conventi exceptio est concepta in hune modum si honiuravi, quod convenerat, tit si jurarem, a me peranda non petere ur e componitur exceptio partim ex jurejurando. pa tim ex conventione , ut i. sed etsi servus, sup. Me iit. quae exceptio est perpetua. nec comparata in odium actotis, de ideo iuxta regulam laetii exceptionem , ins de eonu I. indeb. s debitor . qui hae exceptione tutus crat, per imprude

tiam pecuniam solverit, solutum condicere potest. Quod de hie proponitur adsecta ratione hujusmodi . quia sustaeon ventio est, si quaelibet eausa in conditionem sutisjurandi deducta fuerit, id est, si conditio jurissurandi pacto imserta fuerit cum causa aliqua, puta, si iuraverit, ut posui, senegotia Pessisse L.Titii, vel si jutaverit, se ea nunquam a tigisse . Nam si non addita causa conditio ita concepta sit simpliciter , si iuraverit. neque conditio, neque conventici quicquam valete stipulatio sine cauia non valet . ut l. 2. I. cura, de doli except. Et simili modo iussurandum , vel conventici sine causa non valete in hae specie valet, quia certaeausa in iusiurandum' in conventionem deducta est. De

nique justa conventio est . qua de hie agitur e iusta est, cujus eii cauta aliqua . & eadem quoque iusta , de honesta si nee abhorrens a ratione naturali. l. f eonvenerit. Iv. sis. Et si justa conventio . ergo servanda, Lepistola, spen. eod. iii. Iustam , inquit. Ut piatam . er ideo Arvandu- . Servatur data exceptione pacti, vel doli , ne quid contra eam conventionem exigatur . de data condictione indebiti, si quid per errorem exactum' solutum fuerit aquia

justa conventio non civilem tantum. sed etiam naturalem obligationem tollit. I. Stichum. s. naturalis , de foetis. l. Di exceptaonem . s. vid. ins de ranae inde, Haee susticerent ad

explieationem hujus legis . nisi ei opponeretur L quae sub

eonditisne, ius de ranae in iit. quae praetorem reprobare docet, de remittere conditionem iurisiurandii sub qua aliquid testamento . vel codicillis relictum est . Sed ab hae oppositione breviter te expedies, si suprema hominum judieia aeon ventionibus separaveris; quia in supremis voluntatibus conditio surisiurandi remittitui sine fraude, damno laesione cujusquam . In conventionibus non potest remitti sine fraude eius, cum quo conventio facta est, qui non abs re apposuit conditionem jurissurandi. Et haee iam sint satis. Ad LXMIL De Iurejurando . Alias metem pro rasorem deferentem justirandum non esse audiendum. Iulianas lib. io.

Digellar reditote postea retiae, qui semel juravit. a domino

conveniatur. Me multum ei noscere. s saeviet ei de raro e

taeme De enim dominui petae, regetur docere retis liqviido se surasse, poma sueueri excessione, me ex Di titione de raro agat, nec se halebit iis de perstiriosio docere . Ad LXXUU. Jussutandum' vil pecunias ct ad omnes res locum habes etiam de operi, istiurandum deserri potes nee dein suria queri adversa tu, pote i. ram possis itin rantam referrestita tamenis ideo dicat revi se liberarum, quoniam Stichum, qam promiserat , purat decesse e non erit ivivi per

relasgonem. Et ideo ea hac catio ptitas Marcellas recte, avet remittentam ei sua iurandum, avi spatium dandum , vi cemilaretur ..' juret . Ad s. Proeulator non compellitur jurare . nee defensor e claira Itidianus lib. io. Dilectori seri t. defenfodiem furare non

compelli, Alfierique ad planam defensonem , s sarius feiudicium accipere.

SEquuntur,quae in hoe ipso titulo de iureiurando ab Ut

plano reseruntur in Liaecd 3Iprocvralor, ex eodem

60쪽

ss In Lib. X. Digestorum Salvii Juliani. s

Iuliani libro e procuratorem datum In litem alienam , cui Aspecialiter dominus non mandavit, ut adversario sussuranis eum delatret si videretur, susjurandum adversatio delerentem non audiri. etiamsi oiserat cautionem de rato, dominum rem ratam habiturum e quia nihil reo , cui susjuiam eum procurator destri, haec cautio proficite quandoquiisdem si dominus ratum non habuerit, si ratam non secerit delationem surisiurandi, di cum reo, qui deserente procuratore, suravit se daret non oportere . egerit de peeunia debita,& reus opposuerit exceptionem surissurandi, lominus replieaturus est hoc modo: At si non inviIo me procurasor metis gibi is iurandum detulis et me aliter poterit reus evita

re condemnationem . quam si plobaverit . se liquido harum de re iurasse . Quod si non prohaverit, atque ideo condeant ratus suetit domino, non poterit etiam sine rubore cum procuratote agere ex stipulatione de rato , quanti interest: nquia non poterit cum eo agere , quin se pes erasse fateatur, utque ideo superatum a domino fuisse . quod non est smrendum, ut scilicet quis ideo agat,quod persurus suerit, ut, inquam ex turpi causa videatui sibi parasse actionem. Haee de procuratore , qui detulit sussurandum . Nunc dicemus defrocuratore, sive detentare cui adversarius jusjurandum deseri. Et huius quidem certe sussurandum, quoniam constat id ei recte a domino litis deferri, lulianus seripsit hoc ipso libro, ut opinor, domino procuratoris , vel defensuris prolicere . ut ait i. s. g. pen. hoe Iit. eique jurissutandi exceptionem, vel actionem in sectum ex sui iurando parere, iue jutauerit domino dari oportere, sive dominum dare non oportore. Caeterv in procurator, vel defensor cui desertur ab adversario jusjutandum , invitus non jurat, quia rei vetitatem ignotate potest . Nemo ignorans . de invitus Cinuita,& in seia conscientia sua tu at, qua ratione nec tutori, vel curatori in cauta pupilli, vel adolestentis invito jusjurandum defertur, nec heredi defuncti . l. Marcellas. s. svrare, rem amot. I videamus. s. i. tir. seq. Paulus r. Sent. iit.

r. heredi, inquit, eius. etim qua contracton est, junurandum deseret non potest et quoniam contractum ignorare po est. Ergo

S ii omnes. si delatum fibi jussu tandum propter negotii

ignorationem iurare nolunt, non cogUntur e coguntur tamen id adversatio , qui detulit, referre et alioquin i ut ait LISI se tu. nianifestae turpitudinis, de confessionis est, nolle

nec Iurare, nec jussurandum reserte. Nee omittendum est,

quod additur ex eodem Iuliani libro in Q l. sq. s. procvrator, plenam defensoris desensionem esse , etiamsi nolit jurate , modo si iudicium accipere, id est, litem contellari palatus sit. Adde ex LEt .infim ex quis. cavs maiori de ju-r, dicatum solvi satisdate . Ad L.xl. de Condire causidat. det si heres arbitrara liberari remea summa monumentum sussus facere, dederit liberto pe

eviniam, di is arrepeta pecunia monumentum non faciat, comdictiove tenetur .

QVod hic proponitur . potest coniungi cum iis , quae

dixit sup.in I. isde reb. credit. quod& vicinitas i. ra. Pq. suadet, in qua idem extat de mortis causa don tione quod in diu is. Heres a testatore iussus sacere monumentum arbitratu liberti, adscripta in eam rem summo celta. eam summam liberto dedit sub modo, ut suo albiit tu monumentum faceret e libertum etiamsi acceperit pecuniam . non ideo tamen confestim obligatur e non omnia nnumeratio confestim obligationem parit et sed tune demum obligatur libertus cum certum esse coeperit, facturum eum monumentum non esse . puta praeterito tempore, quod ei sorte Draescriptum erat ad faciendum monumentum i quia tune demum heredi in libertum competit condictio ob rem dati, re non sequuta.

rini pariter,in hae causa non dissertinet a duobus reis promittendi .stiare omnia, quae de his dicta ivvit . , ad hos trah ferre licebit.

Ad L.XXXII. Cum is, qui Tamphilum, atii Stichum debet, si ut tiaramque solveriti si poste Ram uirumque solveris, Tm.III. Post

qui Merque atii alter ex his defluet in rerum nasura esset nihil repraeit id enim remanetrii in solveto, quod Aperes. I Nitio Lir. hoc Iulianus docet, eum , qui debebat Stiis clium , aut Pamphilum, non Stichum in Pamphilum, si

utrumque fimul solvetit per imprudentiam , & vivat uterque , alterum quas; indebite solutum condicere posse , a quia etsi uterque sit in obligatione, non tamen est etiam uterque in solutione , idi sis rei . de verh. iasDil. Verum ex Celsi, & Marcelsi sententia, quae resertur in ida non foretem, pen. in f h lit. electio erit creditoris,qui utrum- ue hominem aecepit, quem reddat, quem retineat, non ebitoris , quom conditate quia etsi ex natura obligationis disiunctivae arbitrium , de electio debitoris fuerit tal- vendi, quem velle te non tamen ideo sequitur. Ae repetendi, quem velit, ei arbitrium dari. Quod etiam illi eensent potius creditori dandum . quasi iam ex hae causa debitori acto , de obligato ad reddendum alterutrum. Verum ab iis diisenserunt sulianus noster, & Papinianus, qui electi nem repetendi in hae speete ei dederunt. qui de solvendi habuit,id est, debitori. Quorum sententiam etiam lustinianus probat in I. pen. C. eod. iit. reiecta Celsi, de Mareelli opinione . Uetum ab hae Iustiniani definitione , quae conpluit cum opinione Iuliani , de Papiniani, exeipiendi sene duo casus: Unus proponitur initio huius I. gr. ii polh selutionem utriusque hominis uterque homo, vel alteruter vita decesserit . quia hoe casu nullum is. qui solvit utrumque per errorem, eondicere potest . Non certe, is uterque vita decesserit , quia alter saltem erat pro soluto apud creditorem e alter vero interiit ante moram creditoris. Non item si alter tantum superest: quia qui vita superavit alte rum, remanet apud creditorem pro soluto. Excipiendus est etiam alius casus ex La t. hoc iit. Si duo sint rei , qui in

solidum debeant singuli sub disjunctione Stichum, aut

Pamphilum, quique utrumque pariter lalvante quia partes condicere non pollunt ( homo enim divisionem non recipit) neeestitio arbitrium erit ereditori retinendi. quem velit , quod de Iulianum hoe libro scripsisse opinor, posita hac in re differentia inter corpora & quantitates. Nam ut docuit Iulian. in I. ro. quae praecedit & est ex hoe libro .n duo rei sunt, qui debeant decem, singuli in solidum,non unus Io. alter io. sed ambo decem : si duo, inquam , sint rei, qui debeant decem . aut reus, de fideiussor . quique paritet solvant decem: quia pecunia divisionem recipit. Anguli quina condicente Ait, si pariter solverinti namque alias, si separatim solverint . posterior tantum condicere potest . I. etim duo, Me th. Illud quoque observandum est, initio huius ius r. poni, hominem latrumque pariter , aut

simul ( quod idem est o fuisse solutum e Nam si alius post

alium solutus sit, ejus tantum, qui posteriore loco.& tempore solutus est . eon dictio competit . quoniam indebitu fuit . Priore autem loco solutus debitus luit. S consequenter prior creditori perit, posterior debitori , si obietit ante moram creditoris, quod hic rectissime ex mera iurisprudentia Paulus Castrensis notat. Ad F. Fidesvisor cum parascitur, ne ab eo pectinia petatur: ct per imprademiam Diririt, condicere iii latori poterit. Et ideo rem Didem manet olligatus: ipse autem sta exceptione tutus es. Nihil autem inaeresi me aliis, an herei estis Ddmai: quod si talefides Furi reus exstitem,oesolveru,nec re petet, ct liberastitiae.

SI fideiussor paciscatur eum stipulatore a se pecuniam,

non peti, quod in pactum in personam , pactum personale, pactum fideiussoris reci non prodesse. quia est per sonale . ut dixi . ut L fide .seris . Ap. de pact. Sed prodesietantum fidemstori, eique . vel heredi mus , n per errorem

solverit ipse, vel heres ejus, cum tutus erat exceptione pacti, competere condictionem indebiti e nisi reus principalis hetes fidesussori extiterit, & solverite quia selutio hete-dis, ejusdemove res principalis ipsum liberat ipso iure , de tibi solventi liberatio tela jure continuit, utique sempereessat condictio indebiti. Contra uhi selventi liberatio ite