Jacobi Cujacij J.C. praestantissimi Opera omnia in decem tomos distributa, quibus continentur tam priora, ... quam posteriora, ... jam a Carolo Annibale Fabroto J.C. disposita .. Tomus sextus vel tertius Operum postumorum quae de jure reliquit contin

81쪽

ys Comment. Jacobi Cunc ij s6

beat a raheredibus iudicio familiae eret se. At sane speciale Ahoe in filio non est, cum di idem obtineat in extraneo , I.nia erat, familares: ne in damno moretur, quae summa est multatis ratio, aequitatis,inquam. non suris . Nec enim jure locus est actioni iamiliae ei ciscundae , cum quod unus ex heredibus non animo heredis gessit, sed animo defensoris erga patrem, patriisve memoriam, pio officio functus.

Denique in hae specie jure ipse eerte non est locus sudiciosa miliae etciscunda: quia, quod gessit, non gessit tanquam heres, sed ex diquitate tantum: aequitati huic judicio locus est, ut in illo s. imitis , illa vetha significant i potest aequitis diei. Ergo sic concludamus, non directam in illa specie actionem familiae erciseundae locum habere, sed utilem,cu-sus patens est aequitas sola. Ad L. xl Ad SC. Trebell. I.Si quis compulsus adierit he- greditatem ex lectamento,quod serandas latalas habebas, quae- sutim est . an per aditionem S Iabulaeserandae smarensviri quod videbantvir eνan vise , non assisa patris heredita e . Et Iii .lib. is . scribit, o sequentes tantas ton mari, quae fentemia verissima est. AD haec observandum est, quod refertur ex eodem Iuliani libro in I. i s si quis comptiqvi, ad Senatus. Tre-hilli In. aditionem heredis scripti testamentarii rogati alii hereditatem restituere, etiam a postillante fideicommissario a praetore coactus eam adierit, de restituerit, confirmate tabulas pupillares, substitutionem pupillarem . & leata, de libertates , 3e caetera Cmnia , quae in testamento clipta sunt . perinde atque si sua monte hereditatem alligete id Iulianus potui licet intermitaere itis , quae tractavithoe libro de supradicta stipulatione emptae. & venditae he- Creditaris: quoniam constat , hanc quoque stipulationem interdidini inter heredem, &eum, cui neres totam hereditatem restituere rogatus est, s ea qMaria quidlam, Insit. A

silet omm heredis Ad L.U. De rescind. vendit. Cum emptor venditori, vel em-rtori venditor acceptum faciat volantas vitri, que elenditur

id agensii vi a negorio ius edurari ct perinde habemur, ac seonum set inter eos,tit ne lar auero qui Dam peteret Iedis evidentius appareat acceptilaetis in hac cauea non Da natura,sed D estvie conventionis valei.

Ad s. ptio nuda conventione dissolvistir, s res ferata non

f erit et morsus autem homine perinde habenda eli venditio, ae s traditus fuisset et ut puta tam venditor liberetur, in emispiori homo pereas. Quare nili sus a renuensio ina revenerit, Dactiones ex empio, di veniugo manetani.

SCiendum est, emetionem venditionem rescindi mutua

conventione venditoris,& emptoris re integra, id est , necdum pretio soluto, neque re traditae quod etiam in haeleste hae verba demonstrante emptio nuda conventione di

silvitur. F res sequvia non fuerinid est, si res merit integra.

Proinde. ut nuda conventione, nudo consensu emptio venditio contrahitur . ita di nuda conventione distrahitur , de dissolvitur. i. r. hoe iit. Las emprione, Ap. de para. LI. er et C quando lili. emps disced. Et nuda conventione quidem distrahitur, sive ita convenerit simpliciter, ut emptione venditione discederetur, nee alter ab altero quidquam M. teret: sive interposita accepti latione, quae verbis fit, venditor emptori pretium . de emptor venditori rem tulerit o

acceptam et haec enim acceptilatio pro ruda conventione habetur. & valci ut nuda conventio , non ut accepti latior quia haee accepti latio. cum verbis fiat, eam tantum obligationem tollere potest, quae verbis contracta est, veluti per stipulationem: non eam, quae nudo consensu , ut empti nem venditionem, non eam, quae re aut nominibus aut literis. I.8. s. reptam , de acce id. Denique prout quidque contractum est ita de solvi debet, I mat , de Ditis. Et nihil hae regula tam est naturale , hs s. de ret j r. Accepti latio

autem, quae sua natura non valet, ut Iulianus loquitur hoc loco . valet conventionis I testate , quae tacite inest accepti lationi, etiam sua natura inutili, Idi tinus, ysen. p. dero. I.8. in princ Lis. ins de actoritat. sive utrinque acreettilatio intervenerit, sive eae altera parte tantum . I.ti . eod. it. Neque tamen eadem ratio est stipulationis inutilis i Nam stipulatio inutilis nec taciti pacti, de constituti iure valet, LI. satim. ivi, de conflig. secvn. sicut nec fide jusso inutilis nudo iussionis jure valet,l. I. s. id ergo, Iupia tiod jasti. Et ratio varietatis haec est et acceptilationi utili, vel inutili semper inest paetum e quoniam manifestum est. animum hunc esse accepto ferentia . ut debitor liberetur di At stipulationi, qua id agitur, ut aliquis obligetur, etiamsi inst pactum quia stipulatio,quae non habet pactum,id est,

conventionem , nulla est . l. i. s. pen. de pare tamen huius pacti nulla potestas est ad obligationem constitue dam et quandoquidem eae pacto non nascitur obligatio. Jussio a

tem quae inest fides ussioni, longe aliud est, quam sussio, ex qua nascitur actio quod iussu . Ex fideiussione nascitur actio ex stipulatu . non actio quod iustu e de in fidei uuione jubete. est fide sua , & periculo suo. quod cum extraneo

contractum est, csIe velle . In tit. quod susti . subere. est periculo suo esse velle, quod eum filio. vel servo contractum est: qu, justici nuda citra sit lationem obligat patrem, vel dominum: fidesvilio non obligat ei tra stipulationem . Sequitur in extremo huius i. s. Mortuo homine vendito ante traditionem. periculum pertinere ad emptorem . id est,

hominem perire emptori r quia is homo petiit post pers

ciam emptionem . Emptio perficitur nudo consensu a qua ratione non minus , quam si is homo periisset post traditionem, emptori periit,non venditori, I.id, quodanecessario, de per. O comm rei venae l. r. c.eod. iii. Atque ita fit ut de si nuda conventione utriusque partis rescindatur venditio , non rescindatur tamen interitu rei venditae ( quae est sententia hujus legis Itaque vendito i ipso iure integra est actio ex vendito pietii nomine et intepta est actio pretii, iram amem . Insii. de empr.ra vendit. quod tamen aequitas dissuadet , ut docui in lin sti sis. Ioeta Asriean. de vicissimia intenta emptori actio ex empto . puta accessionum n mine si quae supersunt, veluti peculii aut partus,nisi inquit, haec sunt verba Iuliano stim eonventio intervenerit, puta. ne quid alter ab altero peteret post interitum rei venditae qui contigisset ante traditionem. Conventici non rescindit emptionem venditionem et neque liberationem ullo unis quam casu, ullo modo parit, nisi iiii a fuerit. id est. secundum leges,ut Liale pactum, s. II. ictola, factum. l. i convenerit, infide pact. I Dictam . finarurali, de Ditis. Et ideo ait. tis fiala conismio rarier venerit, sustiam pactum. Ad L. XXIV. Deaei empl. Si serras .in qtis usti fractus IuMFerari fundam emeriι, ct antequam pecunia numeraretur, O

the minuitis fueris: quamvis pretitim solveris , actionem exemplo non habetis, proster talem capitis deminutionem , sed indebiti actionem audiersis venditorem habebis r ante rapisit minutionem hibili inieres, tu solvas, an servus ex eo pectilio. Pod ad te pertines e nam vir tie ceti actionem ex empto

laetis. IN hae lege tres articuli, sive tria themata proponuntur:

primus articulus est de servo, cujus nuda proprietas ad unum pertinebat, ususfructus ad alterum . quem quidem , servum sonitur emisse fundum e eum vero . ad quem esus servi usushuctus pertinebat, priusquam pretium sundi solveretur,& fundus traderetur capitis deminutione amitsisIe usumfructum. Unde quaeritur, an si post rapitis deminutimnem. qui fructuarius fuit. & desit esse per capitis deminutioncmide suo pretium fundi exsolvat, an ei competat actio ex empto adversus venditorem . ut fundum tradat. Dubitationis causi ham est quia servus erepti obligationem fructuarici acquisiisse videtur, priusquam capitis deminutione amisset usu infructum , emptiore perfecta . At ex diverso dominium fundi certe ei non aequis vit manente usustu diu, quia nec traditus tandus servo est manente ususructu,

nee solutiun pretium fundie quae vel res sola . id est, ratio nondum seluti pretii, etiamsi traditio fundi intervenisset. dominii translationem impediret quod vendidi, Ap. de contrierit. Ac praeterea si post amisiim usum fructum qui eum amisit, solverit pretium de suo,nihil agit quia ex post

82쪽

s In Lib. XVI. Digestorum Salvii Juliani. sq

sacto apparuit, nee manente usu liuina, Ductuario per ser- Avum fuisse quae litam actionem ex empto e quatenus non ex re fructuatii pretium solutum videli poteu, quod solutum est ex re ejus , qui fructuarius esse delierat, nimirum post capitis deminutionem . Servus autem fructuarii ex

duabus tantum causis siuetuario acquirit et ex re fructuarii,

, ex suis operis,ut Institution uris satis docent.Ergo in hac specie actio exempto per eum servum quondam tructuario acquisita non videtur e etiam si postquam desit fructuarius , comparati a servo landi pletium solvetit de suo. Proinde actio ex empto in venditorem ei non competit. verum et ccmpetit in venditorem condictio ptet ii quasi indebito venditori soluto . II per errorem solverit imprudens e sorte ignarus capitis deminutionis, veluti emancipationis suae , si absens emancipatus fuerit. Nam S absens emancipari potest. l. pen. C. de mane. liberi non etiam ad Ilptarii lateque assens, de adopi .Emancipatio. S adoptio sunt speetes nunimae capitis ecminutionis, & utraque finitur ususfructus. Sed de emancipatione tantum hie ponenda est species . non de adoptione : alioquin non bene conveniet si ponatur species de adoptione: quia, ut dixi,emancipatus. potest eta ignarus emancipationis suae . non etiam adopi et us , & emancipatione etiam ponendum hie et . finiri . aut finitum fuisse usumstuctum , quem scilici filiussam acquisiverat ex causa castrensi, vel quasi castrensi . Sic omnino ponenda hete species est. Nam de minima capitis deminuistione hoc iure amittebatur ususfructus ante constitutio

oem Iustiniani, quae est in I. pen. c. de chr. Et ita etiam Iacobus Ravennas, Fulgosi de Albericus sentiunt recte, ponendam esse speciem . reprehenso primo Aee uini scho Iio, primaque glossa, ut loquuntur, quia nec congrua poni Ci Uten species in maxima, vel media capitis deminutione . Non in maxima , quia nee condictio indebiti, nee ulla alia actio comtulere potes ei, qui passus est maximam capitis deminutionem, quia servus m. Non item in media capitis deminutione , quam qui passus est, cum sit peregrinus non civis, omnia ejus hona , de jura postea quaesta fiscum s quuntur. l. r. c. de honis proscript . Posui jam a principio eum , qui in servo usumnuctum habebat, amisisse usuin fructum capitis deminutione, de post capitis deminutionem pretium iundi a servo comparati soluisse ex arca sua, quod & Iulianus ponit hoe loco, quoniam hie casus hahebat aliquam dubitationem. At si ante capitis deminutionem pretium solverit de suo, durante adhue usi ructu . vel si servus ipse pretium soluerit ex peculio parato ex re fruis uarii, vel ex operis suis . non est dubium, quin actio ex Dempto ei competat etiam pol capitis deminutionem . quae manifesto ei quaesta jam est ante capitis deminutionem . Et lime susticiant ad primum thema hujus legis. Si requisiveris ampliora, eonsule ea, quae tradidi hoe ibis anno, cum totius hujus tituli interpretationem suscepissem . Ad s. rvum tuum imprudens a stire bona me emietis ex se talio quod ad te pertinebat, hominem paravit, qui mihi tradi. ivi est: posse re eum hominem mihi conditere . Salinti, dixit

sed se quid mihi ab Di ex negotio . quod is gesisset, in temme tecum acturum de pectilio . cassus veram opinionem Sadhivi retulit: in qua ego quo e sum. SLcundus articulus est de servo alieno, quem quis,non domino hona fide emit . & accepit, atque ssidet: qui

quidem servus . si de peculio pertinente ad dominum, non id honae fidei possessorem . puta de peculio parto extra rem iam fidei possetatis , vel extra causam operarum suarum , hominem emerit ex pecunia domini . non honae fidei notalitatis, & venditor hominem tradiderit bonae fidei posse fori. quem tradere de bat vero domino. cujus ex pecunia comparatus erate Julianus ex Sabino scribit, domino inhonae fidei possestorem, cui res vendita tradita est , competere condictionem sine causa . quod sine causa res ea apud

bonae fidei possessorem sit . quae comparata est ex peculio ad dominum pertinente e & vicissim quoque in dominum bonae sidei possessori competere actionem de peculio negotiorum gestorum,si quid ei absit, ut ait, ex causa emptio-D Idisti. nis contractae a se tuo bona fide possesso e ut si quid impen detit ne ponendum est o in valetudinem hominis a servo bona fide possesso, comparati ex pecunia domini , vel si quid impenderit in fugam, ejus requirendi. de redueendi causae quod etiam ostenditur in I. cum fundus. s. I. p. de retaria. ubi X hae de re plenius disputatur. Ad s. ult. Servo vendente hominem. Fidendissor venditioni, omnia praetre debet, in quae obligaretur, si pro liberoram jussi ei. Nam ct in dominum acti, het daturina emptor eadem eon seqvasur,quae libero vendente conse es diati M. Sed xliras radii taxationem dominus non condemnatur .

TLitium,& ultimum thema est de servo peculiari sive

vitatio. quod idem est, vendito a servo ordinario quo casu ostenditur, aetionem ex empto dari emptori in dominum fetui ordinarii, de peculio scilicet, vel qiu l sussis, per

quam emptor consequetur quodcunque ei ex hae causa liber homo deheret si eum servum ei vendidisset. Datur etiam emptori eodem modo . eademque ratione in fidesos temvenditionis, qui scilie.pto ietvo venditore respondit, actio

ex stipulatu in solidum , in assem e quia de naturali obligationi, qua sola servus, qui vendidit, emptori obstrictus est .

sed ejus,or aeeedit recte. Dominus ergo tenetur de pecillio emptori si non jusserit vendi servum vicarium: tenetur, in-uam. de peculio duntaxate fideiussor venditionis in solium. Cur tam varie , Nempe quia dominus tenet ut non tam volens , quam etiam invitus, i. s qtiis seratim es.inli. de pecvl. Et ideo non tenetur uitta vires peculii e fides uisor tenetur in solidum, quia non nisi volens intercessit. Ad L. I .Eod. tit. s. idem Neratius ait, venditorem in re tradenda delere praeitare emptori, vi in lite de possesione potior si sed Itiliantit si i s.Diret .Probatenet iugeri iraditum si superior in possessone emptor susurae; non su . Eru dii r exemplo actio, nisi Me praes Iur . Ad L. Ill.In princ.eod. it. Ju lamis lis is .ineer etim, qui scientv id , aut ignorans vendidit, differentiam farii in condemna tione ex empto . Ait enim, qui pecus morbo n. aas lignum mitiosum vendidit si quidem ignorans fecit, id tantum ex empto actione praefrasurim,quanis minoris essem empturu , s id

ita esse sissem e s vero sciens relictiit, O emptetrem decepit,

omnia detrimenta,qtiae ex ea em ione emps' gradierit. praeis

Rasurum ei sive igitur ades vitio tigni corruertim aditim aes marisvem sive pecora conragione morbo pecoris perieriint , quod insequii idonee vreiisse eri prasiati sim . D Xunsui nudiustertius I. r de acti.empl. cui merito nunc xo additurus sum quod in eod.tit. Ulpian. rescit ex eo. . Iuliani lib. I. i'. g. idem Nerariti, ait , O Lil .in privi. In s. idem Neratius est . rem traditam a venditore emptoti non videri, nisi praestet, vcl nisi det operam venditor, ut cmptot non tantum in lite proprietatis, sive dotninit. puta in rei vindicatione: sed etiam in lite possessionis, veluti in interadicto uti possiaetis superior fit. & vincat . Itaque superno emptore in hae , vel illa lite, emptori competere aetati nemex empto, perinde ac si res ei tradita non fuisset. Denique traditum non videri, nisi quod secure traditum est , ita ut aceipienti avelli non possit, i. g. in princ bu iit. I. ii. de in

diem addict. l. non quocunqtie . in pranc de legar. I. I. qui coni etibinam, s. s heres, de legat. 3. Lis s. s. r.de regul. jur. Porto in I. i g. in print idem ex eodem resertimultum interesse . sciens quis pecus morbosum, aut tignum vitiosum vendi detit, an ignorans et quod judicio ex mpto gravior sequa tut condemnatio in scientem, quam in ignorantem. Selen tem enim, qui vitium celavit rei venditae . damnari in id omne, quod emptoris interest. Ignorantem vero tanto damnari cuntaxat, quanto minoris emisset, si vitium, quo laborat res vendita, cognovisset: ut scis. eatenui fiat demi

nutio pretii e sciens, inquit, 'aliare deber omnia detrimenta. quae ex ea empIione e sor traditi: ut A vitio tigni venditi &postea ab emptore aedibus injuncti reficiendis vel simam nandis aedes corruerint, vel fi contagione pecoris venditi totus grex interierit, tenetur venditor in aestimationemo aedium,

83쪽

sy Comment. Jacobi Cujacij ico

aedium, totiusque grcgis. Denique tenetur venditor quanti Aemptosis interest, ut ait, idonee, id est. Lona fide, di is c riter vennue pecus, aut tignum, nec reticui sie vendito, em vitium rei. Haec est prena reticentiae a Iurison soliis conlii- tuta ut M. I ullius scribit s.deostic. Nam tum, inquit, exr a. tultilis furis esset ea traestari, quae essent lingua nantv I quae qui infriatiis eget, tapii poenam Iubiret, a stiri tons etiam reticenitae paeaa est constituta ioci non quidem reticentiae simplieitcr, sed callidae reticetitiae, cum quid sciens venditorretieuit, ut hic Iulianus ait, A M.Tullius illo loco eum id, quod scit venditor, sui emolumenti causa ignotare emptorem voluit, cusus intererat id se ire. Caeterum ad haec notandum est, maiorem esse rei ieentiae poenam, putas sciens venditor patiatur ruere emptorem , de per errorem in maximam iraudem incurrere, majorem, inquam, esse poenam reticentiae, quam mendacii: Nam qui mentitus est in mo- udo agri venditi, vel inquantitate tributi, quod venditus fundus debuit publico sive sciens id lecerit, sive ignorans. id est, sue re vera mentitus sit. sive mendacium dixerit non tenetur in id omne , quod emptotis intcrest , sed quanto

minoris duntaxat, id est, ut minuat pretium rei pro rata. I. s minor, C. de a I. emp. Qui autem reticuit modum , vel Pondus rei venditae. vel tributum, cui obnoxia res vendit aia , ut jam dixi,tenetur in id omne. quod ei toris intercititit minor igitur eli reticentiae, quam mendacii poena. IJt n-rili modo, qui menii ius est de artificio , vel peculio servi a

se venditi, tenetur quanto minoris duntaxate quae actio dicitur minuere pretium rei venditae r qui sciens reticuit servum fugitivum esse , vel morbosum esse, vel furem esse, tenetur omnino quanti emptoris intei suit non decipi. od

ipsa I. is. s. . o si venditor . demonstrat. Major igitur Cest vastae, & eallidae reticentiae, quam mendacii poena. Ad L.vili. De Luietion. Venditor hominis emptori practare debet, Panii titis inter si hominem venditoris suisse . Quare sis parius ancilla, Me hereditas, quam preMs iussa eruioris adierit, evicta iverit, api ex emplo ootes et . Es scis ob i-gastis est vendiιor , tis praestet licere halere hominem , quem vendidia: ita ea quoque . quae ter ram adquiri posueram, praestare debet e fori, ut habeat.

NUnc veniamus ad i. g. de eviet quae est ex eodem Iuliani lib. ea lex docet, iudicio in rem quod eli de

proprietate, nempe utrius sit actoris an rei ) evicto homine vendito actione ex empto, venditorem emptori teneri, quanti interest emptoris . hominem venditoris fuisse e vel,

quod idem eli, quanti interest se in lite dominii superiorem Uiuisse. quod videtur confungendum cum eo, quod ex hoc inso libro relatum est, de retulimus ab initio husus operis, HLi i . . idem Neratim ait. Lx hac autem Propositione , quae certissima est, inseri Iulianus in hae t.8. in xiiii ione esus, quod interest, evicto servo vendito, vel ancilla vendita, deduci non tantum aetiimationem ancillae venditae, aepollea evictae sute dominii a veto domino: sed etiam M i.

mationem partus ex ea editi apud emptorem, quem simul cum an illa dominus evicit emptori , quasi sequelam , vel partem potius matris r Itemque deduci aestimationem hereditatis homini vendito delatae , quam is homo emptoris jussia adierat . quia qui hominem evincit. & acquisitiones ei ui hominis omnes quasi suas evincit. Non veniunt haee quidem in actionem ex stipulatione duplae evictionis no- mine interpositam ut fit, quia partus venditus, aut heredi- Mias vendita non est: & de hac actione ex itipulatu ploeulduhio accipienda est l. si praegnans, ins hoc tit. quae alio. quin valde I gnatet cum hae L8. veniunt tamen his in actionem ex empto, quae bonae fidei est , de qua etiam n minatim haec l .X. loquitur illo loco, agi ex empto potest. Olex non quo linque . s. Iulianus, de teras. i. Porro ad hanc l. 3. quod nartol. repichendit Accus L qui scribit. in id. quod i latet ei l partus, vel hineditatis nomine, quod Iulianus vult deduci in actionem ex empto, a sumi id ,quod interest

extra rem ipsam , quae veniit et non item versari circa rem

ipsam , id etiamsi verum est, quia & partus ex ancilla ipsa est, quae veniit: & hci editas servi acquisitio et tamen male

id c improhat ex L tit ianitim . in hae actione , de servo corrup. quod, ut Fulgosius animadvertit recte, nihil omni .no ad hanc causam pertinet et quia hoc tantum vult ille s. duplum, in quod datur aem servi corrupit non es lecXira rem, id eli. duplo indile simplum . puta damnum datum. quo de agit ut principaliter r ae proinde mixtam esse actionem servi eorrupti e quia es rem persequitur , id est, damnum datum , de poenae nomine alterum tantum . quae sententia quid pertinet ad causam eius, quod intercii 3 Cum disquiritur versetur ne id, quod intereth circa ic m. an extra rem secundum dili inctionem . quam tacith s sterilis.

s. cum per venditorem, de are emo. Non eli omittendum . .

quod hoc ipsa tii. de evita. releri Ulpianus ex eodem Iuliam

lib. in I. 32. Ad L. xxx H. Lod. iit. Quia dicitur. quotiens plures res in stipulationem dedi, tuntur pisaees este stipulationes et an Oin dupla pitvitatione hoc idem sit, videamus: ram quis stipu-

Iartiri sugitivum non esse, erronem non esse , o caetera, qua ex editi, aestitum curtisitim semisi univm Mirum tina sipula

tio est an plures rasio facit. tia plares sint. illud procedit, quod Itiliantis lib. I s. D scribit: erit, inquis quanti minoris propter suram fer deinde agit propter moritim et id vendum est. inquid, ne lacrum faciat emptor, o bis esti dem vitii intimationem consequarur ingamus e Itim deceme mi noris autem emit ram fuisse Goltis, s latii di stiri ivum esse si set emptore haec consertitum propter iugame mox compre-P. quod non esset fanti . smiliter Actui minoris edis Irtim fui p. se de morba nais ignorasset: rursus estis Di delebri duo. Nam-s de viroque mal et sed . quaitior 'esset confecti Martis: quia eam sorie, qai neque fantis. di sutilistis e svit, sextantum esset empturui . Secundam haee Iaepius ex stipulas u agi poteris: neq; enim ex una itis asione, ed ex pitiribus agitior.SI propter fugam servi venditi egit emptor adversus

venditorem ignorantem, quanto minoris empturus

esset, si eum fugitivum scivisset . ut l. ltiliantis . . i. sv.deare empl. Deinde arat eadem acti ne propter morbum

servi venditi. quod sanus servus non fuerit: id maxime cavendum esse hae in cautane his emptor mulis em vitii aestimationem consequatur et ejusdem , inquam . vitii: Nam si plura sint vitia servi, separatim divertis temporibus prout cuiusque vitii certior ocius sueti t. cujusque vitii nomine ex empto. vel ex stipulatu experiri potest, quia ut plutes causae agendi sunt, ita de plures actiones. Unde si semei

egerit. quanto minoris propter fugam servi rursus eadem

actione experiri potest propter mothum, quod ex eodem Iuliano etiam relatum est in L quod F nolit , Ss qias egerit, de adis. Hic.

Ad L. IX. g. Iulianus lib. is. Digestor. dicit: si qtiis fundum locaverit, uti etiamsi quid vi majore accidisset, hoc ei prassaretur, pacta flandum esse .RDiat ex hoe lib. quod resertur in I. s. s. Itiliantis , lac

Iulium esse pactum. s convenerit inter locatorem, &conductorem, ut si quid ea se maiore ut divina. si quid casu fortuito, cui obviam iri, aut resisti non possit fundo locato accidisset, id eonductor locatori praeliaret: & ideo pactum servandum esse tanquam justum e quod de generaliter ita constitui, & definiri potes , Eum, qui promittit casum fortuitum pacto ex continenti apere ito contractui qualicunque, in se iure recipere omne periculum ad quem alioquin periculum . & damnum satas e non respiceret. quod multae admodum leges confirmant in his libris . de

occurrunt passim . Ad L. XU. EM. tit. F. Interdum ad hoe ex locata Mettir,ut

quis locatione liberetur, tiliaritis II is .rae L fer se tu puta Tirio fundum lotavi. v que rivillo herede inmitiis decest: Et, cum Ititor constiti, iei abstinere pupillam hereditate , ego fundum Atiris Iotavi e deinde pupiliti, restitvius est in bona

paterna: ex contacta vibit amplitii eum consectiturum . quam

vi locasione liberetur , mihi enim justa causa fuit iocansi.

84쪽

ioi In Lib. XVI. Digestorum SalvijJuliani. xcidi

Ilam quod in l. I s. fitili. eod. iii. interdum ex locato A agi polle. ut quis locatione liberetur ut discedatur a locatione: ex locato agi posse ad distrahendam locationem . ut interdum etiam ex empto ad distrahendam emptionem, I. M.f.iI.tivi vina,Ap. de avionibus edi . Finge fundum Titio locavi vigintiris hominem vivere desiit. relicto heredetilio impubere, filio pupillo, cusus tutor,cum pupillum a stinuisset hereditate paterna. ego, quasi destineto conductore. fundum Gajo locavi pluris, ut ponit, puta r .justa

ratione motus, quod nullus exstaret conductor , nullus

conductoris heres. At si postea Di illus relii tutus suerit

in integrum ad capessendam hereditatem paternam i ex conducto in me habet actionem , ut eum locatione liberem , non etiam ut tantum compendii ei praestem, quanetum ex conductione facturus erat, si ego eum landum alii

pluris non locassim : quod tamen a tutore suo conse- B qui potest iudicio tutelae , qui ineonsulto eum abstinuit, .i . ins Me sit. sed non a locatore, ut dixi . qui eo te M. re alii landum locavit. de qui propter abstentionem pupilli. nullam ex locato in eum actionem habete quod ex eod. Julian. lib. proponitur in Lid. O 18. Et nihil praeterea habemus in lib. I s.

JACOBI CUI AC IJ J. C.

Ad Lib. XVI. Digestorum SALUI IULIANI

trahentium sunt. Et ideo sevi nullis, ita sponsadibus filiam-fam. consentire oportet.

HOC libro Julianus tractavit partim de sponsalibus,

de nuptiis,partim de dotibus, quae masor. utilio que pars est.Ae primum de sponsalibus,& nuptiis ex eo lilao scriptum exstat in Lir.eod.ui. Disse tiente filialam. esus nomine sponsalia a patre. nuptiasve sactas non valere,quod trahitur etiam ad filiumlam. i. i laod. iit. La I.tis. q. Lir. ntiri. quas quidem leges Y vota notens s intellexit dum ita seripsit Epist. Eoo. Leges fecumiri

ciliit issentiente filiosam. At ritiae notarie sponsalia feri non

permitiore minor videbatur esse potestas filiaetamin nuptiis. vel sponsalibus contrahendis, quam fit illam vel propter infirmitatem sexus, vel quod hune sexum, praesertim hac in Dre morem gerere patri magis, quam vitilem . rationis , de honi quoque moris fit. Certe non aliter potest filia familias dissentire a patre . quam si pater moribus indignum , vel turpem ei sponsum, aut maritum eligat. l. I r. hoc tit. sed neque etiam ex diverso pater compellere filiamsam potest invitam ad nubendum . sicut nee filiumfam.ad ux

rem ducendam animo suo injucundam , di integram . Pa tria potestas non omnia potest, Li. sali. de liber.exhib. Denique voluntas patris . in cuius potestate sunt ii, quorum de conjunctione agitur, voluntas, inquam, patris sola non susticit e sed concurrere etiam oportet liherorum Uoluntatem , & adsensum vel expressum . vel tacitum. Nam taciturnitas liberorum pro adsensu es , l.r. in ra. tit. secl. Imo magis liberorum , quam patris voluntas eaeigenda esse videtur: quia Me negotium principaliter agitur inter eos, pqui coniunguntur . Nuptiarum igitur non omnis potestas

in patre est et quod de Donatus doctiae ille Grammaticor.

notat in illum Terent. loeum a nonne vorsuti prasi e me anae 3 nonne Mitis eo tinicaatim oportiui 3 od filiussam. dicit de patre . Ae praeterea sustae non sunt nuptiae, justi veliberi, qui procreantur ex matrimonio contracto citra consensum parentum , quorum in potestate sunt contrahentes, Lo. de flat diom. i. 18.iit seque ritu nupi.de in In ii . de nuri. Sed quamvis insuliae sint nuptiae , tamen non di solvuntur, quod ab erit consensus patris, auctore Paulo r. Sext. sis. s. stitia, ut ait, haec est ratio Pauli, eontemplario ph&itae uruitatu privasis commodis praeseretur . Publica utili tas, liberorum proereatio est, nuptiarumve consuestio . i. TomIII. Top. sol musr. Vn bella, .medio e cari. O p Trevers. Igitur hula publicae utilitati non oportet anteferri privatum commmdum,privatamve voluntatem patris. Et haec qum: sententia

Pauli tute Pontifieio probatunita di hoc amplius quod omisnino diserepat a jure civili, vulgo existimatur iure Pontificio sullas esse nuptias contractas sine consensu patris, in euis jus potestate est,quae nubit, quive uxorem ducit, jullosque liberos r haec est communis opinio interpretum suris Canonici quae tam in non est in eo jure evidenter expressa , vel Pontificum, vel veterum conciliorum Decretis. Imo ex iis pleraque , & Pontis. pleriquc consentiunt omnino cumsure civili. On.non omnis, O n. seq. oecan.vit. 32. quas. r.

n. l. 32. Pas. s. tam nostrates io. q. s. Et qui solet adisserti in hane rem locus Euripid.quo Hermione filialanop pellata de connubio abs te, de ignorante patre respondet era, ria Ytae Dipias arum Y . xv a Mas Mi Ar idi/,id est,mpiis meae sup sponsalia curae sunt natri. metim non est eligere sibi vel sponsam , vel maritum. Mune locum, inquam . primus usurpavit in hanc rem B. Ambrosius lib. i. de Abrahamo, quod & relatum est in Canone honorantur 3 r. q. r. Neque vero interpretum juris Pontificii opinio, quamvis invaluerit . quidquam juvatur. Mulsitas et . quaes. a. vel cap vin cavo . extra de rape ih. quibus locis potis ninum incumbit. innititurque. Primum enim , quod ait cares etai , senacere serandum leges sodlum consensum eorum , qui conjunguntur e si fecimidum leses , se accipias, uti oportet. secundum jura civilia , solus eorum consensus . qui conjunguntur, non semeit, si patrem habeant, in cuius potestate sunt. Ergo quod ait, susticere secundum seges solum consensum merum , qui coeunt non est ita accipiendum, ut is solus con sensus semper soniciate Nam etsi lanietat inter eos . qui jutis sui suique arbitrii sunt non sum cit tamen secundum a

leges inter eos qui alieni iuris, alieni athitrii sunt. Et vox illa solas ) plerumque non ita rem praecidit, ut nullus ab eo modus , nullave exceptio adhiberi possit: exempli gratia in L pen. c. de operi, liberi. Patroni filiis libertum de

bere reverentiam solam , quibus tamen de hel etiam op rase nisi reverentiae nomine . quod titulus suadet, ibi etiam contineantur operae . At in I. I. c. de hon. I J. eontra Iab. quam prael. lib. poli. liberos praeteritos testamento patris , admisia honorum possessione contra tab. solis liberis, de parentibus praestare legata: cum tamen non eis solis legata praeuent,sed etiam uxori,& nurui a patre dotis nomine legatum . l. i. de legar. pras . in I. I. g. ad tae . C. de annuli except. Isai. eonirin. tu solam actionem hypothecariam

tolli praescriptione M. annorum: cum di aliae pleraeque actiones, nonnisi praescriptione Hannotum perimantur . ut de ibi Accurs notat. Hinc vero liquet, quod ducitura sumentum ex illo articulo (solas ) debile . ct infirmum esse . Aliud quoque argumentum , quod ducitur ex cap. cum causa, extra de raptoris. nihil valet. Nam & si dicat

nuptias sure consistere inter convenientes , licet patres reclamaverint . ut ait, non tamen adsieit parentes, quorum in potestate sint ii . qui in nuptias consentiunt. Et vel parentes igitur intelligit, quorum in potestate non sunt, veluti matrem. &avum maternum , di patrem, si eos emanis

ei paverite vel quod magis est, parentes accipit, ut idiotic mus, qui frequenter oceurrit in decretis Pontificum,cap. IJ.erea avi despons de in aliis etiam auctoribus , ut apud Tertullianum . apud Vopiscum, apud D. Hieronymum adversus Ruffinum, qui & hune usum loquendi ast esse vulgarem, de militarem e parentes. inquam accipit pro comnatis, Iour Ies parens, in amis, quorum in nuptiis contra-endis consenthm non requiti certissimum est . ra. c. Anapi. Ad haec notandum est, quod est proditum in Institi& civilem, & naturalem rationem exigere consensum patris. in cujus Potestate sunt, qui , quaeve cocunt, se cisa aero suo , qua conjungendi sunt.Civilis ratio, est ratio patriae potestatis: naturalis ratio, est ratio pietatis, & rev rentiae natura debitae patentibus . maxime illis . quorum

in potestate sunt liberie natura debitae . hoe est, jure ipso. Ergo & civilis,& naturalis ratio exigit, ut in sponsalibus, ct nuptiis contrahendis interveniat consensus patris, qui G i P eos,

85쪽

ios Comment. Jacobi Cuiacij io

eos, qui coniunguntur, habet in potestate. Ae ne militem A Promisit igitur, de seivste lex de sor. de iure des. ait, ecro.quidem sine voluntate, de consensu patris posse uxorem misi, quod est . premisit non dato fidesussore. Ulpath. sotiducere ait L 3 s. iit. seq. nimirum quia S milites rationem Reg. non usurpavit haec veiba. promisit , vel ex prodis v. sed pietatis, & verecundiae erga parentes praestare oportet. ita scripsit, dotem dixit a quorum locorum collatio indicat, i. i. de obsequ. parent. Irae i. Et militia certe per se sola non dicere , promittere. expromittere dotem, idem esse, idem. solvit patriam potestatem , Mesu. s. Insiit. tu, modis sus que posse , si modo iutius mulieris intervenerit. L s. s. stat. poetes solva. Et haec vero voluntas patris exigitur non qtiis, h. I. i. s. de sine dot. At in specie propolita . nuptiis tantum in constituendis primis nuptiis, sed etiam in secimis non sequutis, quaeritur , cui competat solutae dotis repetiis dis, di non tantum in iis, quae nunc primum ineuntur. sed tio, id est,condicitio ob rem dati, re non sequuta, conuictio etiam post divortium in his, quae anter easdem personas ob matrimonium datae pecuniae, matrimonio non sequuto. renovantur, de conciliantur in Lig. th. q. quae est ex eod. non copulato , ut ait t.prox. Ap. de lulianus docet, com- Iuliani libro . Ergo satis non est consenuia patrem initio prebatque aliorum let auctoritate, condictionem compe-e trahendi matrimonii inter filium, aut filiam & extra- tere ei, qui dotem pro muliere dixit lusu mulieris. qualineum quendam et sed consentire etiam debet postea . re- debitor mulieris , cum effectu debitor mulieris non esset, dintegrato matrimonio inter eosdem . quod ante dissocia- ut puta quo exemplo utitur Iulianus ) cum exceptione vetat divortium auctore patre sectum . scut iure civili is perpetua veluti doli mali, vel in sactum, ut Lyen. iit. seq. proditum est , divortium esse in potet late patris . maxime adversus mulierem tutus esset e longe alia ratio ae . quam iis usta aliqua, & magna divortii causa interveniente . I. . non errans, sed sesens dotem pro muliere promasasset . Nel' s. c. de repud. quod de apud poetas querela siliarum . Livisset: hoc enim casu, quia donaile mulieri videtur, Leti- sejunctarum a maritis auctontate patris satis indicat, ut ex itii pre errorem, de Reg. Jur. & quia quod is iussu mulieris senio a. ad Herennium Gnsum abs te a litor indigna patere sponso solvit,pro eo cti ac si ipsa solvisset .ig .eod. I hoc. Num s improtam Cresphontem exissimaverat . cur me hula inquam, casu, non sequutis nuptiis, condictio ob rem datii alas nupilisa P est protas, evir talem invitam laiadum cogis mulieri competit, L in pr. h. i. Haec de non debitore, qui in ere 3 Tt apud Plautum ari I .se. r. in Micha . similiter dotem promisit . & dedit pro muliere et in quo distinximus cui olim , ni p tili placebam , non da vi opor viii. aut nune ut tum errans. an sciens promiserit, de dederit. In vero deis non Mutim est abdini. Ut vero ineundis, ita reconelliandis bitore non dis inquimus utrum scient, an ignorans dotem nuptiis inter easdem personas , quae in Potestate parentum promiserit, & dederit pro muliere e quandoquidem nuptiis sunt , si abst consensus patentis, iniustae sunt nuptiae, in- non sequutis . condietio oh causam causa non sequuta julli liberi . d. l. i8. Sed de reconciliatis nuptiis sine volun- vero debitori omnimodo com tit adversus sponsum . late patris, patii dotis pliore matrimonio a se datae.atque quia de adversus ipsum mulieri est integra acito creditae prosectae repetitio competit . repetitioni locus est non re- c pecuniae et quatenus . ut ait L3 Me svre dos. non alias perithitente filia . ut est legendum omnino in L q. C. de nupti mulieri actio in dehitorem . qui sussu esus pro ea dotem Nam si silia renitatur, id est, si coniradicat patri, patri re- dixit,& dedit. quam si nuptiae sequanturi Si enim non se-

petitio non competite quae non contradicit palam,non renia quantur , manet debitor mulieri Ohligatus, de actio creditae citur palam, sed tacet, consentire videtur , L a. s. volunt Pecuniae mulieri adversus eum competit: qua tamen abisa remissi. magrim. Ergo, quod maxime notandum est, nee solvitur, ut hie Julianus docet,si paratus si mulieri cedere redintegrato matrimonio sine voluntate patris . quod condictionem ob eausam adversus monsum, cui dotem prius suerat contractum patris voluntate . patri dotis Pro- numeravit, nee dum repetiit: quam hic vocat condictitiam sectitiae repetitio non competit, nisi adiuncta persona taliae, actionem . ut saepissime in iure condictiones . condictitiae id est, nisi habeat filiae voluntatem tacitam, vel ex prellam. actiones dicuntur, ut condicito ex lege condictitia actio ex

Vt ratio est, quia dos semel abseessit bonis patris,di effecta lege, stripli, foedat .de act. In hac igitur specie cessio in proprium illis patrimonium, L s. s. ergo etiam . de mi condicitonis ob causam pro solutione est . i. qtiod deleg - .norab. Lius. de coli. St. quo quidem patrimonio spoliare o de pecti . l. r. depc. i. s. de exere. act. Et ita explieandum est filiam pater non potest e proinde hoc quoque casu pallio quod Proponitur in ptiori parte h.l. Sequitur in posterioriritesias nihil potest. Et pessime igitur sentit Aecursin L parte illo loco . fundas doti, nam ne , dic huie condictioni . sentiunt de plerique alii. qui existimant . patri repe- D etiam locum esse, ii fundum tradiderit mulier dotis notenti dotem in specie d. L A videlicet cum redintegratum mine, & nuptiae insecutae non fuerint, si renuntiata laetitest matrimonium disientiente patre . non esse necessariam adfinitas et ergo nuptiis non sequutis . landum repeti posse filiae voluntatem . cum de hoc casu sit etiam necessaria. Et hae actione et repeti etiam poste fructus captos ex lando et e sola restant in hoe lib. issi de sporis . O ntitu. Caetera vel si ancilla in dotem data sit. ancillam, de partum: si pe- omnia sunt de dotibus , de quibus incipiam dicere dic. cus, pecus.& scelus: Nam ut stipulationi dotis causa inter- crastina . Positae inest tacita conditio, si nuptiae sequantur: ita & da------------- tioni, sive traditioni dotis, t.1. de iure dat. Cuius quidem

Ad L. VII. De condiei. causa data, causa non sequuta . legis verba ( quae plusquam manifesto trajecta sunt i eum se debere pecuniam mulieri putabat, sei. esus dotis pendeant ex Lar. ita rei ituenda sunt: si ia aut/m in se pu- nomine prorua, sponso, , solvi e nugiae deinde non ingem Iasione doeis non es necessaria adiectis , adsectio hirsus coneriserunte quaesium isti vitrum ipse potest repetere eam pecv- ditionis, se nuptiae sequamvir. quia tacite inest, adsectio scilic.niam, quam desiliel. an mulier Nerva illicitas responde- de expressio, in Ddione dolit, inquit, tantundem sitimus , id ramcltioniam Disset quidem debere pectiniam sed ext Iio- est . existimamus non esse etiam in traditione dotis eamne doli mutueri se poeiasset: ipsum repetiturum sed petim adjectionem necessariam e S ita in Basilic. - m e tua cara sciret se nihil mulieri debere . promisisset, mulierit esse actio. n- a bariae Me anpariis rota, driae. h. sic ara a 3 nem: quondam pectinua ad eam pertinered . si avilem vere de- et is a praeis. Aee. M in fibulatisne , inquit , non e i nece

litor fuisset, in ante Onias solvisset. ct nvita secutae non se adsiti condietionem illam siseri se nuptiae se titae sui ta nes issent , ipse possit condicere . eatio debiti integra mulieri que in iraditione. Duo autem non sequutis nuptiis fructus rei ad Mesolam manense . M ad nihil aliud de, Ior eompellariar. in dotem datae condici posse omnes .nimirum etiam eos quinis vii etaui ei condictiιia actione . pereepti sint ante litem contestatam , ut L videam vi 2. in Ad ILFundus dotis nomine traditus, si nullae inseratae non pria de cum nec obstare L eum fundas . in prine. de res. cred. fuerim, condictione reperi potest. Frtiam quoque condici po- quoniam ibi de condictione astitur . qua petitur, quod n terunt . Idem saris es de ancilia .Hyamiti ejus. tirum non suit, veluti ex stipulatione iundum dari. in squam veniunt fructus tantum percepti post litem eonte Muitur l. . de eoniuratio data . euius species est de eo. natam . ae idemtis , s.fi actionem. condictio, de qua agi- qui cum errans in sacto, se pecuniam mulieri,quae alii tur hoc loco, repetit, quod nolitum fuit, di datum a nobis nuptura erat, debere existimaret, iussi, eius promisit dotem en ea mente, & sub ea lege. suh ex eausa ut si ea causa non

certam ejusdem sponso , de latuit quoque ejusdem iussu insequeretur, id nobis reddetetur, L de iure dol. Illa cohdictione,

86쪽

In Lib. XVI. Digestorum Salvij Juliani. Iois

dictione . de qua in L eum fundis. intendimus nobis dati

oportere e hac reddi oportere e & redditio, sive restitutio semper plenior esse debeti quia eo restituenda in statu res est, quae resti tuenda est, in quo mansisset. si nunquam alienata suisset e quod servatur etiam in condictione ita hiti . Nam & ea repetitur quod nolitum fuit, L in summa. s. ei. qtii inde tum , de cond. inde O G. videamvis, g. r. Itaque ut laeve faciam , hae in re separanda est condictio quae petit quod nonnim non suit . a condictione , quae repetit quod nostrum suit. Ad L. XLIV. De lure dotium. Si pager filiae nomine dotem promuesset . di eam anae nuptias emancipasset: non resibiis

itiae eromissio e nam ct ctim an e nuptias pater morerertir ,

nihilomintii heredes eius ex pronussione obligari manebunt. NUne transeamus ad i. q. de jure dat. cujus initio I lianus docet, non ideo resolvi obligationem patris , qui pio filialam. dotem promisit, quod eam postea emancipaverit e quod prohat a simul hoe modo ( argumentum est frequenti sti in tute ) Si non emancipatione filia sui iuris esse eceperit, sed alio modo . veluti morte patris. qui pro

ea , cum viveret, dotem promiserat, heredes patris ex primissione, & persona eius obligati manent. ergo etiam ipse pater ex sua promissione obligatus manet, si emancipa-cionis genere filiam fecerit sui statis. Eadem est ratio moditis, & emancipationis et si promissionem patris subsequens

mors non resolvit. & obligationem patris, sed traniit ea in heredes patris et nec igitur emancipatio subsequens re

solvere debet obligationem patris. Hoc est , quod proponitur initio huius s. quod satis apertum est. At ratio dubia itandi non satis liquet, nee liquebit unquam cuiquam , nisi

eam repetieris ex sure veteri. Olim dos non tantum dati

ne , vel stipulatione constituebatur . sed etiam dictione d tis citra stipulationem, , duobus quidem modis prioribus

a quocunque constituebatur. I. promittendo. in princiae iit. Dictione veto 1 tribus personis tantum, id est, ex dictione nuda dotis novi nascebatur actio , nisi vel mulier eam di-diisset quae nuptura etatevel debitor mulieris. Iussu mulierisevel patet, aut avus paternus,inculus pCtellate erat mulier.non pater , qui filiam emancipaverat, pater extraneus remancipatio patrem extraneum sui te di hujus rei auctor

luculentissimus est Ulp. lib. stiti rem iit. A dsidua in princio cuius r. Institi Et hoe quidem loco Iulianus posueratratrem, cum haberet filiam in potestate , pro ea dotem dixisse , ct prius quam nuptiae fierent. filiam emancipasser quo genere videbatur recidisse dictio dotis in eum casum. a quo incipere, vel in quo consistere non poterat: atque adeo exstincta Ohligatio esse . secundum id . quod pleriquepto regula iuris habent , ea, quae ab initio constiterunt, postea evanescere , si in eum casum inciderint , a quo incia

pere non poterant. I. g s. de retul. jur. I. existimo, de verbia

obei p. I.pro parte . de servis adit esula dieitur a Theophiloros to in s. si servus, de noxal. m. verum in , D ic IN posita, ut Iulianus desinit Me loco, ea regula , quae tamen dubitationem faciebat , eave opinio quorundam non est vera , sicut nee in aliis plerisque caussi ut ostenditur in Lyen. I. vlt. de verbia os . s. ex conetramis , In iit. de legis.

Ad s. Quae debitorem sum amilia, habet , s patri eius ita

dolem promiserit. quod mihi debet. vel qtiod mihi filius tuus debet. doli tibi erant, non ob iratum e sed escis, ut id, quod actione de peculio serrari a pestre poterat, in dote sit. Marmeellus. Sive igitur ram filio pithae, sive itim parre agere in-

utieris: exceptione pacti eonventi summovebitureactione avisiem de dote s experietur . eonsequetu quod in peculio fuisse

apparuerit eo tempore. Po do, tramittebatur. Utique si posinuptias pro mussa, eius temporis petiuium: aestimari debeι. quo pria serens.S Equitur in g. r. formula dictionis dotis. quae ultro fit

nulla piaecedente interrogatione sponti, vel mariti.

Mulier sponso . ves marito nihil refert, ut Caius docti suprad. loco ) dotem dixit his vestis: quod mihi deles, vel quod mihi plius tuus debet, quem in ps testare habes. dori iii

erit. Et haec est sormula dictionis dotis . Porro filius sponti sui, vel mariti, id est . ptivignus suo nomine ei debebat mille, pater veto qui Cuidem mulieris sponsus vel maritus eii, filii nomine ei debebat non solida , non integra mille, sed ad finem peculii duntaxat concessi filiosam. in quo sot- te peculio tantum erant centum . Et Iulianus ait, ex haecausa mulierem non obligari ex dictione dotis hu)usmodi rmulierem non obligati, ut scilicet praestet quod sibi filius, aut quod pater debeti sed hune tantum estectum esIe hujus pollicitationis, ut id, quod actione de peculio a patiedebitoris principalis sponso, vel marito suo inulier conseis qui potuisset. ii id in dote esse noluisset, id solum converatat es imputet in dotem . non etiam quod filius ei dilecto,& principaliter debet.Cur ita3 quia frustra ( haee est celli sima propositio ) alienum nomen . id est . debitum dotidieitur. si id malitus exigere non potest . Constat veto dicto in dotem patri nomine , sive debito silii sui omitias . patri in filium nullam actionem . vel exactio em esse . Cum filiosam. patri nulla est actio . ergo neque exactior ae ne deductionem quidem esse ex peculio , si pater de peculio ab alio conveniature quo in judicio solet do. dueere ante omnia semper quod sibi filius debet, cujus nomine convenitur de peculio e quia non proponitur filius et eo nomine quidquam debuisse , non proponitur patri filius delegatus su iise , non proponitur quod mulieri debebat. id jussu mulieris delegatus cavisse patri , & t men si cum filio mulier apere instituerit in solidum c quem constat mulieri esse obligatum in solidum ) repellitur excelitionc pacti conventi r quia dictioni dotis etiam inuistili. sicut accepti lationi, ineu pactum de non petendo ,

de arten. Idemque est in hae specie, si cum patre mulier depeculio agere inuituerit, quia quod in dotem ei esse voluit, de eo non petendo pepigisse videtur . Itaq; de petenti a patre obstat exceptio pacti, & cum enectu igitur non potest petere a patre quicquam actione de peculior repetere t men id potest ( ut ex Marcello hie proponitur o soluto matrimonio , quas dotem. non quasi creditam pecuniam e id scilicet ( quae disinctio summe notanda est repetere potest mulier soluto matrimonio quod erat in peculio temIκ re dictae dotis . si eam dotem sam marito dixerit. id est, post nuptias, vel quod erat in peculio tempore nuptiarum,ti eam dotem dixerit q)mnio , id est , ante nuptias . Et raritio haec est perelegans e quia quae marito dicitur dos . uatim dos fite quae sponso, non ante dos fit,quam nuptiae sequantur . Eo autem tempore spectari convenit, quantum

tuerit in peculio, quo dos esse incipit, quae relata resertur ad preulium . Illud postremo observandum ex hoe loco , quamvis disjunctiva sit oratio , qua mulier viro dotem a dixit. quo iti mihi debes . vel quod ratus itivi mihi debet , dissunctiva oratio est i non tamen in electione mulieris est. quamvis alias in disjunctivis electio sit debitoris e hoe tamen casu, ut coepi dicere . in electione mulieris non in .

utrum velit in dotem esse quod filius ei debet . an quod pater filii nomine. In causa hoe est . quia/srustra id eligeret . quod filius debet, cum, ut supra docui. non possit esse apud patrem, quod filius debet. cum effectu, ita ut id ab eo exigere ivissiti electioni locus non est . ubi una pars disjuncti e prom monis, vel pollicitationis est utilis, altera inutilis . quae ratio plane indicat, nihil obstare huic sententliae L o. g. pen. in . quoniam in eius s. i. specie Pollicitatio, sive promisso disiunctiva omni ex parte utilis fuit.& ideo mulier . quae promisit, electionem habet . ut hanc. vel illam , utram maluerit, partem impleat. Ad L. XLVI. De Iure dotium . Ovem silion invito do mina fervus fit laetit ad irit, ita si dotem domini nominarat promitii patiatar, obligario domino ad tibitur ed neque peritiatim dominis praestare delebit, s forte de itor molieris dotem prini ea ii, neque culpam. Traditione quoque rei dotaus in persona sedivi. vel fidi amitias sat a. doseonfiittiitvr, ita ut parer neque periratam, nee eiusam dom,

nus . atii parer practet. Iguvr hane dotem periraeo mulieris

87쪽

est dies quandiu dominus, vel pater raram promulsionem, vel

donationem baluerit: ideoque eitum manente magrimonio, res, vias tradiderii, condictione repellitiram e item interii conductione consecuturam . ni promassaene liberetur.

Explicaturus sum hodie l. 6. de jure dot. ad cujus in

tium notandum imprimis cli, quod ait L 31. de acq. rem Servum invito. ignoranti domino aequirere pene ex omnibus causis, ut puta, si quid ex traditione nanciscatur. vel ex mensae scriptura , vel ex stipulatione, s. item nobis, Insit. per quas person. naeis at ur. Cui convenienter Julianus initio huius imis . qtiemadmodum , inquit, invita damina seratis itipulastis aquirit. ira si dotem domini nomineshi pro iri patiatis , obsigatio domino acquiritur et ergo proponit , in Piro domino servum stipulatum acquirere actionem ex Ilipulatu . vel condictionem. ut L sa. de ver

obiae. i. s s. de petit. heres. si invito domino, de ignoranti multo magis. At quaeso quaenam haec comparatio est . qua Iulianus utitur . quemadmodum invito domino servui Ripulastis atquini, ita s druem domini nomine sibi promitii pariatur . m. videtur enim eadem esse redditio, ct comparatio e videtur eadem res cum eadem ipsa re conserti perindeae si ita dixisset et quemadmodum ex stipolatione obligationem domino acquirit, ita de ex stipulatione . quo nihil esset ineptius: itaque in redditione comparationis huius . promisit. sic omnino accipiendum Ut, pro vi. citra stipulationem e ut si mulier . vel debitor mulieris sussu ejus d

tem dixerit servo sponsa , vel maliti ( quod & eibuno

satiae r indieato si inquam, servus dotom domini nominesihi promitti patiatur e cui enim dicitur dos .is non rogat eum , qui dicit . non provocat scilicet eum ad dotem di cendam . sed i litur eam sibi dici. Cui vero non diciturdos . sed stipulanti promittitur. is rogat eum . qui promittit . Itaque sensus huius loci hie est, ut ex stipulatione, ita di ex dictione dotis invito domino per servum obligati nem acquiri r quod de interpres liasili. ita distinguit, de se. Prat his nominibus. -- i , id es , ut exib-pti agione, e cadidi Mae . Eademque comparatione

utitur L s s. in n. ins. Unde quod in d. g. irem nob. I i. per quas person. ex Gaso refertur invisis, o ignorantibus . excepta hereditate , propter quam additur articulus bene in d. l. 3 h. invitis, inquam.& ignorantibus adquiri quodcunque servi nostri ex traditione nanciscuntur, sue stipulent r. inquit, vel ex qualiter alia causa am iram: ex qualibet alia causa, exemplo eiusmodi posito, planum sacere sicet, veluti

ex dictione dotis ex initio hujus l. Sequitur in hac l .statim, quod de conjuncta scriptura una sitiva ( ut ita dixerim )legendum est. dote dicta servo sponsi, vel mariti a muliete ipsa, vel jussu mulieris a debitore ejus, neque periculum, si

sorte praeter opinionem improviso casu quodam debitor ille nullius solutionis esse coeperit. neque culpam dominum praestare eo nomine tabere . si sorte dominus in rabundo debitote negligentior fuit. & interim debitor laesistit facultatibus, itaque periculum omne mulierem respicere. ad quam ea res potissimum pertinet. quandiu se ilicet dominus ratam secerit dictionem . sive pol licitationem dotis servo suo factam et atque ideo, quia periculum est mulieris . non viri. etiam constante matrimonio mulierem

condictione incerti agere posse adversus maritum . ut liberetur obligatione ex dictione dotis per servum ei quaesita etiam invito, de ignoranti, videlicet si eam pollicitationem

dominus ratam non habeat. liberatio res est incerta . Ce

tum a cernendo dici quidam volunt. Cerni quidem liberatio. vel obligatio, vel sus ullum non potest e idcirco incerti condicitur. I. s. in s. dis in. emp. L s. de cond. sne causa. i. e. s. aliud juris, de don. Porro animadvertendum es i. haec tradi de dote dicta, vel promissa servo mariti, non de doteliromissa ipsi marito, quae sane videtur mariti periculo esse, i, dum cunctatur nimis in appellando promissore . in exigenda dote promissa. promissor eversus facultatilius fuerit . Et sane quod debitor mulieris marito promist dotis nomine pio muliere, id viri periculo est, si eam non exegerit in tempore, dum erat in bonis. di ex Iuliani sententia,

quae in hoe libro rescrtut in L 3 s. s. sed si, hoe fit. etiam id,

Comment. Jacobi Cujacij

A quod pater mulieri . vel ipsa mulier marito promisit viri

periculo est, ex sententia Iuliani: sed reprehenditur El. 33. hac in re optima ratione . quod iudex propitiis auritas. in-cuit (ta legendum. Male Ilorent. propriis auritas) propitiis, id est , secundis inritas, Livius Aa . non fit auditurus mulierem dicentem , cur patrem suum maritus non ut se iit ad solutionem , vel etiam cur non seipsam, cum erat in re, in

divitiis, & in sacvltatibus . Ideoque quod debitor mulieris promisit id quidem periculo viri est et quod pater, aut uxor apsa promisit, non eii aequum, ut sit viri periculo, si tardior

fuerit in exigendo vel condemnando socero . vel uxore .

Sequitur in nae l. quod dictum est de dictione dolis facta servo sponti, vel mariti , id locum habere in datione , sive traditione dotis facta servo sponsi, vel mariti. Nam de emtis ei servo datae ignorante domino , vel invito periculum B respicit mulierem . non sponsum , vel maritum, antequam raram dationem habuerit. Florent. donasionem . perperam elegendum dationem . ut in Basilic. ae a oos. Antequam igitur dationem , live traditionem dolis servo suo iactam se ignorante ratam habuerit, etiamsi interim ipsus mariti culpa , res, quae servo dotis nomine data est, interierit. lericulum non respicit maritum . culpam praestat malitus in re dotali, quam ipse aecepit, i. in rebus, h. i. Letiani, g. I. in princ L pen. in pnne. sol. marrvn. non in ea re dotali, quam servus eius accepit, si neque iusserit dominus ei servo canarem dari, neque dationem fecerit ratam. His consequens.& consentaneum est . ut de hoc casu cum dos servo mariti tradita est . domino dationem non habente ratam 3, etiam conliante matrimonio , adversus maritum mulieri competat condictio certi, id est , condictio rei traditae se C vo esus dotis nomine . eidemque acquisitae per servum etiam invito, de ignoranti. Ratio est evidens, quia necdum ea res transiit in causam dotis e dos non posset repeti coimi ante matrimonio, nisi ex certis caulis, si divitis. I. I. h.LLt haee omnia, quae de servo diximus . cui domini nomine

dicta . vel tradita dos in . locum habent etiam in filiosam. Ad s. Si debitori suo mulier nuptiara . ita dotem promis sei.

Pod mihi debes. avi fundas Sempronianus doli tibi erit rtiirtim mulier velim, id in dote erige ct si v idem debitam malaisi dotis nomine apta vir m remanere . potet ea ex ceptione se Iveri adversus petentem bissim : quod F sundum dedisset, pecuniam marito conuicti

MUlier nuptura debitori suo, sub hac disiunctione, sive

Urialternatione dotem dixit , quod mihi deles, aut j -- dus Sempronianus metis doli tibi erit, electio est mulieris , utrum malit, quod sibi sponsus. vel malitus debet, eue in dotem , an fundum Semstonianum e Me est certissimum equia in disjunctivis obstigationibus electio est debitoris . . pleroque . I. vli. h. t. Et ii quidem . quod tibi maritus debet, mulier elegerit, marito petenti landum ex dictione ista

dotis. ea, inquit, exceptio obstat, nimirum exceptio concepta in sinum hoc modo, se non ipsa jam elui qudia mibi

deles, non fundam Sempronianam i contra si tundum Semia pronianum elegerit e causa crediti integra manet mulieri, de condictio . id est . actio creditae pecuniae ei competit adversus maritum, quasi suo loco manente obligatione et quae tamen electa pecunia credita, neglecto fundo, si pecuniam creditam condiceret, repelleretur exceptione pacti con-n venti, L M. F. I .sup. ( quem exposuimus nudiustertius acceptilatione , puta , si debitori marito acceptum seratur, ipso jure tollitur obligatio . Dictione dotis . puta . si debitori marito doti dicatur quod debet. ipso iure non tolliatur obligatio e sed execptione pacti conventi, quod ines dictioni dotis. Idque valde notandum . Porro electioni . quae in hoe s. datur mulieri, si objiciatur d. i. q. s. I. ubi eadem electio mulieri non datur . id resimndendum est , quod ad eam l. respondi. Item, si objiciatur I si maris, desundi dot. dicito in ejus lepis specie debitori nuptutam id promisse , quod is sibi deberet. Debuisse autem eum

sub dissune ione fundum . aut decem. Ergo utrum ipse mallet, non ultum mallet mulier . Et ideo in arbitrio estis.

non in arbitrio mulieris esse , quid in dotem sit. Denique

88쪽

io; In Lib. XVI. Digestoriam Salvii Juliani. ito

in ejus legis specie electionem debitor sibi servasse intelli- Agitur . dum promisit, vel cavit illud . aut illud . In specie proposita, mulier esectionem sabi recepisse intelligitur, dum illud . aut illud eavit sibi doti sole.

Ad g. Pater etiam . s falsio existimans se Liae stiae debis, messe . dotem nota ei, obligabitur.

INI. I. ostenditur, patrem , qui, cum falso existimaret se filiae debitorem est e. quasi debitor pro ea dotem dixit Per errorem, non ideo minus obligari genero suo, obligari, scilieet, si non ut debitorem . saltem ut patrem . De Patre igitur hie f. tilam. accipiendus et . qui habuit stiam in potestater Nam in patre , qui filiam emancipavit, cum pro

extraneo habeatur, non consisteret dictio dotis. eidemque per erratem . quasi debitori mulieris, dotem dicenti com- is peteret condietio incerti, ut liberaretur adversus mulio rem . vel si iam solvisset. condictio certi adversus eandem. Lo. g. titi. de ranae ratis m. l. cuin in fundo, sutili. h. t. In patre, qui filiam habuit in potestate, duplex ratio concutiarit . quae essicit . ut incerti condictione non consequatur pater ut liberetur, vel etiam si solverit, certi condictione. ut non repetat, quod solvit . Duplex, inquam, ratior ratio paterni omeli, ut Luli. c. de dor. promis . dicitur paternum officium esse . non maternum dotem stiaesam constituere. Ae praeterea ratio pietatis. quae vel sola, ut in matre, vel avia utramque condictionem impediret, Loem is, qvii, F en. de eond. indeb.

Ad L. VII. De Fundo dot. Si martitis fundum Thiij, bi is rem dotali praedio adqui ierit, servitus constinditur . sed si cevindem Titio reddiderit, 'e reflatiratione servit iis . Ne marito impuralitur , o hoc casti maritim litis aestimationem praes abii i quod se martius so vendo non erui titiles actione adfersa, Titium retilieri ad restaurandam servitutem dathr. Sed cum xxor sviatim, exi praedia viri servistitem de latii. in dotem dur, sutatis ad marit m pervenit admissa Ir ittiten ideo non potest videri ter martium jus fundi deterivi fa-mm . o id ergo est 3 ossicio de doιe iudicantis continthii vir. vi redintegrata servitute jubear sundam malieri, vel heredi

ejus reddi.ui landum servientem fundo dotali, de marito suo venitum , de traditum, ac deinde redditum sibi, eundem ha bet ab eodem marito e mulieri, inquam . dabitur actio utulis, sive in factum, ut servitutem pristinam lando, quem

rursus habere ccepit, rursus imponi patiature haec actio est subsidiatia . Nam quamdiu maritus est solvendo, non suppetit in venditorem. Alter casus hie est : si mulier in dotatem marito dederit landum , eui simus mariti servitutem debebat: quia de hoc casu confunditur servitus debita funis do nune primum dotali facto. Priore casu confunditur sacto maliti. qui emit fundum seruientem lando dotali. P sterio te easu confunditur facto mulieris, quae dedit in dotem fundum dominantem fundo mariti r quae tamen varietatus in jure nullum diserimen secit: Nam de hoc quoquo

casu soluto matrimonio, mulieri , vel heredi ejus redint etanda est servitus , restituendus est fundus cum sita causa, id est, cum pristina causa, oificio sudicis cognostentis de dotis restitutione. vel repetitione, ut loquitur etiam lex sinaurem, s. yen. de rei vin c. vel quod idem est, omeso athitti dotis reeu petandae , ut loquitur lex Titia , de Iolud. l. r. Ap. prox. iii. seu arbitri rei uxoriae. Ait . mvilieri, vel hereis di ejiu quia, ut rectissime Graeci interpretes notant ex Lil. dotale. I. heredi, hoc illi non minus heredi mulieris , quam

ipsi mulieri succurrit lex Iulia . Denique, ut id iterum in culcem, hoc tantum interest inte priorem, de posteriorem casum , quod posteriore ipsa mulier dando sundum dominantem in dotem, confusi mi servitutis causam dedit. Primre autem casu maritus fundum servientem acquirendo . Et

ita explicanda est illa lex q.

Ad I .XXX. Soluto matrimonio. mpta non impeditur, quo tantis ram priore marigo de dare experiatur.

I Ranseo ad I. go. D .ma: rim. Ait in principio, nupta non

impeditur, quo minui emn priore marito de dore experia tur . Dubitationem aliquam laciebat, quod dicitur , nuptam non polle agere de dote . id est . non habere repetitionem dotis manente matrimonio I.mutus. s. i. de iura dot. Quod ita explicat, ut non possit quidem agere de dote recipienda cum posteriori marito, cum quo vitam vivit cDmmunitet . sed eum priore , a quo divortit, excepto tamen casu, l. . Sp. hoc tit. hoe vero apertissimum est

hae restant ex hoe lib. I s. hodie absolvam . Ae primum quidem IV. de sundo dot. Sciendum est . servi

tutem. veluti iter , aut viain debitam praedici comfundi. & perimi. si qui dominus praedii est cui debetur sera Dulius, id praedium acquila erit, quod servitutem debet. l. i. si . v ma . fervitutinuit. Is quis ades, de serviI.ur praed.eontano dominii, quia scilicet idem homo coepit utriusque praedii esse dominus . & servientis, de dominantis . patiteon iunonem servitutis r ita ut non possit discerni, utri praedio ea debeatur, utrumve praedium eam debeat, qua ex consonone necesse est nasci lieremptionem, sive interitum servitutis . Complures tamen existunt casus, quibus semel consula servitus, de confusione extincta, postea restauran

da, restituenda . de iterum imponenda est . Lig. in om ibus, de servit. Ap. O id ei, rajui s. co . praedior. Et in specie huius L . si maritus acquis verit donunium iundi servientistando dotali. servitus confunditur e sed si rursus maritus eundem fundum, quem acquisivit, redhibeat venditori, a quo acquisivit. ne deterius faciat jus fundi dotalis, non sinen

restitutione servitutis Histinae alterum fundum redhibere debet. aut re vendere venditori: alioquin uxori soluto matrimonio tenetur in aestimationem servitutis peremptae facto eius. Scripserat ante Iulianus, quod refertur etiam ex hoe libro in I. s. h.t. neque landum dotalem maritum alienare posse, ut i. Iulia cautum est . neque servitutem fundo dotali debitam . Verum duos casus exceperat , qui propinnuntiit in h. l. quibus scilic. servitus lando dotali debita alienatur . Unus est ille, quem jam ante notavi: s maritus acquisierit fundum servientem iundo dotali r quo tamen etiam casu . in reddenda dote soluto matrimonio, inde, nem damno mulierem servare debet, praenando aestimatio nem servitutis: vel si solvendo non sit, mulieli in eum , Ad g. Quotiens culpa viri accidit. ne dos a s ero, aut a quo. Ii i asio, qui miateris nomine promiserar, exhere tir. si aut in mali imonia feta decesserit. aut mater sinitias facta . etim, ovi dotem repromiserat, heredem instituerire farii eo titiae. nihil amplius virum praesare debere , quam tis eos estigatione

liberet

S Equitur quod non ita in aperto est in 1 quotieni cti paviri accidit. m. patet pro muliere ( fingo ) vel extraeeus pro muliere dotem promisit. & per negligentiam mariti accidit, ut is nunc non possit a soceio redacto ad inopiam . vel ab extraneo dotem promissam exigete r ea res marito imputati potest, quod in tempore dotem non exegerit . Denique ea res periculo est maliti, videlicet. si ex- e. heus debitor fuerit mulieris. de a muliere deleratus ma-tito e s vero debitor non fuerit mulieris. sed eum habetet animum mulieri donandi. dotem pro ea promiserit . peri eulum est mulieris, cui acquiritur. Periculum etiam maliti est . si pateri vel mulier ipsa dotem promiserit, & dum cum

etatur maritus in exigendo patre . vel in exigenda uxore.

interim, vel ipse . vel ipsa eversa sit sicultatibus suis: peri

eulum t. nquam. hoc respicit virum, non quidem ex omnium

Iuti non sultorum sententia , sed ex Iuliani notiti sententia, quae refertur ex hoe ipso libro in his . de jure do . de de qua etiam heii secimus mentionem , quae etiam subindie tui in hoe s. qui omnino. cum sit ex eodem libro luliani.

in e pretandus est secundum eam sententiam, mentemque

Iuliani . Namque ab ea sententia in hoc vi Iulianus exeipit hune ea sum , si mulier in matrimonio vita decesserit. sit perilite patre, qui pro ea dotem promiserate Nee enim dieam hoc casu pet inde habendum, ae s pater ipse dotem dedisset: quam tamen nullam dedit, vel eo, quod culpa viri

89쪽

iti Comment. Jacobi Cujacij ita

acciderit, ut nullam daret, eum non interpellatetur a viro. Acum commodum ei erat dare salvis, & interris facultatibus suis: & consequenter ideo non dicam dotis inuas periculo ea maliti suerito repetitionem patri adversus maritum is ve generum suum dari, nee hae ratione, quod dos profectitia mortua in mattimonio filia . ad pallem, a quo pro- secia est, reverti debeat, Liure o. c. de iure dat. l. dos q. c. Al. matrim. SCur autem hoe non dicat . cur hune casum exeipiat. t hoc casu potius dicat, dotem a socero promissam non eae peticulo viri, si socer lapsus sit facultatibus, dum non appellatur a genero 3 nimirum quia hae in re rationes ere ei piae in tute notandae sutile aequitas, quae in hoc judicio rei uxoriae de repetitione dotis potissimum mectatur, in quo nimirum haec sunt verba solemnia, quod aequiti, melius. apud Ciceronem aequitas , inquam . illa non patitur . ut Bejus pecuniae pater generum damnet , quam ipse ei debet. tit a renero petat, quod gener ab eo petere liotest, nee pe-isit, dum ei pepercit benigne, I I. promittendo, fiti .de ju- h dbi. I t satis igitur est, satisque habere debet pater ii petaeeepti lationem pater a genero liberetur. N promissione sua solvatur. Est & alius casis , qui proponitur in hoe s.

quo etsi quod debitor mulieris marito promisit viti periculti ree soleat, tamen viri periculo non es . ut pura si mulier, cum esset materiam. debitorem,qui pro ea dotem promiserat, testamento heredem instituet it . Nam hoe qu uecasu non dicam extraneo debitori. quali hercili mulieris dari repetitionem dotis , quae culpa mariti a se exacta non et i quia & hoe casu aquilas non patitur, ut dotem repetat a marito is, qui marito eam debet, di satis igitur ei erit. si maritus praestet, ut obligatione liberetur per acee- CPtilationem, ut ias i. in princ. pro foc quae maxime ad hanerem facite nec tamen hie adnotatur . Alias culpam. sive ne glipentiam marito, quam admisit in non exigendo debit, re dotis, cum poterat exigere . certe imputare potes e non ipsemet deb tor . qui ex ea culpa luctum sensi dum non ii*ctur ad solutioncm, ut Litim in fundo. g. qtiod si de juredo . Denique imputate quis potest marito. cur ab alio do .

tem non ex epcrat, non cita in cur a te eam non exegerit.

cur se ad selutionem non urserit, cur sibi pepercerite non possum. inquies, honeste beneficentiam , quam in me exera isti, tibi culpae, aut vitio ducete: henignitatem, quam incilium importune' inconsulto exercuilli in haudem meam. hane solam tibi vitio vertere postlim. Unde divortio facto

a malito, recte mulier imputabit marito, cur dotem maturius non exegerit ab extraneo . qui eam promiserat. de do- Deem ab eo repetet, perinde atque si eam exegissete culpa pro exactione et . Morte autem mulieris soluto matrimonio iron potcst idem extraneus, & dohere simul, S repetere .

quod debet. Idemque de patie dicendum est e priore casu, morte filiae soluto matrimonio pro qua pater dotem promiserat. nec dum dederat) non posse patrem simul. I de here dotem. & repetere a genero quondam suo. At divortio facto post mortem patris. vel poli divortium mortuo

patre, sane mulier recte imputabit marito. cur cum a patre dotem recte exigere poterat . eam non exegerit secundum Iuliani sententiam . quae tamen reprehenditur. de merito

elissem. ut heri ostendi in d. I. g3. Haec vero est praecipua, de subtilior interpretatio, de observatio hujus s. qui omnino conjungendus est ita ut hei. cum sententia illa Juliani ex eod. lib. relata in L . 33. Ait hoe loco, si materfam. ψ- Ire a ram . qtii dotem . oec. Cur ait materiam. nihil est expe ditius, quia filiasam. testamentum facere, aut heredem te flamento instituete non potest. Haee sui liciant ad Llo. Reliqua sunt non longi subsellii.

Ad L.Lil I. De verbor.ebligationibus. Stirtila tonet commo dissimum est ita componere, ut quatvvqtie specialiter comprehendi possis, conti eantvre doli avilem elausula ad ea perii neat , quae in praesenta occurrere non possint, O ad incertos casus periinem

H Uie libro tribuitur etiam I. si de ver ib. qua Iulianus , cum stili et scribetet de ilipulatione dotis, generaliter sita det . st putationem ita componii ut quaecunque clausulae ea speei iter , de sigillatim comprehendi ossiant, contineantur e de quia specialiter omnes compre-endi non possunt e quia multi casus ineriti occuriunt se se , qui non occurrebant in componenda stipulatione et ut ad extremum . i. ut extremo loco stipulationis apponatargeneralis clausula doli mali, dolam multim abesse, ad virum que esse . Nam hae clausula continentur ea omnia . quae specialiter comprehensa non sunt. Txemplo fit in hae quaestione ea sus I. gi. sve generalis, de jure dot. Ad L. xj. De Usultuctu Quod autem diae imus, ex re fructuarii. vel ex operis posse adquirere et vir m ttine locum habear, quotieni iure letali isti fructas si contiitutus, an eis per traditionem, vel pit Iasionem . vel alium saevi Pe- modum , videndum . I i vera est Tegas sententia, quam Juliantis liki f. secutus est, omnia fructuario adquiri.

Q Uod autem ex hoe Iuliani libro resertur in I. r s. g. I

de Udr. ei iam aecommodatur facillime ad causim . . dotis in hunc modum. Fructuarius quoquo modo a

quisiverit usumst. serui, sive luati iure, sive stipulationis, sive cessionis, sive dotis, de cui cit in l. i. in princ qia,moLUtis'. amiti.) sive eum adquisiverit jure civili, sive tuitionc praetoris, per eum servum acquirere ex duabus causis tantum . quod est certissimu in , ex re fractuarii. & ex suis operis: vel, ut Don male legitur in Horent. ex his duabus causis eum servuin aequirere omni fructuario, Basilica, Ox-re u ra . x.si is r omni 'timamo, sive sit fructuarius iure civili , sue praetolio e sve hoe . sve illo modo quin

setit usumfructum . Non eadem omnium fructuariorum conditio est, in hac tamen causa est eadem , quamvis non

sit eadem in aliis. Ad LIII. De Staiulibetis . I. Item Iulianus ii is. Digesorum scripsu . si Arethusae liberia, ira hi data, s ires Arvos pepererit. per heredem flererit qtio minus pepereris e pura Uita ei medicam evium dedisset, ne eonciperet: statim liberam furtiram eis . Qtiid enim expectaretis 3 Idem e O s eriget

heres vi abortum faceret: ia ct tino mero Ioliat ires edere.

Postremo quod refertur in I. s. Spem de Raikil. ex hoe

ipso libro, ad libertatem statim pervenite ancillam, cui data est libellas sub conditione , si tergeminos repererit, cum per heredem stetit quo minus parerete ut ii a horti nis poculum ei dederit. quod is cata .r,. . dicitur, vel si

quod dicitur vire in ei dederit ne conciperet. Id vero est Iuxta regulam juris, quae exstat in Ligi. de ret. atim de ini. a d. de condit. , demoniae stiritiens per eum, cujus interest conditionem non impleri, si mis mititit impleaIur i perinde Misberi , ae s eonditio impleta fuisset . quod potuit Iulianus a

commodate ad stipulationem dotis procul dubio sub conditione aliqua factam, cui obstiterit is, cujus intererat eam

non impleri

JACOBI CUJAC IJ J C.

RECITATIONES SOLEMNES. Ad L.v. De Iure doti Si quis certam quantitatem piri dona erit, ita ut hane pro filia daret: non esse dorem prosectiliam Iulianti, lih. i . Digmoriam se ipsi. Ohctrictus est enim

vi dei, alii si non dederet. e dictione tenebitur . Hoc inmarre juris esse ait, si fortes, ea tonditione tixor marito det, tis pro flia genero in dot di daret: nee videri uxorem marito donas. Rectissime erro ait. tit hori sit interdicta donatio jure ei vili r non enim ad Me dedit, ut irae habeat .sd ut genero pro filia expendat. Deniqtie se nan dederit, condictione senetur . Esse igitis dolem tuam adventitiam Jugiantis ait, in

90쪽

iis In Lib. XVII. Digestorum Salvii Juliani. ii

LIBRO X vn. Digest. Iulianus etiam scripsit de A C Lquitur ex eodem libro in tit. de para. dat. l. 1 i. ratam

dotibus . de de donationibus inter virum, & uxo- o quoque hanc pactionem esse . si initio mulier doti dii

rem,quae iactae inter vivos ipso sure non valent fa- - - et etae causa mortis valent equia quae fiunt causa mortatis in id tempus conseruntur, de excurrunt quo vir,& uxorese desinunt Ac ex hoe lib. in primum exlM nam quod de

dotibus refert rapian.in L sos quis ceria de jure est. Dos aut prosectatis est , aut adventitiae prosectitia, quam pater mulieris dedit, adventitia. quam quivis alius dedit. Unde de recte in glossGraecorum ita legitur,

quod est presectitia dos. . v. mar ;e Lao D . trabe M. Maxe, id est adventitia. .. . Luti si, arao tari, Separatur prosectitia ab adventitia hae potissimum ratione . quod prosectitia morte mulieris soluto matrimonio redeat ad patrem . adventitia remaneat apud via

receperit Ulpianus aperte definit libro sint. Ret. At ut sol ieitiushoe exponam, profectitia dos est, quae a patre. vel a parente virilis sexus per virilem sexum e natione luncto prosecta est de honis ejus . vel . ut ait LI scin nivcaec facto ejus: adventitia dos est, quae a matre, vel avia mate na, aut avo matcrno,vel a muliere ipsi uel ab alio quolibet extraneo prosecta est . Et quidem si extraneus certam pCcuniam ea conditione donaverit patri , ut eam Pater confestim pro filia in dotem daret, adventitia potius, quam prosectatia dos est, quia non de suo non de suis bonis eam dedit pater, sed de bonis extranei: & non tam ex volunta te , quam ex necessitate, tanquam obligatus ad eam pecuniam dandam pro filiae quem ad id quoque obligatum esse ex eo apparet, quod si non dederit, donatori tenetur conis C dictione ob causam dati causa non sequuta ut reddat quod accepit. LI. S s. c. de donis. quae sit modo. Idem euh Iulianus ait. si uxor marito donavit certam pecuniam ea lege . ut confestim eam maritus erogaret. & daret in dotempto filia communi. Nam de haee dos est adventitia . non Irofectitia et quia non de suis bonis eam dedit pater , sede honis uxoris di de non ulcto, sed lege donationis obstrictus, ex qua etiam condictio pecuniae in eum competit in ex ea pecunia filiam non colloea verit. Itaque donatio ea lepe marito facta valete quia ex ea maritus locupletior non sit. I. s. ssem O ti t. l.rs.de donat. inter viridi tim quandoquidem cepisse nihil videtur maritus , qui quod coepit. retinere non potest. I. I f. s. Piso id- , ad Sc deleti. Ira. de aeq. possess

Ad L. III. De Pactis dotalibos . Item F non venierit si

mario practari debebit S Equitur ex eodem Iuliani libro in Lis. de Det dotalib.

si fundum . quem mulier dedit in dotem aestimatum. puta Eoo. solidis , ea lege marito dederit aestimatum . ut dixi , sive pluris, sive minoris eum maritus vendidisset,c vendere potest , quia eum emisse intelligiture aestimatio Plerumque cmptio venditio est. l. erumque . de jure dor. sive, inquam, pluris , sive minoris eum landum maritus vendidisset, ut pretium suanti vendidisset in dotem esset.

quae pactio, sive lex iusta, & rata esto unde si distimatumetoo. vendiderit io, duntaxat, sola r . erunt in dotem, dient certam pecuniam . certam summam, ac postea pro capecunia dederit ancillas in dotem,ea lege. Ae conditione, utilio periculo essent, non maritie de vice versa , ut partus etiam earum ancillarum suo quoque luero cederet. lucrumpensatio suscepti perieuli est , de susta pensatio . Ac praeterea non est dubium , contiante matrimonio dotem permutari posse. a, rii Aumrix, is ei&-. ut Graeci habent. id est, in utilitatem in ieri e puta ut eos, quae in pecunia consistit. transferatur in corpora , quae mulieri utiliora, & commodiola sint e vel contra . ut e corporibus transseratur in pecuniam, si ita mulieri magis expediat, at 'ue conducat, l. 26. EI. DA tit. Prox. l. Ie ivt. curatis

dat. Dixi conflante matrimonio ) quia matrimonio no i qui dotem dedit . eam in eum casum sibi reddidi B dum contracto. ctiam citra pactionem mutari dos poteth. Id, quod multae admodum leges prohant , & arbitrio mulseris , quia certe nee dum dos esse erepit ante

----- Ω-m te, H D-- Ais matrimonium. Dixi item permutari dotem , ita ut ex pe

cunia, in rem . vel ex re , vertatur in pecuniam , quod Graeci notant non esse dictum rix e et quia pecunia res emitur, non mutatur proprie et aliud permutatio est , longe aliud emptio. Ad I-III. De Donat. inter Uirum, v uxor. F.Huie senten

donaturam mihi ivsero xxori meae dare e ait enim Iulianus uitis esse momenti. Terinde enim habensim . atque s ego acceptam , ct rem meam factam uxori meae dedissem. Quae seviragia vera est. Ad L IV. Idem ite est, ct fi mortis ratis traffeturam mihi .stiserim uxori tradere , nec referre, convaluerit donaetori an marium ser neque existimandum ect , s dixerimm valere donationem, non fieri me patiperiorem qhia sve eonvaluerit donator, eondictione teneser e sve moratis fuerit, rem, quam hahiturus enim in baias meis , donam propter donasionem

habere

NUne transeo ad i. . de donat. inter vim di uxori quae proxime jungenda est iis, quae ex eodem Iuliani li-hro refert Vlpianus in L3. Liat. eod. iit. & hane in se conistinet sententiam . Si Lucium Titium donaturum mihi isjusero uxori meae darer ego uxori donasse . nemee brevi manu L. Titius mihi, de mox ego uxori donas Ie videor, ac proinde donatio non valete quod de argumento dotis profectitiae comprobari potest ex I. s. s. t. de stire dot. De manu quidem Letitii transit res recta in manum uxoris non in manum meam e sed tamen & in manum meam prius pervenisse, di consequenter de manu mea in manum uxoris pervenisse intelligitur . Denique studio eeleriter transgendi negotii, jusu mariti. dum cupienti animo esus non satis festinavit L. Titius . maritum transisse videtur, & plotinus dedisse uxori omisso circuitu illo . Cum ergo L. Titius donaste marito videatur . & porto maritus uxori, evidens est posteriorem donationem non valere et idemque esse, quod ex eodem Juliani libro sublieitur in L Si aegrotum donaturum milii mortis causa susserodate uxori meae . Nam de hoe eam aeger mihi, ut voluit. mortis causa donanc videtueri ego vero iixori meae promtinus pure , & directo , non mortis ea uia donasse videor: nisi cuina mariti id aeciderit. qui non fuerit diligens in ex- ac proinde donatio non valet: donatio pura, sive directa quirendo meliore emptote . Noe enim casu quanto min E inter maritos non valet, mortis eausa valet donatio, ris vendidit, uxori praestare tenetur judicio rei uxoriae, vel U meriri e N. . ex stipulatu . I. proae. Rulisti' vel ut ex Iuliano subjicituri si omnino eum tandum maritus non vendiderit, uxori s luto matrimonio in Me tenetur . ut aestimationem dictam initio uxori restituat Ad LXXI. Lod.tit. Si madiistis dolis cava pro serit ceream summam, S pro ea mancipia in dolem dederit ea tonditione, vir periculo esus esenti ci si quid ex his nartim esset, ad eam pertineaffectari pacto tonvenio vortebit et nam constar, posse anter uxorem di virum tomenuri, vi eos. Da in pecunia numerasa esset . permutaretur, o transseratur in corpora exm mulieri prodest. TomDI. Tost. Quod tamen mores Biturigum non servant. Neque vero diei potest in hac specie donationem valete. quae a marito profecta intelligitur in uxorem, quod ex ea donati ne maritus pauperior non fiati de certum est inter maritos donationes valere , si is . qui donat. ex eo non fiat pauperior, id est, s nihil deminuat de suis bonis. l. rs ed eis conflante hoe iit. Id vero in hae specie. ut dixi, dici non poteste

suinimo in hae specie ex ea donatione pauperior maritus tit . quatenus infirmata. S revocata donatione mortis cauissa , quam sibi aeger, vel infirmus secit, revocata, inquam, ea donatione convalescentia donatoris . tenetur maritus donatori condictione ob causam , ut reddat id, quod acce Pit , LMn omnis I s. de reb. eres. Confirmata autem ea dodia natione