De priscorum Christianorum synaxibus extra aedes sacras commentarius

141쪽

CAPUT XVI.

Agebantur onaxes in caemeteriis , cryptis

Arenariis.

R Evertor ad s. Tharsicium, cujus modo

meminimus. Hunc ex illorum numero fuisse , qui Eucharistiam confectam in coemeteriis, cryptisque, extra urbis moenia sitis, ad domos deferre solebant, multi scriptores tradiderunt. Admonet propterea me hic locus , di suscepti argumenti ratio flagitat, ut heic de coetibus , ac Synaxibus agam , quas veteres Christiani iis in locis, persequutorum metu exterriti, sanctissime habuerunt, cum ibidem sacrorum caussa ferarum instar latitarent ; tem poribus Diocletiani praesertim, quo Tysius haud illo monstrum nec sevior ulla Pestis, ira Deum miliis sese extulit undis Erit porro inprimis operae pretium harum cryptarum & coemeteriorum descriptionem ex illorum fide Scriptorum exhibere , qui eadem lustraverunt, ne ea, quae de Synaxibus in iisdem

142쪽

xio De Chrisianorumdem habitis dicturi sumus , alicui incredibilia

videantur . Urbis coemeteria , inquit Paullus Arringilius, sa) ut rei, ac nominis originem alius repetam s, loca q uaedam subterranea sunt extra moenia per circuitum sita proximis sub collibus, variis cuniculis, multiplicibusque 'anfractibus in parte inferiori effossa, quae antra aut

cavernas, vel speluncas vel certe etiam Cryptas proprio, aptoque vocabulo appelles. Haec tamen parum introrsum, aut nil fere lucis admittunt, & a viis, quae frequenti perambulantium pede teri consueverunt , ipsomet loci ambitu distinguuntur. Haec rursus in varios, ac multiformes vicos, & angiportus subdividuntur, ita ut intuentibus labyrinthi cujusdam faciem praeseserant. In parietibus autem ferro hine inde

excavata cernuntur , humanis recipiendis, recondendisque cadaveribus destinata. Porro hujus D odi coemeteria talis , ac tantae amplitudinis sunt, ut unumquodque eorum curiosis percurrentium & perscrutantium oculis civitatem haud exiguam vel ipso repraesentare aspectu videatur.

statis enim quibusdam locis, ut in civitatibus, quas incolunt homines, ampliora, & lcnge lateque protensa spatia, ad sacros nimirum per

143쪽

Dη axibus. III agendos fidelium conventus, videre est. Hucus

que Arringhius, cujus dicta ex Prudentio confirmamus , qui S. Hippolyti Martyris cryptam ita eleganter describebat a).

Haud procul extremo culta ad pomoeria valum a latebrosis crypta patet foveis. Huius in occvisum gradibus via prona reflexis Ire per anfractus luce utente docet. Trimas namque fores summo tenus intrat hiatu

Illustratque dies limina vestibuli. Inde ubi progressu facili nigrescere visa est Nox obscura , loci specus per ambiguum ;Occurrunt caesis immissa foramina tectis uuae Iactant claros antra super radios. quamlibet ancipites texant binc inde recessus Arta sub umbro s atria porticibus: Attamen excisi Iubter cava viscera montis Crebra terebrato fornice lux penetrat. Sie datur absentis per subterranea-solis Cernere justorem laminibusque frui. Has proinde in cryptas christiani se se recipientes, uti temporum conditio serebat , parabant omnia , quae necessaria atque opportuna

erant

144쪽

ria De Christianorum erant ad sacram liturgiam , & fidelium Syna xes . Inferebantur arae viaticae ac mobiles , &non omel etiam altaria immobilia in illis eκ-xruebantur , tanto securius quidem , quanto ab ansultibus paganorum cryptae remotiores & secretiores credebantur . Id vero exsequebantur Fotares, qui quum subterranea coemeteria Chri stianorum foderent, atque excavarent, certe e iam ita aptabant, ut & Christianorum, ac prae cipue martyrum sepulturae congruerent & Synaxibus celebrandis deservirent, uti etiam censent Ludovicus Ant. Muratorius sa) Ioan: Lamius b) atque Boldetius . se Qui etiam in

caemeterio Callixti, & Praetextati ferreos unci-nulos observavit in illorum fornicibus constitiistos, ex quibus fictiles , aut aereae lucernae pem debant ad tenebras dispellendas; eo fere modo ,

quo in Nolana Basilica suspensas fuisse scribit S. Paulinus d)Pendentes bobni sipiris retineotur abenis Et medio in vacuo laxis vaga Mnina nutant, Funibus andantes flammas levis aura fatigat ἀ

mireri ec.

145쪽

Harum sane lucernarum aut fictilium lampa- dum tantam copiam eκ coemeteriis erutam, suis se constat, ut non ad necessitatem tantum , sed etiam ad ornatum & pompam quodammodo iis suis is usos Christianos videatur .

Quum igitur heic omnia propemodum haberent, quorum erat usus in liturgia necessarius, mirum esse haud debet, si eo se reciperent Christiani unde furiales persequentium iras evitarent, & sacras haberent Synaxes . Quod ex Martyrum actis firmare necessum est. In actis S. Stephani legimus S. Hippolytum civem Romanum Silam solitariam egisse in cryptis , maximeque in Pontiani arenario , ubi recenter baptizati coepere habitare in eodem Arenario eram Hinooto , Eusebio Presbytero, Marcello: qui duo postrem Imartyrio postmodum coronati sepulti 'fuere Via Appia milliario ab urbe in Arenario , ubi Jrequenter conveniebant. Sed multorum instar testimoniorum , quae adduci possent, Numeriani Caesaris immane facinus erit, qui quum audivisset ingentem numerum Christianorum ad cryptam seu coemeterium accessisse Sanctorum

a Vid. Lupium in Animadver. ad Severae

Μartyris Epitaphium num. XIII. pag. II 6. BO- sirum Rom. Iotierr. lib. III. c. 23. pag. 2. I. & seqq.

146쪽

ii 4 Chrisiano Hιm Martyrum Chrysanti, ac Dariae Synaxeos caussa cryptae introitum occludi jussit, & sic omnes vivos sepeliri : Cum multa inquiunt Acta a) beneficia Deus mententibus ad eorum sepulcra praestaret , evenit ut die Inlatatis eorum infinita populi multitudo conveniret , viri simul mulieres , infantes innuptae puellae-Juvenes 'Hoc cum fuisset Numeriani auribus intimatum , Jussit ut in introitu, quo introierant in crutam, paries levaretur; quod cum fuisset impletum , dejupera fabulone super eos montem defiecit. Omnes ergo pariter dum communiter Sacramenta participarent Mari reum gloriam celebrarent , ipsi quoque ad martFrii coronam pertingerunt . Inter quos erant Diodorus PresbFter O' Marianus Diaconus , plurimi Clericorum ; populi autem multitudo nec numerus , nec nomina collecta sunt .

Martyres porro ita interfectos , caeterosque in cryptas inlatos Christiani sepeliebant , excavatis loculis in coemeteriorum parietibus ad instar fenestrarum . cadaveribus excipiendis b . Qui deinde loculi tabulis seu marmoreis seu fictilibus claudebantur, inscriptionibus ex cynabari, minio, aut carbone essictis in iisdem tabulis s a) Apud Arring hium Rom. subterran. lib. I

147쪽

lis , & aliquando etiana ne quidem nomine apposito Martyrum sepultorum . Hinc laudatus Prudentius Innumeros Cineres Sanctorum Romula in Urbe Vidimus , o Chrise , Valeriane sacer Incisos tumulis titulos Lingula quaeris omiua di cile est ut replicare queam .. Tantos fustomm populos furor impius lausit Cum coleret patrios Troya Aoma Deos . 'Plurima Atterulis signata sepulara si suntur

Maronis aut nomen aut epigramma aliquod Sunt muta tamen tacita claudentia tumbas Marmora quae Iolum significant num Mem Quanta virum Iaceant congesta corpora acerviso osse Iicet, quorum nomina nulla legas . Sexaginta illic defossas mole sub tina Reliquias memini me didicisse hominum . Quorum solus habet comperta vocabula Chrim smpote quos proniae Iunxit ami citiae . Vide quam bene haec cohaereant cum multitudinem interemtorum, quorum semper nomina collecta haud fuisse exscriptis actis modo retuliamus . Alterius in cryptis conventus Acta S. Laurentii meminerunt: Qui exiens a J inde au--

148쪽

116 De Christianorum divit , quod in Uico Patritii multi congregati essent in Crapta P epotiana , veniens ibi is Laurentius detulit jecum ea , quae nec Τὰνι terant Sanctis, On invenit ibi animas sexaginta ires promiscui sexus introivit eum lacrymis ad eos , dans pacem omnibus . Qua in crypta furente persequutione plurimos S. Stephanum baptismate lilaxisse memoriae proditum est ; & de eodem Pontifice haec ex ejusdem Aistis habemus: Ingravescente Valeriani Gallieni perse..c tione , Stephanus convocato Clero ad Martyrium

suos hortabatur, in cryptisque Martyrum Udue missas si concilia celebrabat; O cum ad Maristis templum at sacrificaret adductus fuisset , terrae

motu oborto , omnibus aufugientibus, qui Stephanum tonebant , TOItifex ad Juos revertitur in caemeterium Lucinae': quos divinis praeceptis instruens , S acramento Corporis Christi communieavit ; ibique dum missarum solemnia perficit advenientibus iitrum Imperatorum satellitibus , ei in sua sede caput abscinditur . Ita non semper tutus Christianis in has cryptas secessus evadebat; nam licet per inextricabiles coemeteriorum ambages errabundi instantia fata eluderent, vel di ferrent , tamen odii magnitudo Ethnicorum efiiciebat, ut ad eos etiam per cuniculos hujus modi quamvis intricatos, & qui ad mare .usque protenderentur, pervenirent , illosque trucidarenti

149쪽

γris inscriptio praebet a ALEXANDER. MORTUUS . EST. SED VIVIT. SVPER. ASTRA. ET . CORPUS IN. HOC. TVMVLO . QVIESCIT . VITAM EXPLEVIT. CVM. ANTONINO. IMP PVBI. MULTUM . BENEFITII. ANTEVENII SPR EVIDERET. PRO . GRATIA. ODlVH . REDDIT . GENUA . ENlH . FLECTENS . VERO . DEO . SACRIFICATVRVS . AD . SVPPLICIA . DUCITVR'. O. TEMPORA . INFAVSTA . QVIBUS . INTER . SACRA .ET. VOTA . NE . IN . CAVERNIS. QUIDEM.SALVARI. POSSUMUS. QVID . MISERIVS. VITA . SED . QVID . MISERIVS . IN . MORTE . CVM . AR . AHICIS. ET . A. PARENTIBUS . SEPELlRI . NE EVNT . TANDEM . IN. COELO. CORUSCAT . PARUM. VIXIT. I. VIXIT. IV. X. TEH.

Hic Antoninus Imperator, Marcus Aureli IS, an Antoninus Pius, an Heliogabalus, an denique Caracalla fuerit , adhuc non est exploratum.

150쪽

tig De Christranorum Roboratur tamen hac Alexandri Martyris inscriptione Philippi Bonarotii conjectatio ca) de

coemeteriorum dormitoriis , quae terra repleta non in uno loco reperta sunt . Quod sane contigit temporibus persequutionum, quibus vigentibus Christiani etiam in coemeteriis cryptisque ab Ethnicis ad necem quaerebantur . Hac ratione subterraneos cuniculos aditusque terrae injectione interrumpebant, ut non adeo facile in manus insequentium inciderent; exigente etiam ingenti numero martyrum promtam & subitaneam sepulturam . Hinc nova dormitoriorum excavatio necessaria cum estiet , & periculum majus immineret si terram aperta in planitie projecissent, utebantur eadem ad viarum quarumdam aditus obstruendos, ut gentiles ceu totidem in labyrinthis positi aberrarent; ipsi vero possent procul ab illorum oculis latitare , cum palam prodire opportunum minime arbitrarentur . In his porro specubus, cryptisque alimenta ab sociis Christianis recipiebant, ut Martyrum Acta tellantur. De S. Palmatio memoriae proditum est, quod scilicet in furore persequutio..

a) Praefat. Pag. XII. Observationum ad Vita O-rum Veteram fiagmelata