De priscorum Christianorum synaxibus extra aedes sacras commentarius

171쪽

veniebant , in quibus Sanctorum lipsana quiesce bant, ut ea ratione , quam permittit status dea functorum , cum illis communicarent, modum ediscerent quo fides protestanda esset, ac fortita-dinem denique ad id faciundum consequerentur. Per illa sane Martyrum lipsana repraesentatur Ecclesia triumphans, quae sic aliquo modo cum militanti communicat, & sacrificio nostro interest ; nam licet ipsa lipsana , atque ossa Sanctorum , uti notat Card. Bona sa) absente anima sensu careant, dicunt nihilominus respectum ad animam, quae in coelis est, & ipsis inest semen resurrectionis , & aeternitatis. Hac de caussa Patres veteris Ecclesiae orthodoxos episcopos sub altari consueverant sepelire , ut cum ipsis sa -

dam fidei unitatem, & ad legitimam successio - , nem indicandam , viventis Episcopi cum antecessore defuncto communionem necessariam putabant , ut pius doctusque Cardinalis concludit. Quod uberius Christiani, profligato ethnicismo, declaraverunt. Quum enim tum liceret palam& ubique Christo Deo templa erigere , eadem etiam super Martyrum tumulos erexerunt. Hinc aliquot Ecclesiae Maroria dicta. De Ara super Hip'

172쪽

De Chrisianorum Hippolyti Martyris sepulcro excitata ita pruindentius canebat a . Talibus Hippolyti corpus mandatur opertis Tropter ubi adposita es ara dicata Deo. IIIa Sacramenti donatrix mensa, eademque Cisos Ida fui martyris adposita. Servat ad aeterni spem Iudicis ossa sepulcro Tayeit idem sanctos Tibricolas dapibus. Μagis porro, ac magis confirmant veterum Christianorum moras in coemeteriis cryptisque cum Agapae, quas ibidem castissime celebrabant, tum picturae, quibus coemeteria exornata sunt o Ac de Agapis quidem si loqui velimus, has irr Martyrum natalitiis celebratas fuisse in coemete riis demonstrant clarissime hujusmodi convivia in fornicibus depicta apud Bosium, Arringhium, Boldetium, Mamachium & alios. Videas hisce in picturis Irenis & Agapis, ceu duorum conis vivarum figuras , quibus significare proculdubio voluere Christiani pacem & dilectionem suis in conviviis principem locum obtinuisse. Videas in Calliκsti coemeterio apud Arringitium sb pikctos sa) Hymno cit. b) Rom. subterr. lib. cap. 22. Tab. IR dc

tom. a. lib. 6. cap. 9. num. 7.

173쪽

ctos homines, decus latos panes, Eucharistiae scilicet symbolum, pleno sinu deferentes. Sed rem ab istis fusius pertractatam aliis verbis versare non est necesse. Sufficiat observasse has agapas iisdem fere in locis celebratas fu i me, in quibus distribuebatur Eucharistia. Cumque hanc etiam

in coemeteriis cryptisque oblatam fuisse non contemnendis hactenus demonstratum sit argumentis, non inepte concludimus his etiam in locis convivia dc agapas, eas praesertim, quae in

Martyrum natalitiis solebant celebrari, sa) Christianos egisse. Sed quod ad rem, quam versamus , proprius adtinet, ibidem tunc commorari artifices , ac pictores potuisse colligitur ex hujuscemodi picturis dc aliis ornamentis , quibus distincta coemeteria cryptasque fore patet excitatis scriptoribus. Prudentius in Hymno pluries laudato, S. Hippolyti martyrii historiam in illius coemeterio depictam fuisse his carminibus significat. Exemplar sceleris paries habet tuitus , in quo

Multicolor fucus digerit omne nefas .Pictasuper tumulum pecies liquidis viget umbris lians tracti membra cruenta Tiri.

ώ Carm. X. Gregor. Nazianz. S. D. Chrysost. HOm, qO. ad populum persuadere eidem vellens

174쪽

138 De Christianorum dorantes saxorum apices vidi optime Papa, Purpureasque notas vestribus impositas. Docta manus virides imitando e gere dumos , Luserat , minio rucleo iam Ianiem. Cernere erat ruptis compagibus ordine nullo

Membra per incertos sparsa Iacere situs. Addiderat caros, gressu lacrymisque sequentes Devia qua fractum semita monstrat iter. Quum vero haec pictura , inquit Ioannes Lamius, sa) in cryptis subterraneis esset, quo se Christiani, ethnicis in eos scevientibus ad laudandum Deum conferebant , inverosimile non est, eam illa ipsa aetate elaboratam fuisse, qua vel persequutio ipsa ferociebat. Quod etiam te

stimoniis Suetonii , Lampridii , Dionis Cassii

agapas , ab Christianis in coemeteriis celebratas, innocentes castasque fuisse contra ac aliqui diffitabant , ita loquitur. Hi quidem in monumentis Ursepulcris, hi vero in desertis habitabant: mulieres renues delicartilae continua fame derinebantur. Itaque cogita si qua tunc pretiosi sumtus , siqua deticiarum erat delectatio . Subiit ne concupiscentia Mn- quam mulierem in sepulcro Iarentem , Ur expectantem ancillulam, ut veniat prandium afferens, re ne forte deprehensa sit trepidantem in timore tamqtiam an fornare jacentem λ

175쪽

confirmari posset. Quibus si adjungas parvula cellulas, aliaque ad sacrorum usum pertinentia, non brevi manu in coemeteriis elaborata, tuto concludi posse videtur non unius horae fuisse artificum & Christianorum in coemeteriis mo

ram .

Neque novum, aut insolitum est homines in cavernis cryptisque latitasse. De Hebraeis scribit Dio Cassius caedibus & armis Hadriani perter ritos auxilia sibi fuga comparasse in subterraneis cryptis, fodisse specus, muniisse omnia cuniculis, & excavasse in imis terrae visceribus cavernas quibusdam in locis hiantes ad excipiendam lucem eo modo , quo perforatas fuisse Christianorum criptas manifestissime vidimus. Habemus etiam ex Matthaeo, ca) Luca

b & Marco se) daemoniacos illos, quos Christus pristinae restituit sanitati in regione Gera' senorum habitasse in jepulcris is monumentis . Idem de iis dicendum est, quibus interdixit Illiberitanum Concilium, ne cereos in coemeteriis

canon. & Henricum Spondanum de Sac. Coemet. lib. I. p. III. cap. 2P. PaS. ἶ2I.

176쪽

I o De christianorum accederent, aut vigilarent. S. Tatianum Turo.

nensium Apostolum in cryptis & latibulis diei

Dominicae solemnitatem celebrare consuevisse Gregorius Turonensis scribit a). Et universim de multis gentibus, quibus intra viscera terrae consistere, & in sepulcris latitare mos erat, multa

confinxerunt poetae , Lucanus; b) praesertim& Apuleius magiae studiosissimus se . Et ut ad Christianos revertamur objiciebat olim iisdem Iulianus Apostatae In sepulcris is speluncis dormiunt propter insomnia, cui respondebat Cyrillus dignissimum hoc plane apostata viro , ac penitus delirante omnium fuisse ; putabat scilicet Iulianus Christianos more gentilium perstare ad tumulos, & aberrantium animas evocare ad fuistura cognoscenda; qualis fuit Erictho , magainsignis, quae rogatu Pompeji militis nuper occisi animam ut belli eventum cognosceret, evocasse apud Lucanum dicitur, quando Ad picit adstantem provecti corporis umbram

Exanumes artus , invisaque claustra timentem Carceris antiqui pavet ire in pectus apertum Visceraque ruptas lethali vulnere fibras . a Lib. Io. Hist. Franc. cap. g I.

177쪽

onaxibus. Ab miser extremum , cui mortis munus iniqua

Eripitur non posse moris Ergo quod de sanctis nonnullis veteris Instruis menti dixit Paullus ad Hebraeos scribens in solitudinibus errantes , in montibus Ο speluncis

in cavernis terrae, id de multis Christianis tempore persequutionum afferendum est, quin ne gemus tamen plures fame , paedore , caeterisque aerumnis confectos vitam finivisse. Sed pleras que aflictiones Christianorum multi superavere,

a divina providentia, etsi procul ab omni hominum consortio & societate positi, adjuti & con fortati, quemadmodum S. Felix, de quo ita S. Paulinus cecinit. a Gae illum totos perhibent ex ordine menses Expertem coetus hominum vixisse Iub illa culminis obscuri simul angustique latebra . Nil opis humanae indiguum , solamine Christi Semper abundantem, qui tempore fertur in ilia Saepe illum fermone Iuo dignatus adisse rSaepe sua pavisse manu, caeloque dedisse Pocula, non pluvialis aquae, quam nubila passim Omnibus effundunt, sed quem specialiter uni

178쪽

li42 De Christianorum, Gratia Feliei mittebat ab aethere rorem Nam nimis , ut O , tune torrida solibus aestas

Et puteum quoque siccarat, qui parca latenti Pocula praebuerat . Sed ne sitis vreret illum

Carnea, qui Christum sitiendo , ferebat is istam

Corporis Victi poenam , delata sereno Inque globum tenuis nubes eoilecta per arctam pluvii, dulcem sitientis in ora liquorem Infudit quo pressa manu, coeloque Vocandum Velleris aetherei succo lactante refecit. suid mirum si nunc terrena labe solutum Christus alat positum, quem in corpore sanctus alebat Spiritus , O cui panis erat verbum Deus ipse Coelesum panis , quo vebitur Angelus omnis e Sed Clampinius verosimiliora & maxime probabilia, ut ipse ait, proponens contendit super iisdem coemeteriis, vel prope eorum ambitum parva aedificia constructa fuisse, quae altaria , confessiones, me muriae & martyria sint nuncupata, quaeque deinde ad amplitudinem excreverint Ecclesiarum . Hoc modo explicandos esse censet scriptores illos, qui Christianos aut ad coe-

meteria adiisse, aut in iisdem narrant latitasse . Id totum mirifice elucere arbitratur ex quibusdam Martyrum actis, quorum tamen aliqua ejus opinionem evertunt. Atque cum primis quamquam negandum haud sit super martyrum tu

179쪽

amulos aras, & Ecclesia as fuisse constructas , id tamen rarissime contigisse tempore insignium persequutionum, aut cum edicta vigerent destruendarum Ecclesiarum quivis facile consentiet. Quae tunc sunt forte extructae Ecclesiae; circum coemeteria, signa fuerunt Ecclesiarum potius, quam aedes

multis Christianis continendis idoneae. Ita Christiani illi, qui B. Hilariam in ejusdem horto sepelli verunt, dicuntur extruxisse super eam missimam Ecclesiam a . Sed neque hoc frequenter adgredi concessium erat, vigente persequutioisne, ut iis contigit , qui cum corpora SS. Primi & Feliciani in arenario ad arcus Numentanos sepulturae mandavissent, nonnisi sedata persequutione Ecclesiam in illorum Martyrum honorem potuerunt aedificare b): ir dum post alia quos annos cessaret persequutio Paganorum multi Cbrisiani in honorem Beatorum Marorum Primi Felieiani Basilicam construxerunt . &c. I

dem eruitur ex actis Passionis S. Bonifacii , quae ex Holstento ipse recitat Clampinius. Et si igitur antiquissimus fuerit usus Christianorum supra Martyrum sepulturas Ecclesias aedificandi, impe

s a) Apud Arring hium ex actis SS. Chrysanthi &Dariae tom. r. lib. q. cap. 32. num. I. Romae subterr.

180쪽

i . Christianorum

dientibus tamen Caesareis Edistis ad tempus ceu favisse absque erroris formidine statuenduin est.

Tunc potius crederem coemeteria cryptasque exornatas fuisse a Romanis Pontificibus , ac

praesertim a Fabiano sub Decio; hoc est medio saeculo tertio. De illo namque Pontifice legitur in libro Pontificali: Hic multas fabricas per ca meteria fieri praecepit : cubicula scilicet interna, absides, & aras intra ipsa coemeteria, ut sensus verborum Libri Pontificalis videtur postulare , non supra coemeteria vel prope, uti Ciam pinio placet. Tunc temporis scilicet prohibitos

Pontifices a sacris celebrandis conventibus ex truendisque Ecclesiiis curam in eorundem coemeteriorum exornatione posuisse credibile admodum est ; maxime quum id sine minori pericu Io fieri posset, non ita frequenter multis videntibus aut quaerentibus quid intra viscera terrae, atque cavernas Christiani mollirentur. Observat

etiam Blanchinius ca) ante Zephyrinum solitos fuisse I R. Pontifices ut plurimum habere ordinationes in Coemeterio Vaticano, ibique recondicum vita perfuncti essent. Sed vero statim ac loci celebritas paulo notior ethnicis est facta sub Antoninis , qui mitiore in Christianos erant ani