장음표시 사용
121쪽
brae. Quippe manifestum est, Solem interuentu Lunaeo cultari, hoc est, fieri eclipsim Solarem, quando Luna interuenit inter aspectum nostru&solare corpus, ac vices reddi, hoc est, vicis sim fieri, ut sictit luna occultat Solem terris, ita vicissim umbra terrae occultat & tegit Lunam.
corporum Solis, lunae & terrae. i IN I T 1 o hic discendum est Vmbram vocari lucis defectum, quando corpus terrestre &luci non peritium suadensitate ita radium excipit, ut eum nequaquam penetrare
sinat, sed cogit eum alio deflecti, relicto in loco reflexionis efficaciori luce& calore: huiusmodi ita di corpora post se
pro sua magnitudine spacium relinquunt obscurum & luce destitutum, quod vocatur Vmbra, luci prorsus inimica Ncontraria. Eodε modo terra Umbram proiicit, quae ostendit quantus totius terrae sit globus, in qua parte mundi collocatus, qua figura & magnitudine exis at. Praeterea quanta Sol abs & Lunaris corporis sit magnitudo haec ea dem terrae umbra ostendit, item ipsorum d terra distantia am & i seinuicem remotionem, has tantas res doctrina, Deo praeeunte& viam monstrante, ex profundissimis tenebris eruit. Cum enim radii Solares ad globum terrae franguntur in ea parte qua ipsum attingunt, reliqui vero recti
simo tramite ulterius excurrunt, ac ubi rursus coincidunt
affusa luce ibi praecidunt umbram & eam terminant, itaque tanta umbrae amplitudo relinquitur, quanta magnitudini figurar& situi corporis opaci respondere necesse est, ex qua& opaci corporis & Iuminosi magnitudo, etiam illorum distantia, aestimari potest. Variae autem sunt figurae umbrarum differentiae secundum proportionem corporis luminosi & opaci,si enim corpus opacum luminoso maius est, fit Vmbra inhaesitiJM seu figura turbinis: si vero minus est, fit xes,.sent umbra: si par
122쪽
sit umbra , quae differentiae infra copiosius exponentur. Colligit aute hoc loco Plinius, qtiod Lima maior sit terra, primo ex figur umbrae terrae hoc modo: Te rarum umbra habet figuram metae, quia terminat in apicem & demum prorsus euanescit, haec autem umbra totaliter obscurat Lunam, ergo necesse est terram maiorein esse Luna. Probat consequentiam, quia nulla umbra xsMMO potest tegere aut obscurare corpus maius quam sit corpus opacum, quod umbram iuiicit. Secunda ratio, Luna non potest uniuersae terrae occultare siue tegere totum Solem, posset autem si maior esset terra. Omnes enim homines in
uno hemisphaerio habitantes intra corpus Limare consis e-rent, quod ipsis in uniuersum conspectu Solis adimere possset, sicut Luna prorsus iis qui in viro hemi phaerio habitant
obscuratur ,&per consequens terra maior est quem Luna. Ptolemaeus lib. s. cap. I S. diametrorum proportionem Diametro
ex eclipsibus colligit, & ait proportionem Solis ad terram rum pro- esse quintuplam sesquialteram, hoc est, sicut 11. ad a. Solis vero ad Lunam , octo decuplam superquadripartientem quintas, hoc est, sicut sunt ' ad s. Terrae vero diametrum ad Lunam triplam sirperbipartientem quintas, hoc est.
sicut 1 p. ad s. Quomodo autem hae proportiones sintd praehensae, ibidein copiose exponit Ptolemaeus. o Vnum exemplum asscribam, quod videtur aliquanto esse facilius&caeteris illustrius, quo bene cognito reliquae proportiones eodem modo facil8 inquiri possiunt. Proponam autem exemplum de proportione Vmbrae terrae ad Lunam in loco transitus ipsius. Ptolemaeus obseruauit dii-as eclipses, in utra 3 autem Luna pari fere distantia disces serat ab auge epicycli: in priore distabat ab auge epicycli secundum signorum laccessionem paucis gradibus, in posteriore totidem fer8 gradib. aberat ab eadem auge contra signoru ordinem. De loco Eccentrici non est quaerendum, constat enim Lunam in Oinni coniunctione vel oppositione
eadem eccentrici loca, hoc est, altissimas absidum sedes H tenere.
123쪽
tenere. In priore Eclipsi latitudo fuit septentrionalis 8. minutorum cum dimidio, & obscurata est quarta pars cor-- poris seu diametri Lunaris ea quae versus meridiem spectat. In posteriori vero Luna defecit secundum semidiametrum ex parte septentrionis, cuna latitudo esset meridionalis tantum g o minutorum & o secundorum, unde centrum corporis Lunaris attigit ipsam circumferentiam Vmbrae. In priori autem eclipsi centrum corporis Lunaris adhuc declinauit ab ingresti umbrae aliquot minutis. Hinc ergo colligitur semidiametrum umbrae in transitu Lunae fuisse o. min. & o. secvn. Vt describatur circulus super centro C, cuius differentia A, F, B, E, designet circumferentiam umbrae. Eclipticam vero repraesentet linea A, C, B, in priori eclipsi Luna collocetur super centro D, ut F, G, pars obscurata sit quarta pars diametri lunaris. In posteriori Eclipsi centrum corporis Lunae sit E, in circumferentia umbrae, ita ut E, Κ, sit medietas corporis lunaris vin brae ipsi immersa. Sed C, punctus centrum umbrae, qui diametraliter opposituS est centro corporis solaris, aequi distat necessario a punctis ae,& E. sed C, E, est: p. Riinu.& o. secvn. ergo etiam C, F, erit totidem particularum. D , C , autem est
B. min. &3q. secula. Ergo si C, g, vel quod idem est C, F, sobtrahatur a C, D, necessario remanebit F, D, hoc est .
min. 3 o. secvn. Sed F, D, est quarta pars lunaris diametri, sicut E, G, obscurata portio. Ergo si T. min. & so. secuti. multiplicata fuerint per 3, colligetur quantitas diametri corporis Iunaris in hoc loco epicycli, quae est gr. min. Scao. secim. Nunc ut perueniamus ad proportionem una braeos Lusiae, dupla semidiametrum umbrae C, E, quae habet go. min. & go .sectan. g efficies integram diametrum ipsius umbrae, videlicet 8 r. min.&ro. secvn. Nunc si has quantitates inter se conferas, reperies proportionem proximam I p. ad
3. Ergo proportio lunae ad umbram in transitu est dupla supertripartiens quintas, quae & a Peurbachio in Theoricis annotatur.
124쪽
Similiter quod Ptolemaeus obseruauit altitudinem umbrae a terra,&depraehendit eius conum esse ducenties sexagies octies maiorem semidiametro terrae: cum distantia sphaerae Lunae a teria sit triginta tribus vicibus, cum triginta tribus misi utis maior semidiametro terrae, sequitur comim umbrae magis eleuari supra sphaeram lunae, quilinilla supra sphaeram terrae fere per octoplum. Distantia vero terrae st Sole est 1 o p o. vicibus maior semidiametro terrae. Et proportio semidiametri Solis ad semidiametrum terrae es quintupla sesquialtera fere, ergo corpus Solare maius erit terra centies sexagies sexies cum tribus octauis fere. Corpus vero Solis maius est lunari corpore 6 sp s. vicibus. Nam diameter Solis ad diametrum Lunae est octodecupla superpartiens septem decimas. Proportio vero diametri terrae ad diametrunt lunae est sicut proportio I . adi partes, quae est tripla superbipartiens quintas.
125쪽
(Figuram autem umbrae similem.
Figutivm Ss Curi Dus locus huitis capitis est de figura umbrae brae terrae terrae, quae est causa eclipsis lunaris, hanc autem umbram esse figurae metae seupyramidis, probat, quia desinit in conum, nam quando Iuna est in auge Epicycli aut prope, &est cursu tarda, tum eclipsatur minus de luna, quam quan- do est in longitudine media & est cursu mediocris. Item plurimum de luna eclipsatur quando est in augis opposito& velox cursu, & per consequens quanto longius umbra iterra recedit, tanto eius diameter fit minor & breuior. Haec autem figura i Latinis meta vocatur, sic enim inquit Liuius: Ipse collis est in modum metae in acutum cacumene fundo satis lato fastigiatus, &c.
Quod autem ait, mucrone ignium ingruere in lunam, ned lunae excedese magnitudinem, non satis intelligo quid sibi velit. Si enim aciem extremam intelligit, tum non m a gis uno puncto de Iunari corpore obscurari posset, quantum videlicet acies seu mucro umbrae contingeret, hed certum est hoc non voluisse Plinium, repugnaret enim manifestae experientiae, sed portasse intelligit per mucronem partem umbrae minorem seu acuminatiorem, quem est circa
Cura eli- sphaeram Lunae supra dictum est. Quod autem alii Planetae qui plane' non eclipsantur, de superioribus facilis est ratio, quia eops , u umbra non pertingit, circa enim sphaeram Veneris deficit. De Mercurio & Venere etiam planum Est: non enim tantum a Sole discedunt ut illi ex aduerso fiant. Cur aute Venus
126쪽
Venus & Mercurius nullam eclipsin Solss efficiant, cum infra elim etiam aliquando ex diametro siti sint, ratio est, etiamsi centrum Solis, Veneris. & oculi in una rectae linea existerent, tamen qtita diameter visival Is veneris tantum est subcentupla ad diametrum visitatem Solis, sequitur nihil notabiliter de corpore Solari obscurari posse hac parua
Quod ait, spacio quidem consumi umbras, intelligit de
umbris quarum forma est si bis x, hoc es , quando corpora luminosa maiora sunt opacis et ait autem spacio, hoc est, longitudine consumi, hoc est, terminari umbras, id ostendunt volatus vollacrum: nullam enim supra terram umbram proiiciunt, sed uni brae ipsarum evanescunt in aere priusquam terram contingunt. unde Iimes umbrae est finis aeris, & initium aetheris: confinium enim vocat limitem. Quod ait , supra Llinam esse pura omnia Rc diumae lu- supta Lucis plena,verum est,istic enim est aer lucidissimus suapte natura & fulgore proprio Iucens, non tantuni solari, quemadmodum aer elementaris. Quod autem inde colligit, et-go umbra supra Lunam excurrere non potest, est salsa consequentia. Vmbra enim est res tantum priuatiua non pota
ima, quaeiplendorem Solis seu aduenticis Iuminis excludit,
non tollit naturalem& congenitum. Quod autem il nobis tantum noctu cernuntur sidera, non probat in coelo esse tenebras aut umbram, quemadmodum apud nos in terris, sed probat maius lumen obscurare in oculis nostris minus lumen: nam lumen Solis est disgregativum, spargit enim ac diffundit radios oculorum, ne possint contueri minora
in coelo lumina. Noctu autem propter tenebras coguntur seu coadunantur, ergo tum videntur stellae aeque interdiu lucentes ac noctu. Sequitur, & propter has causas nocturno tempore deficit Luna, scilicet visibiliter, item quia desectus Lunae sinat in oppositione, & tunc Lima Sole occidente oritur,& rursus oriente Sole occidit, ergo ut plurimum noctu eclipses accidunt.
127쪽
Stati autem atq; menstrui, &c. D. i M. TERT xvj & postremus locus huius capitis est de
pote iniet tetrapore inter duas Eclipses, &de earum periodicatione. duas Beli. Dicit autem, non esse statos defectus, neo etiam menstruos, hoc est, ned singulis mensibus recurrunt eclipses, ne alias aequale tempus existit inter duas eclipses Solares vel Lunares supra terram apparentes, propter obliquitatem Zodiaci de Lunae multivagos flexus, hoc est, propterina qualitatem motus Solis Ac lunae: non enim singulis mensibus fieri possiunt propter latitudinem Itimae , quae prohibet diametralem oppositionem vel coniunctionem, atque hoc est, quod dicit, non spmper in scrupulis partium congruente siderum motu, hoc est, non semper in oppositione conuenit amborum luminarium motus in scrupulis partium, hoc est, in nodis, in quibus luna prorsus omni latitudine caret. Et quanquam lunares defectus determinatas habeant periodos, ut singulis trecentis quadraginta tribus annis semper recurrit lunaris eclipsis, tamen de hac periodicatione hic non loquitur Plinius, sed de tempore intermedio inter duas eclipses, quod est inaequale: in una enim periodicatione plures eclipses continentur et non autem proprie hoc modo locutus est Plinius, obliquitas enim Eodia ei non est causa huius rei, sed magis declinatio orbis lunaris ab
Ecliptica , sed id videtur intelligere per hoc, quod inquit,
Hii ii . ' hJAecratio mortales animos subducit in coelum:
dines thisi ac velut inde contemplantibus trium maximarum rerum naturae partium magnitudinem detegit. porum pD Non posset Ita ippe totus Sol adimi terris inter-tefaciunt. cedente
128쪽
cedente Luna, si terra maior esset quina Luna. Cer-tjor ex utraq; vastitas Solis aperitur, ut non sit nectis Solis. se amplitudinem eius oculoru argumentis atq; Solis coniectura animi scrutati : immensum esse , quia ar- iborum in limitibus porrectarum in qiuotlibet passu-lim milia umbras paribtis iaceat interualli S, tanqua alii iaci. e. toto spatio medius. Et quia per aequinoctium om- xnibus in meridiana plaga habitantibus, simul fiat ilvertice: item quia citra solstitialem circulum habi- stantium meridie ad septentrionem umbrae cadant, ortu vero ad occisum. Quae fieri nullo modo posssent, nisi multo quam terra maior esset. Et quod
montem Idam exoriens latittidine exuperet, dextra laruaq; larg8 amplectens, praesertim tanto discretiis interuallo. Defectus Lunae magnitudinem eius halid dubia Lunae aeratione declarat, sicut terrae paruitatein ipse deficiens: Namq; cum sint tres Vmbrarum figurae, con-Diuersim stet i , si par lumini sit materia, quae iactat Vmbram, columnae effigie iaci, nec habere finem: si Vero ma- uerta maior materia quὰm lumen , turbinis recti, ut sitimum gnitu in qeius angustissimum, & simili modo infinita longit i- et linivido : si minor materia quJm lux, metae existere effi-d opaco giem in cacuminis finem desinentem , talemq; cernivmbram deficiente Luna : palim fit ut nulla amplisus relinquatur dubitatio, sup erari magnitudine ter ram: Id quidem & tacitis ipsius naturae indici j s. Cur enim partitis vicibus anni brum 1lis abscedit: vinoctium opacitate terras reficiat, exusturus haud dubie, & sic quoque exurens quadam in parte, tantium agnitudo est.
129쪽
E o et M E N. I A C o B. LIIL De magni
tuditae trium corporum pate facta Ise e
Accommodat hoc capite has eclipsium rationes ad ali-Rs utilitates, quas in natura continent: Haec enina, inquit, . ratio mortales animos subducit in coelum, ac velut inde contemplantibus trium maximarum rerum naturae partium agnitudinem detegit, hoc est, trium maximorum ac illustrissimorum corporu in natura magnitudinem, laaec eclipsitum ratio patefecit, de profecto verum est, nulla certiore ratione magnitudines horum corporum deprehendi po sunt quam ex eclipsibus, quemadmodum in superiori capite dictum est. Vnde reliquorum coelestium corporum, quae nullas eclipsium vices sustinent, magnitudines nulla certa ratione constant, ne potest aliqua exacta ac certa ratio
iniri, quae ipsorum magnitudines patefaceret, praeter hanc unicam ac solam eclipsium. Unde etiam hoc beneficili debetur eclipsibus , quod horum corporum magnitudines nobis patefecit. Exponit autem Plinius ordine trium corporum proportiones inter sese,&primum statuit magnitudine Solem reliqua vincere, deinde proxime sequi Lunam, postremo veto terram ab utriuscue magnitudine superari, sic enim inquit: Non posset quippe totus Sol adimi terris intercedente luna, si terra maior esset quam luna,&c. Plane in hoc loco Plinius videtur sentire, quod quantitas terrae minor sit quantitate lunaris corporis, id , colligit ex eclipsibus solarib. Cum enim Sol non aliter deficiat qua msubter ipsum decurrente luna diametraliter, hoc est, ex recta linea inter ipsum & nostrum visum sibiecta, & qiuia luna aliquando totalem tegit Solem, eiusq; conspectum subiectis terris adimit, sequi inde necesse existiinat, lina aequantitatem terra maiore esse, alioqui terris lumen Solis adimerenti posset. At haec videtur esse Plinii sententia ex his verbis manifestis collectat infra enim in hoc capite etiam inquit: Sicut lunae magnitudinem & terrae paruitatem ipse deficiens.&c. Vnde non arbitror in hoc loco esse inendum, di
130쪽
uersimode etaim hic textiis legitin : alii legunt, Nam possset, dcc. Item, Nisi terra maior esset quim luna. Hae lectio- Terra manes omnes veram sententiam & consentientem cum Ptole-ior Luna.maei demonstrationibus continent, sed an Plinius id senserit, ambigitur: plaetique de hoc loco acerrime pugnant, quasi nunquam aliffs falsas sententias pro veris Plinius secutus sit. Breuiter colligemus hoc loco rationes quae contrarianissententiam probant, videlicet quod terra n aior luna sit, quarum. Prima & praecipua est: quam hic Plinius affert, detortam pro confirmatione suae sententiae. Si terra esset
luna minor, necessie esset non tantum totales, verumetiam
uniuersales eclipses Solis accidere, siquidem ipsa posset uniuersia terrae fulgorem Solis adimere, sed nunquam depreliensum est: Solem uniuersaliter, hoc est, toti terrae simul defecisae , sed semper in uno tantum loco totalem defectum , absque tamen mora, comparuisse, in aliis autem locis minus , in aliis autem omnino nihil defecisse, Ergo necesse est lunae diametrum minorem esse diametro terrae, alioqui totalis post et obscurari uniuerta terrae. Secunda , Vmbra terrae tegit Lunam in Eclipsi Lunari,& est xobsim, ergo terra maior est Luna. Omne enim cor pus quod umbram conoidalem proiicit, maius est hoc corpore quod hac umbra tegitur de continetur,&per consequens terra maior est lxina, &c. Tertia, Si diameter terrae minor est diametro Iunae, quomodo ergo diameter umbrae conoidalis non tantum circa basim, sed fere circa conum teget totale corpus lunae, necesse ergo est lunam esse minorem terra.
( Certior ex utraq; Vastitas Solis.
Probat hoc loco Solem esse terra ac Luna maiorem,& SoI tetra videtur hanc disputationem instituisse aduersus EpicureoS, niatur. qui contendunt Solem esse tantilliam quantus apparet, hoc est , bipedalem, aut paulo maiorem. Probat autem non