장음표시 사용
91쪽
De Viae HAEc corpora omnia terrestria&luci invia, quia sua densitate & innata obscuritate ita radium excipiunt, ut eum penetrare non sinatat, sed cogantqtia si, relissa ibi efficaci luce Se calore, alio deflecti, hoc habent proprium, quod post se pro sua magnitudine spacium relinquunt obscurum de luce prorsus destitutum, qtieir lucis defectum & absentiam tenebras nominamus & umbram, quae cum sit res per se nillili de homini tam inuisa de ingrata, quam eidem luctua-dus est lucis conspectus, tamen usus eidem homini tantos praestat ad cognitionem plurimarum S maximarum rersi, ut propemodum cum hice sibi inimica, utilitatum varietate , certare velle videatur. Nam quod nemo hominum cognoscere & explorare ullo modo potuit, umbra monstrauit, quantus totius terrae globus sit, qua in parte mundi positus, qua figura ornatus sit, quam nullius prorsus magnitudinis rationem habeat ad coeli amplitudinem collatus, has tantas res scitii dignissimas & alias impervestigabiles docuit & confirmat quotidie tenuisum bella, quam digiti longitudine alit minor gnomon erectus facit. Eadem singulis momentis ostendit Solis altitudinem, HoriEontis c ius obliqtiitate, & poli arctoi altitudinem, qui b.rebus cognitis plurima alia extrui & effici miran da & utilia possunt. Eiusdem umbrae ino tu, augmento, decremento, horas diurnas discernimus, dieru longitudinem deprehendinus, aedificiorum de aliorii in corporum, quae saepe adiri non pos sint, magnitudines, altitudines de distantias metimur. Imo hanc ipsem radiorum naturam, motum, rectitudinem, ipsae quod umbrae nos docuerunt. Ad haec cum magnitudinem suam nobis Sol fulgentissimus suo illo, quo omnia il-Iustrat, splendore, ostendere non possit propter immensam pene e nobis distantiam, Vmbra terrae Soli semper aduersa nos eam docuit. Postremo etiam Lunae magnitudinem dc utriusqs lumianis a
92쪽
nis e terra M a seinuicem remotione, ut pervestigarent
homines industrii, eadem umbra occasionem & viam ostendit , quarum reruni inuentio admirabilis plane est de ad multa alia cognoscenda necessaria. b Sed haec tamen utilissima inuenta, si recte rem perpendimus, non umbrae, sed luci attribuere debemus. Neque enim ipsa per se obscuritas seu umbra tantas res docuit, sed ea sunt munera radiorum solarium , &praecipue illius admirandae rectitudinis radiorum in defluxu. Nam quia radii tangentes quodlibet corpus opacum, rectissimo tramite ultra id excurrunt, & quacund incidunt, luce affusa umbram praecidunt & terminant: fit ut tanta umbrae amplitudo relinquatur, quanta magnitudini, figurae,&situi corporis opaci respondet. Vnde postea & opaci corporis& luminosi magnitudo de distantia aestimari de colligi potest. Quare etiam hinc aestimari dignitas ilicis potest, quod
ea non modo praesens illustrat omnia opaca corpora, dcrertim imagines ad visum nostrum perfert, sed etiam absentia sua, qua umbras esticit, corporum deliueationes de effigies circium scribit de depingit. Non positam hic praeterire alias quasda utilitates, quas animantibus, de rebus e terra nascentibus affert umbra, dum illis torrefacitis aestu Solis, suavem leuationem de refrigerationem aduentu suo affert, Vnde Virgilius ait: Nmic etiam pecudes aenibi ad em frigora captant. Sed ut de aliorum corporum vnibris nihil aliud amplius dicam, conus amplissimus de longissilinuSumbrae, quam terrae globus de se procul vltra Lunae sphaeram usue perpetuo spargit, non ideo soluin prodest, quod assiduo molli Solis cursum exactissimo ex aduerso imitans, aerem terrae
vicinum longe lates verrit, refrigera tectuetur, ne, qtios accepit vapores ad rigandam terram, per Solis calorem omnes amittat,de adiuuat ut plures haurire ex terra possit,
quem usum aeri etiam Lunaris globi umbram praestare credibile est: Verum etiam animantiam hoc iuuat, quod ea
93쪽
diurnis agitationiblis defatigata ad captandum somniam vitae nece latilina inuitat, ereptis ex visu rerum speciebus, quae ad laborandum diuti iis alliciebant. Delii de ut vigilantibus etiam alioqui ingrata & molesta, taedium sui pellat, utilitatem praebet maximam, quod nobis hoc coeluin pulcherrimis distinctum facibus singulis noctibiis retegit,&quam Solis fulgor obscurauerat, quasi notiam mundi faciem ostendit, & hac ipse quo is utilitate cum luce Solis certare videtur. Nam lax solaris tantum nobis ea, quae in ta ac nostra sede sunt, iniic corporali vitae necessaria, cognoscenda exhibet, videlicet naturas has mortales & mutabiles, quae ex elementorum mixtura consatae, post breue tempus iterum dissoluimtiir & pereunt et umbra vero praecipuam
mundi partem, & in ea long8 omnitim pulcherrima& durabilissima & admirandis ornata motibus & viribus corpora conspicienda praebet, quorum consideratione mentes praecipu8 in admirationem Dei conditoris adducuntur. Pronae; cum Feesent ammantia caetera terram, Deus conditor os bomivi sublime dedit, caelumq; videre Iussit, O erectos ad sidera tollere vultus. Nullum autem sidus nouissemus praeter Solem, & aliquantillum etiam Lunam, nisi umbrae assiduo reditu, coeli quasi fores nobis aperirent, & illa grata varietas fulgentium tot stellarum cernenda exhiberetur. Sed hoc ipsum beneficium propri8 non umbrae debemus, sed motui mundano, qui ut hae grauissimae vices perpetuo breuissimis minimeqs molestis interuallis recurrerent, Solis fulgorem hebetantem caeterarum stellarum sylendorem aliquantisper a certa parte terrae in aliam transmovet, ut per vices & haec intima
regio illustrari i Sole,&eo abducto summa pars domicilii nostri, hoc est, coelum stellis distinctum conspici possit.
Sed redeo ad alias radiorum solarium utilitates nequaquam praetereundas. Cum Sol, ut dictum est, terram magnitudine multipliciter vincat, sequitur plus quilm hemi-
iphaerium terreni globi semper illustrari, di vivifico illo spi
94쪽
ritu radiorum quasi afflari, qui noli tantusnsummam te ram foecim dat, sed intra viscera terrae etiam receptus pauca quidem altim alia gigitit, sed calorem ibi accendit di so-uet, alias res mirandas efficietatem. Nam is calor terram idoneam in la alitus resoluit, ex quibus partim cum aqua&terra mixtis succi fiunt, qui deinde frigore rursitis densati varia illa metallorum & concretorum liquor si genera producunt: Partim siccioribus copiosius effusis extra terram aer mouetur & turbatur, qui venti nominantur: partim
humidiorib. in montium cauitates illisis, ibiq; frigore densatis in aspergines& guttas primum, deinde iis confluentibus in rivulos, scaturigines fontium de fluminuerumpunt, unde illa est, de qua supra dicebatur, aquarum fluentium
perennitas. Aerem autem varie afficiunt radii, non modo ex reflexione calefacientes & sertia lites,verum etiam perfusi dentes
spiritu illo aethereo, quem ibi & postea plantae imbibunt, quarum aliquae peculiariter spiritu illo solari perfusae, aut
eius motum perpetuo circumactu florum comitantur, ut heliotropium , aut occidente Sole florum folia claudunt, aut demittunt tanqtiam flaccida, & rursus eodem oriente sese aperiunt: aut folia erigit ut Lupini: & inprimis anina alia cum aere hauriunt in respiratione, unde vegetantur non
corpora solum, sed ipsi etiam spiritus vitales.
Nec vero, cum tantas res in terra & vicinis elementis
efficiat radius solaris , in cocto nullas ei sectiones habet. Nam certissimum est, Lunani perfusam luce solari lucere, eam legem seruare perpetuo,ut quoties Soli iungitur, aut e regione opponitur, fastigium sui eccentri teneat, de a terra remolleatur longissime. Quoties yero e Sole per quadrati latus abest de pix moliabe cernitur, in imam partem sui eccentri descendat & terrae sit proxima. Dua S autem proximas errantes stellas ita sibi obnoxias habet Sol, ab assiduo quasi ministerio, ut Mercurium nunquam ultra Oius signi, Venerem ultra duorum lignorum longitudinc m a
95쪽
se excurrere patiatur. Tribus stipremis stellis erranti b. eam legem praescripsit, ut qiloties ad ipsas accedit, suo riim epi- cyclorum fastigium occupent,& aduenienti quasi locum
cedasit, Et rursus abeuntem comitentur, demittentes se ex arce epicyclorsi, ita ut quoties Sol eis opponitur, infimam Parteinsita ortana epicyclorum teneant. Stellas autem fixas etlain vim radiorum solaritim seiu ire, experientia militiplex testatur. Videmus enim aestum intendi tunc, cum Sol
ad Siri si accedit, tempestates vero cieri, quando Pleiades,llyades, arcturum, praesepe , asellos, & alias quas iam stellas secti in ascensius sui comites ducit, aut orietas e regione positas, aduerso radio ferit. Ob has causas recte dixit Plinius: Solem siderin coeli is rectorem esse. Sed cum multitudo utilitatum, quas Sol radiis, motir,& aliis viribus suis confert omnibus fermo partibus mundi, sit innumerabilis , ex his maxime insignes exponere discentibus volui, ut consideratione earum, Dei opificis infinitam sapientiam & botitialsi admirentur de celebrent, quotiescun* Solis iubar intuentur, Sc hac augusta luce Solis ad pia & utilia studia, de ad sanctas & castas operas viantur, &orent assidiae Deum fontem lucis, ut nos omnes sua diuina luce perfundat,& Dominus noster Iesus Christus patris aeternus fulgor & areotidianiae faciat nos sua heliotropia, ut ad ipsum solum semper conuersi quocundeuntem sequamur, cum occidente colligamur, cum exoriente rursus excitemur. Hactenus de Sole diximus. Sequitur ut de reliquis errantibus sideribus agamus.
venus. Infra Solem ambit ingens Sidus appellatum V g N g-RI S, alterno meatu vagum , id est, quod aliquando antecedit S: aliquando subsequitur Solem et quod cognominibus aemulum Solis existit: appellatur enim a Platone crue, Unde fit corruptum vocabultum amrsede, genera
liter duos inferiores Plato vocat I Ombr. iacte si . . Perm, si cit
96쪽
ficit cursum suum regularem eodem tempore quo Sol , vertim ratione 5 b aliquatito citius in idena punctum redit, unde inquit Plinius: Signiferi autem ambitum peragit tricenis & duodequitiqua genis diebus. Discedit autem tantum e Sole secundum qii antitatem semidiametri eius, illa autem sero est 6 partium. Est autem in magno nominum ambitu, hoc est, ambitiosis&splendidis nomini b. ac titulis ornat tir & praei catur, ut Iunonis, Isidis, &c. Eius complexio est temperare humida, unde & genitalis&prolifica existit. A Graecis Attenetis, hoc est, il spumarcuncta enim gignuntur & aluntur humoribus. Vnde inquit:
Nam in alterutro exortu genitali rore conspergens, hoc est, quando vel mane vel vesperi oritur, tum humore prolifico ac genitali perffundit ac rigat uniuersam naturam. Ptolemaeus eius naturam describit cuna inquit: es
Alterno meatu) hoc est, iam praecedens iam sequens Solem. Aemultim hoc est, certans cum Sole& Luna cogno in inibus, appellatur enim Lucifer, vesper &c. Primus deprehendit scilicet eandem esse stellam Lucii erum & vesperum. Pontantis complexus est hunc locum his versibus: Hic Cythereassimi potitit Dichoretina S diu, Ouo terraeq; statu Diq; ct magitim concipit acr, Et dulces in corde agitant animantia motus. Ipsa refulgentes auro interplixa capillos Aurorae d thalamis, radiorumq; .enu la Solis Lucem aperit, reseratq; diem moriasibus almum. Interdum rapidis Thoebi deserta quadrigis Euocat Oceavo noctem si Ventibus hiris.
Admonct in placidi per amica silentia onmi.
eleritat ita digressisq; tuos, sua tempora pecu,
Et sinito a means niueis secat aquora cunis
i Solem petat, ad Solem Mestigia scctat.
97쪽
Mercurii Proxiinum ibi M E R et v st ii bdus: citius nomen es il mercibus, natura est versatilis, hoc est, pro configuratione aliarum stellarum, iam in has, iam in illas qualitates
ho v mesiis era taeIs .i, r. Generaliter enim in illius stellaen turam se insintrat, cum qua fuerit configuratus. Excitat autem spiritus & reddit naturam ingeniosam atqs aptam disciplinis, via de & sermoni de ingeniis praeesse dicitur. Conficit cursum suum&inferiore circulo & ocyore ambitu nouem dierum. Et quia hoc sidus non discedit e Soleret. partibus longius, sequitur peculiarem hortim sideriim rationem esse, hoc est, habere certos & praefinitos limites, quos ultra&citra nequeunt transire, atque e Sole longius di
Mirin: i. Vocat hic Plinius magnum annum, spacium quo supe- acn' qui . Hores Planetae suos cursus coficiuiit. Sic enim inquit, Cuncta maioresd alios habent ambitus plenae conuersionis,lioc est, tres superiores, ( de illis tantuin loquitur ) maiores habent ambitus seu circuitus in seis reuolutionibus, neq; sic ligati sunt ad Solem quemadmodum Venus & Mercurius, ut videlicet nisi ad certam ac praefinitam metam ab illo discedere non possint, sed libere circumferuntur, re absunt ab illo quarta, tertia,& aduersa coeli parte, quae disces siones dicendae sunt in magni anni ratione, id est, in eo loco
ubi reuolutioiles & moltis trium superiorum dicentur, quae quia ampliore circulo rc uoluuntiir, ideo etiam longiore tempore redeunt ad principia, via de vocat magnum anno, ad differentiam anni, aut Solaris, aut etiam Lunaris. Hunc locum praeclare exponit Macrobius lib. I. Satur. cap. q. sic Lunaris autem inquit: Nam sicut Lunaris anniis mensis es , quia ni ui Luna paulo minus quam mensem in Zodiaci circuitione consumite Ita Solis annus hoc dierum numero colligendus est, quem peragit, dum ad id signum se denuo vertit ex quo digressius est, unde annus vertens vocatur & magnuS, cum Lunae
98쪽
Lunae aianus breuis putetur. Vnde Virgilius ad differentiamluia aris anni, anni im qui cursu Solis essicitur, magnum vocat, cum inquit: reterea magmim a si circumuoluitur annum.
In hoc loco non loquitur Plinius de magno anno Platoni-Ann' hi, co , cuius meminit Cicero lib. a. de natura deorum, quem gnus lyla- ex disparibus motionibus magnum annum Mathematici misi ut, nominauerunt, qui tum efficitur, cum Solis & Lunae, S quin* errantium ad eandem inter se comparationem confectis omnium spaciis est facta conuersio, quae quem longa sit, magna quaestio est, essie vero certain & definitam necest e est, &e. Idem in alio locor: Namue ut olim deficere Sol hominibus extinguio visus est, cum Romuli animus haec ipsa in templa penetrauit, ita quando ab eadem parte Soleodem tempore iterum de ecerit, tum signis omnibus ad
idem principium stelliscue reuocatis expletum annum magnum habeto,&c. Sed loquitur in hoc loco Plinius de anno vertenti non quidem lunari aut solari tantum, vertim reliquorum Planetarum, quorum circuitus, hoc est, tempus illud quo sitium cursium peragunt & ad id signum redeunt ex quo digressi sunt, vocatur etiam annuS magnus, ut annuS magnus Sattirni, Iouis, Martis, &c. Hanc puto esse simpliccissimam&planissimam huius loci sententiain. Est etiam hoc loco notandii, aliquando incidere men- Annus Lutionem Anni Lunaris apud autores, cum quidam falso per *- ra hunc Annum mensem intelligant. Nam historiae vetustissimae testantur omnium aetatum hunc morem fuisse, annum distribuendi in duodecim partes, quas menses vocJrunt, illas p admotum & cursum Solis accommodarunt, sed dissi militer. Sic etiam vocErunt annu Lunarem praecise tempus
duodecim lunationsi, quemadmodu sequenti capite claro inquit Plinius: In duodecim mensium macia oportere diuidi annum, quando ipsa toties Solem redeuntem ad principia consequitur, &c. Continet autem hic annus dies 3 s g. quemadmodum dictum est. Et hoc Lunari anno v si sunt
Graeci, Iudaei, & veteres Romani, qui secundum cursum
99쪽
Lunae inceperuiit ac finieruta isti os menses. Vsae autem stitathae gentes singulae singulis intercalati di rationiblis, ut la ancinaequalitatem ad cursum Solis aptarent, redderelit suos annos consentientes cum molti Solis. Vertim nimis longum esset hic illa exponere, petantillam tractationem stil-diosi ex Macrobio, de ex libello Theodo. Gaχae de mensib.
SEd omnium admirationem vincit nouissimum sidus, terrisq; familiarissim tum, & in tenebrariun 1enaedium ab natura repertum, Lunar. Multiformi haec ambage torsit ingenia contemplantium, & proximuignorari maxime sidus indignantium, crescens semper aut senescens. Et modo citruata in cornua, modo aequa portione diuisa, modo sinuata in orbem, maculosa, eademq; stibito pramitens, immensa orbe pleno, ac repente nulla: alias pernox: alias sera, &parte diei Solis lucem adiuuans : deficiens, & in defeetu tamen conspicua: quae mensis exitu later, cum laborare iam creditur. Iam vero humilis&excelsa,& ne id quidem uno modo, sed alias admota coelo, alias contigua montibiis: nunc in Assiuilonem Hata, minc in Austros deiecta: quae singilla in ea depraeliendit hominu in primi is Endymion, & ob id amore eius captus fama traditur. Non sumus prosecto grati erga eos , qui labore citraq; ltlcem nobis aperuere in hac luce: miraq; humani ira genij peste, sanguinem&ccedes condere annalibus iuuat, ut sces ra hominum noscantur mundi ipsius ignaris. Proxima ergo cardini, ideoq; minimo ambit tivicenis
100쪽
vicenis diebus septenisq; , & tertia diei parte peragit
spacia eadem , quae Saturni sidus altissimum triginta ut dictum est annis. Dein assecuta Solem biduo, remoratur in coitu, de cum tardissime, i tricesimae luce rursus ad easdem vices exit: haud scio an omnia um , quae in coelo pernosci potuerunt, magistra. In duodecim mensium macia oportere diuidi annum: quando ipsa toties Solem , redeuntem ad principia
consequitur, S olis fulgore eam, ut reliqua sidera, tegi: Siqui- Lumea.dem in totum mutuata ab eo luce fulgere, qualem in repercussu aquae volitare conspicimus. Ideo molliore&imperfecta vi soluere tantum humorem, atq;etiam augere , quem Solis radi j absumant. Ideo &inaequali lumine aspici: quia ex aduerso demum plena , reliquis diebus tantum ex se terris ostendat, quantum ex Sole ipsa concipiat. In coitu quidem
non cerni, quoniam haustiim omnem lucis auersa, illo regerat unde acceperit. Sidera vero haud dubie humore terreno pasci, Maculae. quia orbe dimidio nonnunquam maculosa cerna tur: scilicet nondum suppetente ad hauriendum ultra iustavi. Maculas enim non aliud esse, quam terrae raptas cum humore sordes.
L v N A postremam terri ad proximam sphaeram tenet, Luti,&il quae nomen habet e aes est, hoc est, splendore seu fulgore, si' cursus. cuius motus breuissimus est: integram enim circumuolutionem conficit in et . diebus&8. horis. Et quia Luna est terris proxima, ideo & notissima, unde Ac cursus & illum
natio aliquanto melius in hac quam in caeteris obseruario ' possunt,