장음표시 사용
151쪽
Oppositione,&non in vera fiant, nihil prohibet quo minus utruncue luminare in terminis eclipticis supra horiZontem aliquantulum conspiciatur. Citatur alicubi sententia ex Cleomede, qui aliam istius apparentiae causam inquirere conatur, qudm quae modo dicta est, cuius verba asscribemus. Aiunt siquidem nonniilli qui admirabiles ferunt eclipses, Lunae desectus visos, ambobus luminaribus conspicuis supra finitorem, quod plane ostenderit, Lunam non ideo deficere, quod terrae incurrat umbram, sed alio modo. Postea ipse addit caulasti huius apparentiae, inquienS: cum multae& variae in aere affectiones vim agnatam consistendi habeant, impossibile non fuerit, cum iam Sol occiderit, subcue finitore fuerit, visionem nobis incidere tanqua
necdum occiderit, aut nube crassiore existente in occasu,
B: luce perfusa a solaribus radiis, Solet nobis remittente visionis imaginem, potest porro effusus ab oculis radius perfringi, nactus madido & la umectiorem aerem , Solemo assequi iam sub finitore occulto, vel potest thaec sententia planitis explicari hoc modo, q. d. paulo post occasium.
Nam ut in duodecim diebus, &c.)
Alia exemplaria legunt quatuordecim diebus, quae lectio magis cum ratione ac experientia conuenit: non est
enim impossibilis defectus utriusq; sideris intra spacium dimidium temporis menstrui: nam arcus Zodiaci, quem Luna reuolutione semicircumferentiae Zodiaci detracta perficit, dimidio menstruo tempore addit arcum, quando interim Sol feril motus est, graduuin circiter I . quando auid
hunc arcum alteruter nodorum naeditana secat, sequitiir,
quod Luna siue coniuncta siue opposita Soli, in f a unum terminorum Eclipticorum digressa fuerit, ut ipsius motus semimestris intra subsequentem terminum Eclipticum finiatur. Exempla harum Eclipsium aliquot his proximis annis extiterunt. Anno Domini 1 y g. die et . Martii Sol defecit in grad. et S. Pisci. Post i . dies, hoc est, eiusdem mensis
152쪽
mensis Luna defecit in grad. io. Librae. Item Anno Domini 13 3 q. die I . Ianuarij Sol defecit in . grad. Aquarii. Post dies is hoc est, ro . eiusdem mensis Luna defecit in tygradu Leonis. Anno 1 sqq. diero. Ianuarii Luna eclip ta est, die vero et . eiusdem mensis Sol obscuratur. Inter ambas itaq) eclipses est interuallum dierum I . Eodem anno die 18. Octobris Luna eclipsatur, Sol vero die Ia,Nouein bris, interuallum est Ii. dierum.
LVnam semper, auersis a Sole cornibus, si cre
scat, omis spectare, si niinuat tir, occasus, haud dubium est. Lucere dodranteis semuncias horarum ab alii, di secunda adi cientem usq; ad pleia tam orbem, detra xyxRM'hentemq; in diminutione. Intra quatuordecim autem partes Solis semper occultam esse. Quo argu mento amplior errantium stellaru quilm Lunae magnitudo colligitur , qtiando illae il septenis interdum partibus emergant. Sed altitudo cogit minores videri, sicut affixas coelo Solis fulgore interdiu non cerni, cum aeqtie diu ac noctu luceant: idq; manis
stum fiat defectibus Solis, & praealtis puteis.
Quanquam supra cap. s. satis de modo illuminationis Lunae diruim sit, tamen ut textus intelligi possit, breuiter quaedam repetemus. In coniunctione quia ambo lumina ria & oculiis aspicientis & terra fimi in una recta linea, shq tuitur oculum nullum lumen lunae contueri posse, Lunaeni in inter Solem & terram existit, ideo pars eius illium inata tota obuersa est coelo, & altera opaca conuersa est ad
153쪽
nos, & in rectam lineam ad oculiim nostrum cadit. Quat Lunicii 1. do autem a coniunctione digreditur ad partes mundi lae
do diuatur uas, hoc est, versus ortum , tunc propter inflexionem et tis
crescere. visum pars illuminata paulatim prodire incipit, quae quia conspicitur subinde magis ac inagis ad nos obuersa, dicitur crescere. Texitis hoc ordine construendus est, haud dubiu in lunam syectare ortus si crescat, occasus vero si militiatur, auersis a Sole cornibus, ido potest intelligi ex schemate silpra cap. s. de modo illuminationis lunae proposito. Crescens enim Luna semper praecedit Solem, & est vespertina, propter motum celeriorem lunae in suo deferente, & quia tunc lumen augetur versus aspectum nostrum, quia lineae incidentes magis contingunt partem luminosam quem opacam, sequitur illam auersis d Sole cornibus crescere, hoc est, illa parte quae est anterior & versus nos inclinata. Reflectitur enim lumen ad nos, de conspicitur figura similis arcuit hic autetia arcus diuersificatur secundum varium Lunae positum in Zodiaco, uput signa magis rectVaut obliqtie a cendunt. Eodem etiam modo quando minuitur tunc occasum spectat, matutina enim existens Solent sequitur, hoc est, ab occidentali parte versus orientalem ad Solem properat, vertituri et iis tenebrosa medietas versus nos, & minuitur pars eius lucida versus occidentem, donec iterum cum Sole coniungatur ac obscuretur.
ciuifi lii, Quia dixit lucere crescentem lunam auersis a Sole cor areus, quo nibus, ideo iam exponit quantitatem arcus tum horsi cor-:ppa se r/ niuim, tum praecipue visionis, quo supra horiEontem lucere conspiciuntur, de ait lucere dodrantes semuncias horarum ab secunda adiicientem usque ad plenum orbem , hoc est , quando luna e Solis coniunctione digreditur, tum propter vicinitatem radiorum Solis, & quia oculus&duo luminaria in unam rectam lineam incidunt, prima die non conspicitur. AItero autem die quo Luna motu proprila alia, qtiant ut uni il Solo discessit, prodit, ac propter obliquita- cem huius lineat exigua pars de illuminata parte conspicia
154쪽
tur. Sunt etiam aliqvie causae quaeillam vhan diem tertium occultant, de quibus dicetur in fine i . capitis, sed quia regulariter & utplurimum altero die prodit, ideo Plinius tempus quo supra horiχontem lucet orditur metiri e secunda die. Lucet autem dodrantes ac semuncias horarum, hoc est, tres partes unius horae de insuper unam quartamdcvicesimam horae. As enim vocatur integrum cuiuscunqM Ac quid rei, siue numeri siue mensurae,& diuiditur in I E. partes, quae singulae vocantur unciae. Est itaq; uncia pars aseis duo- vhei,. decima, & sei nuncia siue dimidiata uncia pars assis et . Vo- Semuncia,cat itaque hoc loco Plinius horam integram, Assem, quae cum in duodecim uncias diuiditur, erit dodrans nouem unciarum, hoc est, continet tres quartas unius horae, ad has tres quartas additur semuncia, hoc est, una et . unius horae. Colligatur idem exemplum in notis numeris. Apud nos hora diuiditur in No. partes, quae minuta vocantur. Do-drans aute de sexagiuta, hoc est, tres quartae sunt i. mim semuncia, hoc est, unum vicesimum qii artum horae continet a. minuta & semis. Est itaq; sententia Plinii, quod luna digressa a coniunctione conspicitur supra horigontem o ciduum lucere non unam integram horam, sed horae dodrantem&semunciam, hoc est, q. minuta&semis, at
tantum temporis adiicit e die secunda usq; ad orbem plenum seu oppositionem, hoc est, singulis diebus addit ad
arcum ae visionis tot minuta, ut secunda die conspicitur
post Solis occasum supra horigontem tribus horae quartiS,& duobiis min. cum dimidio: tertia sesquihoris larde quarta duabus horis& viginti duobus minutis, cum dimidio,&sic consequenter usq; in plenum orbem, a quo tantum in diminutionem detrahit, hoc est, hic arctis tot minutis decrescit regulariter, quot crevit. It ad singulis diebus fit si . minutis minor, donec lima iterit m ad coniunctionem Solis redierit , ubi prorsus est nihil, ac lunatum non lucet. Supponendum tamen est, Plinium loqui de coniunctione quae
pridie illius diei accidit Sole tu ip so occasu existento, ita ut
155쪽
ad alterum occasum integer dies sit reliquus . Haec est simplex & germana filatentia huius loci, sed quia Plinius admodum raro praecisionem&accuratiorem supputationein spectauit, ideo etiam in hoc loco opus habet aliqua interpretatione, ut culta experientia & ratione consentiat: nam videtur opinari motum lunae per partes
Zodiaci aequalem existere, id quod Onanino falsum est, at detiamsi esset aeqtialis motus, ta inen ascensionum dissimilitudo adhuc magnam varietatem temporis afferret. Ita
primo notandum est, eum loqui de horis inaequalibus, quae ex ascensione partium Zodiaci colliguntur, S quae unum- quend diem iuxta aestate atq3 hyemo duodecies metiuntur: sic etiam unam quamlibet noctem, non de horis aequalibus, quae ex uniformi& aequabili ascensione aequinoctialis circuli computantur. Cum enim luna inaequalia spacia conficiat, fieri non potest ut ubid aequales arcus visionis existant,maxitnam autem diuersitatem efficit ascensionum dissimilitudo, quod alia signa recid, alia oblique oriuntur vel occidunt: hanc tamen diuersitatem haec horarum inaequalitas corrigit. Sicut enim dies inter sese sunt inaequales, & tamen Ia. horae illos metiuntur, ita quoque horarum spacia sunt inaequalia , & tamen so. minutis metiuntur. grgo verum est quod dicit Plinius hicere dodrantem horae, scilicet illius horae, quae duodecies praesentem diem metitur, cuius quidem tempus pro dierum diuersitate est inaequale, numerus vero est aequalis: nam semper dies in ra. tales horas secatur, atqtie haec ipsa Pliniana supputatio cum semestri
tempore praecise conuenit. Cum enim dodrans horae contineat s. uncias, quae faciunt 18. semuncias, ad quas si una semuncia addatur, erunt decem & nouem semunciae horae
inaequalis in duodecim uncias diuisae, quae decem & nouem semunciae si multiplicentur perii. tot enim dies sunt iu coniunctione ad oppositionem, & productum pexa . diuidatur,quoties continebit la. horas, tunc enim,in oppositione videlicet, hi cet luna Ia .horis inaequalibus, hoc est,una inte
156쪽
granocte. Atqite hoc modo patet Plinium satis cornino de totait una esse de hoc arcu visionis, qtio Luna stupra liorigontem Ercere conspicitur, quod attinet ad ascensionum diuersitatem ac dissimilitudinem: quod autem attinet ad illaeis qualitatem motus corporis lunaris tam in deferente quam in epicyclo , omnino huius differentiae obseruationem neglexit, quod iudicauit admodum esse exiguana, quae pauxillum ab his paribus ac aequalibus ita teruallis lunaris splendoris variarer .
Similis est locus insta in lib. I S. cap. 32. cum inquit :cryoties ab occidente sole cernetur, prioribuscue noctis horis lucebit, crescenserit, & oculis dimidiata iudicabitur.
Cum vero occidente Sole orietur ex aduerso, ita ut pariter aspiciantur, tunc erit plenilunium. Quoties ab ortu Solis orietur, prioribuscue noctis horis detrahet lumen, &m diurnas extendet, decrescens erit, iterumue dimidia . In coitu vero, quod interlunium vocant, erit, cum apparere desierit. Supra terras autem erit, quamdiu ge Sol, interlunio, & prima tota die. Secunda, horae noctis unius dextante sicilico, ac deinde tertia usq; ad quintamdecimam multiplicatis thorarum iisdem portionibus : quintadecima, tota supra terras noctu erit, eadem sub terris tota die: sextadecima, ad primae horae nocturni id dextantem sicilicum sub terra aget, easdemd portiones horarum per singulos dies adiiciet vfd ad interlunium: se quantum primis partibus noctis detraxerit,quod sub terris agat, tantundem nouissimis ex die adiiciet super terram. Ex hoc Ioco apparet, Plinium non eodem modo locutum esse de hoc arcu. Hic enim nuine rus est longe maior priori. Nam dextans sicilicus laciunt minuta i I. qualiu6o. unam integram horam seu assem faciunt. Dextans enim decem continet horae uncias, hoc est, minut. hor. so. SicilicuS vero, quarta unciae pars est, id est, min. i. & minutiquarta pars, quae simul iunctae ciunt minu. hor. si . & Ii. sec. qui numerus priorem excedit a. minut. Sc q i. sec. Hu-
157쪽
ius autem diuersitatis hanc esse causam puto, quod Plinius
ili hoc ig. cap. loquitur de integro semimenstruo tempore, hoc est, de diebus is .in quos hor. 12. diuisit producunt 8. minuta. In altero autem cap. loquitur de diebus i .
Nam prima tota die Lunam supra terras, alterad primum die a luce diurna detrahere eam ait dextantem sicilicum.11. igitur horae diuita per i q. producunt 3I. min. & et s. sec. serg,dc hoc modo Plinii verba intellecta consentiunt. Quod additur, Qtiantu primis noctis partibus, vult dicere, quod qtiam diu sub terra latet Luna noctu, tamdiu supra terram conspici interdiu & post Solis ortum. Vterque autem plinii locus intelligitur non solum de tempore, quo supra horiZontem Luna post coniunctionem singulis diebus conspiacitur, verumetiam de digitis, hoc est, de quantitate corporis Lunae illuminata. Sicut enim post i s. dierum spacio,
Luna integram lucet noctem: ita tota eius medietas illuminata conspicitur. Cumd integra diameter corporis Lunaris, at 3 simul ipsum corpus lunare, in I a. partes aequaleS,
quae digiti vocantur, distribuantur, hi digiti ia. per i s. dies aut i . diuisi, producunt istam quantitatem corporis Lunaris illuminatam, de qua Plinius in his duobus capitibus loquitur. Et quanquain statim post coniunctionem Luna non cernatur , tamen quoties e Sole ii. gradibus discedit, digitum unum de medietate illuminata ad nos conuertit. Inde igitur possunLstudiosi quocunque die post
coniunctionem explorare, quantum de corpore Lunae conspici possit, si videlicet distantiam Solis&Lunae per i s. diuiserint. Vt autE in charta quocunq; die figura in & quan-
λιχ. titatem corporis Lunaris exprimere queant, in charta circulum describant, quem per duas lineas in centro se ortho gonaliter secantes in quatuor quartas dividant, asscriptis plagis mundi, ac singulas quartas in sto. gradus distribuant. Quo facto inquirant veram Lunae latitudinem, eam numerent ab ortu & occasu circuli ditiis, versus eam partem, in quatia latitudo declinat, & fines numeri latitud. recta li-
158쪽
.cta linea coniungant, quae diametro circuli par llela erit Deinde e Septen.& Merid. versus ortum iterum numerent distantiam Solis & Lunae: & vbi finitur numerus , iterum trahant re stam lineam: Et ubi haec priorem secat, constituant centrum, stiper quo ad prioris Circuli quantitatem, alium describant Circulum, & intersectio horum Circulorum ostendet quantitatem Lunae illuminatam. Sich lineam eductam per utriusq; circuli centrum ad circumferentiam utrivis Circuli, a centro unius usque ad circumferentiam eiusdem diuiseris in ia. partes aquales, & iis lineam inter duas circumferentias Circulorum mediam metiaris , habes quot digiti de medietate corporis Lunae illuminata a Pareant. Haec omnia ostendit figura sequens.s r tam Intra quatuordecim autem partes solis, hoc est, qua- De areu ubtuordecim gradibus distantem il Sole, Ptolemaeus arctim :ioni sies visionis constituit esse arcum magni circuli transeuntis per polum horietontis & locum Solis interceptum inter stellam
sitam in hori Eonte & Solem, quem deprehendit in B esse
gradusiae i. in Aro. in Marte II I. in Venere f. in Merc. Io.
In I vero hic arcus variat propter tres causas, Prima est obliquitas Eodiaci in horiχonte obliquo. Secunda latitudo Lunae. Tertia inaequalitas motus ipsius,aIidsenim celeritas alias
159쪽
inter ilia non conspiciantur Isc COMMEN. IACOB. MI L.
alias tardius mouetiir, quemadmodum supra die tim. Ex his aliquo modo intelligi potest, cur Ptolemaeus hunc visionis arcum in proprio circulo, & non in Ecliptica, quemadmodum caeteri, circumscripserit: nam iste arcus subinde variatur tum propter hori Eontis varietatem & diuersam Eclipticae super diuersos horiZontes inclinationem, quibus arcubus semper dissimiles& inaequales arcus aequinoctialis circuli respondent& cooriuntur, Ergo non potest aliqua certa quantitas huius arcus in Ecliptica assignari, sicut ex Elementis sphaericis cili me intelligi potest.
Quod autem ex hoc arcu visionis magnitudinem corporum coelestium metitur, non est satis firma ratio. Uerum quidem est, quod stella inaior in principio apparitionis suae aut occultationis minus a Sole distare cognoscitur quaein stella minor, videlicet si in eadem distantia d terra recesserint, alioqui distantia tantum demit isti arcui quantum addit magnitudo corporis. Etia in non est simpliciter verum, quod reliquae stellae a septenis partibus emergant. Arcum visionis colligit Ptolent. lib. Ig. magnae compo. singulis, &ait Saturni esse II. grad. Iouis Io. Martis II.&semis. Veneris i. Mercurii Io. Variantur autem isti arcus secundiim Planetarum latitudines,&signa in qui b. existunt. Cur stellae interdiu ex praealtis &angustis puteis, aut specubus conspiciantur, planum est, altitudo enim absimit diem ac radios efficaces Solis, qui alioqui dispergunt visum, it ad visus collectus ac in unam aliquam partem coeli directus velut ex opaco intuetur stellas coelo affixas: non enim potest diffundi, nec oculi praestringuntur fulgore Solis, id quod claro coelo accidit. Gal. lib. Io. EMG. Vύ - ω
Errantium motus & luminum canonica.
160쪽
ERrantium autem tres, quas stupra Solem dicimtis
sitas, occultantur meantes cum eo. Exoriuntur Uero matutino, discedentes partibus nunquam ampli- alii distanus undenis. Postea radiorum Citis contactu regun-xei
tui,&m triquetro il partibus centum viginti statio nes matutinas faciunt, quae&ptimae Vocantur: mox in aduerso st partibus centum octoginta, eXortus Vespertinos. Itemq; in centum viginti ab alio latere appropinquante, stationes vespertinas, quas & secundas vocant : donec assecutus in partibus duod nis occultet illas, qui vespertini occasus appellantur. Martis stella, ut propior, etiam ex quadrato sentit radios, ab nonaginta partibus : unde & nomen accepitis motus, primus & secundus nonagenarius dictus ab utroq; egortu. Eadem stationalis senis mensibus cfmoratur insignis, alioqui bimestris, cum caeterae utraq; statione quaternos metisses nG impleant. Inferiores autem duae occultantur in coitu ve- Duo hu Inspertino simili modo: relictoq; Sole, totidem in partibus faciunt exortus matutinos, atque il longissimis h- de distantiae suae metis Solem insequuntur , adeptaeq; cat xio occasu matutino, conduntur ac praetereunt. Mox' ' eodem interuallo vesperi exoriuntur usque ad quos diximus terminos. Ab his retrogradiuntur ad Solem, & occasu vespertino delitescunt. Veneris stella & stationes duas, matutinam Ve- D uortim spertinamq:, ab utroq; exortu facit, il longissimis distantiae suae finibus e Mercurij stationes breuiore momento, quina Vt deprehendi possit. Haec est iii minum occultationumq; ratio, per- Epilog geplexiore motu, multis linuoluta miraculis. Siqui- dem