장음표시 사용
131쪽
Omnes autem rationes Plinii sunt generales, hoc est, probant in genere, Solare corpus esse maximum, sed accuratam ac praecisam quantitatem huius corporis nullo modo ostendunt. Prima. Arbores in limitibus porrectae in quotlibet pa suum millia, umbras paribus interuallis iaciunt, hoc est, arborum umbra semper sunt parallelae, quantumcunque etiam inter sese distiterint, Ergo radii solares velut ad rectam lineam de perpendiculum ad ipsas emittuntur,&per consequens uniuersa terra habet se ad Solem in parea quantitate: Sol enim ex uno puncto tanquam centralis cuncta corpora complectitur, velut in una recta linea in quantacuno etiam distantia. Haec ratio reuera non probat Solis
magnitudinem, sed immensam ipsius e terra distantiam, qua fit ut radii nobis appareant paralleli, de per consequens etiam umbrae.
Secunda. In aequinoctio simul fit a vertice Sol omnib. habitantibus in meridiana plaga, hoc est, sub aequinoctiali circulo vel prope. Huius rationis haec est consequentia: quia nullae sunt umbrae omnibus hanc plagam meridianam inhabitantibus, sequitur diametrum solarem esse tam magnum, quam est spacium illud quod umbris caret: at illud spacium est secundum Possidonium trecentorum stadiorii, ergo in hac regione oportet Solis diametrum esse trecenties dena millia stadiorum. Si enim orbis Solis ad orbem terrae est decies millecuplus, etiam segmentum solaris orbis, quod habet Solis magnitudo, decies millecuplum esse
oportet, huius segmenti terrae, quod Sol adverticem imminens umbrae expers facit: quia vero id trecentorum existit stadiorum, trecenties dena millia esse oportet, quod
habet unumquodq; Solis spacium ad suum orbem. Item Sole in aequinoctiali existente, nullae sunt umbrae subiectis locis, ergo ipse est illis verticalis, & tamen totum hemisphaerium tam secundum longitudinem quam latitudinem, aequaliter lumine solari illustiatur, ergo necesse est Solem
132쪽
toto hemisphaerio maiorem esib, siquidem totus hic tractus ad Solem se habet relut exiguum corpus, quod il quolibet puncto saperficiei corporis luminosi radios secuti dum
Tertia. Illis qui citra solstitialem circulum habitant,
meridie ad septentriones, ortu vero ad occasum umbrae cadunt, ergo Sol est maior terra, cum simul&sem et totvmbrarum differentias, ac discrimina efficiat in superficie terrae. Quaeret hic aliquis, cum terra ad Solem sit minima, qui sit qliod non omnes umbrae in meridie sint verticales, cum tamen sua amplitudine solare corpus uniuersam terrae superficiem videatur tangeret Respondeo, Linea: d superficie terrae in coelum eductae non omnes contingunt solare corpus, Sol enim de coelo tantum gr. minuta occupat, e gratantum terrae praecise Soli supponitur, quantum g i. minutis in coelo respondet, hoc est , gi. partes de minutis partium scio. terrae, reliquat partes terrae aliis coelestibus paristibus supponuntur , unde Sol videtur ascendere ac descendere, ac illas vices non tam umbrarum, quam etiam dierum ac noctium efficere. Quarta, Montem Idam exoriens latitudine exuperat, dextra laeuacue large amplectens,&c. Iaoc est, Solis dimetiens maior est cuius p altissimi montis vertice. Plinius enim exemplum de Ida asscripsit pro quocunqst magno monte. Item dextra laeuat, hoc est, duo simul latera in maximam longitudine in extensia amplectitur Solis radius, ac undique circumfundit lumen suum , Cum tam procul distet ab his verticibus, necesse est multo, imo infinities maiorem esse uno quod altissimo ac vastissimo monte. Accipiatur aliud exemplum huius rationis: Cum de eminentiori loco spectatur insula aliqua magna in mari procul sita, tam breuis imagine concipitur, ut cum Sol circa eam oritur aut occidit, utrinque ipsixis appareat limes, hine manifestum est Solis dimetientem maiorem esse maximarum insularum longitudine, si utriusiue rei eadem esseti dista
133쪽
distantia : atqiii qitanto magis Solis diameter iiisulae aut montis dia inetrum superabit in tam inaequali distantia, insula partim distante il nobis, Sole vero infinities plus quem nos absimus distante. Atq; hae quatuor rationes probant tantum Solem maiorem este terra. Eclipses autem patefaciunt veram quantitatem, quoties videlicet diametru tem contiheat, id quod in superiori eapite dictu in est. Quinta. Desectius lunae magnittidinem eius, id est, So- Iis , haud dubia ratione declarat, hoc est, forma umbrae inquam Luna tempore suae obscurationis incurrit,& qtuae est causa materialis desectus itinae, probat solare corpus maius esse terra. Cum enim sint tres umbrarum figurae, una quando materia par est luimini,& vocati ir xυλινέ eo&nt: altera quando materia maior est lumine,& vocatur καλὰθotagit: tertia vero cum materia minor est luce, & vocatur 2 spodine. Cum umbra haec hebetatrix non sit vel vel xu- OHAT, quemadmodum postea dicetur, necesse est eaines se xa, myta, & per consequens Sol maior erit terra, quia haec umbra tantum causatur, quando materia luce minor
existit. Quod autem addit, sicut terrae paruitatem ipse deficiens, intelligendum est, scut desectius lunae ostenduntna agnitudinem Solis propter causam quam iam diximus, ita etiam defectus Solis terrae paruitatem, propter causam quam supra dixit. Non posset quippe totus Sol adimiteraris intercedente luna, si terra maior esset quam luna. Sic enim videtur colligere Plinius: Non posset totus Sol adimi terris, si terra maior esset quam luna. Sed terra maior est: quJm luna. Ergo Solis eclipsis uniuersialis non potest accidere. Asinor est na anifesta ex praecedenti capite. Discenda est in hoc loco causa istius dissimilitudinis umbrarum ex dissimilibus opacis corporibus ortae. Primo, quando materia par est lumini, causatur umbra aequalis materiae in infinitum pro tensa ,& vocatur κυλινPebeiis , id est, columna, & fit, quia cum diametri amborii corpo
134쪽
rum sunt aequales per hypothesin & aequidistant per aslib. a. perspectivae, necesse est per 33. premi, & radios laterales aequidi stare & esse aequales, sirgo protracti in infinitum nunquam concurrunt, Cum T diametri ainborsi corporum sunt aequales, necesse est umbram contineri his lineis collateralibus aequalem rei vinbrosae, quaecum aequidi
135쪽
stanter in infinitum protenduntur, necesse est talem umbram esse columnarem. Secundo, quaiado materia maior est lumine, efficitur umbra kaexae .cit it, hoc est, inuersa pyramis seu turbo, cuius causa est, quoniam maior pars corporis opaci intra umbram cadit, cumcue radios contingentes ad aliquam partem concurrere sit impossibile, subinde enim magis&magis discedunt propter maiorem diametrsicirculi corporis opaci, quae in ipsa umbra existit, sequitur ergo umbram subinde iii infinitum extendi. Tertio, quando materia minor est lumine, efficitur umbra g. sviIsic, hoc est, meta seu directa pyramis: Cuius causa est, quia radii collaterales seu incidentes concurrunt in aliquo punisto, ultra corpus opacum, si enim non concurrerent, tum sequi- distarent: at si aequidistant, diametri essent aequales, quod est contra Hypothesin. Legant studiosi opticen Vitellionis lib. a. propositio. 26.& duabus sequentibus. Sexta, obliquitas Eodiaci magnitudinem Solis indicat, sertur enim hac obliqua via, quia natura consuluit subiectis terris, ne si perpetuo ex eadem recta linea illis incideret, magnitudine caloris exureret, cum etiam sic in quadam parte exurat, hoc est, loca Zonae torridae, ideo etiam difficulter inhabitantur, quia Sol aliquoties illis sertur supra verticem. Est itaque hoc argumentum a motu Solis sumtum, Sol mouetur per obliquum circulum, ergo natura cauere voluit, ne si in recto circulo ferretur, subiectum exureret orbem, ergo necesse est eius corpus esse longe maximum.
Quae quis inuenerit in obseruatione coelesti.
,ui rationem quidem defectus Vtriusque primiis Gallui. Romani generis in vulgus extulit Sulpitius Gallus, qui
136쪽
qui consul cum M. Marcello fuit et sed tum tribunus militu , sollicitudine exercitu liberato, pridie quim
Perseus rex superatus il Paulo est, in concionem ab Imperatore productus ad praedicendam eclipsin, mox & composito volumine. Apud Gnaecos autem inuestigauit primus omnium Thales Milesius, Olympiadis x et vi I r. anno quarto, praedicto Solis defe-Au, qui sub Astiage rege factus est, urbis concitae
anno et 1 x x. Post eos virium: sidcxis cursum in sexcentos annos praecinuit Hipparchus, menses gentium diesq; & horas, ac situs locorum, & vicos popu-Ioruin complexus, aeuo teste, haud alio modo quam consiliorum naturae particeps.Viri ingentes, supraq; mortalium naturam, tantorum numinum lege deprehensa, & misera homihum mente absoluta, in defectibus stellarum scelera aut mortem aliquam siderum pauente: quo in metu fuisse Stesichori & Pindari vatum sublimia ora palam est deliquio Solis, & in Luna veneficia asguente mortalitate,& ob id crepitu dissono auxiliante. Quo pauore ignarus cauis Nicias, Atheniensium Imperator, veritus classena portu educere, opes eorum afflixit. Macti ingenio este coeli interpretes, rerumq; naturae capaces, argumenti repertores, quo deos hominesq; vicistis. Quis enim haec cernens ,& statos siderum (quoniam ita placuit appellare labores, non suae necellitati mortalis genitus ignoscat Nunc confessa de ijsdem breuiter atq; capitulatim attin-sam, ratione admodum necessarijs locis strictim freddita, Nam neq; instituti operis talis argumenta-
137쪽
tio est: neq; omnium rerum afferre posse causas minus mirum est, quam constare in aliquibus .
Anno urbis s88. alis s8 6. Vide Liuium lib. q. de cad. s. Eadem hisiodia integr8 recitatur a Phitarcho in vita Pauli Aemilii, cuius haec sunt verba: D; P ce ldii Huc , , O He libror
coenassent, & quieti somnod indulgerent milites, Luna obscurari coepit, ac deficiente lumine, multiscue coloribus mutata, tandem nusquam apparuit. Romanis ut consuetudo est: tmnitu reris lumen eius reuocantibus & ignes multis facibus ad coelum tollentibus, nihil simile e Macedonibus factum, sed metus&horror castra eorum habebat, ac sermo clam per multos ierat, defectum regis peridos tetitum significari,&c. Composito volumine di scilicet de ratione computandi & praedicendi Eclipses. Altera historia de Thalete extat apiid Herodotum, in prinio, qui tamen haec sub rege Halyatte accidisse scribit. Vnde Hermo. indicat veterem lectionem rectius habere
De Hipparcho, qui primus ephemerides conscripsit, multa fit mentio apud Ptolemaeum, de praecipue in libris de geographia: vixit Rhodi circa anmim o. post mortem Alexandri, eo tempore, quando Romani bellum gesserunt cum Pyrrho rege. Post
138쪽
Post eos ) scilicet Gallum&Thaletem, Hipparchus
composuit tabulas sexcentorum annoruin, in quibus motus luminarium calculauit, & tempora eclipsium indicauit, composuit etiam tabulas cosmographicas, & euentus comprobauest praedictiones fuisse veras, Schoc est quod dicit, aeuo teste, quasi dicat, tempus eic euentus comprobauerunt ea quae praedixerat,id b haud alio modo perfecit quem quod fuit consiliorum naturae paruceps, h oc est, instinctu diuino.
depraestantia harum artium, quale & illud est apud Ovidium: . Hlices anime quibM haec cognoscere primum Inq; domos superae scandere cura fuit. Item: credibilem istospariter vicesq; inuq; Altius humanis exeruisse caput.Colligit autem dignitatem harum artium ab utili: Liberauerunt enim homines ab infinitis erruribus at 3 superstitionibus: quidam enim in Eclipsibus solliciti fueruiit ne
languerent aut omnino haec sidera interirent. Iudicauerunt enim Eclipses esse morbum aut vitium aliquod horum corporum. Vnde inquit: misera hominum mente absoluta, hi viri abstatuerunt ae liberauerunt mentes hominum ingenti& tristi sollicitudine, metuentium scelera, hoc est, veneficia aut mortem aliquam, hoc est, extinctionem siue interitum siderum, quo in metu fuerunt Poetae Lyrici, qui docuerunt carminibus&precibus incantamenta abigere. Et in Eclipsibus solebant pulsare arra, ut videlicet hoc sonitu&strepitu abigerent incantamenta. Recitatur caula ex c6ment.
Exemplum huius rei supra est citatum ex Plutarcho,
139쪽
qui ait Romanos ex consuetudine tinnitu aeris lumen eius reuocasse. Meminit & Iuuena. de garrula muliere, cum ait:
Tot pariter pelves O tintinabula dicasTulsari, iam nemo tubas atq; ara fatiget: una laboranti p oterit succurrere Limae. Item Ouidius q. Metamor. Avit sub candore rubenti tam 'ustra reo vant aera auxiliaria Lunae. Amplificat ab exemplo. Si Nicias, inquit, causas Ecl psium tenuisset, non continuisset classem portli, sed ante acceptam cladem eduxi sibi classem portu, hoc est, abduxisset classe exercitum priusquam hostes ei iter ad naves intercepissent. Historia est apud Plutarchum, ubi dicit etiam a Platone impulsum esse Dionem , ut nauigaret aduersus Dionysium, quanquam prohiberetur ab Eclipsi. Scribit etiam eodem loco Anaxagoram vix esse Periclis precibus apud populum Atheniensem seruatum, cum esset in carcerem coniectus, quia disputasset de motibus siderum. Ve
sorte Luna defecit, ex quo vehementius Nicias omnes
140쪽
ni ilites turbati sunt, cum propter causiarum ignorationen, ni alum aliquod sibi hoc desectu portendi arbitrarentur et Atqui singulis ferme triginta dierit m spach S completis, Solem ex opposito Lunae constitutum , interuentu terrae adumbrari, at 3 ex thoc fieri , ut Luna amittat lumen suum, &coloribus variis infici videatur, hodie nemo ferme ex media plebe videtur ignorare i tunc vero ne peritis quidem talia coniicere laci derat. Itaqs magnae aliculissim peiadentis calamitatis signum hoc a Deo missum interpretabantur. Primus autem qui lunaris Iuminis at ue umbrae causiam deprehendit, ac literis mandare ausus est, Alia: agoras fuit, qui ned multo ante ea tempora claruerar, ned in vulgus adhuc opinionis eius fama prodierat, sed inter paucosa di nodum versabatur, qui non sine Inetu talia proferre audebant. Ne is enim facito de rerum natura sermones populus admittebat, sed eiusmodi studiis deditos homines , inani lab ore tempus conterere arbitrabantur.
Est epilogus cum acclamatione, quasi dicat, Vos coeIi interpretes rerum naturae capaces, hoc est, voS qui pra dicitis eclipses & alias mirandas configurationes coelestes praemonstratis, este ingenio mata, hoc est, vestercoratus sit helix & faustus, subinde crescat & augeatur.
DEfectus ducentis viginti duobus mensibus red1-r
te in suos orbes certum est. Solisci: defectum non ni- ,
si nouissima primaue heri Luna, quod vocant coitu. Lunae autem non nisi plena, semperm citra quam Terri proxime fuerit. Omnibus autem annis fieri utriusq;
sideris defectus statis diebus horisq; sub terra. Nec I s tamen