장음표시 사용
141쪽
tamen cum fiant superne, vbsque cerni, aliquando propter nubila, saepius globo terrae obstante conuexitatibus mundi. d. intee. Intra ducentos annos Hipparchi sagacitate coinuallis ecli pertum est , & Lunae defectum aliquando quinto Asu's in menso st priori fieri, Solis vero septimo. Eandem bis dem, sciit in triginta diebus supra terras occultari, sed ab alijs
xime mira , cum conueniat umbra terrae Lunam hebetari, minc ab occasus parte hoc ei accidere, nunc ab exortus. Et quanam ratione cum Solis exortu uimbra illa hebetatrix sub terra esse debeat, semeliam acciderit, ut in oc casu Luna deficeret, viloque lii, in super terram conspicuo sidere. Nam ut duodecim decio , diebus utrunm sidus quaereretur, & nostro aeuo a cci alii. dit, Imperatoribus Vespasianis, patre i 11 r. filio iterum confialibus . .
s Defectus ducentis vigintiditob.
Hoc est, Eclipses non possunt iterum in eodem etodiaci puncto accidere, nisi post ducentos viginti duos menses, hoc est, annis 18. & sex mensibus: tanto enim tempore circulus deferens nodos conficit suam reuolutionem, atque iterum redit ad illud punctum, in quo antea Eclipsis facta est. Alii aliter hunc locum legunt, quidam legunt a s. quidam 18. mensibus. Martianus Capella, qtii hunc locum de verbo ex Plinio descripsit, legit et s. mensibus, alii, 23. mensibus: qui numeri tametsi non omnino cum tabulis& Ptolemaeo consentiant, tamen parum ablatit. Principio enim quaerendus est motus circuli deferentis nodos in uno mense, qui secundum sententiam Plinis (si textus legitur vigintiquius p
142쪽
quind mensibi iso erit unius gra. & 36. minutorum: Nam
diui do in circum erentiam Eodiaci ars. menses,&prodibit iam dictus numerus, videlicet unus gradiis & 36. min. At secundum sententiarn Ptolemaei mouetur circulus deferens nodos in uno mense I. gra. Sq. min. qui numerus valde parum abest a Plinii sententiar efflait ei aim menses 32 p. hoc
est, annos i g. menses 5. quo spacio temporis Plinius ait defectus redire insitos orbes, hoc est, Eclipses non contingere iterum in eodem Eodiaci puncto, nisi confecto prius hoc tempore. Ratio autem huius rei ex iis quae supra dicta sunt planissime intelligi potest. Defectus enim non fiunt nisi in nodis, vel in terminis Eclipticis, qui non procul d nodis discedunt: nodi au tem ad eadem puncta non redeunt, nisi post tantum: temporis, ergo nec Eclipses in iisdem punctis accidere possunt, nisi confecto hoc temporis i pacto. Quydautem ait: sempero citra quam proxime fuerit, intelligit progrediendo ad praecedentia' non consequentia signoru: motus enim nodorum fit contra signorum ordinem non secundum. Ut si Eclipsis fuit in Tauro, post annum unum atq3 alterum non iterum fiet in Tauro, sed in ariete vel Piscibus, propter motum nodoruin hanc partem. Hae enim interschiones quae vocantur caput & cauda draconis, quotidie ultra motum diurnum mouentur versus Occidentem tribus minutis sere, &c.
Auttextus in hoc loco est mendosus, aut aliquem autorem secutus est Plinius, qui Eclipsium rationes non intellexit: nam horinontis diuersa positio nihil aut admodum parum ad eclipsium rationes pertinet. Variat enim tantum apparentias sphaerae coelestis, sed non est aliqua causa efficiens mutationis eclipsium, sed magis motus luminarium in propriis siphaeris, quae ad horigontem nullam vel ad modum exiguam rationem habent. Praeterea si singulis annig 'eclipses sub terra fiunt, sequeretur singulis quo pannis su
143쪽
pra terram per vices fieri. Cum enim nodi incidant in centrum terrae, tantum P est illoruin per vices stupra terram, quan um infra inreuolutionibus diuratis, fieri non potest, quod infra sint frequentiores eclipses quam supra,nisi quod fortasse concedit tot fieri superiad quot infra, sed non cerni ubique propter nubila, aut propter convexitatem globi terrae. Convexitatem globi vocat tumorem terrae, qui in eclipsi Solari aliquando prohibet videre id, quod in concalio coeli fit. Verum quia haec ratio nec cum experientiis nec cum demonstrationibus consentit, ideo fides penes auto
( Lunae defectum aliquando quinto mense.
Temporis Hactenus in genere causas omnium Eclipsium exposuit Plinius, minc in hoc loco exponit quantitatem temporis eclipse. . inter duas eclipses , ut intelligant studiosi, in quanto tem-- pore possibile sit fieri Eclipsin: atque si quis hanc tractatio nem bene intelligit, ille sine dubio, quicquid in hac tota Eclipsium tractatione est obscuri, facilime assequitur . etii
sine aliquo doctore. Et quia haec exempla insignem doctrianam continent, ideo accuratissime exposita sunt il praestantissimo artifice Ioanne de Regiomonte in sua Epitome in Almagestum, cuius verba asscribemus, quanquam eius interpretatio obscurior videbitur, quam ut rudiores eam subito assequei possint, tamen non dubito, quia saepius lecta possit intelligi. Iacobus Ziegler, qui in hunc librum commentaria scripsit, hunc ipsum locum docte est interpretatus, & ea quae apud Regiomontanum videntur propter breuitatem obscuriora, illa fusiore interpretatione & commodis figuris adhibitis planiora reddidit. Proinde hortor adolescentes ut utrunque coniungant, & non dubito quin autoris sententiam sint assecuturi.gil in si Principio Lunam ait spacio quin mensium posse bis Eeli fium deficere lumine, ut exempli causa, si Sol fertur a Libra secundum signor uim ordinem, Sc Lima in alteram signiferi medie-
144쪽
medietatem ab Ariete secundum signorum ordinein, potest fieri eclipsis prior in Ariete, posterior vero in Virgine, idcis macio quinque mensium magnoruin t qualeS autem illi sint, in fra in expositione dicetur. Secundo ait Solem spacio septem mensium bis posse eclipsari, ut si fertur per Boreales signiferi partes, ubi eius motus est: tardior, fieri potest, ut deficiat in Piscibus, postea rursus in Libra, id spacio septem mensium. Tertio ait, ipsum bis in triginta
diebus posse eclipsari, ut cuin fertur per punctum tropicum , potest priore loco deficere cum accedit ad hoc punctum, & altero loco cum digreditur, atque ita unam eclipsin videbunt climata Australiora, altera Borealiora. Sed interpretationem Regio montani asscribemus, & primam de primo exemplo , videlicet aliquando Lunae defectuin quinto mense contingere. Sit enim ut in his quinque mensibus Sol vadat e longitudine media sui eccentrici, per propiorem versus alteram longitudinem mediam, erit tunc motus Solis velox. Luna autem in Epicyclo, ultra integras reuolutiones perficiat motum per partem Epicycli superiorem, ubi tarda cursu existit: fient igitur hi quinque menses maiores, in quibus Sol mouetur motu suo maiori,& Luna minori. Medius motus Solis &Lunae in quinque in ensibi is mediis abiectis reuolutionibus fiet 1 i. grad. 32. minia. de sumamus ut longitudo propior Solis diuidat hunc per aequa, addet igitur super medium cursum aequatio Solis hinc inde sumpta g. grad. 38. min. Motus autem Lunae in Epicyclo in quinque mensiibus est 12 s. grad. Is . min. hunc quod per aequa diuidat longitudo longior Epia cycli, minuet igitur ex medio cursu aequatio hinc inde sumta 8. grad. go. inin. In tempore itaque quinque mensium illorum quod Sol sit velox, Luna autem tarda cursu, praecedet Sol Lunam in 13. grad. 18. min. hoc est, verus motus
Solis maior est vero motu Lunae in hac quantitate, sed dum Luna id perambulat, donec Solem consequatur, Sol duodecimam huius mouetur, quae est I. grad. 6. min. haec duodecima
145쪽
decima si addatur ad g. grad. 38. min. quae suerunt differentia veri motus Solis &medii, prouenient quinque grad.
g. min. scilicet quantum quinque menses maiores addunt super quinque menses mediosi oportet enim in talibus dio positionibus priniam harum oppositionum verarum praebcessisse mediam tanto tempore, quanto ultima harum mediam sequitur. Constat autem quod differentia locoruin applicationum , veri quidem in vera,& medii in media, fere aequalis est differentiae argumentorum latitudinis veri in vera, & medii in mediae quare differentia argumentorum latitudinis veri & medij in praedictis quinqu- mensibus erit fere 3. grad. q. min. Sed argumentum latitudinis in quinque mensibus mediis est i 3 3. grad. 21. min. Ideod argumentum latitudinis verum in quinque mensibus veris lunaribus est is s. grad. s. min. Termini denique ecliptici lunares Luna existente in longitudine media epicycli sunt H. gra. 3o.min. tunc enim aggregatum semidiametrorum Lunae &umbrae est grad. r. propterea quod Luna in auge epicycli existente in applicationibus tale aggregatum sit 36. min. a . secvn. sed in propiori longitudine nixu sit T. grad. g. min. 36. secvn. Inspiciatur iam haec figura, & fiet utero arcuum e f, & I h. I s T. grad. ideo minor argumento vero latitud. in quinque mensibus maiorIbus per a. grad. s. min. Si igitur hic motus latitudinis a b e, per unum gradum in arcu a e coeperit, Si finierit in arcu f g per unum
gradum fere a b f, possibile est ut in utraque fiat eclipsis Lunae. Sic etiam ostenditur per arcti in i d k, & dum motus iste fuerit per arcum istum e b f, eclipsatur in utraque eclipsi pars meridiana Lunae, sed per arcum i d h, septentrionalis. Vertim tales obscurationes fere sunt insensibiles.
146쪽
s Solis vero) Hoc est, fieri potest, ut Sol in septena
mensibus bis eclipsetur. Id p hoc modo demonstrat Ioannes de Regi Omonte propo. ig. lib. s. Sint septem menses minores, in quibus vertim argumentum latitudin. Lunae est .ao8. grad. - . minu. sed arcus f d e ex praemissa est a se a. gra. et .min. qui est a termino ecliptico accedente ad caudam, ad terminum eclipticum recedentem st capite. Clariam est igitur, si Luna diuersitatem aspectus in latitudine non habeat, non est possibile, ut Sol bis eclipsetur in his septem mensibus, scilicet in prima harum coniunctio mim &extrema, propterea quod et o 8. grad. T. minu. excedant arcum s d e in16. grad. 23. min. Arcus autem veri loci I
titudinis dispositiis ut punctum d , quod est maximae latitudinis in meridie, diuidat ipsum per aequalia, distabit quilibet suorum terminorum e nodo I q. grad. ag. min. e latia tu dine his correspondente ablata quanaetate: semidiametrorum hi minarium excessus bis sumptus facit I. grad. et s. min. serd, & tanta est etiam latitudo argumenti latitud. I 6 grad. 23. min. vi patet ex proportione unius ad undecim &semis.
147쪽
Ita si incipias arguinent timuerum latituditiis computare a b f , procedendo per d, ipsum excedat arcum s d e in grad. dictis, qui sui it e n, quare tamen sui latittidos n p excedet latitudinem puncti e , quae est e, o, scilicet
aggregatum semidiametrorum luminarium in parte proportionali ad 16. grad. 23. min. secundum proportione navnius ad ii. Sc semis:& ipsa est ta,m, uniuS grad. 2 s. min. Liquet igitur si in septimo niense eclipsis Solis redire debeat, quod oportet Lunam habere diuersitatem aspeetus in una harum coniunctionum, aut aggregatum ex eis in ambabus quaesit maior uno gradu a s. min. Videndum est autem in quibus horis & quibus locis id fieri queat. Tempus septem mensium aequalium habet et o s. dies, i . horas fere, in quo Sol tardiori cursu, Luna vero velociori mouetur, & medius Solis, minor vero Lunae in grad. Iq. min. o. quem arcum cum sua duodecima, Luna medio cursu perambulat in die una i horis. Septem igitur menses minores qui esse possunt, habe t dies et o s.& horas 1a. quare tempuS coniunctionis extremae fiet post dies integros abh ora coniunctionis primae horis Ir. Ideod si pxior fit iuxta Solis ortum, erit altera iuxta Solis occasum. Verus autem Solis motus indictis septem mensibus minoribus estis S. grad. fere, quos aurum Solis per medium diuidit, quae nostro tempore in principio Cancri fiet, locus primae coniunctionis harum circa tr. grad. Piscium, & alterius circa s. grad. Librae. In plagis vero septentrionalibus d quarto climate incipiendo in praedictis locis de horis contingit ut diuersitas aspectus in latitudine, ablata diuersitate aspectus Solis, excrescant super I. grad. as. min. Ideod in illis climatibus possibile, ut Solis eclipsis in septem mensibus bis videatur, necesse est autem, ut id accidat Luna in prima coniunctione accedente versus nodum caudae, in secunda vero ea enodo capitis recedente.
(Eandem bis in triginta diebus. Alia
148쪽
Alia exemplaria legunt emidem, ita ut de Sole intelligatur, & puto hoc modo etiam legista Ioannem de Regio monte, qui nullam expositionem de Luna sed de Sole adducit. Nam in prop. I . probat esse impossibile eclipsin Solis in uno mense bis fieri apud homines unius climatis, id quod etiam vult Plinius cum itaquit: sed ab aliis atque aliis hoc cerni, quibus verbis claro significat se de Sole loquii defectius enim Lunae ubicue ceriaitur eodem modo ab omnibus quibus Luna conspici potest , sed Solis diuersimode cernuntur, in triginta diebus, hoc est: , in duabus proximis
coniunctionibus. Ab alijs scilicet habitantibus citra
aequatorem,(atd aliis) hoc est, habitantibus vltra aequatorem. Sed audiannus interpretationem Regio montani. Nam non est possibile ut Sol bis eclipsetur in mense uno, nisi ut Luna nullam habeat diuersitatem aspectus in latitudine in una coniunctionum ,& in altera diuersitatem asyeetus habeat naaiorem I. grad. et T. minu. aut si ei in utraque coniunctione diuersitas aspectus sit in eande partem, & di ferentia ipsarum maior i. grad. a . min. aut si ei in utraque coniunctione diuersitas aspectus sit in partes contrarias, MΚ aggre-
149쪽
aggregaturn ipsariam sit naaius I. grad. a T. min. Oportet enim in eclipsibus ut i,titudo visa in utrad coiiiiii actionc sit minor aggregato semidiametrorum, quod fieri non potest in his coniti ne ionibus, nisi conditiones iam dictae seruentur. Est etiam opus, ut latitudo Lunae vera in prima, cum latitudine Lunae vera in secunda simul perficiant et .gra. 33. min. quae est latitudo veri argumenti latitudinis in men--. λχ- se minori. Verum non est locus in terra , in quo diuersitas aspectus Lunae ad Solem in latitudine sit maior I. grad. a T. min. nec est locus in quo in utra F coniunctione differentia diuersitatum aspectus in latitudine in eandem partem sit maior I. grad. a . min. Si igitur debet in uno mense bis ecli-psari Sol, oportet ut diuersitas aspectus in utracue coniunctione sit in partes contrarias, & aggregatum earum sit r. grad. maius &r . in in . Sub aequinoctiali autem maxima diuersitas aspectus in latitudine maior non est a s. min. in quamcunque partem. Ne in aliquo septem climatum versus septentrionem procedendo diuersitas aspectus in latitudine maior est grad. I. Quare non est possibile, ut uni plagae terrae Sol bis in uno mense eclipsetur. Nihil tamen prohibet homines unius habitabilis plagae eclipsin Solis videre, &in sequenti coniunctione alterius plagae homines etiam eclipsin habere, quod ambae diuersitates aspectus eis
contingentes in partes contrarias, simul maiores esse pocsunt I. grad. ap. min. ut si una plaga esset ad meridiem ab aequatore, ad septentrionem alia: patet igitur non esse posse sibile, quod in uno mense Sol bis eclipsietur apud homines unius climatis aut ditiersorum, dum ab eadem parte aequatoris sint. Contingens tamen est in locis contrariorum fi-
( Quaeq; sunt in hoc in iraculo.
Hoc est, in hac tota Eclipsium ratione hoc maxime mirum est, quod in v trad coeli parte, hoc est, tam orientaliquam occidentali Luna eclipsiatur, cum tamen umbra te r.e, quae
150쪽
rae, quae reuera estaciens causa est Eclipsium, semper in oppositam partem corporis luminosi incidat, ita ut occidente Sole incidat versius mundi partem orientalem, & econtra: quomodo ergo eclipses fieri possunt in ea mundi parte in cuius contrariam umbra hebetatrix incidit, ut vesperitii ortum incidit, mane in occasum, quomodo ergo mane potest deficere cum umbrae cornu in mundi partem occiduam vergit 3 Haec est facilis quaestio, ne ue habet aliquam obscuram tractationem: semper enim eclipsis Lunae fit circa oppositionem, ergo umbra terrae pertingit ad Lunam in qua- cun coeli parte illa extiterit. Si enim ipsa est in oriente sti-pra horigontem, Sol erit in occasu sub horiEonte,vel econtra: ergo necesse est Lunam in umbram incurrere propter diametralem oppositionem ubicunque demum illa fuerit: horiχontis enim variatio , quemadmodum supra dietum
est, eclipsi si causas non variat, nisi quod non conspiciuntur si in inferiori hemisphaerio accidant. Sed existimo Plinium hic loqui non de partibus seu plagis mundi, sed de partibus corporis lunaris, quasi dicat, aliquando pars Lunae quae
vergit versus ortum, aliquando alia quae vergit versus occasum obscuratur, secundum disti militudine umbrae in quam
Sequitur alia quaestio, quae in speciem obscura apparet, in uniuersum enim eclipsium causas tollere videtur, qui videlicet fiat, quod in occasu Luna potest deficere utroque super terram conspicuo sidere: supra enim dictum est eclipses fieri in diametrali oppositione. In malia autem oppositione utrunque sidus supra terram existit, ergo alia videturcsse causa eclipsium, quam quae hactenus dicta est. Respondendum est, Possunt fieri eclipses Lunae, utrod sidere in ipso hori Eonte existente, ita tamen ut statim alterum mergatur & alterum eleuetur supra horiZontem. Praeterea rotUnditas terrae prohibet utra ue luminaria contueri perrectam diametralem lineam : illa enim per celitrum non per superficium terrae educitur: Ergo cum eclipses tantum in visibili X et opposi-