장음표시 사용
161쪽
i lac uen dem magnitudines sitas & colores mutant,& ea dem . . ad septentrionem accedunt, abeuntq; ad austriim, set ii misti terri Sel; propiores aut coelo repente cernuntur : in se hi is aliter multa quam priores tradituri, fatemurcatione citi eae quoq; illorum esse muneris, qui primi quaerendii iii, a ' ViaS demonstrauerint: modo ne quis desperet seculariim. proficere semper. Pluribus de causis haec omnia accidunt: prima circulorum; quos Graeci absidas in stellis vocant: Ciustae lio, etenim Graecis Vtendum erit vocabulis. Sunt autem rum acci lii cuique earum altici; quὰm mundo. quoniam
terra a Verticibus duobus, quos appellauerunt polos, centrum coeli est, necnon signiferi, oblique inter eos siti. Omnia autem haec constant ratione circini semper indubitata. Ergo ab alio cuique centro absides suae exurginat. Ideoq; diuersos habent orbes, motiusq; dissimiles, quoniam interiores absidas necesse est breuiores esse.
Ingreditur hic Plinius in nouum locum de Passionibus Passionei quin Planetarum, hoc est, de quibusdam accidentibus', ditii est' quae eis contingunt, vel ratione Solis, vel propter diuersitatem orbium, in quibus feruntur. Sunt autem haec accidentia, apparitiones, occultationes, stationes, directiones, retrogradationes, latitudines, &c. Atue omnino haec tractatio apparet obscurior, quia nullam epicyclorum mentionem facit, nisi subobscure, sicut dicemus in I S. capite in expositione tertiae altitudinis ratione. Nos tamen, ut sententia eius fiat illustrior, utemur Epicyclis,& spero hanc rationem multum lucis Plinianae sententiae allaturam esse, quemadmodum studiosi in ipsa tractatione experientur. In priore parte huius capi is exponit Plinius trium superio
162쪽
perioriam Planetarum ortus, occasius, & stationes, cum inquit: (Errantium autem tres,&c. hoc es , tres superiores occultasatur fulgore vicini Solis , ita ut non conspici postini, quando coniuncti sunt cum illo, hanc occultationeni vocant occasum Heliacum. Et ut adolescentes haec intelligant, repetam ex Theoricis hanc tractationein. Regula est, Quod tres superiores, quando coniunguntur Ciam
Sole, sunt in supremo puncto sui Epicycli, scilicet in F. cum autem Soli opponuntur, sunt in pane o Epicycli terrae proximo, scilicet in G. Cum ita aliquis horum Planetarum extiterit in F, non conspici potest, quia radias solaribus tectus latet. Postea vero quando Sol motu velociore discedit ab eis,
163쪽
ab eis, tum Planeta similiter molietur ab auge sui Epicycii, in eam partem quae respicit Solem, unde tandem chim Sol aliquantisper praecessit, mane iteroen conspicitur ante exortum Solis, ut in puncto H, qtiando videlicet distat ab auge sui Epicycli, vel potius e Sole ultra II. grad. laic ortus matutinus vocatur, in sphaericis elementis Heliacus, quia propter discessum Solis stella iterum conspicitur. In puncto autem GPlaneta existens, mane occidit Cosmice,& vesperioritur Chronico, vscue ad punctum I, ubi accidit stellae vespertinus occasus, donec in puncto F lateat obscurata maiori lumine Solis.
A rata vi. Quod autem ait: ( Discedentes partibus nunquasionis in amplius Undenis,&c. J videndum est hoc loco quanti visionis in singulis Planetis, hoe est, in qua distantia a Sole singulae stellae denuo prodeant in nostrum conspectum. Illos autem Ptolemaeus lib. I3. magnae compositionis ex obseruationibus apparentium stellarum colligit. Si int autem huiusmodi arcus diuersi inter se propter diuersitatem tum corporum ipsorum inter sese, tum etiam Iuminis: maior enim & splendidior stella citius offert se no- Ate' visio- stro conspectui quim obscurior& minor. Est autem arcus lix qui , visioliis distantia seu remotio stellae d Sole non in ecliptica , sed in circulo magno, qui per polos horigontis transit& locum Solis, videlicet 1 loco Solis vij ad hori 1ontem
computatus, Beest in I, Ir. gra. in bis io . grad. in cy II. graduum & dimidii fere. Caeterum hic arcus visionis alias maiora spacia in ecliptica occupat, & alias minora, propter
obliquitatem Zodiaci & horletontis.(Postea radiorum eius contactit reguntur, &c.
Alii hic legunt teguntur, sed haec altera lectio, videlicet reguntur, videtur habere commodiorem sententiam : potest enim accommodari ad proportionem, quam seruant Planetae in motii suo ad Solis motum. Quantum enim distat linea medii motus Solis a linea medii motus Planetae, tantum
164쪽
tum ipse Planeta distat proportionaliter ab auge sui Epicy.quemadmodum in Theoricis exponitur. Volo autem hoc loco breuiter stationum rationem ex- Ratio sta-
ponere, & postea redire ad textum, ac illum exemplis illu- tionum. strare, sic enim facilius summam liti ius disputationis studiosi animo complecti possunt. Non est ubiq; aequalis motus Planetarum : alias enim celeriori alias tardiori in otuleruntur, interdum etiam fixas stellas imitati in eodem coeli loco haerent. Ald haec diuersitas in motu viplurimum ratione Epicycli accidit. Vt puncta stationum in priore typo sunt C D, videIicet puncta Epicycli, inqui b. linea: d centro mundi eductae Epicy. contingunt. In his enim punctis
duo contrarii motus concurrunt, quorum alter fert Planetam secundum ordinem signorum, alter vero fert econtra, unde necesse est motum fieri tardissimum: quantum enim unus progreditur, tantum alter regreditur. Dicitur autem Planeta di Planeta directus, quando in Epicy. quod mouetur secun- rectus. dum signorum ordinem, ut in arcu D, F, C. Retrogradus Plinerare vero quando in Epicy. contra signorum ordinem incedit, trograd .& motum regularem ac proprium in deferente remoratur acina pedit, ut in arcu D, G, C. Est etiam duplex statio, prima in puncto C, videlicet versius orientem, cum post eius velocem motum status ac quies ei accidit. Cum ipsa statio- stillo dis. ne Planeta fit retrogradus, quoniam ad proxima locare- plex.trocedere videtur. Et hactenus quidem Planeta matutinus dicitur, quia mand ante Solis ortum ascendit supra hori-Zontem. In medio vero puncto inter duas stationes, seu in medio tempore retrogradationis incipit esse vespertinus, quia Sole occidente emergit supra horigontem ac conspicitur ab hominibus. Est autem is medius punctus in Epicy.G, in quem cum peruenerit Planeta, oppositus est tum Sosi tum augi sui Epicy. In fine regressionis Planeta iterum fit stationarius statione secunda inpunisto D. lateris occidentalis epic. dum distat Planeta ab auge sui epicy. quatuor signis. Ad colligendum autem arcum regressionis & s a-L tionum
165쪽
tionum limites sic operare, Dupla trigonum siti quatuor signa , quia & prima & secunda s alio tot gradibus distant
ab auge seu puncto F. Hoc di iplatiim si iubtraxeris a toto circulo id est, I r. signis, relinq(mntur s. signa secundum arcus regressionis trium superiorum Planetarum.
Punctum Hoc est, Planetae stationes primas seu matutinas faci-pricia ae ila lint, distantes a Sole per triquetrum, hoc est, 1 2 o. parri-M- μ' , Plurimum autem refert in hac tractatione diligenter punctum stationis primae cognoscere: nam ex cognito a cu primae stationis, reliquae passiones omnes fere cognoscuntur, ut si stationem primam in secunda significatione vel arcuin illi aequalem subtraxeris e toto circulo, relinquitur arcus stationis secundae, ab hac statione secunda fi subtraxeris stationis primae arcuin, innotescit arcus regres sionis, quem si ab integro circulo demseris, arcus directionis procreatur. Patet ergo quod multum refert habere cognitum verum arcum stationis primae in singulis Planetis : atque etiam in eodem Planeta non semper est eiusdem quantitatis. Quanto enim centrum epicy. terrae centro vicinius fuerit, eo minor est stationis primae arcus regressio: minor. Item ea sidera qtiae habetit maiorein epicy. maiorem quod obtinent stationem primam, sed arcum regres.sionis minorem. Est itaque statio prima in I, in auge 3. sig. I. gra. s. min. In longitudine media 3. sig. q. gra. 12. min. In opposito augis s. sig. 2S. grad. go. min. In Ioue vero statio prima est in auge . b. sig. q. gra. s. min. In longitudine inedia q. fg. i. grad. go. minu . In opposito augis q. sig. . gra. g. minu. In Marte statio prima est in auges.sig. .gra. 33. min. In longitudini b. mediis i. sig. IJ. gra. Es. min. In augis opposito S. sig. Isi. grad. sq. min. Demonstrationes quantitatis horum arcuum petant studiosi ex libro Ia Ptolemaei& q. & s. propo. epitomatis eiusdem libri.
Ex his exemplis conspici potest, quomodo stationum puncta
166쪽
puncta varientur de ratione loci & quatilitatis ejeyest. In Saturno enim fiunt stationes, non in trigono, sed in quadrato fere, hoc est, distantia d Soles3. gra. fer8. In Ioue
autem fiunt in trigono. In Marte vero ultra trigonum aliquot partibus, hoc est, in distantia ri T. graduum.
Itemq; in centum viginti ab alio latere, &c.
Hoc est, sicut primat ac matutinae stationes fiunt quando distant Planetae Aiperiores e Soles et O. partibus: iraru sum secundae ac vespertinae stationes fiunt, cum ex alio latere totidem partibus a Sole absuerint. Quaeritur autem hoc loco, an omnino verum sit in utraque statione parem elongationem Planetae e Sole existeret Respondeo. Medias elongationes Solis & Planetae in utra st alione plane similes existere, sed veras discrepare, propter duas caulas, quarum prior es , diuersitas aequationum Solis em altera enim statione minus distat ab auge sua, in altera propior est augis opposito. Altera aute causa est, quod talis aequatio circa primam stationem nunc additur nunc subtrahitur, in altera autem statione fit contrarium. Respondeolain ad quaestionem, si omnimoda praecisio quaeritur, non est in utraque statione eadem elongatio Planetae iu SoIe. Hanc autem praecisionem semper neglexit Plinius, ideo satis commode &rechil locutus est
( Donec assecutus eum, &c. Eodem modo quo
supra de apparitione matutina locutus est, ita hic de occultatione vespertina loquitur. Tamen obseruand si est, quod etiam in sphaera docetur, signa non eodem modo occidere quo oriuntur: quae enim recid oriuntur, illa occidunt oblique, & econtra, unde fit quod in eodem signo aliquando maior vel minor sit arcus occultationis quem apparitio
( Etiam ex quadrato, &c. J Id est, Mars de quadrato sentit radios Solis. Et apparet ex hoc loco quod Plinius discrimen facit, inter stationem, de sentire Solis radios, L a Non
167쪽
Non enim hoc loco de puncto stationis loquitur, sed clesensibili diminutione motius Martis, quae accidit post quadratum aspectum peculiariter huic Planetae. Si enim Plinius de j stationibus loqueretur, esset plane sententia absurda: supra enim ostensum es stationes aliquot gradibus post trigonum, imo in distantia i . signorum d Sole occidere,& Plinius paulo post ait: Martis lidus stationem nunquam
facere, ergo necesse est ut hoc loco stationes discernantur,st loco in quo Planeta sentit radios, & non tantum Marti, verumetia Saturno ac Ioui accidit maxima aequatio, quando e Sole quadrato distant. Esto hoc loco maxime obseruand tim, quod trium superiorum Planetarum post quadratum semper aequatio argumenti decrescit, quomodocunq; in silo epicyclo se habuerint , ut in quadrato Saturni argumentum verum in longitudine media est se T. grad. aequatio maxima 6. grad. 13. min. distantia Solis & Saturniso. grad. AT . min. Sic etiam in quadrato Iouis, argumen tum verum in eius longitudine media est Io I. gra. aequatio eiusdeminuenda ii. gra. distantia Solis & Iouis sto. gradus. Qiraeritur hoc loco, si maximae aequationes in trib us superioribus tum accidunt, quando a Soleso. gradibus remoti sinat, quare Plinius tantum ad Martem accommodauit, quod & reliquis commune existit Respondeo, verum est, aequatio argumenti in tribus si aperioribus ex aequo decrescit post quadratum aspectum, tamen in Marte haec duo specialiter consideranda fiunt, quae etiam illam diuersitatem efficiunt, magnitudo epicyesi, & velocitas eius motus in deserente. Haec enim velocitas essicit, quod nec in quadrato, nec in trigono , sed multo post fiat retrogradus: sic etiam magnitudo Epicycli efficit, quod statim a quadrato eius motus in singulos dies sensibiliter diminuatur, id quod
in reliquis duobus non accidit, ideo etiam Plinius tantum in Marte hunc quadratum obseruare voluit. Et propter hanc causiam hic motus vocatur primus& secundus N ONAGENARIus , hoc est, ab utroque latere augis haec
168쪽
dissimilitudo in motu accidit, tune em in vitii pariter a Sole so. gradibus distat. b
c Eadem stationalis senis mensibus,&c.
Id est, accidit aliquando ut Mars ratione suae stationis de retrogradationis commoretur in uno signo , in quo videlicet huiusmodi passiones illiaecidunt sex integris mensiabus, cum tamen alioqui regulariter ratione motus deferentis in singulis signis tantum duobus commoretur me sibus. Proponatur exemplum, Argumento aequato ac d plato&subtracto i circulo toto, resin quitur arcus rere gradationis rum; grad. cui resipondent in tempore et o g. dies. 36. miuv. quando videlicet Planeta in lao epicyclo spacio unius diei mouetur per ap. minu . & a. secvn. fere. His diebus vicissim respondet motus centri secundum succe sonem 1 o8. grad. y8. minu . inde demantur gradus duplicatae aequationis maximae , videlicet ga. grad. ao. minuiserunt residui ex motu deferentis a G. grad. 38 minu. Tot gradibus & minutis Aperat motus secundum successionem deferentis seu centes epi . motum ipsius Martis coamtra successionem in suo epicyclo. Restant ergo dego. gradibus, seu de integro signo g. grad. ra. minu. quibus etiam fere f. dies respondent, quos si ad priorem summam dierum adieceris, efficies et 13 dies, s 6. minu. id est, circiter . menses, quibus commoratur Mars in gyro 3o. graduum.
Exemplum aliud colligant studiosi ex Ephemeride Anni Domini is 3 g. in quo Mars in mense Augusto ingressus est in signum Geminorum, in quo commoratur deinde usque ad finem Martii sequentis anni. Item anni qq.& 8.s Inferiores autem duae occultantur.
Duo inferiores Planetae quoniam circa Solem inuouuuntur, neque ab eo citra praescriptos a natura terminos
recedunt, diuersam a superiori b. rationem habent. Cum L 3 enim
169쪽
enim eorum semper sit media cum Sole coniunctio, necesse est eos duplices ortus ac occasus incurrere, priusqtiam suos epicyclos perambulente a Sole enim in orientem&occidentem epicycli motu recedunt. Occidunt autem occasu vespertino, quando e statione prima versus augis oppositum suorum epicyclorum ni ouentur. Accedunt enim tam prope ad Solem, ut ipsius radiis tegi ac obscurari eos contingat, vicina enim vis luminis maioris ipsorum lumen retundit ac obscurat, ut Sole existente in M. puncto, & Planeta in G, necesse est eum obscurari, est enim cum Sole coniunctus. Deinde vero relicto Sole in totidem partibus faciunt exortus matutinos, hoc est, digressi iterum a Sole&emensi arcum suum visionis, rucum conspiciuntur, ut in puncto L. actum dicuntur oriri exortu matutino, quia hic exortus in altera mundi parte accidit,
Atq; a longissimis distantiae suae metis Solem insequutitur.
Hoc est, Postquam attigerunt Iongissimas metas suae distantiae, ut punctu D, tunc reuertuntur ad Solem, quem adeptae, ut in puncto F, iterum conduntur ac occidunt occasu matutino. Infra de terminis maximae distantiae dicem us copiosius, item de arcu apparitionis, ex quibus spero hunc textum clariorem fore.
Summa ita* huius loci haec est
170쪽
Duae inferiores d puncto G in D.
. Luna in omnib. partibus hicy.s Matutinol quia motu deferentis prae currit Solem, dc Epi . nul Oriuntur iam habet proportionem sui ortu i motus ad Solem.
. J Venus & Merc. d puncto I in R: Matratino a Luna ubi P.
Stationum puncta non est difficile in Venere demon strare, propter Epicycii magnitudinem, ac planetae tardiorem motum in illo: qnantitas enitn semidiametri Epicycli Veneris est s. grad. & sextae unius, illorum videlicet, quorum medietas diametri deferentis in Sole est 6o. atque circumvoluitur in 1'. mensibus & s. diebus. An autem verum sit quod Venus stationes ab utrod exortu e longissimis distantiae suae finibus faciat, hoc est, an puncta stationum sint etiam puncta longissimae discessio is e Sole, dubitare aliquis po siet: stationes enim Venetis fiunt, quando distat d Sole s. signis, II. grad. 32. min. An autem semper in hoc puncto sit eius maxirna e Sole elongatio quaeritur spondeo, quod non: differunt enim puncta stationum ac elongatio his maximae si omnimoda praecisio quaeritur, quam tamen non curauit Plinius, sicut copiosissi cap. II, L Hicem