장음표시 사용
241쪽
apparent, reipsa aute nulli bi in aere constant, ut Iris, area, paretia, Virgae, quorum causa est radiorum luminarium refractio siue reflexio, sicut exponetur infra copiosius.
A g a, de quo tam diximus, quod sit receptaculum ex- Loeu, disi halationum ex terra vel aquis sublatarum, diuiditur in tres lavet, eia, .
regiones, supremam, mediam, & infimam, inaequales spa-ciis ut qualitatibus. Suprema, quae immediate sphaerae ignis subiecta, calida Acth Fh
est & sieea, & simul cum sphaeris coelestibus motu rapidisti. Spremo primi mobilis circumagitur ab ortu in occasum, ad '33 quam sicciores & teneriores halitus feruntur, qui si sunt sicciores&rariores illic dissipantur & evanescunt, si vero humidiores, tum illic amplius percoquuntur, & coctura pin-
guescunt,& in grandem molam concrescunt, quae moles vel in orbem compingitur, vel late funditur aut largitur, vel in longum extenditur, quae si inflammatur, diu alere in-cendium potest, sicut infra copiosius de Coinetis dicetur. Media aeris regio non mouetiir, ut superior, illic enim Media . motus raptus sphaerarum coelestium elanguescit, est etiam frigidior caeteris, unde receptaculum este dicitur hunaidarum exhalationum, quae temperato frigore densatae coguntur in nubes. Cum autem a Erin propria substantia sit humidus&calidus, quaeritur cur hoc Ioco dicatur esse frigidus p Respondeo, distinguendum esse inter temperiem siue naturam propriam aEris, & aliunde ab extrinseco permixto acquisitam: sic aer in sua propria natura est temperate calidus & humidus, sed fit calidior aut frigidior prout diuersas impressiones recipit, sic in aestate est calidissimus, in hyeme frigi dis im iis, quia tales intensas q ualitates aliunde recipit. Sic etiam in media regione aeriua natura calidus & humidus est, alioqui enim ipsius forma tolleretur &
242쪽
desineret esse aer: sed propter vapores frigidos fit aptastigidior, sicut in infima regione propter radios reflexio fit seipso calidiori sed sicut diuersi sunt gradus istius mutationis aeris propter diuersas & dissimiles causas ipsum alteran , tes, ita quod videmus Meteora variari, nunc gignitur nix, ubi prius grando, &c. Suprema aeris regio calidior sua natura est propter ignis vicinitatem , infima vero etiam calidior propter reflexionem radiorum solarium calidorum,
qui eo vPp pertingunt. Sic Media propter vapores frigidos
in media aeris regione a circumstante undid aestu inclusos frigidior existit, quae frigiditas etiam hae amets: Iram, hoc est, cohibitione siue compressione qualitatis il contraria qualitate circundante eam aliquando inten ditur. Inde conspici potest, aerem non esse per sese frigidum, sed per comparationern ad eas res, quae miscentur cum aere, quae alienas qualitates illi imprimunt, ut cum res frigidae in hac asris parte contineantur, non mirum si etiam ipse frigeat. Opponunt autem quidam, quod radius solaris transiens calefaciat eum: illi ignorant qaod radius solaris ne s calefaciat ned illuminet nisi in aliquo corpore densiore repercutiatur, haec enim repercussio sic intendit duplicando radium, ut tum primum fiat efficax & vires suas intendat.
Haec media regio aeris maius spacium caeteris occupat, sed illud non semper eodem modo retinet, alias enim propius, alias etiam longius il terra recedit: itam difficile est
ipsius metas certis limitibus circumscribere. Variae fuerunt obseruationes hominum ingeniosorum de hac re, quemadmodum recitauimus eas in postremo capite primae partis huius libri, ubi dictum est, summam nubium, altitudine sua continere rum 8. min. io . secunda unius partis sexagesimae de semidiametro terrae, alo haec coniectura facta est ex obseruatione primae tincturae lucis in nubibus ante Solis ortum, ad tantam enim altitudinem ascendere potest vapor de terra, ut in regione frigidiore condensetur adeo ut
radium Solarena non possit transmittere nisi paulisiper refractum,
243쪽
stactum, ita ut in loco fractionis aliquod lucis vestigium re linquat, quod a nostris vocatur aurora. Si vero semidi metro terrae tribuuntur miliaria germanica 8 6 o, tunc g. minutis & so. secundis respondebunt miliaria undecim&dimidium Infima aeris regio est terris proxima, quae Propter re- Infima. flexionem radiorum solarium in superficie terrae calet, &quemadmodiam diuersimodd reflectuntur prout sunt magis recti aut obliqui, ita etiam non eodem modo calet, locorum etiam diuersius situs, climatum differentiae, temporum discrimina etiam hanc rem variant, ut in aestate magis calet quem in hyeme, in regionibus meridionalibus magis quam in septentrionalibus, & in hac regione proxima ter-xis gignitur ros, pruina , nebulae & similia. Additur a quibusdam quarta, quae proprid infima vocatur, & complectitur aerem qui in terrae visceribus inclinditur, qui est admodum crassus & impurus, sed quia verius vapor terrae existit quem aer, ideo in hae adris diuisione Physici & Mathematici praetermiserunt eum, & fuerunt contenti tribus regionibus siue spaciis, in quibus potissimum meteora existunt & gignuntur.
Plurimum habet utilitatis non solum in phy sicis mat riis iudicandis, sed in omni genere disciplinarum, principio quaerere causas per se rerum. Rectissimo enim dixit Aristo.
Sunt autem causiarum per se, hoc est, illarum quae vere ac proprid sunt causae, quatuor genera, efficiens, materia, forma,&finis. Esnciens est quae mouet materiam. Mai Causarum
ria est proprid ex qua aliquid fit, improprie autem in qua aliud fit, aut circa quod versatur. Forma est ipsa rei abso S 'M A lutio, quam acquirit materia. Finalis causa est consilium
244쪽
seu intentio essicientis de usu rei, propter quem mouetur ad agetidum. Lomen So EFFICIENs itad remota causa impressionum es lis lumen Solis & stalarum, quod virtute seu influxu suo prae hi si diu. parat at ue leuat materiam ex inferiori b. elementis, illainc, saetaciens ad huiusmodi motus & sormam recipiendam aptam red-ominu in dit. Quod enim elementa peregrinas qualitates gignunt,prcii on ' de induunt, non est alia causa, nisi coelum & motus corporum coelestium, qui simul cient haec inferiora corpora, illiscue motum suppeditant. In summa, efficientes causae uniuersales, remotae& propinquae omnium Meteorologicarum impressionu sunt Astrologicae. Astrologus enim quaerit efficientem causam, quae videlicet vis gignat illam materiam, quae deinde extrahat, & quae alias dissipet, alias vero cogat,& diuersas ex illa in aere formas producat. Nam Planetarum in aliis ato aliis locissitus, habitudines& coniunctiones, haec at* his similia operantur, quemadmodum dicetur suo loco. MATERIALES causae vere sunt propinqua: ae physicae. Vniuersia quae de aquis & terra educitur halituum moles materia est meteorologicarum impressionum. Est autem sir potest. Fix fumus qtuidam calidus & siccus, virtute rhdiorum Solarium ex terrra&locis aridis extractus, artabsiue vapor vero est calidus dc humidus, & no disti milis hali- tui animantis, & ei qui ab aqua feruente emittitur, sic enim inquit Aristoteles: in ostreop, si aequ-
est, fusione de expansione humidi, ita si abollatam siue κέπνιζ
Fotaei. F R M A VI S causa est, quae istos vapores aliis atoaliis sormis ornat de vestit pro diuersitate motus de loci.Sunt enim diuersae alcue dissimiles species seu formae horum vaporum, miro quodam ingenio alvordine d natura distinctae, quemadmodum eas ordine iam enumerabimus.
245쪽
Materia & forma in substantiis, quae hoc modo gigiatantur, fiunt seril efficientes causae.FIN A L 1 S causa proprie est coiisilium efficientis de Finalis fine. Quia vero uniuersa in hac natura destinata simi ad ee rumtos fines, ergo necesse est ut hi fines pendeant ab aliqua
mente gubernante hanc totam naturam. Itas non est existimandum has iampressiones in aere casu & temere confluere, ne di certum aliquem l natura appetere finem , vnde prudenter inquit Ptolemaeus: A I Respirat, G a dic ph triste
Hoc est, sciendium est generalia visa aEris certis temporib usea portendere, quae sunt insuperioribus de suis quae 3 accidentibus explicata. Physicus autem quia tantum caulas in materia quaerit, ita & fines tantum circa materiam considerat, videlicet omnes istas impressiones significare aliquam aeris mutationem vel serenitatem vel tempestatε,&c. Sed experientia testatur haec etiam esse signa, ita* & Poetis&Astrologis inter signa collocantur. Tametsi autem obscuriores significationes habeant quam stellae s sic enim inquit Ptolemaeus, Traiectiones & crinitae secundas partes liabent in iudiciis tamen ab hominibus non imprudentibus etiam earum significationes aliquo modo animaduerti possiunt. Nos autem hic tantum physice de fine loquemur, videlicet quomodo sint causae mutationis in aere
I Estant pauca de Mundo, namq; & in ipso coelo
stellae repente nascuntur: Plura earum genera.
Transitio est ad Meteora, hoc est, ad illatii physices
246쪽
di et o M M E N T. I A et o R. M I L. partem, quae continet causas generationis impressio mini in aere. Et quanquam Plinius ignitas impressiones, quae in seprema aeris regione excitantur, cum coelo videtur coniungere, quemadmodum Epicurei omnes faciunt, sic enim inquit Lucretius: Siae quod inclusi rapidi taetheris aesus, ctuarentesq; viam circumuersantur, O ignes Passim per coeli volvunt se inania templa, Sive aliundefluens alicunde extrinsecud aerversat agens ignes, siue ipsi serpere possunt,su. cuiusq; cibus vocat, atq; inuitat euntes Flammea per coelum passentes corpora pacim. Ecq Tamen in hoc loco videtur esse commodior expositio, ut fie i. ' per coelum intelligamus aerem. Latini enim nepe coelo pro aere utuntur. Virgilius s. Aeneidos: Hoc perem posse Italiam contingere coelo. Item Cornelius Celsus , Pessimum est coelum, quod nos aegros facit. Galen. in librum sectind. Epidemiorum inquit:
qui stupra nos est, usq; ad nubium regionem. Sententia itaque Plinij est perspicua& plana, si coelum pro aere intelligatur, quasi dicat, nam & in ipso aere stellae, hoc est, cometae comparentes forma stellarum repente nascuntur. Qtiodsi quis aliter velit exponere, nihil moror, sed sententia erit magis abiurda.
De Cometis & coelestibus prodigitis, natura dc situ & generibus eorum. peci' Ometas Graeci vocant nostri crinitas horren-
Cometa. tes crine sanguineo, & comarum modo invertice
hispidas . Ijdem pogonias, quibus inferiore ex parte in speciem barbae longae promittitur iuba. Acontice iaculi
247쪽
taculi modo vibrantur Ocyssimo significatu . Haec fuit de qua quinto consulatu suo Titus Imperator Caesar praeclaro carmine perscripsit, ad hunc diem nouissimὰ visa Easdem breuiores & in mucronem fastigiatas, Riphias vocavere, quae sunt omni u pallidissimae, & quodam gladi j nitore, ac sine ullis radiis: quos disceus suo nomini similis, colore autem
electro, raros e margine emittit. Pithetes doli si cernitur figura, in concavo fumidae lucis. Ceratias cornus speciem habet, qualis fuit cum insecta apud pro eo tu Salamina depugnauit. Lampades ardentes imitantur faces. Hippeus equinas iubas, celei rimi motus, tes iuratquein orbem circa se euntes. Fit& candidus Cometes, argenteo crine, ita refulgens, ut vix contueri
liceat, specieq: humana Dei effigiem in se ostendens. Fiunt& hirti villorum specie, &iuba aliqua circundati . Semel adhuc iubae effgies mutata in hastam
cst, Olympiade centesimasexta, Vrbis anno trecentesimo nonagesimooctauo. Breuissimum quo cernerentur spacium, septem dierum annotatum est, longissimum octoginta. nis. Mouentur autem alij errantium modo, alij mobiles haerent. Omnes ferm8 sub ipso septentriodi ctoginta. ne, aliqua eius parte non certa, sed maxime in candida, quae lactei circuli nomen accepit. Aristoteles tradit & simul plures cerni, nemini compertum alteri, quod equidem sciam. Ventos autem ab iis graues aestusq; significari. Causi H Fiunt&hybernis mensibus, &in austrino polo, sed
ibi citra ullum iubar, Diraq; comperta Aethiopum& Aegypti populis, cui nomen aeui eius rex dedita Typhon,
248쪽
Typhon, ignea specie, ac spirae modo intorta, visit quoq; toruo , nec stella verius , qtiam quidam igneus nodus. Sparguntur aliquando & errantibus hellis caeterisq; crines, Sed Cometes nunquam in occasura parte coeli est, terrificum magna ex parte si dus, ac non leuiter piat tum, ut ciuili motu Octauio consule, iterumq; Pompei j & Caesaris bello. In nostro ucro aeuo circa venefici uin, quo Claudius Caesar imperium reliquit Domitio Neroni, ac deinde principatu eliis, assiduum prope ac saeuum. Causa fi Referre arbitrantur, in quas partes sese iactile-
b. .. tiar , aut cuius stellae vires accipiat, quas similitudines reddat, & quibus in locis emicet. Tibiarum specie, musicae arti portendere. Obscoenis autem moribus, in verendis partibus signor si . Ingenijs & eruditioni, si triquetram figuram quadratamve paribus angulis ad aliquos perennium stellatum situs dedant. Venena fundere, in capite septentrionalis austrinaeue serpentis. Cometes in uno totius orbis loco colitur in templo Romae, admodum faustus diuo Augusto iudicatus ab ipso, qui incipiente eo, apparuit ludis quos faciebat Veneri genitrici, non multo post obitum patris Caesaris, in collegio ab eo instituto.
Namq; his verbis id gaudium prodidit: Ijs ipsis ludorum meorum diebus, sidus crinitum per septem dies in regione coeli, quae stib septentrioni b. est,co spectu . Id oriebatur circa undecimam horam diei, clarumq;& omnibus terris conspicuum fuit. Eo sidere significari vulgus credidit, Caesaris animam inter deor tum initia ortalium numina receptam: quo
nomine id insigne simulachro capitis et iis, quod
249쪽
mox iti foro consecrauimus, adiectu est. Haec ille in publicum, interiore gaudio sibi illum natu, in eo Iege,illud. nasci interpretatus est: & si verum fatemur, salutare id terris fuit. Sunt qtii & haec sidera perpetua esse credatit, sitoq; ambitu iro, sed non nisi il Sole cerni.
iij vero, qui nasci humore fortuito, & ignea vi, ideoq; solui.
Multa concurrunt in natura Cometarum, quae iure mi In Come rantur homines eruditi, & inquirenda putauerunt. Pri- tis quae ininum enim, cum caetera Meteora subito conflagrent, Co- quitanda .
metae vero diu se spectandos praebeant, quaesitum est, stellanesitan meteoron. Deinde, si est scietistiir, cur minus crebro apparet, quam reliquae TRAIECTIONES, via de motus est, qualis est stellarum e oriuntur enim&occidunt, di habent alios proprios motus. Denique multa alia quaeruntur. Sed haec physica non tam mouent animos, quem significatio. Ideo enim perterrefacti &attoniti spectainus Cometas, quia tot seculorum obseruatio testatur, magnas clades orbi terrarum, excidia ciuitatum, regnorum mutationes, de alias publicas calamitates per Cometas denunciari. Haec causa praecipue admirationem Cometis peperit. Nam illud etiam quaeritur, unde habeant significationem,
sintne aliquae seu Astrologicae seu physicae causae significationis. Cum igitur tam multa se offerant in Cometis digna admiratione, inquirenda est eorum natura, quantum fieri potest. Est autem bene instituti animi, ea quae doctissimi homines iqnga obseruatione comperta tradiderunt, non asipernari: nam inepti qui fastiditis eruditorum & prudentum iudicijs, noua quaerunt sine solidis rationibus aut obseruatione aliqua , fingunt ex sese ridiculas & absurdas
opiniones, interdum etiam perniciosas moribus,& ut ait Thucy dides, nouitatis affectatores iam et pia etsp c ωκτυν EA-
250쪽
ra sit es , i ita isti spretis usitatis seliteiuiis, quaeratione de obsertiatione comprobatae sutat, ni ons rosar, opiniones colliminiscuntur, alienas ab artiti in vestigiis. Est auteni indignum honaine docto, applaudere vllis opinionibus in Philosophia, quae pugnant cum arti uin principii S. Nos igitur traditas a veteribtis sententias retinebimus det sequemur. Nanita in philosophia saepe valet praeceptum il
monet Ptolemaeus, ut cum non possimus ubiq; demonstrationes habere, tamen probabilia non fastidiamus, si simicomprobata eruditorum obseruatione,& sint consentanea artibus, ae iubet illis inuentis frui, & ut ipse ait mυμ ιλοκαλῶ, hoc est, expolire ea nostra diligentia atque ornare. De causa Vt autem medicus ab accidentibus materiae & signis,m qxi ij, primiim quaerit niateriam, postea reliquas causas, ita &physicus primum inquirit materiam, qua deprehensa aditus aliquis ad causas efficientes ostenditur: nam in tanta caligine humanarum mentium, ita e posteriore vestiganda sunt initia. Et quanquam non omnes caulas assequi,&penitus comprehendere possumus, tamen aliquod operae- precium est, aliquas causas tenere certo. Vt de Cometis
utile est, materiam intelligere de scire, quod non sint stellae,& videre unde sint motus Cometarum , etiamsi non setis monstrari possunt eHeientes causae, nec constitui potest, cur, quo tempore, Cometas existere necesse sit. Sit igitur prima de materia disputatio, in qua hoc praecipu8 quaere dum est, an Cometae sint stellae. Apud Senecam agitatur eadem quaestio, qui cum dissimiles opiniones recitet, tamen citat autorem Epigenem, qui ait Chaldaeos affirmare quod Cometae non sint stellae. Haec est ustata eruditorum sententia. Valeat igitur primum autoritas. Deinde argumenta etiam videamus, quae testantur Cometas non ect stellas, quae quidem adeo perspicua, illustria, & firma sunt, ut homini moderato iure satisfaciant. Et contraria non modo
leuia sunt, sed etiam habent dilutiones adeo perspicuas, ut satis