장음표시 사용
301쪽
Enumerat deinde ordine meteora, quae ex hac halituum confusione gignuntur, nubila, tonitrua, fulmina, & reliqua plurima mortalium mala: Et rerum naturae pugna secum, hoc est, hinc sunt illae variae vices quae in regione elementari exis uni. Cum autem aEr propter raritatem atque tenuitatem Age quo nullos vapores gignat, sed tali tum recipiat, quaeri potest: modo di quomodo & qua virtute hos diuersos & pugnantes vapo-- Pres recipiat at contineat 3 Resipondet Pimius. Terrena in p;. i.
coelum tendentia deprimit siderum vis, eademo quae sponte non subeunt, ad A trahunt, hoc est, halitiis siccos& leues sua sponte euolantes radii frigidorum sidet si depellunt atq; deiiciunt, radii vero Solares calidi leuant ex aqua &terra vapores humidos & fumos exhalantes, illoscue sursum in aerem euehunt. Cum autem radius Solaris undiquad interram incumbat, illam virtute & eis cacia sua in medium uniuersi impellit, & velut quodam vinculo circundatam: colligit at si constringit, & quia radius infractus seu refle- dius conduplicatur, necesse est efficatiorem existere, & per consequens fatis roboris habet, ut ex terra & aquis etiam grauiores vapores in sublime ferat. Sic autem inquit Plini- ius: torrent radii terram, & in medium undique impellunt, hoc est, radii solares calefaciendo exugunt laumorem terrae, qui radii infriati, hoc est , illisi in corpus terrestre solidum, resiliunt, hoc est , reflectuntur, ita tamen, ut faciant angulos aequales, radius coincidens &reflexus. Vapor ex alto cadit, scilicet per imbres &nives. rursus in altum re- dit, scilicet mutatus in halitus & vapores. cum rapina, hoc rest, pluuia militum d sublimi trahit, scilicet spiratione. at
302쪽
ille contra nititur, scilicet si ibtiolat rursum iii aerem per exspirationein & occultam transspiratio item. Concludit alitem hunc locum de causis efficientibus harum i inpressio mim,&simul etiam causam formalem adiungit cum inquit: Sic vi tro citro comineante natura , ut tormento aliquo, mundi celeritate discordia accenditur, hoc est, cum hoc modo natura ultro citro commeat, id est, educit ex terra, & rursum reducit atq; deprimit exhalationes, tum accenditur discordia celeritate mundi, hoc est, augetur: velut tormento, hoc est, violenta machina rnam vapores in aerem sublati circii magitatione mundi percoquuntur, & in nouam quandam naturam & formam alterantur. Cum enim motus omnis sit calefactivus, necesse
est hunc rapidissimum coeli cursum mirabiliter qualitates in aere vicinas & velut contiguas inflammare, unde etiam velut percoctae aliam& nouam formam recipiunt, non tamen fit perfecta generatio , non enim priores formae mixtibilium prorsus corrumpuntur a id abiiciuntur, sed tantum fit quaedam mutua qualitatum alteratio, unde etiam e Mixti im- physicis mixta imperfecta vocantur: non est enim proprid perfecta, generatio, sed distimilium naturarum coniunctio cum quadam mutua qualitatum alteratione, unde etiam haec mixta
facil8 dissiliunt de dissoluuntur, quia non sunt factae persectae
transmutationes: resoluuntur autem immediate in elemen- ita, sicut etiam ex illis immediat dorta sunt. S E Qv I T v Rin textur nec stare pugnae licet, scilicet aeris naturae stare ad pugnam propter perpetuam agitationem, quasi dicat, sus.cipit illas vices non stando, ab immenso rerum globo, hoc
est, una cum coelo, aer undiq; circundat terram , obtexen per nubes coelum aliud, hoc est, subinde aliam atque aliam coeli partem. Ventorum hoc regnum, scilicet in aere reis gnant venti. Reliquas causas, scilicet tempestatum, interim, hoc est, interdum, in hac significatione saepe Quintilianus utitur.
At 3 hactenus breuiter causas impressionum, quae fiunt in
303쪽
unt in aere recensuit Plinius, sed quia nos supra illas sumus complexi, uberiorem tractationem in hoc loco omittemus, & properabimus ad utiliores locos.
I Empestatum rerum ei; quasdam statas esse caum
sas, quatiam vero fortuitas , aut adhuc rationis incompertae, manifestum est. Quis enim aestates & hyem 'Ima eatimes, quaeq; in temporibtis annua vice intelliguntur, siderum motu fieri dubitet 8 Ergo ut Solis natura temperando intelligitur anno, sic reliquorum quoq; E plan*M: siderum propria est quibusq; vis, & ad suam cuique naturam fertilis. Alia sunt in liquorem soluti humoris foecunda, alia concreti in pruinas, aut coacti in nives , aut glaciati in grandines: alia flatus, alia teporis, alia vaporis, alia roris, alia rigoris . Nec vero haec tanta debent existimari, quanta cernuntur, cum esset eorum nullum minus Luna tam immen altitudinis ratio declaret. Igitur in suo quaeq; motu naturam suam exercent, quod manifestum Saturni maxime transitus imbri luis facitini. Nec meantium modo siderum haec vis est, sed multorum Etiam ad- ei a stelliteientium coelo : quoties errantium accessu impulo laeti Scrisa, aut coniectu radiortim extimulata sunt, qualiter s. . f . in suculis sentimus accidere, quas Graeci ob id plu- e regione uio nomine hyadas appellant. Quin& sua sponte quaedam statisq; temporibus, Vt hoedorum exortus Arcturi vero sidus non ferm8 sine prscellosa gramdine emergit.
304쪽
Tempesta' In hoc capite efficies ites calicis tempestatum expoliti, drumpi quae cientur primo vi Planetarum, deinde stellarum fixarti, postremo etiam certarum partium Eodiaci virtute. Isafra lib. I S. cap. 28. inquit: Tempestates vocamus, in qitibus grandines, procellae caeterad similia intelligulitur. Haec abhorridis sideribtis exelint, veluti Arcturo, Orione, licedis,&c. Diuiduntur autem tempestates vel in statas, vel in fortuitas. Statae sunt, quae sunt certae & compertae, quia in partib iis coeli& regulari motu corporum coelestium det nonstrari possunt, ut est tempus veris, aestatis, autumni, hyemis, quae certis interuallisqtiotannis recurrunt. Item quae in temporibus annua vice intelliguntur, hoc est, quae quotannis rede tint,ut messis, vindemia, &c. Fortuitae cunt, quae
nulla coelesti, certa aut regulari ratione gubernantur, itaq;earum actio ad nullum certium effectum est destinata, sic vapores ex terra sublati pro qualitate aeris diuersimode percoquuntur, unde etiam diuersas forrnas recipiunt, de quibus infra cap. qet. dicetur.
Hoc est, quern admodum Sol annum, dierum atUnoctium vices, discrimina temporum, videlicet aestatis atque hyemis conficit & quotannis reducit, ita etiam reliqua fidera sunt efficacia & in aere & in rebus nascentibus: aer enim alias aliter lumine coelesti afficitur, unde & varia temperamenta tam corporum quam tempestatum gignit. Et medici et ii latentur, tempestates,& temperamenta a statis sidersi tempestatib. gubernari. Sic enim inquit Hippocra.
Et Ptolemaeus lib. i. quadripartiti eandem sententiam repetit. Nam& Sol ipse una cum coelo circundante iam te restria perpetuo quasi ordinat, non modo permutationes statorum in anno temporum, quib. animantibus vita , germinibus fructus quibus, suus tribuitur, ec aquarum cursus
305쪽
&corporum affectiones pro clarantur, verum etiam quotidiano circiti tu , cum calefaciens & hum eis ans, tum arefaciens & refrigerans constanti ordine & modo pro figurationibus conuenientibus ac puncto verticali nostro , &c.
Praeclare in hanc ipsam sententiam disputat plerad Galenus in principio libri primi Epidemiorum.
( Alia sunt in liquorem soluti, &c. o
Hoc est, alia sidera sunt foecunda humoris soluti in li- diuti saequorem: hoc est, humoris fluidi, ut est sidus Lunae. Alia stellaru D concreti in pruinas, hoc est, condensati humoris, ut est sidus Saturui. Flatus ciet Mercurius. Teporis, hoc est, vitrificum & foecundum calorem ut sidus Iouis. Vaporis, hoc est, aestus, ut sidus Martis. Roris, hoc est, foecundi & proli-fici humoris, ut est sidus Veneris. Rigoris, hoc est, frigoris constringentis & congelantis corpora, ut est sidus Saturni, unde Virgilius a. Georg. inquit: Hoc metuens, coeli menses o sidera serua, Frigida Saturni sese elud stella receptet: si os ignis coeli Odistento erret in orbes , Oc. Ptol. Verbo 33. inquit: Sol cum in alicuius stellae locum de- uenerit, vim eitis excitat, quam in aere habet, hoc est, Sol mouet aerem pro natura stellae erraticae aut etia fixae, qua in in signo quod ipse permeat repererit, ut Sol coniumstus cum Marte in signo igneo excitabit calores, cum Saturno in signo aqueo frigora & niues, cum Mercurio in aereo ventos. Saturni enim natura frigida est, hoc est, excitat frigidum aEris temperamentum , praesertim si locus aut signum illum adiuuerint. Eodem modo & de caeteris iudicandum est. Videndum autem in hac re pris num quae sit anni qualitas: deinde quae signi. Vt enim Martis calor & siccitas plurimum auget & intendit aestatis calorem & siccitatem, ita etiam signi calor ad Martis calorem plurimum addet, demet 3 de Saturni frigore.
306쪽
o modo occupatio est, quaeret aliquis qua vi agunt corpora haec inferiora, primum cum sint tani exigua at riora. partia, deinde etiam cum tam procul e nobis distent Rei potadet Plinius: Planetas agere in haec inferiora Motu, Lumine,&occulta virtute. Motu quando transeunt per loca certa fixarum, aut per loca Zodiaci, quorum vis este hax in ciendis primis & secundis qualitatibus. Transscripsit haec
Id est, sed quam ob causam oriatur calor cum corpora illa coelestia haudquaquam eiusmodi suapte natura sint, dicendium nunc quod . Videmus ita ue motum posse aerem segregareat intendere in tantum, ut saepius quae motu cientur liquefieri videamus. Vt igitur tepor gignatur atque calor, Solis latio duntaxat satis este Scere.
( Quod manifestum Saturni maxime .
Id est, mutationes aeris a corporibus coelestibus effici manifestu faciunt imbribus, maxime autem Saturni traiisbius, scilicet cum ab uno signo in aliud transit, tum imbres viplurim um excitantur: simpliciter autem vocat transitum can . id, quod Graeci sumata ei et velut Ptolemaeus et sic cor ahqrotogo Me vocat, videlicet quando transit Planeta per alia atque alia loca siue signa Zodiaci, ut quando transit per signa aqueavel a 8rea, &c. Sic etiam inquit Ptolemaeus: D s rat
Ptolemaeus ait esse, utina Ere nebulas ac frigora excitet, sic enim inquit: e s xi
Quoties errantium accessu impulsa, &c.
307쪽
Haec est secunda causa statarum tenipes ariam , quod II. stellae fixae, alias aliae cum Sole orius itur& occidunt, unde in quit: quoties errantium accessu impulsa, hoc est, excitata, proiit aliquis ex Planetis adillas accestbrit, aut coniectu radiorum extimulata sunt, hoc est, figuratione aliqua aut aspectu eas excitauerit. Certu est enim Martem calidiores& efficatiores effectus habere, si transierit per loca stellaru siccariun de natura Martis, quarn si per humidas de natura Lunae, vel frigidas de natura Saturni transierit. Sic etiam coniunctiones magnae Planetarum in signis calidis 3e siccis maximos aestus & siccitates efficiunt, & rursum coniunctiones in signis humidis, asserunt valde humidas tempestateS,ido probat exemplo de suculis. Sunt autem Suculae stellae sparsae in fronte tauri , obscurae praeter unam, quae-vocatur, quas Graici Hyadas a pluuiis vocant,& Latini st similitudine cognominis Graeci, propter sues impositum arbitrantes appellausire suculas, ut ait Pisitius lib. 18. cap. et &Meminit Aratus,
Meminit A: Virgil. I. Aeneid. Arcturam pluuiinq; vacas,etc.
Tertiam causam ab occulta virtute stellarum sumptam ri f. exponit: quin & sua sponte, hoc est, quaedam stellae fixae sua sponte etiam non extimulatae radij Serrantium cient tempestates, idq; statis temporibus, scilicet quando Sol cum illis oritur, vel quando e regione Solis occidunt. Semper autem intelligendum est Plinium loqui de ortu Cosmico. Hic est enim efficacissimus, unde& mundanus dictus est, quod mundo mutationes afferat. Sunt autem istae stellae Hoedi ScArcturus, Mercuriales & Saturninae.Arcturus vero de natura Martis ac Iouis, unde & plerund cum procellosa grandine emergit , hoc est, oritur, videlicet cum 2 v. grad. Virginis. Sic& Virgilius: Praeterea tinsunt Arctura sidera nobis Haedurum*; diesseruandi, oc.
308쪽
Item: Tluuios Orion. De Hoedis inquit Ptolemaeus:
De vi Caniculae.Am Caniculae exortu, accendi Solis vapores quis ignorat cuius sideris effectus amplissimi in terra sentiuntur. Feruent maria exoriente eo, fluctuant in cellis vina, mouentur stagna. orygem appellat Aegyptus feram , quam in exortu eius contra stare& contueri tradit, ac velut adorare, cum stertiuerit. Canes quidem toto eo spacio maxime in rabiem agi non est dubium.
Canicula. Commoratur adhuc in exemplis de stellis fixis, quae statas tempestates in mundo excitant. Supra dixit de hya- diluis, hoedis, aristuro , in hoc capite de illustrissima stella, quae Latine Canicula, Graeco Sirius vocatur, loquitur. Oritur autem haec stella cum i6. grad. Leonis, de est stella lucida in ore canis maioris de natura Iouis de Martis. QAod autem circae exortum canaeulae accenduntur Solis vapores, hoc est, aestus, id inde sit, quia plurimae stellae calidae tunc cum Sole oriuntur, quae illius calorem intendunt: omnes enim stellae Leonis sunt calidae 3c Martiales, unde Ptolemaeus Leonem lignum calidum & aestuosum vocat. Quia vero de haec stella quae canicula vocatur unicum Leone oritur, quae sua virtute etiam accendit aestum Solis, necesse est in hoc signo maiores aestus quam reliquis existere. Unde dc Hippo .hoc tempore vetat medicamina tirgantia, cum inquit: Sub cane & ante canem difficiles sunt medicationes.
Et alio loco praecipit in diiudicandis tempestatibus huius sideris ortum de occasum obseruari, cum inquit: ag S xa
309쪽
Cur autem maria , a id in cellis vina ferueant, hoc est, turbentur circa huius sideris oritim, causa est redundantia morum calidorum & caligantiuin aspirationum, quae penetrant at mouent & interdum corrumpunt corpora rariora atq3 tenuiora. Sic inquit Plinius lib. o. cap. 1 F. aliqui totum mare sentire huius sideris exortum credunt. Item lib. I . cap. I S. vina in apothecis canis ortu mutantur qui dem, postead restituuntur sibi. Oryx ex caprarum specie in Getulia frequens animal unicorne bisulcum contrario pilo vestitum &ad caput verso. Uide Plin. lib. 8. cap. 33. re Iib. Io. cap. 23. ubi commemorat quod Cetuli latrones eo durent auxilio, repertis in corpore eorum saluberrimillia quoris vesicis Plinius lib. s. cap. 16. inquit et Fluviatilium Silurus caniculae exortu sideratur, & alias fulgure sopitur. Eadem sententia est & apud Aristotelem lib. 8. historiae animalium e
Sidera, in aliis signorum partibus & temporibus, alias influere.
Vin partibus quoq; signorum quorundam sua resila
vis inest , ut autumnali aequinoctio brumaq; cum saltata iii tempestatibus confici sidus intelligimus. Nec imbribus tantum tempestatibusq; , sed multis & corporum& ruris expertinentis. Afflantur alij sidere, alij com-
310쪽
mouentur statis temporibus aluo, neruis, capite, mente. Olea&populus alba,&salices folia solstitio circumagunt. Horet ipso brii mali die iuspensa in te- ' ctis arentis herba pulegij: rumpunt tir intentae spiritu
membranae . Miretur hoc, qui non obseruat quoti diano experimento, herbam unam, quae Vocatur heliotropium, abeuntem Solem intueri se imper, Omnibusq; horis cum eo verti, vel nubilo obumbrante Iam quidem Lunari potestate ostrearum, conchyliorumq;, & concharum omnium corpora a Ugeri ac rursus minui. Quin &soricum fibras respondere numero Lunar, exquisitiere diligentiores: Minimumq; animal formi cam sentire vires sideris, interlunio semper cessantein. Quo turpior homini inscitia est, fatenti praecipue iumentorum quorundam in oculis morbos cum Luna increscere ac minui Patrocinatur vastitas coeli immensa, discreta altitudine in duo atq: Lxx. signa. Hae sunt rerum aut
animantium effigies, in quas digessere coelum periti In his quidam mille sexcentas annotata Ere cellas, insignes videlicet effectu, vi suo e. Exempli gratia, in cauda tauri septem, quas appellauere Vergilias, in fronte suculas, Booten, qui sequitur septentriones.
si nati,ui Exponit in laoc capite tertiam causam statarum tem- Moeria . &pestatum,&sunt certae partes coeli, quas quando ortu suos iiiix Sol attingit, mutantur tempestates, ut sunt puncta solstitialia aut aequinoctialia. In tropica enim signa cum Sol est ingressus, mox retro conuertitur, atq; ita in Cancro existens, aestatis, in Capricorno vero hyemis est autor. Eodem modo cum ad aequinoctialia peruenit, per totuin orbem te