C. Plinij Liber secundus De mundi historia

331쪽

:Zephyron & Argesten vocant. A Septentrionibus Septentrio, interq; eum & exortum solstitiale a qui lo, Aparctias dicti & Boi eas. Numerosioiratio quae

tuor his interiecerat, Thrasciam, media regione inter Septentiionem & occasum solstitialem: itemq: Carcian, media inter Aquilonem & exortum aequinoctialem. Ab ortu brumali Phoenician, media r gione inter ortum brumalem & meridiem. Item inter Liba & Noton compositum ex utroq; medium, inter meridiem & hybernum occidentem, Libanoto n. Nec finis. Alij qiuippe Mesen nomine etiam nil maddidere inter Borean & Carcian, &intra Euxum &Noton Eurouoton.

Sunt etiam quidam peculiares quibusq; gentibus p ista

venti, non Vltra certum procedentes tractum. Vile. venti.

Atheniensibus Sciron, paulum ab Argeste deflexus, reliquae Giaeciae ignotus. Alicubi elatior idem Olympias vocat tir. Consuetudo omnibus his nominibus Argesten intellligit: & Caecian aliqui vocant Heli spontium, & eosdem alibi aliter. Item in Narbonensi prouincia clarissimus ventorum est Circius, noc ubli violentia inferior, Ostiam plerunq; recta Ligustico

mari perferens: idem non modo in reliquis partibus coeli ignotus, sed ne Viennam quidem eiusdem prouinciae urbem attingens, paccis ante limitibus iugi modici occursu tantus ille ventorum coercitus. Et Austros in Aegyptum penetrare negat Fabianus. Qtio fit manifesta lex naturae ventis etiam & tempo te & sine dicto. Ver ergo aperit nauiganti b. maria, cuius in pri cipio, Favoni j hybernum molliunt coetu, Sole aqua- vent opum.

332쪽

xij xxv. obtinente partem. Is dies sextus est ante Februarias Idus. Competit ferm8 &hoc omnibus quos deinde ponam, per singulas intercalationes uno die anticipantibus, rursumq; lustro sequenti ordinem seruantibus. Fauonium quidam ad v II. Cal. Marti j Chelidonian vocant, ab hirundinis visu, nonnulli vero Ornithian, uno & L x x. die post brumam, ab aduentu autum, flantem per dies i x. Fauonio contrarius est quem Subsolanum appellauimus. Datus est autem huic exortus Vergiliarum in totidem partibus tauri, sex diebus ante Maias Idus, quod templis austrinum est, huic Vento Septentrione contrario. Ardentissimo autem aestatis tempore exoritur caniculae sidus, Sole primam partem Leonis ingrediente , qui dies x v. ante Augusti Calend. est. Huius exortum diebus octo sermo aquilones antecedunt, quos Prodromos appellant. Post biduunt autem Exortus, ij dein Aquilones constantius perflant diebus quadraginta, quos Etesias vocant. Molliri eis creditur Solis vapor geminatus ardore sideris, nec ulli ventorum magis stati sunt. Post eos rursus austristequentes vri: ad sidus Arcturi, quod ex

oritur xi, diebus ante aequinoctium autumni. Cum hoc Corus incipit. Corus autumnat: huic est contrarius Vulturnus. Post id aequinoctium diebus f re quatuor& x L .Vergiliarum occasus hyememinchoat, quod tempus in 1 ir. Idus Novembris incia

dere consueuit, hoc est, aquilonis hybemi, multuq; aestiuo illi dissimilis, cuius ex aduerso est Africus.

Ante brumam autem v II. diebus, totidemq; postea, sternitur mare halcyonum foeturae, unde no

333쪽

men hi dies traxdre: teliquum tempus hyemat.

Nec tamen is uitia tempestatum concludit ma- μψώ,-re. Piratae primum coegere mortis periculo in moditemi tuere, & hyberna experiri maria, inunc idem auaritia cogit.

Ventorum frigidissimi sunt, quos il septentrione diximus spirare , & vicinus his Corus, ij &reliquos

cornpescunt , & nubes abigunt. Humidi Asticus, & rum. praecipud auster Italiae: narrant&in Ponto Caeci an in se trahere nubes. Sicci Corus & Vulturnus, praeterquam desinentes. Ni uales Aquilo&Septentrio. Grandines septentrio importat & Corus. Aestuosus Auster. Tepidi Vulturnus&Fauonius. ijde Sab- solano sicciores, &im otium omnes st Septentrione& Oriente sicciores, quam Meridie& Occidente. Saluberrimus autem omnium Aquilo, noxius Auster, dc magis siccus, fortassis quia humidus frigidior

est. Miniis esurire eo spirante creduntur animantes.

Etesiae noctu desinunt fer8, & a tertia diei hora oribuntur. In Hispania&Asia ab Oriente flatus est eorum, in Ponto ab Aquilone, reliquis in partibus ilmeridie. Spirant autem & ὰ bruma cum vocantur ornithiae, sed leniores & paucis diebus. Permutant& duo natura in cum siti, Auster Africae serenus, Aquilo nubilus. Omnes venti vicibus suis spirant maiore ex paria ordo *ite, aut ut contrarius desinent incipiat. Cum proximi cadentibus surgunt, i laeuo latere in dextrum sui Sol) ambiunt.

De ratione eorum menstrua , quarta maxime Luna decernit. Iisdem auteni ventis in contrarium

334쪽

Nos, uti, nauigatur, prolatis pedibus, ut noctu plerunq: ad-dem icari uersa vela concurra ni. Austro maiores fluctus cedun- uentu. I tur quam Aquilone, quoniam ille infernus ex imo miraturui maris spirat, hic summo. Ideoq; post austros noxij praecipue terraemotus. Noctu auster, interdiu aquilo vehementior. Et ab oriti flantes diu hirniores sunt ab occasu stantibus. Septentriones impari lard desinunt numero: quae obseruatio & in alijs militis rerunaturae partibus valet. Mares itaq; existimantur impari numero . Sol & auget & comprimit flatus. Auget exoriens occidenses; , cd primit meridianus aestiuis temporibus. Itaq medio diei aut noctis plerunq; sopiuntur, quia aut nimio frigore, aut aestu seluuntur. Et imbribus venti sopiuntur. Expectantur autem maxime, unde nubes discuta adaperuere coelum. Omnium quidem Osi libeat obseruare minimos ambittis redire easdem vices quadriennio exacto Eudoxus putat, non ventorum modo, verum & r liquarum tempestatium magna ex parte. Et est principium lustri eius semper intercalari anno caniculae ortu. De generalibus ventis haec.

Nune incipit exponere propositionem stupra institutam, quando dixit, Palfm est illos quod legem naturae hahere non ignotam, &c. & hanc legem naturae, hoc est, doctrinam de ventis laic incipit exponere,&orditur a vento-

De nil ne rum numero, Nait veteres ventorum numerum secundu in

uti numerum angulorum sitie cardinum minidi posuisse: sunt autem qtiatu-r anguli siue cardines nitandi, Oriens, Occidens, Meridies & Septentrio, sic etiam quatuor tantum ventos constituerunt, qui ex his angillis spirant, vel quia non plures norant, vel quia reliquos his quatuor velut rectoribus

335쪽

I N L I R. I I. C. P L I N. 33 jctoribus ac ducibus complectebantur. Sic Homer-tantia in qtlatuor ventos numerat, cum inquit:

A summo Boreas, ' Atis imosiurat Obmpo, Occasum insedit Zephrus, venit Eurus ab ortu. Item Ouidius secutus Homerum etiam quatuor enumerat. Noti sunt versiculi in I. Meta. Eurus ii Auroram, dic. Sequens aetas octo addidit, ita ventoruin numerus in duodenarium excreuit, quae ratio quia est nimis subtilis& concisa, id est, nimis curiosa & vaga seu prolixa, sicut superior erat nimis hebes, hoc est, nimis breuis& rudis, unde.

. proximae arta tranter utramque media ratio placuit, quae ad nomina.breuem ex numerosa addidit quatuor, hoc est, quae ex duodenario ventorum numero nimis prolixo ademit quatuor, quos addidit quaternario numero nimis hebeti, Si ita in uniuersum numerus ventorum in octonariu excreuit, quos ita distribuerunt, ut bini in quatuor coeli partibus existerent. Ab oriente ita aequinoctiali spirat Subsolanus, Graecis area Igrat dictus, quasi st via media Solis seu aequinoctia li spirans, ut in puncto A. Ab Oriente brumali Vulturnus avolando dictus, Graecis Eurus, quasi ab aurora spirans,hω Eo, ut in puncto B. A meridie vero Auster ab hauriendis aquis, sicut Graecis rimo: ab humore dictus .est, ut in puncto C. Ab occasu brumali vero Africus seu dis , i loco dictus, ut in puncto D. Ab occasu aequinoctiali Fauonius ita uendo, Graecis, a iiij., rei hi es, id est, a nubilo siue occasu spirans, ut in puncto E. Ab occasu solstitiali Corus, qui & ste 3rhi utrocue Graeco nomine. Corus enim a V es, unde & alio nomine Caurus dicitur, & alter a fulmine dictus est, ut in puncto F. A septentrionib. septentrio seu sinstes Lethrum, ut in puncto G , & nomen habet, quia spirat ab ea regione coeli, ubi sunt Vrsae. Ab exortu solstitiali Aquilo seu Boreas a strepitu vel sono, quem excitat, ut in puncto H. Horum octo ventorum loca conspiciuntur in hac figura.

336쪽

GNumerosior ratio quatuor his interiecerat, hoc est, illi qui duodecim ventos ni unerant, his octo adhuc quatuor interserunt. videlicet ut singuli flatus propriis vocabulis dis

cernerentur. Num rat autE duodecim Aristoteles, & apud Latinos Varro. Vide Cel. lib. a. cap. ra. Thrascias nomen habet ara conturbo, & collocatur inter septen. & occasum solstitialem, Latini Circium vocant,d gyrationetiae circum. Caecias nomen habet ab urendo, & aliquib. etiam Hellespontius vocatur. Tertium Phoenician vocant, flaritem inter ortum brumalem &meridiem , qui & Euronotus vocatur, quia inter Eurum & Notum spirat. Qt artum Libanotumi vel Austroafricum vocant. Alip haec sunt duodecim ventorum nomina communia tam Graecis quam Latinis, nisi quod aliquando nomina variantur pro diuersitate gen-

337쪽

I N L I R. I I. C. P L I N. 33 rte gentium. Vt Meseia vocant Dores medium inter Aquilonem & Caeciam, cui ex aduerso dicit Aristor. nullum fatum respondere. Plinius hoc soco' Mesen' vocat medium illum qui interiacet inter Liba & Notum, qui habetnomen compositum ex viros. Strabo Argestexsilio e est, Crurum siue Corum vocat x x. isor, hoc est, album austrum', hic enim ventus

338쪽

ventus contra naruram austri paucas nebulas facit, etd , eti,

I t ut Seneca inquit, mollis est, & tam eunti bus communis quam redeuntibus. Unde colligitur Argesten diuersum esse e Coro vento violento & rapaci. Venti pro . . S E C v N D v s locus huius capitis est de partialibus, ii . seu protuincialibus ventis, qui non perflant, sed tantum in

late, . certis loci S, in quibus nascuntur, commorantur, non enina sumunt impetum a latere uniuersi, ut inquit Seneca, ergo

etiam nec vires illorum sufficiunt ad perflandos longiores tractus , sed quemadmodum ex leui atq; modica materia nascuntur, ita etiam deficiente materia ilico cadunt. Vel sunt particulae cardinalium ventorium ab illis abscissae aut calore aut frigore loci, aut etiam montium altitudine, aut vallium profunditate, sicut citat Aristoteles exemplum de Aquiloue, qui iuxta Corinthum tortuose spirat propterr uerberationem quam istic in montibus sustinet. Et Sciron tantum loca circa Athenas infestat, quia per saxa Scironis

abscinditur ab Argeste: hic idem ventus paululum supra in Thessalia, ubi ab Olympo abscinditur, Olympias vocatur. Strabo & Zephyros e Scironiis saxis unde spirant, Scirones ab Atheniensibus appellari ait, sed praecipud Argestas,

culiaris ventus Circius existit, qui nec ad vicinam quidem eiusdem prouinciae peruenit urbem, de quo inquit Seneca: Galliam Circius infestat, cui aedificia quassanti tamen incolae gratias agunt, tanquam salubritatem coeli sui debeant ei. D. Augustus templum illi cum in Gallia moraretur, &vo- uit&dedicauit,&c. Eodem modo Atabulus peculiariter Apuliam infestat, Iapyx Calabriam, Syrus Syria tn, Carbasus Siciliam, Detracidas Pontum. Sunt praeterea&alii innumerabiles, fluminibus, stagnis aut sinu bus nominati. TE R T I v s locus huius capitis est de statis ventorum

o temporibus, videlicet qui fiat quod sint certa tempora &velut

339쪽

velut stati dies ventorum, quibus incipiant acetiam stare desinant. Supra autem dictum est materiam ventorum esse exhalationem calidam & siccam, quae quidem, ut materialis causa, non est stata ac certa, sed vaga ac fluxa : sed quia efficientes sunt statae, ac certis vicibus quotannis recurrunt, effectiim aliquo modo statum accertum producunt in materia habili ac sequaci. Sol enim principaliter excitat at riirsum dissipat ventorum materiam , sicut inquit Aristote

Vere autem de autuliano plurimi spirant venti, quia exhala- Quareve tiones sunt plurina ae vel propter apertiones meatuum ter--Erat i contraria qualitate, vel quia Solis calor debilis illas non potest disti uere aio dissipare. Aestate autem & hye- venit. me minus spirant, quia exhalatio frigoris beneficio extinguitur in hyeme, calore autem Solis distbluitur in aestate. In veris principio Fauonii flare incipiunt circa diem Februarii et . Sole existente in dii. grad. Aquarii, qui dicuntur OoIlire coelum, hoc est, mitigare frigus hybernu . In anno autem bisextili uno die anticipant propter diem intercalarem additum. Unde&Poetae descriptiones veris a flatii horum

ventorum ordiunt ue. Noti sunt versiculi: Solvitur acris hJemsgrata vice veris di Fauon Item :Uer erat aeternum placidi j , tepevtistes auris Mulcebant Zephri natos sinesmine flores. Cur autem hoc die hi potissimum venti flare incipiant, non potest reddi certa causa in materia. obseritationibus tantum deprehen stim est ita plerunque accidere. Nam ad nostrum clima hae obseruationes non congruunt: cur autEid accidat, nisi quis referat causani in Solem&stellas unicum Sole hoc tempore ascendentes, non video firmam aliquant alit certam causam. Ornithiae seu Chelidoniae incipi- Oh, i sitieiunt spirare uno &septuagesimo die post brumam, sic enim seu Cheli- in quit Aristoteles: ip seipui et om συ ιγ έφgae copetis mi &c. Et nomen habent, quod aduentum hirundinum de reliquar si avium significant Et tantum sunt Ete O .

340쪽

338 COMMENT . IACO. MI L.

Etesiae imbecilliores, si e enim inquit Aristoteles: simn Volausis di sisti Hr. Plinius ait esse Fauonium, uti hin autem verum potest esse, sicut infra in Etesiacum expositione di sub solim cet. Subsolanus flare incipit circa exortum Pleiadum, quae tem ut, cum a1. grad.Tauri oriuntur, qui est Fauonio contrarius. Hoc etiam tempus alistrinum est, contrario vento Septentrione, hoc est, qui o regione septentrionis spirat. P odio mi Prodromi sunt aquilon fissaltis,& nomen habent quiata ut elix, praecurrunt Etesias. Sunt autem Etesiae etiam aquilonares venti, sed non unius tantum cardinis, sed fere totius hemisphaerii, quod est inter Fauonium & Subsolanum : Sic enim scribit Diodorus Siculus lib. I . exciebμι tam , oenrum Ti

τὴν εeth civ vitori, ae quando enim aestatis tempore Sole in

Leone existente ex hac hemisphaerii parte frigidiores flatus

h excitantur, Etesiae vocantur, hoc est, anniuersarii , quia,efi,tum. certo ac stato anni tempore recurrinat, videlicet post biduum exortias caniculae . Aristoteles ait causiam istorum ventorum esse, quod in frigidis septentrronalibus regionibus nives tum liquescunt, qui materiam uberem durabilibus ventis suppeditant. fiunt autem vehementiores aut minus vehementes prout Sol plus aut minus exhalationum resoluit. Plinius ait et vaporem Solis geminatum ardore sideris, hoc est, canicular, molliri, hoc est, mitigari his ventis. Sunt enim saluberrimi, unde Ptolemaeus ait illos cieri a Ioue, qui ut ipse autor est foecunditatis&spirituum sedeundorli , ita etia hi venti foecundiores &lsalubriores reliquis existunt. Cur noctu Interdiu autem tantum spirant, quia Sol interdiu fumos en 6 spitcne terra eleuat, noctu autem ventis materia deficit, tunc enii a WHA congelata inia resolui desinunt, propter nocturnum frigus, qui quando tardius mane prodeunt, vocantur a nautis somniculosi ac delicati, ut scribit Seneca. Hi venti magis stati sunt caeteris, hoc est, magis tenent sua stata tempora quam reliqui venti. Reli-