장음표시 사용
391쪽
Arietates colorum sigurarumq; in nubibus ce ni, prout admixtus ignis superet aut vincatur.
Colores proprid gignuntur ex mixtione luminis cum ullomodo corporib. valde aut parum transparentibus: nam lux non splendet sine colore, ne rursum color sine luce, itaque necesse est ut virtusue fiat mixtura seu temperatura quaedam rsed prout materia, in qua haeret color, est rara aut densa, aut aliquo alio modo affecta, ita diuersi colores producuntur. Sic etiam pro diuersitate materiae nubes aliter at alis ter colorantur il lumine Solis. Nam color nubium tantum est effectio lucis in nube non aliquid per se subsistens, vel ut alis loquuntur, nihil essentiale, sed tantum accidentale, Vtilis autem est haec cognitio ad praesciendas tempesta- Tempestates, quae viplurimum nubium naturam sequuntur. Humidae enim nubes humectant aerem, siccae vero exiccant, id ue bici belli, maxime quando ventorum natura congruit: quando enim dc colore. nubes rarior de valde transparens fuerit, ex vapore videlicet subtiliore de parum condensato, tum radius luminis in illain incidens facil8 penetrat, ini totum corpus aequabiliter diffunditur ami spargitur, & velut albo colore illam pingit, propter hanc causiam aliquando etiam albae nebulae conspiciuntur. Si vero nubes constringitur aut condensa-ttur, quae multum terrestrium fumorum habuerit, tunc quia lumen ipsam penetrare non potest, ideo nigro colore pingitur, id p in sicco tantum vapore accidit, in aqueo autem etiam nigredo existit ex condensatione frigoris, propter quana radius ipsum subingredi non potest. Istae etiam nubes ventoriam materia existunt. Postea, secundum varios
392쪽
Vt quando nubes continet laumidum sumosum comtun Silicum exiguo tὴrrestri adusto, tunc illustrata lumine apparet rubea, vel purpurea, & vocatur aurora vel crepusculum. Si vero fuerit nubes rorida atq3 in guttulas dissoluta, tuniv arijs coloribus pingitur secundum umbrarum diuersam mixtionem, praesertim qisando nubes superior per nubem subtilem inferiorem at umbrosam conspicitur. Vnde ait in textu, Pro ut admixtus ignis aut vincatur, hoc est, prout lumen admixtum fuerit obscuris vaporibus, & superet, scilicet obscuritatem nubium, aut vincatur, scilicet e nubium obscuritate.
De proprietatibus coeli in locis.
Raeterea quasdam proprietates coeliquibusdam
locis esse. Roscidas aestate Africae noctes. In Italia Locris & in lacu Velino, nullo non die apparere ar-quus . Rhodi & Syracta sis nunquam tanta nubila obduci, ut non aliqua hora Sol cernatur, qualia aptius suis referentur Iocis. Haec sint dicta de aere.
xiis a fili Discendum etiam est ex hoc loco, qui fiat, quod manevdspe tine de vesperi nubes alio colore conspiciantur qliam in meridie.&matuti-Mane&vesperi cons icitur lumen per vapores circa hori a Lausa' et ontem collectos, qui viplurimum sunt crassiores. Vnde
lumen purpurascit, in meridie vero magis flavescit, quia per vapores rariores & praestantia Solis subtiliatos conspicitur, quemadmodum etiam ignis comparet diuersis coloribus prout per diuersa media conspicitur, cum tamen sua natura sit lucidissimus & nullo colore imbutus. Sic etiam quando circa horiχontem congregantur multi fumi atque exhalationes, quas Sol propter obliquum radisi absumere nequit, lumen per illas conspectum apparet purpureum. Cur
393쪽
Cur autem nubes purpureae, serenitatem vesperi significent, mane vero pluuias, causa est, quod vespertina rubedo magis est in nube siccata diurno aestu Solis, in quam radius incidens non penetrat, sed repercussus duplicatur: vel quia hi vapores sunt terrae vicini,& propter defectum caloris eleuari non possunt ad mediam regionem aeris, unde frigore nocturno conuertuntur in rorem. Vel, quia aer vi- plurimum, motum coeli raptum sequitur, unde fortasse noctu existunt pluuiae in altero hemisphaerio, mane vero subsequitur serenitas perpurgato aere pluuia nocturna, quam tamen nos in nostro hemisphaerio non sensimus. Contrarium in rubedine matutina accidit. Mane vero rubet nubes, quia est aquosia, quae calore Solis eleuatur, ac facito in pluviam di siluitur, unde utplurimum matutina rubedo est praenuncia pluuiae. Pontarsus optimis versibus complexus est summam huius loci, cum inquit: . . Olba pari m demen, raroq; immissa vapore, suam Sol irrumpit raci s S ad istima tranat, Uragrauem triaxit densa caligiuesumum, L In illam ut penetrent em lumina Phoebi,
Tuniceares multus stibist calor , occupat humor Ccer eam, gr amitamq; imbri, longeq; madentem.
Textus Plinii sic construendus est. Praeterea, scilicet non video dubium este, quasdam proprietates corii, hoc est, non uniuersales, sed quibusdam tantum locis proprias, Ut quod in Astica sunt noctes roscidae, id enim accidit singulari Dei beneficio, ut terra quae pluuiis destituitire, alio diuino beneficio rigetur. Sic Aegyptus rigatur Nilo, ali loca aliter. FINI s secundae partis.
394쪽
. SEquittir terra, cui Vni rerum naturae partium exi-inia propter merita, cognomen indidimus maternar venerationis. Sic hominium illa, ut coelum Dei, qticenos nahentes excipit, natos alit, semelq; aedito S sustinet semper: nouissim8 complexa gremio iam a reliqua natura abdicatos, tum maxime ut mater Op riens, nullo magis sacramento, quium quo nos quoque sacros facit, etiam monumenta ac titulos gerens, nomenq; prorogans nostrum, & memoriam extendens contra breuitatem aeui. Cuius numen vl- alii, rati timum iam nullis imprecamur irati graue, tanquam g ve, nesciamus hanc esse solam, quae nunquam irascatur
homini. Aquae subeunt in imbres, rigescunt in grandines, tumescunt in fluctus, praecipitantur in torren tes : aer densatur nubibus , furit procellis : At haec benigna, mitis, indulgens, ususq; mortalium semper ancilla, quae coacta generat j quae sponte fundite quos odores saporesq: quos succos 3 quos tactus pquos colores quὰm bona fide creditum foenus res
Pestiferaenini animantia, vitaIi spiritu habente culpam, necesse es illi seminata excipere,&genitae sustinere. Sed in malis generantium nova est. Illa serpentem homine percusso non amplius recipit, poenasq; etiam inertium nomine exigit: illa medicas
fundit herbas,& semper homini parturit. Quin &venena, nostri misertam instituisse credi potest, ne in taedio
395쪽
taedio vitae dirae famis mors, te meritis asienissima, lenta nos consumeret tabe, ne lacerum corpus abrupta dispergerent, ne laquei torqueret poena praepostera, incluso spiritu, cui quaerereti irexistis, ne in profundo quaesita morte, sepultura pabulo fieret, ne 'ferri cruciatus scinderet corpus. Ita est, miserta genuit id, cuius facili mo haustu, illibato corpore,&cum toto languine extingueremur, nullo labore, fi- alii, ridestientibus similes: quasi ter desumstos , non volucris, non fera attingeret: terraeq; seruaretur, qui sibijpsi perisset. Et ut verum fateamur, terra notbis maloru 'remedium genuit, nos illud vitae fecimus venenum. Nos enim & ferro, quo carere non possumus, simili modo utimur. Nec tamen quereremur merito, etitsi maleficij causa tulisset. Aduersus unam qIuippe naturae partem ingrati sumus, quasi non ad delicias quasque , non ad contumelias seruiat homini. In maria iacitur, aut Vt freta admittamus, eroditur aquis, fer- alii , euaxo, ligno, igne, lapide, fruge, omnibus cruciatur lio 'β ris, multoq; plus ut delicijs, quam ut alimentis famuletur nostris. Et tamen quae summa patitur atq;extrema cute, tolerabilia videantur: Penetramus in viscera, viri argentiq; venas, & aeris ac pluinbi metalla fodientes, geminas etiam & quosdam paruulos quaerimus lapides, scrobibus in profundum actis. viscera eius extrahimus, ut digito gestetur gemma
quam petimus. Q ubi manus atteruntur, Vt unus ni
teat articulus 3 Si ulli essent inferi, iam profecto illos
auaritiae atq; luxuriae cuniculi refodissent. Et mira, mur si eadem ad noxam genuit aliqua. Ferae enim credo custodiunt illam, arcentes sacrilegas manuS.
396쪽
Nonne inter serpentes fodi intus, & venas auri tractamus cum veneni radicibus e Placatiore tamen md ea ob hoc utimur, quod omnes hi opulentiae exintus, ad scelera caedesq; & bella tendunt, quamq; sanguine nostro irrigamus, insepultis ossibus tegimus. Quibus tamen velut exprobrato furore tande Ipsa se obducit,&scelera quoque mortalium occultat. Inter crimina ingrati animi & hoc diixerim, quod
Hactenus de igne ac aere supremis elementis dict times , shquuntur iam duo postrema ac infima, terra videlicet& aqua, quorum naturam, satum , ac reliqua accidentia iri hac parte explicabit. Partitur autem hanc tractationem in duos praecipuos Iocos: in altero confert terrae descriptio nem ad coelestes circulos, ex quibus longitudimam ac latitudinum rationem, gnomonis acvmbrarum diversitate in , dissimilitudinem dierum ac noctium petendam esse docet. In altero vero enumera ocorurn diuersitates, gentium
discrimina, urbium, montium & guuiorum situs, id ue facit in tertio, qua to, quinto &sexto libro . Hoc caput est Rhetoricum, de beneficiis & meritis terrae , & primum argumentum est i ccimmuni omnimn hominum consensu, qui e m matrem vocant, propter materna erga homines beneficiar haec nascentei homines excipit, natos asit, &c. Nota est historia de Iunio Bruto, qui cum Tarquiniis Delphos profectus est, cum audisset oraculum denunciate imperium illi, qui primus osculium matri tulerit,&cum caeteri domum properarent, ipse veluti si forte prolapsus cecidisset, terram osculo coinigit, quod ea communis mater omnium mortalium ess t. Et in Tragoedia
hoc loco circumstantiis amplificat materna beneficia: c5
397쪽
I N I. I B. I I. C. P L I N. 3s memorat etiam eam nos mortuos & ab uniuersa natura
abdicatos & reiectos ad sese recipere: nam aqua casta uera eiicit i sola terra in gremium suum recipit illa. Aid hoc beneficium iterum amplificat cum inquit: nullo inagis sacra-imento, hoc est, nulla maiore allecuratione 'sua beneficia erga no S exprial S, quam quod nos quod sacros facit , hoc est, sacrosanctos & inuiolabiles reddit: nain violare sepulchra semper ap*d omnes sanos homines fuit magnitim: scelus. Etiam monumentare titulos gerens, videlicet structuras sepulchrorunt, quae apud veteres fuerinat magiitficentissimae. Similis locus est apud Xenophontem libro S. rerum j:, in concione Cyri adiliberos , cum inquit et ed n i A
Aliud arguineritum, quod conisnet amplificationem per collationem terrae cum reliquis elementis, quas dicat, reliqua elementa multis incommodis aliquando affligunt nos Lo Inities, tradictata nunquam homini irascitur, hoc semper est benefica, ideo ip sitis numen &Itimum, nam terra
infimum seu ultimum locum tenet res ectu reliquaru muniadi partium. Hanc collationem exponit commemorationet nocumentorum reliquarum partium mundi: sola autem
terra semper est benefica & indulgens, hoc est, facile ignoscitias, qui ipsius beneficiis abutuntur. Item, semper seruit nostris usibus, hoc est, necessitatibus. item, sponte fundit
etiam sine cultura odores, vi flores h sapores, ut fructus et succos, ut vinum, oleum, balsamum, & reliquos medicatossii ccos: tactus, ut linum, sericum, & reliquam textorum materiam ., quam bona fide creditum foenus reddit 3 hoc est, exceptasemina cum copioso sodnore reddit, in alio loco decuplum, vigecuplum&trigecuplum , imo aliquando centuplum: quae nostri causa alit 3 hoc est, cluipa varias res
398쪽
Sequitur Occupatio, tamen terra gignit venena & animantia pestifcra. Respondet ad hanc obiectionem primo per transsationem: ipsa non est culpanda, sed aer vitalis qui in meatibus terrae occlusius illa gignit. Et quia in malis getinerantium noxa & culpa est non excipientium , ideo terraei extra noxani, & hanc confutatione confirmat a signis, Primo , qti a terra poenas exigit nomine inertis, hoc est,hominu negligentiu vindictam: Iecundo, quia medicas landit herbas, h. e. quia gignit remedia contra venena, ergo non gignit venena ad pernicie. Secundo resipondet ad obiectio-iaeni per coia cessionem, q. d. producit qui de terra venenatas herbas, sed id tacit loco beneficii, ut sit nobis genus
mortis facili mum . Enumerat autem sex genera mortis spontaneae, ex quib. leuissima mors est ex assumto veneno.
Primum genus est perire fame, de saec mors lenta tabe consumit corpora, & est alienissima d terrae meritis: ipse enim larg8 praebet di effundit omnes cibos. Sectinduin genus, praecipitia. Tertium, strangulatio siue voluntarium sumendium. Vocat autem poenam praeposteram, hoc est, contrariam suo fini: qui enim se vult occidere, hoc agit, ut excludat animiana a corpore, sed strangulatione includit&cohercet eam. ne egredi postit. Qu artum, submersio, ne in
profundo, hoc est, in mari & aliis profundis aquis, sepultura pabulo fieret, scilicet in ventribus piscium deuorantium re discerpentiu cadauer a. sntum, laceratio, quae fit ferro. Sextum, venena, quae natura genuit miserta nostr vi illi b ato corpore, hoc est, non siaucio nec lacerato extingueremur similes ridentibus. Spasmus enim diducit maxillas. ut fiant similes ridentibus. Vt terrae seruaretur, qui sibi ipsi perisset, hoc est , ut seipsum seruaret integrum sepulturae, qui veneno se interfecit. Tertio ad eandem de venenis obiectionem respondet per.correctionem, imo terra gignit venena non ad necem, sed ad remedia . Quarto, per concessionem siue per anthypophora respondet, etiamsi quaedam nocentia terra gignat, tamen propterea terra non recte vi
399쪽
cte ut malefica culpatur, cum toti res salutares generi humano gignat. Imo nos ingrati erga terram sumus, qui pro his summis beneficiis summain ingratitudinem rependimus. Enumerat autem tales aliquot inutiles aedificationes luxus tantum causa factas, quae videntur esse contumelia terrae. Iacimus eam in mare, ut stela admittamus, hoc est, ut insulae iungantur continenti. eroditur aquisi hoo est, e foditur, ut marina aqua quibusdam subtei raueis ductibus piscinis inferatur. Ligno eroditur , videlicet impactione . trabium altissimarum, ut fit in locis palustribus. igne, vi- delicet ad rupium durietem molliendam. Lapide, scilicet fossione marmoris &aliorum saxorum . Fruge, hoc est, aratione. Scrobibus itaprofundum actis, hoc est, puteis &cuniculis actis. Et miramur, &c. Conclusio occupationis siue confutationis de venenis. In fine addit illustre ,1 .. , quod inter crimina ingrati etiam hoc recensetur, quod tam . negligenter doctrina in dedimensione magnitudini es& ambitus locorum in longitudinem & latitudinem discimus.
EDe sorma tetrae. Si gutem figura prima, de qua consensus iudicat.
Orbem cert8 dicimus terrae, globumq; Vettici b. im Terra est cludi fatemur Neq; enim absoluti orbis est forma, in Brita monti tim excelsitate, tanta camporum planicie : sed cuius amplexus, si capita linearum comprehendantiar ambitii, figuram absoluti orbis effici- uult, fieat, id quod rerum ipsa naturae cogit ratio, non eisdsi causis quas attulimus in coelo. Namq; in illo caua in a mundi se conuextras vergit,& cardini suo, hoc est, terrae undiq; incumbit. Haec ut solida atq; conferta, assurgit intumescenti similis, extram protenditur. Mundus in centrum vergit, at terra exit a centro, im-
400쪽
mensum eius globum in formam orbis assidua circa eam mundi volubilitate cogente.
Purva sententialiutius loci 8st, Terra es figurae sphae-
Prima demonstratio i Qhii si esset alia figura, umbra redderet ea naiti eclipsi Lunae. Secunda, Eadem eclipsis Lunae cernitur dissimilib. horis in oriente & occidente. Conferatur nam tempuS unius eclipsis computatum inorienta, ad terr iis eiusdem computatum in occidente , reperitur orientale tempus maius occidentali. Ergone cosse est Solem magis illo tempore distare e meridiano orientalium quam occidentalium, cu- ius milia alia potest asisignari causa, uisi tumor terrae, qui aliis citius producit Solem, aliis tardius, &c. Tertia, In omni superpcie consideranda est,e longiturdo & latitudo. Longitudb terrae est ab oriente in occideti-tem. Latitudo vero per transitersum. Terram autem esse rotundam secundum longitudinent, probatur, quia stellae non eodem tempore necd oriuntur necue occidunt orient&libus &occidentalibus, sed illis ant8, istis vero deinde: Ergo habet tumorem secundum longitudinem , qui hanc apparentiarum diuersitatem efficit. Secundum latum autem esse rotundam, patet ex diuersia atqtre dissimili eleuationestellae polaris in diuersis io cis. tiaria. Idem probant diuersa spacia dierum & noctium in aliis atque alijs locis. Nam si terra esset plana, simul inciperent ac desinerent dies omnibus ubi et constat autem citius Orientalibus exoriri diem& tardius Occidenta- , Iibus. Item, spacia dierum in aestate esse longiora iis, qu sseptentrionales plagas inhabitant, quilm qui meridianas, dcc. Ergo necesse est terram esse rotundam.