장음표시 사용
411쪽
I N L I 3. 1 I. c. P L IN. oy In fine huitis capitis exponit causas, cur aquae circumfluant terram: prima, quia, inquit, terra constare non posset, sed ditatueretur at 3 difflueret, nisi humore iungeretur& veluti gliitine vinciretur. Secunda, aqua non post istare sed diffitieret nisi terra sustinente, hoc est, terminante &impediente eius manationem. Tertia, aqua non tantum circumfluit& ambit terram, sed uniuersam permeat intra& extra: nam aquae per uniuersem terram certis quibusdam ductibus de subterraneis meatibus. Unde de spiritu &pom de repressa emicat siphonum modo, hoc est, ex fistulis ru sus erumpit & prodit, atque saepe in altissimis montib. exilit. Unde fit quod maria tot fluminum ac- occessii non crescunt, quia per canales tanquam siphones rursus ad scaturibgines fluminum & fonti
Qv omodo aqua sit terrae innexa.
ESi igitur in toto suo globo tellus medio ambitu
praecincta circumfluo mari. Nec argumentis hoc imuestigandum, sed iam experimentis cognitum.
Obiici potest, Si aqua est sphaerica, necesse est eam cir- De formacumfluere atq3 tegere uniuersam terra, quemadmodo aer ' fundi quad illam ambit. Respondet Plinius, mediam tantum era aquas, terram mari praecinctam esse, reliquum vero dimidiue minere extra undas velut pila aut globus aqui S innatans. Eadem est sententia Strabonis lib. I. ubi dicit, terram
ab aqua undique circundari, sic enim inquit: QMd autem c si habi-
412쪽
habitabilis terra sit insula, primum i sensit alcue experientia capiendum est. Nani quocund accedere mortalibus ad terrae notat ima possibi e faetiim est, mare obuenit, quod Oceanu appellamus. Vbi vero sensti percipere non obtigit, ratio ipsa demonstrat. Ati sententia verborum Plinii est, globus terrae medio ambitu praecillistus circumfluo mari, hoc est, dimidiam superficiem terreni globi aqua occupat,
atqs ita terra extra aquas eminet velut pila aut pomu aquis innatans, sic tamen est connexa aquis, ut pars eminens una cum circumfluis globum absoluat.Ptolemaeus simpliciter ait, terram v ne cum undis cireumfluis globumsonstituere, illaimue eminere extra aquas
velut cespitem aliquem ex palude, & vnil cum undis inflecti& in globi speciem inclinari. Strabo lib. g. idem sentit, cum
ouilis .etit mur vili Item Victruuius libro s. terram scribit in medio locatam ,& una cum mari incentri loco naturaliter collocatam esse. Ex his intelligi potest quid senserint holnines eruditi de hac controuersia. Prior sentetitia Plinii de aquaru rotunditate, & quare aquae non decidant, firmissimas demonstrationes habet. Posterior vero istius rei nullam habet demonstrationem, sed tantum miraculo diuino id ait factum esse, ut quaedam partes terrareducerentur extra aquas pro commoda animalium habitatione. Quae autem sit forma terrae eminentis extra aquas non satis constat, propter mare quod illam in diuersis partibus interlabitur, ac in varias partes velut frusta diuellit.Ptolemaeus terram ait cognitam esse in longitudinem ada grad. ita ut hoc spacio non lit intercepta seu disrupta pelago, sed solida ac sibi cohaerens. In latitudinem vero ait multo minorem esse, videlicet tantum spacio q&.graduum. Eadem serὰ est sententia apud Strabonem de Aristotelem in libello de mundo.
413쪽
De nauigatiotie maris& fluminum.
A. Gadibus columnisq; Herculis & Galliarum cir
cuitu, totus hodie nauigatur occidens. Septentrionalis VPro oceanus, maiore ex parte nauigatus est, auspici js diui Augusti Germaniam classe circumue- ista ad Cimbror una promontorium, dc inde immenso mari prospeeio, aut fama cognito, ad Scythicam plagam, &humore nimio rigentia. Propter quod minime verisin ile est illic maria deficere, ubi vis humoris superet. Iuxta vero ab ortii ex Indico mari, sub eodem sidere pars tota vergens in Caspium mare, pernauigata est Macedonum armis, Seleuco atq;Antiocho regnantibus, qui&Seleucida atq; Antiochida ab ipsis appellari volucre. Circa Caspiu quoq; multa oceani littora explorata , paruoq; breuiusquam totus hinc aut illinc septentrio eremigatus. Vt tamen coniecturae locum sic quoq; non relinqllat, ingens argumentuin paludis Maeoticae, siue ea illius oceani sinus est, ut inultos aduerto credidisse, siue angusto discreti sis tu restagnatio
Expositio praecedentis capitis a partibus terre sum
Alio latere Gadium, ab codem occidente, magna pars meridiani sinus ambitu Mauritaniae nauibgatur hodie. Maiorem quidem eius partem,& oria intis, victoriae Magni Alexandri lustrauere, usque in Arabicum sinum. In quo res gerente C. Caesare Augusti filio, signa nauium ex Hispaniensibus nausea-gijs feruntur agnita. Et Hanno Carthaginis potentia florente, circumvectus a Gadibus adfinem Arabiae, nauigationem eam prodidit scripto: sicut ad extera Europae noscenda missus eodem tempore Himilco .c i Prae-
414쪽
Praeterea Nepos Cornelius autor est, Eudoxu quendam sita aetate, cum Lathyrum regem fugeret, Arabico sinu egressum, Gades usq; pervectum: multoq; ante eum Caelius Antipater, vidisse se qui nauigasset ex Hispania in Aethiopiam commercij gratia. Idem Nepos de septentrionali circuitu tradit, Metello Celeri, C. Afianij in consulatu collegae, sed tum Gallice proconsuli, Indos a rege Sueuortim donodatos, qui ex India commercij causa nauigantes, tempestatibus essent in Germaniam abrepti. Sic mana circumfusa undiq; dividuo globo, partem orbis auferunt nobis: nec inde huc, nec hinc illo pervio tractu . Quae contemplatio apid detegendae mortalium vanitati, poscere Videtur, ut totum hoc quicquid est, in quo singulis nihil satis est, ceu subiectum oculis, quantum sit, ostendam.
Hoc caput est historicum, & continet expositionem propositionis praecedentis capitis, videlicet tellurem medio ambitu praecinctam esse inari circunfluo. Exponit autem eam enumeratione partium uniuersae terrae. Totus occidens mari alluitur, id quod constat ex creberrimis nauigationibus Gallicarum ato Hispanicarum Gentisi. Septentrio Augusti primit m temporibus cognitus est: non enim exterariim Gentium crebrae nauigationes fuerunt in hoc mari, propter asperitatem laominum, locorum &maris. Hodie vero limis Septentrionale celebre est nauigationibu Vocat hic Cimbrorum promontorium totam Cherrones,
sum Cimbricam, quam hodie Holsatienses & Dani tenent. Quod autem ait Plinius, Minime verisimile est illic maria deficere, ubi vis humoris superet, hoc est, ubi ingens aquarum materia & propter loci naturam de frigora abundat.
415쪽
Recth colligit Plinius: Nam Oceanus ad Boream longil est
maximus, at s his nostris temporibus bene cognitus. Ego aliquoties audiui ex ita utis peritissimis, qui in isto littore dc nati & plurimum versati sunt, se nondum scire limites seu
terminos huius maris versus Boream, sed omnino se credere ipsum circuire uniuersum mundum. Accolunt autem illud plurimae& potentissimae gentes, ut sunt Dani, Sueci, Norduegii, Gothi, Finiandi, prutheni& Rutheni,&fere sub ipso polo a retico Lapones. Cur autem in his locis tanta
vis humoris sciperet, causa est, continuum &perpetuu frigus horum locorum , quod adrem cogit ac condensat, ac continuo in aquam resoluit. Cum enim aer non perpurgetur radiis solaribus, propter radiorum debilitatem , nam valde obliqud ad haec loca feruntur, ideo necesse est illum perpetuo caliginosum ac tenebricosum existere, qui uberrimum pabulis deinde aquis praebet. Albertus Magnus in libello dematura loci cap. 8. pulcherrimam rationem a signat, cur loca septentrionalia sint inhabitabilia, quia, inquit, experimentatores nauigantes partes Oceani aquilonaris, narrant in his locis esse perpetuas tenebras, quas quando vident, fugiunt, existimantes se ulterius nati igare
non posse, eo quod propter caliginem nebulae spissae, quae
ibi est, dirigere cursum nequeunt. Ita is natura horum locorum nobis non satis certa esse potest, quia nemo istuc venit, tantum hoc scimus, quod frigus extremum dominetur
ibidem: & quia frigus excellens est mortificativa qualitas, congclinus ibi pauca vel milia vivere animalia, &c. Pars autem Oceani septentrionalis ad latus orientale est cognita nauigationibus Macedonum, regnantibus in Syria Seleuco atque Antiocho, de quibus nauigationibu requirant studiosi locos infra apud Plinium & Strabonem. Itacis paruo breuius, id est, paulo breuius totus Septentrio hinc aut illinc , id est versus occasum & ortum est eremiga tus. Phaeterea littus septentrionale quod cognitum est ostiis Maeoti carpaludis, quae vel est sinus huius maris septentrionalis,
416쪽
nalis, vel certe est angusto discreti situ res agnatio, hoc est, restagnatio ex Oceano, qui ab eo est disiunctus angusto &exiguo situ, parum enim distat a littoribus Oceani septentrionalis. De reliquis terrae partibus , videlicet Meridionali &- Orientali deinceps exempla colligit, quae quia sunt facilia, non opus habent longa expositione. Exemplum ex Co nelio Nepote potest intelligi ex naitigationibus Portu gallensium, qui totum Meridionale littus aperuerunt sitis nauigationibus, quae apud Americum Vesputi tum & Petrum Martyrem copiosissimil descriptae extant. In fine addit Epilogum, Ergo ex sufficienti esuimeratione partium terrae, patet uniuersana terrai II mari circundatam esse, quod circumfusum diuiduo, hoc est, dimidiato globo alteram globi medietatem aufert, ita ut nobis, qui hanc medietatem incolimus,non sit istic peruius tractus: est enim illa pars oceano operta, & vicissim illis, hoc est, si aliqui eam partem terrae, quaestib aquis latet, inhabitarent, non sit peruius tractus. Vetustas enim credidit terras innatare aquis, ut pomum, cuius una medietas supra aquas eminet, altera est aquis tecta. Sed ut explicetur quomodo &qualiter terra habitetur, subiicit nouam propositionem, quana aliquot sequentibus capitibus exponet, qtia si dicat, Iam dicturus sum quanta pars terrae eminens extra aquas habitetur.
dimidio vglobo tet- rae extanti I uae portio terrae habitetur.
Am primum in dimidio computari Videtur, tan- nulla portio ipsi decidatur oceano: qui toto
tum dece circundatus medio, & omnes caeteras fundens reci-
hi, aquai, & quicquid exit in nubes, ac sidera
tetur. ipsa tot & tantae magnitudinis pascens, quo tandem ampli-
417쪽
amplitudinis spacio credetur habitare Improba dc infinita debet esse tam vastae molis possessio. Adde quod ex relicto plus abstulit coelum. Nam cum sint
eius qtuinq; partes, quas vocant konas, infesto rigore & aeterno gelu premitur, omne quicquid est subi elum duabus extremis utrinq; circa vertices , hunc qui septentrio vocatur, eumq; qtii aduersus illi austrinus appellatur. Perpetua caligo utrobiq;,& ali eano molliorum siderum aspectu, maligna ac pruina tantum albicans tuae. Media vero terrarum, qua Solis orbita est, exusta flammis dc cremilia cominus, vapore torretur. Circa duae tantum inter exustam &rigentes, temperantur: eaeq; ipsae inter se non pervice, propter incendium sideris. Ita terrae tres partes abstulit coelum. Oceani rapina in incerto est. Sed&relicta nobis yna portio halid scio an etiam in maiore damno sit. sdem siquidem oceanus insusus in multos (ut dicemus sinus, adeo vicino accessu interna maria allatrat, ut centum ae v . milibus passuum Ara bictis sinus distet ab Aegyptio mari: Caspius vero
C C C L x x v . milibus a Pontico . Idem interfusus intrat per tot maria, quibus Africam, Europam, Asiamq; dispescit. Quantum terrarum occupet, com putetur etiam nunc mensura tot fluminum, tant
rumpaludum. Addantur & lacus de stagna: iam sata in coelum, det ardua aspectu quoq; iuga: tarn siluae Vallesci; praeruptae, &solitudines, & mille causis de
serta detrahantiir. Hae tot portiones terrae, imo Vero, Vt plures tram Epit,houe-didere, mundi pinactus ( neq; cni in est aliud terra in ni . uniuerso haec est materia gloriae nostrae, haec sedes:
418쪽
hic honores gerimus, hic exercem iis imperia, liscopes clipitiatas, hic tumulti latur hula anum genus, hic iiis auramus bella etiam citi ilia, inii tuisq; caedi bus laxiolem factinus terram. Et ut publicos gentium furores transeam, haec in qua conterminos pelli mus , furtoq; vicini cespitem nostro solo effodiimus, ut qui latissime rura in elatus fuerit, ultraq; fines exegerit accolas, quota terrarum parte gaudeat 3 vel cum ad mensuram auariciae suae propagauerit, quam tandem portionem eius destini: tis obtineat e
Hoc loco incipit expositionem institutae propositionis de habitatione terrae quae extra aquas eminet. Supra autem dixit dimidium globum tegi aquis, & alteram medietatem eminere. Iam exponit quantum de hac medietate
decedat, quo mimis integra habitetur,&orditur il reprehensione illorum qui censent dimidium globi terreni habitari, quasi nulla portio ipsi decidatur Oceano, quasi Oceanus nihil auferat ultra dimidium , imo, inquit ipse, infusius
in terras ultra dimidium magnam partem adimit, cum tantum per maria & caeteras fluuiales & fontanas aquas ipsi terrae decedat, quo tandem amplitudinis spacio credetur habitare, hoc est, occupare 3 Respondet, improba & infinita debet esse tam vastae molis postessio, hoc est, necesse est aquas long8 plus dimidia parte deterris abstulisse. Praeterea intemperies coeli etiam magnam partem terris ademit. Cum enim terra sit disseista in quinq; Zonas, tantum duae sunt relictae habitationi animalium, reliquae tres intemperie coeli corruptae sunt. Homines docti, ut hanc rem oculis subiicerent, superficiem planam terrae dissecuerunt in quinq; partes secundum Sportionem quatuor paralelo ru, rotii qui in sphaera quatuor minores circuli appellantur Est au- qui . tem rana spadium terrae simile duobus paralelis seu circulis mi-
419쪽
Iis minoribus, quos superficiem sphaerae circumscri se rei maginamur. Tantum ergo Pacii, quantum est a polo mundi arctico, hoc est, ab ea parte terrae, ubi est eleuatio poli so. graduum , usque ad circulum arcticum , vel ubi est eleuatio ci T. graduum, vocatur Zona Septentrionalis inhabitabilis ita festo frigore & aeterno gelu. Sol enim propter nimiam distantiam abis is locis, non potest rectum radium in haec loca proiicere, valde enim ex obliquo haec loca aspicit. Multi hodie contendunt esse satis commodam habitationem in his locis, atd etiam sub ipso polo, quorum sententiam non excutiemus hoc loco: nam non arbitror illos, qui primum hanc terrae sectionem fecerunt, hoc voluisse, quod in istis locis prorsus nulla sit habitatio, sed significauerunt ista loca esse ai)era & minus culta, quod sint procul remota a Sole&molliorum siderum aspectibus, hoc est, propter allelaum aspectum Solis, Lunae, Veneris & Iouis, quae stellae propter nimiam obliquitatein maligne haec loca respiciunt, ibi etiam est maligna, hoc est, exigua lux, tan qi iam pruina albicans. De hac Zona sic ait Ouidius: Siue locum Pesto, locus en inamabilia, O quo Esse nihil toto tris, orbe poteli. Sive homines, viae sint homines hoc nomine digni, Quamq; lupi saeuae pias feritatu habent.
Item: Omma barb me loca simi, Totisq; scrinae,
Omnia, quae possunt, plena timore sonant. Aristoteles sectione I . probi. quaerit causam istius rei,
Proxima Zona continet spacium terrae, quod est inter arcticum circulum de tropicum Cancri ,& est temperata, sed magis Ze minus, prout accedit de recedit ab intemperatis vel calidis vel frigidis.
420쪽
Tertia vocatur torrida seu intemperata propter calorem & ardentes aestus, quos Sol illic excitat, qualido est vel licatis. De temperie autem huitis Eonoe etiam magia aesunt contentiones: quidam omnitio negant esse intemperatam, sed prae caeteris longe temperatissimam, propter perpetuam aequalitatein die ruin denoetium: hae eni instare&certae vices temporu, corporsi quod temperamenta regulanti ir: sed idem puto esse iudicium quod sit pra de extremae frigida diximus,& idem videtur velle Aristoteles cum ait: Feri sunt moribus & aspectu, qui ii ascuntur in locis excellenter frigidis aut calidis. Quarta esst temperata iliter Capricorni circulum dc Antarcticum. Quinta tiarius intemperata propter frigiis, inter antar-cticum circulum & polum mundi an tarcticum. Legant studio fidescriptionem Eonarum apud Virg. I. UCorg. suinq;
tenent caelam rea. Item Ouid. I. Meta. Ttq; duae dextra coelum, dic. Erudite de Zonis scribit Albertus in libro de lo
Ptolemaeus lib. a. cap. a. Quadripartiti, hunc locum eruditissim d explicat, cuius sententiam asscribam. Incolae
qui subiecti sunt australioribus paralelis, id est, iis qui describuntur ab aequinoctiali v*3 ad tropicum aestiuum, cum supra verticem illorum feratur Sol, quasi ustulatis nigris corporibus videntur, & capillo esse crispo & denso, facie
etiam contracta,& statura contorta, natura fere calidi, moribus feris propter magnitudinem aestus in locis suis, quos Aethiopas vocare consuevimus, & aeris ibi talis constitutio est, omnesep animantes ac quae nascuntur e terra cum his congruere reperiuntur. At qui subsunt aquilonaribus paralelis, hoc est, qui sub Septentrionibus posita loca incolunt, cum eorum punctus verticalis i signifero & Solis calore longe absit, ideo etiam frigore & humiditate abundant, in qua cum alimenti copia insit, non exhauritur
ipsa i vicino calore. Ibi sunt igitur colore albo homines, capillo