장음표시 사용
431쪽
Troglodytice habet latitudinem alibi ii. alibi vero Io. graduum: Stella vero ursae maioris maxime borealis distat ilpolo mundi aretico a .grad. fere. Quaecunque igitur loca meridionalia habent latitudinem minorem et T. gradibus,mmquam cernunt ullam ex septem stellis infigiatoribus uris maioris, ergo nusquam in Troglodytice cernitur. Secmd in exemplum, nec Canopum Italia, hoc est, Roma. Canopus est stella illustris in gubernaculo nauis Argo, cuius declinatio est si. graduum & semissis. Latitudo autem Romana est i. gradus, qui simul additi saciunt se a. grad. Cuiuscunque autem loci distantia a puncto verticali Nee etiam ultra sto. grad. hoc est, quadrantem circuli, recessit, ille locus nunqui cernitur supra horieontem , de Per consequenS ptentrio- Romae Canopus cerni non potest, distat enim ultra qua-- drantem circuli. S E Q v i TvR IN TEXTu: Et quem vocant Berenices crinem. apud Ptolemaeum sidus quod vo- sed ea quae catur intaeemo ON 'οκέμdo est septentrionale, ergo
Plinius per Berenices comam aliud de Iongd diuersum ab isto intelligit, quod quale sit non intelligo. Nam quod Strabo lib. 1. illud inter meridiana sidera videtur connu
tum hoc dicere, quod aliquorum sideriim appellationes non sint vetustat sicut Canopi & Comae Berenices, quae nuper admodum natae sunt, sicut etiam thromim Caesaris, appellatio veteribus prorsus ignota, cum antea illud sidus sit vocatum. Noti sunt versiculi Callimachi de
orum Eupa usiri, iniuci sciit. Catullus sic vertit. Idem me illi Conon caelesti numine vidit E Berenicito vertice caesariem.
Tertium exemplum, ( Adeod manifesto assi argens fastigium curuatur, ut Canopus quartam ferὴ partem signi unius supra terram eminere Alexandriae inlucntibus videatur, hoc est, quanto propius ex interioribus Aegypti ad
432쪽
exteriora Alexandriam versus accesseris, tanto magis fasti gium, hoc est, tumor terrae assurgit & manifesto curuatur, vi Canopus qui ibi, hoc est, in Troglodytica & Aegypto inferiore alte supra horinontem asceiidit de diu conspicitur, Alexandriae vero tantum quartam partem signi unius supra horiZontem eminere cernatur, hoc est, gradibus septem cum semisse, id hoc modo erit colligendli , Declinatio Canopi meridionalis est gradu si si . & semisseis. Latitudo Alexandriae est: graduum 31. hi numeri additi faciunt 8 r. grad.&semis. qui subtracti ab integro quadrante relinquillatur grad. q. &semis. spaecium quo assurgit Canopus supra hori Eontem Alexandrinum. S E Qv I TvR IN TEXTU:
Eadem, scilicet stella Canopus, e Rhodo, hoc est, illis qui
ultra Rhodum versus Septentrione habitant, terram quodammodo ipsam stringere , nam latitudo huius loci est grad. 3 . Canopi si . coniuncta faciunt 88. grad. ergo tantum duobus grad. supra horiZontem assurgit. In Ponto vero omnino non cernitur, hoc es , in locis vicinis Ponto supra Calatiam & Mysiam, quorum locorum latitudo est I. graduum & vltra. S E et v i et v R et Idem e Rhodo absconditur, hoc est, septentrio ultra Rhodum euntibus versius meridiem non cernitur, idcd magis Alexandriae fit,
nam distantia puncti vertiealis Alexandrini i polo mi indiest 3 p. graduum, quib. adde et . grad. quibus distat e polo mundi stella ursae maioris borealissima, & Sueniunt 8 .grad. distabit igitur stella visae maioris maxime borealis
tantum q. grad. ab horiZonte, ergo reliquae stellae vrs, maioris plus vergentes ad meridiem sub hori Zontem Alexandrinum , aliquando merguntur & occidunt. S E ITUR IN TEXTv: In Arabia Nouembri
mense prima vigilia occultus, secunda se ostendit. Loqtiitur hic Plinius de Arabia felici, quae est valde meridionalis. tiando igitur Sol circa ro. diem Nouembris peragrat 13. grad. Sagit. tunc uniuersus septentrio. cum Sole sub hori-iontem mergitur, post tres vero horas rursui paulatim
433쪽
emergere incipit. Sic in Meroe, quae est insula Nili, cuius latittido non superat 16. gradus, in solstitio quando Solingreditur cancrum, vesperi paulisper septentrio apparet,& rursus ante exortum arcturi, hoc est, pridie Idus Septembris, pariter cum die cernitur, hoc est, paulo ante exortum Solis. Haec e nauigantibus deprehensa sunt accidere prono & aduerta mari, hoc est, acclivi & decliui. nam si esset terra plana, huiusmodi occultationes & apparitiones dissimiles siderum existere non possent. Vnde concludit, emergentibus ut e freto sideribus, quae latitere, id est, occultata fuerunt, in anfractu, hoc est, rotunditate & tumore, pilae, hoc est, globi. Huic loco interserit breuem confutatiunculam sal opinionis quorundam, qui caulas harum apparentiarum
conferebant in coelum non in terram, & haec opinio esto
ta ex deseriptionib. Poeticis, qui crebris metaphoris utuntur, exemplum est apud Virgilium I. Georg. Mundus uel ad Se thiam Ripheasq; arduM arces consurgit, premitur obia deuexus in Ahiros. Hie vertex nobis sempersublimis, at illum Sub pedibus Styx atra videt manesq; profundi. Respondet Plinius, has apparentias ratione terrae non coeli
accidere, alioqui enim ex omni b. terrae partib. coelum eodem modo intueremur. Coelum enim undiq3 terrae incumbit, ut circumferentia suo centro: si ergo terra esset plana& non asstirgeret in rotunditate, tunc poli eleuatio in omnibus locis esset eadem. Sic autem inquit, Verum haec eadem, scilicet sidera quae conspicerentur undii 3 si terra plana esset , nunc quibusq; proximis sublimiora creduntur, hoc est, quicund habitant propius ad polum, illis magis assurgit de eleuatur polus, ita ut punctum verticale sit vicinum polo, aliquando sit idem cum polo. S E et v I T v R r Vtibnunc subiimis in deiectu positis, hoc est, in locis subiectis seu vicinis polo. Illa se attolliint, scilicet signa meridionalia, quae antea erant humillima & vix conspecta.
434쪽
longae udinean, probat autem id primo ab
euhe si soni Eclipsibus, qtiae in diuersis locis conspiciuntur ditier sis tem gituditie. poribuS, cum tameia simul utriscue fiatit, & sic ratiociliatur :Si terra est et plana secundum longituditiem, eadem eclipsis ubi locorum eodem tempore conspiceretur: Sedeclipses eaedem non conspiciuntur inditier sis locis eodem tempore: orientalibus enim apparent tardius, occidentalibus vero cititis, ergo terra non es plana sectindum longittidinem,
sed rotunda. Nam istius diuersitatis nulla potest alia reddi ratio, quam terrae rotunditas, haec enim sola efficit ut aliis locis cititis Sol oriatur & occidat, aliis vero tardius: Minorem exponit duabus eclipsibus, Llinari videlicet & Solari, ut Arbelis oppido Assyriae conspecta est Eclipsis Lunae hora secunda noctis, quae eadem in Sicilia conspecta est hora noctis prima: causa est , quia Arbelii duabus horis citius noctem habent quam Siculi: Vt Arbela habet in longitudine grad. 8 o. in latitudine vero grad. 3 . de quadran. Syracuse vero habent in longitudine grad. go. & semiae in latitud. 3 p. disterentia i tacue est o. gradu si &semissis. Semper autem I s. gradus addunt vel demunt initiis dierum &noctium horam unam, ergo habitantes Arbelis habent duabus horis cum besse fere citius diem ac noctem quam Syracusani, id ue propter nullam aliam carisiam, qua in quia terra in tumorem assurgit, quo aliis profert, alijs occultat
Simile exemplum recitatur d Ptolemaeo lib. I. cap. q. Geo. cum inquit: Literis mandatum est Eclipsin eam, quae hora quinta Arbelis accidit, Carth agini apparuisse hora secunda, &c. Habet autem Arbela grad. longitud. 8o. Carthago 3 p. grad. &dodran. differentia estq;. graduum&quadran. quae efficit horas tres integras, quibus telnpestivius Assyrii habent diem & noctein quam Carthag. Cti-
ius rei causa tantum est tumor terrae. Proponatur exemplum in schemate. Sint duo loca in plana terrae superficie, A, Aris
435쪽
A, Arbelorum, & B, Siculorum, quae vident Eclipsin Lunae factam in G, sed diuersimodil : Conspicitur enim Arbeliis
hora secunda noctis: numerentu, enim horae ab ipsorum meridiano E, F,& elapsae sunt iam duae integrae a noctis initio. Siculis autem initio noctis: Luna enim defecit existens in ipsorum meridiano, videlicet G, H. Ergo terrae rotunditas haec horarum discrimina efficit: non enim simul uniuersae terrae Sol ortitur de occidit. Vtamur eadem figura adsequens exempli im. Sit eclipsis Solis in T, tum Armeniis, qui superficiem terrae in A, inhabitant, conspicitur inter decimam & undecimam. Solenim non prochil abest ab occasu, qui es in F. Campanis
vero qui habitant in B , primum est hora diei octava fer8, procul enim Sol adhuc ab horiχonte Occidentali abest, videlicet ab H. Consulatus Vipsani & Fonteii incidit in annuin urbis 8x I. Christi vero cit. Imperii Neronis quintum. In fine addit Epilogum, in qtio breuiter praec*uas cau
436쪽
fas repetit, qtiae terrae rotunditatem probant. Prima, Si terra esset plana, simi oninia apparerent cunctis, hoc est, eodem tempore eclipses conspicerentur ,&eodem tempore in toto orbe terrarum Sol oriretur & occideret: nullus enim tumor in medio existeret, qui hanc diuersitatem apparentiarum prohiberet. Secunda, Noctesq; non fierentinaequales, hoc est , quia polus non assurgeret in uno loco magis quim in alio, ideo illa dissimilitudo ascensionum n5 posset accidere. Item, quia toti terrae unus horigon existeret, ergo illae dissimiles intersectiones circulorum dierum artificialium ,&horiχontis obliqui non existerent, &per consequens, deficiente causa & effectus, hoc est, dissimilitudo & inaequalitas dierum & noctium etiam deficeret. Tertia. Neq; alias quem in medio sitis patia duodecim horarum interualla cernerentur, hoc est, illa regularitas aequinoctiorum per uniuersam terram non existeret, nisi terra esset centrum uniuersi. Nullus enim horigon praeter rectum secaret ipsum aequinoctialem in duas aequales partes. Ergo extra sphaeram rectam haec stata & regularia aequinoctiorutempora non existerent. Vide quae supra dicta sunt cap. 6.3.
Qtue ratio diurnae lucis in terris. Alii pro-IDeo nec nox diesq; quaevis eadem toto orbem uisuit, i. iiii est, oppositu globi noctem aut ainbitu diem astetiae in ferente. Militis hoc cognitum expetimentis.
tia Africa Hispaniaq; turrium Annibalis: in Asia
vero propter piraticos terrores, simili specularuna praesidio excitato, in qtiis praenunciati uos ignes sexta hora diei accensos, saepe compertum est, tertia nosetis il tergo ultimis visos.
Ei iisdem Alexandri cursor Philonides, ex Sicyone si in
437쪽
ne Elin mille & ducenta stadia nouem diei confecit horis: indeq; quamuis decliui itinere, tertia noctis hora remensus est. Causa, quod eunti cuin Sole iter
erat, eundem remeani obuium contrario prate uertebat occursu.Qua de causa ad occasum nati igantes, quamuis breuissimo die, vincunt spacia nocturnae nauisationis, ut Solem ipsum comitantes.
Idem argumentum alio modo exponit, & colligit aliquot rationes, quibus terrae rotunditas probatur. Et primo de ea parte, quae est ab oriente in occidentem, in sequenti vero capite de ea, quae e meridie in septentrionem porrigitur. Prima ratio: Non simul uniuerta terrae oritur Sol & occidit, Ergo terra habet tumorem quo his profert, aliis vero tegitta abscondit Solem: Si enim plana esset, tum simul uniuersae terrae Sol oriens conspiceretur , ideo nec nox die scue quaevis eadem toto orbe simul est, idc3 oppositu globi, hoc est, tumore terrae, noctem afferente, hoc est, impediente siue excludente Solem, quo minus ipsius radii hanc partem terrae illustrare possint, aut ambitu diem afferente: hoc est, quando hic tumor, qtii prius solarem radium excluserat, ambitur&superatur motu Solis, tunc rursum fit dies de illud hemisphaerium illustratur. Hanc rationem aliquot coniecturis, obseruationibus,& experimentis confirmat. Prima coniecturae ignes in speculis incensi sexta hora diei in aliquo loco occidentali, illi ipsi ignes in alio loco orientali in suis speculis conspecti sunt hora noctis tertia, hoc est, cum iam duabiis horis nox fuisset, Ergo necesse est, ut distantia horum duorum Iocorum sit octo integrarum horarum, ita ut loco orientali octo horis citius Solsito ascensue sti pra
438쪽
stupra hori Eoi item diem produxerit qtiἐm loco occidentali, ita qtio igites sunt accensi. Ad singillarum autem horarsi differentia in requiritur iii Acquatore interuallu qtitii decim gradi vim, Ergo meridiani amboriam locorum dii a sit 12 o. gradu tim interstitio, qui biis singillis si tribuerimus miliaria germanica magna ia, fiet sitim ma I Jo miliariorum, e. X tuo in tertiatio loca inter sese non posse conspici inquan timulis sublimi monte excitata altissima spectita, inde constat, quod et ii altissimi montium vertices non vltra miliare germatii cuni altitudine ad perpendiculu ascendunt: tumoralitem terrae inter praedicta duo loca ultra g o. miliaria germania assurgit, Ergo hic locus in Plinio Arsus est mendosus. Secunda coniectura. Recitat hir in historia Alexandri Magni, quod ipsius cursor Philonides, cuius mentione fa
sas oppidum Helidis, spacium mille& ducentorum stadiorum, hoc est, 36. miliaria germanica, nouem lioris diei confecerit, ita tamen victanti Pisas venerit eo hora diei nona , redeunti vero Sicyone venerit tertia hora noctis, a id ita in redeundo sex integris horis tardius illud prius iter confecit. Additur causa, quod eunti cutia Sole iter erat, hoc est, in eandem mmdi partem currebat, in quam Sol molli suo sertur: rediens vero in contrariam. Ergo Sol his duob. Iocis diuersimode oritur & occidit, citi iis occidentalibus, tardius orientalib. Haec coniectura vera est in thesi, sed falsa in hypothesi, nam propositorum locorum non est tanta distantia, ut liaec apparentiarum diuersitas existere possit. Totus enim terrae ambitiis continet miliaria germanicas o o. elim circulum Sol quotidie spacio et . horarum illustrat, ergo radius Solis lucem diurnam afferens & umbriter e terminans una hora ab ortu versus occasum percu
rit miliaria adis. Pone iam Philonidem nouem horis confecisse; 6. miliaria, hoc est, una hora g. miliaria, quorum
prorsus impar est collatio ad spacium quod Sol in superficie ter-
439쪽
cie terrae metitur. Praeterea distantia in longitudine horum duorum oppidorum est duo rem graduum & ao. minu . intra quod spacium nulla tanta mutatio ortus & occasus fieri potest. Ergo & in hoc numero est menda.Tertia coniectura, eodem modo, sicut caeterae, est tantum experimentum sine vera obseruatione. Illi qui versus occasum nauigant, etiam in breuissimo die vincunt spacia nocturnae nauigationis, quia interdiu feruntur cum Sole, hoc est, habent Solem sequentem , noctu vero Solem praecedentem : occurrunt enim Soli litad celerius tunc habent diem, quia Solis motus de ipsorum cursus feruntur in eandem partem , itad tantum abest ut hic cursus aliquid nocti adiiciat, sicut interdiu factum est, ut etiam ei multum detrahat. At s haec ratio vera quidem est, sed experientiae diurnae non respondet propter disproportionem virorum motuum, nauis in mari, & Solis in coelo: fortasse etiam innumeris est menda .
Gnomonica de eadem re, & horologio primo.
Asaq; horoscopa non eidem ubiq; sunt usui, in erotun- trecenis stadijs, aut ut longissim8 in quingenis, mu--i tantibus semet umbris. Solis itaque umbilici ( quem ludinem , gnomonem appellant) Vmbra, in Aegypto ineri- pq diano tempore, aequinoctij die, paulo plusquam di- tentia; obmidiam gnomonis mensuram efficit. In urbe Romanona pars gnomonis deest umbrae. In oppido An con a superest quinta trigesima. In parte Italiae quae
Venetia appellatur , eisdem horis umbra gnomoni par fit.
In hoc capite eodem modo probat terrainesserothm-dam in latitudinein, sumta probatione a vasis horoscopis, edi hoc
440쪽
hoc est, ab horologiis scio tericis, quibus discrimina horarum de partium diei obsertiantur ex umbris. Sic autem colligit, horologia scio terica no conii eniimi omni b. locis , sed mutantiir trecenis aut ut longissime quingenis stadiis, h. e. quia in quingenis stadiis. h. e. quindecim miliarib. gema an . polus altior assurgit uno gradu, unde etii umbraequantitas variatur, potat enim radius altior vel hunailior incidit in gnomone, ita umbra fit breuior vel longior. Vocat autevmbilicum Solis, gnomonem siue stillim , qtii in medio horologii ho tirontalis ad perpendiculo erigitur. Proponit auid aliquot exena plavariationis umbrarum pro locorum diuersitate. Vnde concludit, cum umbrae ad singulas eleuationes polares varientur , sequitur terram non esse planam sed sphaericam : si enim plana esset, tum radius solaris eodem modo incideret ad gnomonem, & per consequela S umbrae ubique essent pares, nunc autem cum tanta sit umbrarum dissimilitudo Sole existente in circulo aequinoctiali & in meridiano, sequitur radium solarem dissimiliter ilicidere ad gnomones iam altiorem iam humiliorem. Causia autem lutius dissimilis incidentiae est tumor terrae, perinde atque
supra dicitum cst de eleuatione poli, quod in aliis locis a surgit altior, in aliis est depressior. Sic etiam quod umbrae meridianae sint dissimiles in diuersis locis, exponit quatia orexemplis. Primum et In Aegypto superiore, die aequinoctii umbra meridiana praecisse dimidiam gnomonis mensuram essicit, hoc est, habet se sicut I. ad a. Sed in Aegypto interiore ut Alexandriae die aequinoctii umbra meridiana paulo plus quim dimidiam gnomonis mensuri essicit, hoc est, Alexandriae si mensura gnomonis fuerit pedu quinq;, umbra continebit tres pedeS, e go superat medietatem gnomonis dimidio pede. Tertium exemplum: In urbe Roma nona pars gnomonis deest umbrat, hoc est, haec eadem umbra aequinoctialis& meridiana Romae longe maior est, ita ut fer8 gnomonem aequet, ut signomon habuerit nouem pedes, umbra erit octo. Quartsi