장음표시 사용
481쪽
vocantur ab omnibus gentibus dies, & constant ex luce &tenebris, sicut inquit scriptura: Erat mane & vespere dies unus. Hunc diem Romani iii aliquot partes dissecuerunt, quas Macrobius describit, cum inquit: Primum tempus diei ciuilis dicitur mediae noctis inclinatio, deinde gallicinium: inde conticinium, cum & galli conticescunt, deinde diluculum, inde mane, cum dies clarus est: deinde e mane ad meridiem, inde vocatur tempus occiduum, & mox suprema tempestas, hoc est, diei nouissimum tempus, deinde vespera, ab hoc tempore prima fax, deinde eoncubia, &inde intempesta nox dicitur, quae non habet idoneum tempus reb us gerendis, & c. Diei nitu. Est: autern dies naturalis spacium temporis, quo Sol ratis. motu primi mobilis circa terram semel reuoluitur, ac redit in idem punctum coeli unde digressus est, lioc est,spacium temporis quod elabitur interim, dum Sol peroriens, vel in meridie existens, iterum ad ortum vel in meridiem reuertitur: elongationes enim & discessiones stellarum, ab ortu vel meridie colliguntur tanquam ab angulis principalioribus, tamen Astrologi magis il meridiano dies ordiuntur, propter huius circuli habitudinem ad hori Eontem: aequales enim angulos undiquaque cum aequinoctiali constituit, unde quodammodo vices recti hori Eontis supplere videtur. Est autem hoc spacium temporis, quod metitur diem
naturalem, E . horarum dc aliquot minutorur in hoc enim tempore conficitur una integra aequinoctialis circuli reuolutio, cum tantilla particula, quae respondet arcui Eclipticae, quem Sol quotidie proprio suo motu conficit. Nam hic punctus aequinoctialis circuli, qui cum Sole hodie oritur aut coelum mediat, cras non simul orietur aut mediabit coetu, alioqui enim regulariter spacia omnium dieru essent
tantum 2 .horarum, videlicet una integra reuolutio aequinoctialis circuli. Cum autem Sol motu suo proprio semper discedat in Ecliptica e loco, que in ortu vel meridie tenuit, necesse est aliurn etiam punctum aequinoctialis circuli in Sole oriri ac mediare coetu . Haec
482쪽
IN LIB. II. C. PLIN. pHaec autem spacia dierum naturalium sunt inaequalia, Caussa in- prinio propter motum Solis irregularem circa centrum inim di : in altera et Iim medietate, quae est e principio Arie- naturalis.lis uso ad fila em Virginis, IS T. diebus coinmoratur, in rhliqita vero & latricaequali tantiiri, i 8. unde necesse est Sole in in altera medietate tarditis, & in altera celerius moueri. Secundo, dies scintinaequales propter inaequales arcus ascensionum. Supra enim dictum est, cum singulis arcubus eclipticae etiam aequalibus , coascendere inaequales arcus aequatoris, unde necesse est ipsius aequatoris particulas, respondentes motui Solis proprio dc diurno , quae quotidie integris reuoIutionibus aequinoctialis adiiciuntur, esse in aequales, &per consequens, tempus, quod ipsas metitur, erit inaequale: & quanquam haec inaequalitas in singulis diebus vix sensu percipi possit, tamen plurimae differentiae simul collectae notabile discrim*n efficiunt.
Cum autem regulares motus corporum coelestium non
nisi regulari & aequali teme ore circumscribi & mensurari possint, sequitur hos dies non posse mensuram motus existere. Sunt enim inter se inaequales. Proinde ab hominibuserti ditis excogitata est ratio, qua ad aequalitatem illos dies differentes & inaequales reducerent, ut ex illis fierent me-cliocres & aequales ,& quia perspicue & uberrime st Ptolemae' lib. p. est explicata , studiosos adhortor, ut istinc peditant hanc doctrinam. Cur autem minora interualla lucis inter ortus Solis, iuxta solstitia, quem aequinoctia contingant, causa est, quia
positio signiferi circa sectionem vernam & autumnalem obliquior est, iuxta solstitia vero rectior, hoc est, arcus eclipticae magis ab aequatore discedentes, maiorem latit dinem, seu amplitudinem ortivam in sphaera obliqua habent, quam partes vicinae vero ortui. Est autem latitudo or- L. t udotiua, arcus horiEontis inter ortum aequatoris& punctum orti orientis Solis interceptus. utilia
Sic autem colligit Plinius, Minora sunt interualla lucis, hoc
483쪽
hoc est, minores accessiones siue minus sensibilia incrementa circa solstitia qui in aequinoctia, quia amplitudo ortiva illic sensim&paulatim crescit, hic vero subito &celeriter. Vt in nostrasiphaera cum primo grad. Arietis vel Librae existit amplitudo ortiva o. minutorum, cum secundo unius gradus & senaisi cum tertio duorum , &c. Vides ergo quomodo hic arcus celeriter crescat. Sed cum Cancro & C pricorno tarde decrescit, ut cum primo gradu Cancri hic arcus is 38. grad. & 8. mita. cum secundo totidem gradust& 6. min. cum tertio iterum totidem graduum & q. min. Ergo paulatim circa haec puncta, & tantum per duo minuta decre cit, cum supra circa aequinoctia excreuerit fere per integros gradus. Sic autem inuenitur hic arcus. Multiplica sinum totum per sinum declinationis puncti, cuius amplitudo ortiva quaeritur, productum diuide per sinum complementi eleuationis potaris. Ex his sequitur, quod incrementa dierum inter duos ortus Solis circa aequinoctia sint maiora, qudm circa solstitia. Hanc puto esse simplicem dc germanam huius loci sententiam.
Contexenda sunt his coelestibus nexa caiisS.
Namq: Aethiopas vicini sideris vapore torreri, adustisq: siiniles gigni, barba & capillo vibrato, non est
dubium. Et aduersa plaga mi indi atq; glaciali, candida cute esse gentes, flavis promissas crinibus. Duces vero ex coeli rigore has & illas mobilitates lia bentes. Ipsoq; crurum argumento, illis insupera su cum reuocari, natura vaporis, his in inferas partes depelli, humore deciduo. Hic graues feras, illic Varias effgies animalium prouenire, & maxime alitu,
484쪽
& in multas figuras gigni volucres. Corporum aut Eproceritatem utrobiq;, illic ignitim nisu, hic humoris
alimento. Medio vero terrae s lubris utrinq; mixtura, fertilis ad omnia tractus, modicus corporsi habitus. Magna & in colore temperies, ritus molles, sensus licquidus, ingenia foecunda, totiusq; natu I
capacia. Ijsdem imperia, quae nunqua extimis gentibus fuerint: sicut ne illae qui de his paruerint a uulsae, ac pro immanitate naturae urgentis illas solitariae.
Praecipua causa discriminis a id varietatis morum atqCausiae di formarum in diuersis gentibus, est coelestis, & χonarum similitudo. Lumen enim coeleste diuersimode temperatque miscet primas qualitates aeris, cum d caetera animalia formae in in aere degant & hauriant aerem , non est absurdum etiam diuel ricaetera corpora lumine coelesti affici. Et satis expetientias ' Aprum 'constat, dissimilem est e luminum naturam : Solis enim lumen est calidum atq; vivificum, Lunae vero humidum Temperatura autem caloris atque humoris cuncta gignuntur. Cur autem tam diuersa atq; varia tempera inenta gignantur, quibus respondent inclinationes animorum ad certas actiones & studia, causa est & vicinitas seu distantia Solis &Lunae, item diuersus ortus de occasus astrorum. Sic enim
Et alio loco praecipit Hippocrates discipulis suis, quos ad ignotas regiones dimisit au curandos homines, ut in primis loci sit in diligenter considerent, quibus ventis sint expositae, & qua parte lumen Solis recipiant: ita futurum ait, si haec diligenter coniderauerint, ut&mores hominum ecpeculiares horum loco Vim morbos exae 8 nitelligant a id cognoscant, Verum de hac re aliqs satis dictum est. Aristo-
485쪽
Aristoteles iii problematibus , sectione I g. iii titulo eis pleraque huius capitis loca exponit. Albertus Magnus in libello de natura locorum cap. s. prudentissime causas harum inclinationum ac mutationum colligit, cum inquit: Si quis alitem particulariter velit cognoscere omnes natura soc Aprietates particularium locorum in aqua, aere & terra, sciat quod non es punctus in eis, qui non habeat specialem proprietate ni ex virtute stellarum, mediam habitationem commixtorum respicientium : ad quodlibet enim punctum habitationis animalium de plantarum & lapidum, variatur circulus horinontis, de ad variationem circuli hori Zontis totus respectus coeli ad medium habitationis variatur, qua de causa variantur naturae de Sprietates, Si mores de actus & species eor si quae in eodem sensibili loco videntur generari. Deinde quod & hominibus & brutis ex hoc diuerso respectu proprietates & mores diuersi attribuantur, hoc est, rationale, quia compertum est diffundere virtutes formativas in omne quod es , maximρ autem di findit eas per radios emisios a luminibus stellarum, Stideo consequens est, quod quaelibet figura radiorum & angulus, diuersias in inferioribus causet virtuteS, S. c. De Aethiopibus Ptolemaeus lib. a. cap. a. qti adripartiti inquit: Incolae, qui subiecti sunt australioribus paralelis, id est, iis qui describuntur ab aequinoctiali v p ad tropicum
aes tuum, cum supra verticem illor si feratur Sol, quasi v stulatis nigris is corporibus viden fur & capillo esse crispo redenso, facie etiam contracta & statura contorta, natura
calidi, moribus feris, propter magnitudinem aes iis in locis suis, quos Aethiopas vocare consuevimus, &c. Quod aurem Plinius ait, nasci illos barba & capillo vibrato, hoc est, crispo, causia est temperamenti siccitas: capillus enim siccus ex nimio calore prouenit contortis ob ariditatem meatibus cutis capitis, sicut corrigiae, atque etiam ipsi pili ignipto pius admoti intorquentur, ita etiam pili ipsorum propter calorem temperamenti crispantur. Septentrionales
486쪽
vero sunt candida cute, iupter frigidam&h timidam temperiem. Suntdcflauis crinib. propter cerebri frigiditatem. Sicut enim calidum cerebrum nigros capillos propter adustionem gignit, ita frigidum, flavos. Capillus autem promissi is ac simplex ex humido copioso ac profluenti prouenit magis quam ex stillanti: Vapor enim ex quo pilus gignitur minu Storretur: magis enim excrementum flauae bilis quem alterius humoris existit, sicut albus pilus ex pituita, russis ex media natura pituitae & bilis rutae nascitur. Notus
est: versiculus : muos aquilone Sueuos.
Quod vero ait: Truces vero ex coeli rigore has, scilicet septentrionales degentes in Eona intemperata frigida,&illas, scilicet gentes in Eona intemperata calida habetates mobilitates, hoc est, mobiles&inconstantes existere. Frigus enim externum constringit atq condensat corpora, unde interiora membra propter prohibitam transpirationem magis calent. Calorem autem internum, & praesertim
cordis, sequitur audacia & ferocia. Sic inquit Ptolemaeus et Qui incolunt loca septentrionalia, frigore& humiditate abundant. Ibi sunt igitur colore albo homines, capillo promisso, statura proceri & bene habiti, natura frigidi, sed moribus feris propter frigoris vim, quod humores in spissat & cogit, unde misitis obediunt motui ac receptioni formarum animalium, unde de operationes animales redduntur hebetiores atq; agrestiores. Et sicut Aethiopes, qui in calidissimis locis degunt, sunt hebetes propter cerebrum modicum de nimis siccum, sic etiam sunt mobiIes propter spiritus vagos & nusquam fixos&consistentes. Vnde Aristoteles ait, septentrionales esse similes valde ebriis, nec esse anxios in quaerendo, sed audaces ac spei plenos in faciendo. Probat Plinius signo e cruribus sumto, cum inquit, horsi Aquilonarium pedes esse spissos& crares, propter humorem spissum ac densum, qui in illorum corporibus abundans exaestuat, & cerebri actiones corrumpit, & ad extremum in pedes subsidet. Aethiopum pedes graciles, Spter si nimis
487쪽
nimis subtilem lium orem , qui qti improxime spiritus &ignis naturam accedit, via dc & euolat, propterea ipsorum corpora sunt agilia & celerrima, & crura gracilia. Tem era- In medio vero terrae tractu salubris utrinque mixtura, in regio' hoc est, quia utrin* circa extrema est excessus vel caloris
j hi . sfrigoris, ergo in medio sit temperatura quaedam conuenientissima habitationi humanae : & tam Medici quilm
Astrologi quartum clima connumerant in medio. Notae sunt sententiae Hippocratis in libello de aere, aquis & locis. Avicenna in cap. de Complexionibus inquit: Post: loca sub aequinoctiali sita, quartum clima exacto temperamento e se proximius, eo quod ibi habitantes non uruntur ob directionem , Feque impensius calefiunt ob propinquitatem , neq; congelantur ob nimiam distantiam. Galenus in lib. 3. commentarioru in Aphori senos inquit, quod Eona exquisitam habet temperiem, quae per Gnidum ac Coum transit,
dic. Plinius addit illustres rationes: Quia, inquit, ibi est
modicus corporum habitus, id est, homines non sunt praepingues&obesi, ut septentrionales. Adeps enim ex habbtus frigiditate gignitur, corpulentia vero ex sanguinis abundantia, neque nimis graciles ut Aethiopes, propterea quod omnis laccus calore torretur& absumitur. In colore quod est temperies: stigus enim excellens nimis albos ca-Ior autem adustos ac nigros reddit. Ritus molles, sensus liquidi, animi enim mores temperamenta corporum sequuntur, dc quia in bona natura sunt temperatissimi spiritus, ideo quod actiones vitae sunt sua ues& temperatae duod in fine ait: Ac pro immanitate naturae, &c. inte ligit gentes septentrionales, propter naturae serociam, nullam consuetudinem aut commertia habere cum moderatioribus aut humanioribus naturis, sicut hodie dicuntur esse naturae Laponum de similium, qui non incolunt urbes, non habent commercia cum caeteris, sed vivunt, ut hae i
488쪽
BAbyloniorum placita motus terrae, hiatusq; & Causa e caetera omnia, vi siderum existimant fieri, sed illoru-ra, trium, quibus filamina assignant: fieri autem, mea A-ti uni cum Sole aut congruentium, & maxime circa quadrata mundi. Praeclara quaedam esse & immortalis in eo si Delli qui credimus diuinitas perhibetur, Anaximandro Mi- predixe- Iesio physico: quem serunt Lacedaemoni js praedixis se, se, ut Vrbem ac tecta custodirent: instare enim motum terrae: cum & Vrbs tota eorum corruit, & Taygeti montis magna pars ad formam puppis eminens abrupta, cladem insuper eam ruina pressit. Perhibetur&Pherecydis Pythagorae doctoris alia coniectatio, sed&illa diuina: Haustu aquae e puteo praesemsisse, ac praedixisse ibi terraemotum. Quae si vera sunt, quantum a Deo tandem videri possunt tales distare , dum vivant 8 Et haec quidem arbitrio cuiusque existimanda relinquantur, Ventos in causa esse non dubium reor. Neque Miletii enim unquam intremiscunt terrae, nisi sopito mari: tu, coeloq; adeo tranquillo, ut volatus auium non pendeant, iubtracto omni spiritu, qui vehit: nec unquanisi post ventos coditos, scilicet in venas & cauernas eius occulto afflatu. Neq; aliud est in terra tremor, Formalis.quim in nube tonitruum. Nec hiatus aliud, quim cum fulmen erumpit, incluso spiritu luctante, & ad libertatem exire nitente.
489쪽
Causa elificiens P piliqua Causa materialIS. Formalis.
Motus terrae, concussio, agitatio vel tremor, idem
sunt. Fit alitem terrae motius qtiando terra concutitur dventis siccis in eam inclusis, qui qualido virtute sua attolluntur alcue exitum quaerunt, ii eqs usquam illis pater, iupter obstructos terrae meatus, tum retro ferimi ur,ald in sese reuoluuntur: hac rixa spiritus reciprocantis siue interclusi, siue per angustum elisi naouetur at is concutitur terra. Ellita causa effectiva remota calor Solis, & ut Plinius ait, ex Babylonior uin placitis, lior tim trium siderum, qui b.etiani fulmina assignantur, videlicet Martis, Iouis & Saturni. Sic inquit Album a1ar: Terraemotus sciuntur ex B, cuin erint eius radii insignis primaria vel magnarum coniunctionum , dec. Lege hac de re copiosissime disputantes Astrologos in ipsorum libris. Materialis seu estectiva propinqua
exhalatio seu ventus in terra sive natus siue aliunde immis ius. Constat autem tales spiritus in terra gigni: terra edim per sese existit arida , imbribus vero humectata atq; calore Solis concalefacta, exta alationes& spiritus gignit, qui cum moderati fuerint, exta alant statis& regularibus modis deviis, si velo immoderati fuerint, etiam inordinate erumpunt, praeclusa enim illis via, ita ut non liber8 perspirare possint, vi viam tibi parant, unde erumpant, at haec eruptio vocatur terraemotus. Formalis causa es ipsa agitatio. Idem enim quod ventum super terram excitat, ac in nubibus tonitru , illi id in terrae meatibus tremorem seu terraemotum: quando enim calor subterraneus multam vapor si vim peperit, eamd frigus in angustum cogit, tunc ut frigori instanti & urgenti cedere possit de loco (nam calor & frigus in uno loco simul consistere non possunt fit ut proxim aquaret; perfringat, & hoc modo erumpat. Finalis causa est: significatio alicuius futuri euentus. Hic enim ait Plinius:
Nunquam urbs Roma tremuit,ut non futuri euentus alicuius id praenuncium est et, sicut etiam inquit scriptura a. Re gumaa. Commota est &contremuit terra, quoniam iratus est Dominus.
490쪽
Quaeret hie aliquis, qui fieri potest, quod tanta moles similitu-
terrae a tam raro atd levi corpore, videlicet spiritu, concutitur 3 Respondet Aristoteles, quod quemadmodum in nostris corporibus flatus inclusi tam tremorum quimpulsuum causae existunt,&quemadmodum exiguus puluiscultas pyritis inclusus in machina, & incensis magna vi ingens saxum eiaculatur e ita spiritus in terra agitati, aliquando etiam incensi, illam concutiunt. Ita etiam in ipsa terra accidit, quando magna vis spirituum collecta ipsam sua vi mouentat* concutiunt. Terraemotum describit Lucre. lib. QTraeterea Tentus cum per locasubcava temeCollectus parte ex Maproctimbit di x et, obnix magnin Delanco aeiribus altas Incumbit tellus, quo veliti prona premit Tis e Tum stupra terram quae sunt extructa domorum Ad coelumq; magis quanto sum adita quaeq; Inclinata minant, tu eandem prodita partem, ScItem Ouidius: Cis fera ventorum caecis inclusa cauernis Expirare aliqu) cupiens, luctataq; frustra Liberioresua coelo, cum carcere rima Nulla foret toto, nec peruia latibus esset, Extenim tumefecit humum, ceu spiritua oris Tendere Mescam solet, oec,(Fieri autem meantium cum Sola, Id est , cum
haec tria sidera sunt cum Sole coniuncta. Aut congruenti- .lim, scilicet aliquo aspectu, ut diametro seu triquetro, maxime autem id ait accidere circa quadrata mundi, hoc est, quando absunt a Sole interuallo trium signorum, nam hiqaspectus dicitur esse inimicus rebus nascentibus.
Historia extat apud Ciceronem libro primo de diuina.b ; cuius