C. Plinij Liber secundus De mundi historia

531쪽

tes instita

ac teriae.

In Lydia quae vocantur Calaminae non ventis solum, sed etiani contis, quo libeat impulis, multorum ciuium Mithridatico bollo salus. Sunt & in Nymphaeo paruae s liliares dictae, quoniam in symphoniae cantu ad ictus modulantium pedum mouenitur. In I a quiniensi lacu magno Italiae duae nemora circumferunt, nunc triquetram figuram aedentes, nunc rotundam complexu, ventis impellentibus, quadra

De terra ac insulis trementi b. & Ructuantibus non potest alia reddi ratio, nisi quia earu materia leuior est aquis, unde in aquis innatant, de quibus extat valde festiuiis at elegans locus apud Senecam lib. 3. cap. as. & quia horum capitum expositionem continet, ascribam. Quia, inquit, si aqua grauior est, leuiore rem quini ipsa est feret, & tanto supra se extollet, quanto erit leuior, grauiora descendiant. At si aquae,& eitis rei quaru contra pensabis, par pondus erit, nec pestum ibit, nec extabit, sed aequabitur aquae, & natabit quidem, sed pene inersa ac nulla eminens parte. Hoc est, cur quaedam tigna supra aquam pend tota efferantur, quaedam ad medium submersa sint, quaedam ad aequilibrium aquae descendant. Namque cum utriusque rei pondus par est, neutra res alteri cedit, grauiora descedunt, leuiora gestantur. Grave autem & leue non est aestimatione nostra, sed comparatio ite eius quo vehi debet. Itaque ubi aqua grauior est homine aut saxo, non sinit id quo non vincitur mergi. Sic euenit, ut in quibusdam stagnis ne lapides quidem pessum eant: de solidis de duris loquor. Sunt enim multi pumicosi &leues, ex quibus quae constant insulae in Lydia natant. Theophrastus est autor ipse, ad Cutiliain natare insulam vado. Et alia in Vadimonis lacu vehitur, alia in lacu Statoniensi. Cutiliarum insula & arbores habet, ta

532쪽

IN LIR. II. C. PLIN. fas

bet, & herbas nutrit, tamen aqua sustinetur, & in hanc a quo illam partem non tantium vento impellitiir, sed aura, nec unquam illi per diem & noctem flatio est in uno loco, adeo mouetur leui flatu . Huius rei duplex est causa, aquae grauitas medicatae, & ob hoc ponderosae, & ipsitis insulae materia vectibilis, quae non est corporis solidi, quamuis arbores alat.

Sic autem inquit Plinius: Quaedam insulae semper fluctuant, hoc est, natant propter materiae leuitatem. Corpus enim aqua leuius in aquis innatat, grauius mergitur. Sic insulae quaedam, quia earum materia aquis leuior est, in lacu, bus innatant. Ferunt in Scotia ege plures tales insulas, quas venti modo huc modo illuc impellunt. Descriptionem lacus Vadimonis legant studiosi apud Plinium Iuniore lib. 8. Epistolarum, epis . ro. Lacus Cutiliae est in Sabinis in agro Reatino, cultis insulae opaca, hoc est, densa silua modo in hanc, nunc in illam partem, non tantum vento impellitur, sed aura , de ut Seneca inquit, nunquam ibi per diem &noctem in uno loco statio est. Sic etiam in Lydia sunt insulae natantes, praecipue in ea parte quae Calamina vocatur, de qua Stephan. inquit, prope Apameam est Calamine in quae nascuntur optimi calami idonei ad lingulas tibiarum, inqui b. insulis multi ciues Romani in bello Mithridatico simiseruati. De Nymplaceo fluuio inter Ancium dc Cyrceli non puto hic loqui Plinium, sed de Nymphato promontorio in finib. Macedoniae de Liburni, de quo sic scribit Strab. lib. .

promontorium dictae sunt saltuares il saliendo, quoniani ad iiis siue ingressus modulantium , hoc est, saltantium pedum mouentur. Meminit Herodotus in cursemii insulae Echemnis in lacu Aegyptiaco sitae, d regione urbis Butata quae lucos siIuas &Apollisis grande templum sus inet, quam ait natare coepisse cum antea fuerit fixa. λ; setis 2' -

533쪽

x;rabris exp tan , et ex tδὲ ἀκούων, &c. De duabus insulis in lacu Tarquiniensi quae nemora circumferunt edentes , scilicet suo complexu siue iunci ura nunc triquetram figurana, nunc rotundam, nunquam autem qtiadratam.

CAPUT XCVI.

Quibus in terris non pluat, & aceruata terrarum miracula, & caeterorunt elementorum

C Elebre fanum habet Veneris Paphos, in cultis

quandam aream non impluit. Item in Nea oppido Troadis circa simulacriim Mineruae. In eodem Arelicta sacrificia non putrescunt. Iuxta Harpasa oppidum Asiae, cautes stat horrenda, uno digito mobilis: eadem si toto corpore impellatur, resistens. In Tauro tum peninsula in ciuitate Parasino terra est, qua sananitur omnia vulnera. At circa Atati Troadis lapis nascitur, quo confiimuntur omnia corpOra, Sarcophagus vocatur. Duo sunt montes iuxta flumen Indum, alteri natura est ut ferrum omne teneat, alteri ut respuat. Itaque si sint claui in calcea mento , Vestigia avelli in altero non posse, in altero sisti. Locris fi Crotone pestilentiam nunqua fuisse, nec ullo terraemorii haboratum, annotatum est. In Lycia vero sempera terraemotu x x. dies serenos esse. In agro Ardano frumentum satum non nascitur. Ad Aras Murtias in Veiente, & apud Tusculanum, & in silua Ciminia loca sunt, in quibus in terram de pacta non extrahuntur. In Crustumino natum foenum ibi noxium, extra salubre est.

534쪽

Descriptionem uberrimam templi Paphiae Veneris, legant studiosi apud Cornelium Tacitiam lib. 1 g. historiae Augustae, ubi inter caetera linquit: Sanguinem arae obfundere vetitum, precibus &igne puro altaria adolentur, nec ullis imbribus, quanquam in aperto, madescunt Plinius hoc loco ait , in ipsius aream, quae templum continet, non lin-

pluere.

De Nea oppido Troadis lege Plinium lib. s. cap. 3 o.

mulachrum Mineruae, scilicet est area, inquam non pluit. Iuxta Harpasa, est flumen&oppidum in Caria. In Taurorum vera peninsula, hoc est, in Peloponneso Tauriea. in ciuitate parasino, legendu censeo Caraseno. recensetur enim infra a Plinio Carasenum inter oppida Tauricae. De terra, qua sanantur omnia vulnera, &de talium terrarum generatione tu differentiis legant studiosi lib. a. de natura fossilium Georgii Agricolae. At circa Asson Huius lapidis meminit Plinius infra lib. 36. cap. 1 . In Asid Troadis sarcophagus lapis fissili vena scinditur. Corpora defunctorum condita in eo absumi constat intra go. diem exceptis dentibus, &c. Certum autem est hunc lapidem constare ex materia acri& erodente, qualis est Chalcitis, Mysi, aeruginis, il quibus corpora

consumuntur.

Duo sunt montes) Certum est utrunque montem Magnetis constare ex magnete, alterum ex eo qui ferrum attrahie, duo gene- alterum vero ex eo qui serrum repellit. Plinius lib. 36. cap. 16. sic inquit: Quid ferri duritia pugnacius p Sed cedit &patitur mores: trahitur nam cp e Magnete lapide, domitrix illa rerum omni uin materia ad inane nescio quid currit, atque ut propius venit, assistit, tenetur & complexu haeret. Sideritin ob hoc alio nomine appellant, quida Heracleon. Magnes appellatus est ab inuentore( ut autor est

Nicander in Ida repertus, &c. Albertus Magnus memi-l nit

535쪽

nit istius speciei Maginetis, quae a bigit ferrum, & ait vocari

Tli ea in eden a Thea me de intrentore. Quod autem generaliter Ma gnes serrum trahit, inde aiunt fieri, quoniam ferrum Magnes ut alimentum desiderat, it ad illud ad sic se trahit vehiti cognatum alimentum. Hoc autem inprimis de hoc lapide notandum est, quod etiam erutus ex molitibus tamen vim retinet, ut ad filum proprium& naturalem sua sponte redeat. Climcis seipsum propter grauitatem mouere

nequeat, ex hoc physico principio, Nihil seipsum mouet, tamen ferro affricato imprimit suam vim, & ob leuitatem mouet illud in aequilibrio,ut cuspidem suam, qua scilicet est fricatum, a Magnete semper ad Boream molieat. Si vero a tali Magnete fricatur, qui in suo naturali loco alistrum

respexit, sequitur quod illud aequilibrium ad austrum& no ad Boream dirigatur. Unde dicunt fieri, quod aliquando hic lapis ferrum abigat non virtute propria, sed si illa pars, quae austrum respicit, ferro, quod partem Borealem petit, applicetur, tum insita inimicitia illud maiore impetu a sese propellit, qua m ferrum ad austrum tendens trahere possit, unde propellere illud videtur. Sic itaqs, inquit Plinius, alteri natura est, ut ferrum omne teneat, hoc est, alter comstat ex copioso & efficaci ni agnete, ita di omne ferrum t net. Alteri vero ut respuat, hoc est, qui constat ex efficaci Thea mede. Vnde in illo monte sistuntur vestigia e Theam de, quia ferrum abigit, itaque prohibet ne indutus calceamentis ferreis accedere possit. De salubritate Crotonielisium naeminit Strabo lib. s. quod Crotonicitaru regio saluberrima sit iudicata vel hoc argumento, quod breui temporis spacio quam plurimos produxerit tum Athletas tum Philosophos. Inde etiam na

In agro Ardano frumentu saltim non nascitur. Fortasse intelligit hie Plinitis Aradiim insulam, de qua sic inquit Strabo lib. 16. In fronte iugo cuiusdam& importuosae

536쪽

tuosae orae Aradus iacet, inter eius portum scilicet atqtie Marathium distans a terra stadiis ro . ea est petra quaedam a mari circumfusa septem ser8 stadiorum ambitu, he. Vellegenduin est, Ardeanus. Arce Mitritae, hoc est, Veneris, quae sie dicta est a myrtho ipsi sacrata. Cimina silua, alii legi mi Cymerina, in qua hastilia terrae infixa non possunt rursum extrahi, quia subito fruticescunt 8c agunt radices

in terram.

Qua ratione aestus maris accedant, de ubi iidem

extra rationem.

ET de aquarum natura complura diista sunt: sed Causae eli aestus maris accedere & reciprocare, maxime mirum: pluribus quidem modis, vertim causa in Sole praeeipud lunaq;. Bis inter duos exortus Lunae affluunt, bisq; remeant, vicenis quaternisq; semper horis. Et primum attolletate se cum ea mundo intumescentes, mox il meridiano coeli fastigio vergente in occasum residentes: rursusq; ab occasu subter coeli ima & in ridiano contraria accedente, inundantes: hinc donec iterum exoriatur, se sorbentes. Nec unquam eodem tempore quo pridie reflui, Quarendut ancillante sidere, trahenteq; secum auido haustumaria, scassidue: aliunde quim pridie exoriente: p ribus tamen interuallis reciproci, senisq; semper horis non cuiusq; diei aut noctis aut loci, sed aequino ctialibus : adeoq; inaequales vulgarium horaru spam ilii .idehocio, Vtcunq; plures in eas aut diei aut noctis illaruni mensii rite cadunt, & aequinoctio tantum pares ubiq;. Ingens argumentli plenum ei: lucis ac vicis etiam diurnat, hebetes esse, qui negent subtermeare sidera,

537쪽

ac rursus hadem resurgere, similemq; terris, imo v ro uniuersae naturae exinde faciem, in ijsdem ortus occasusq; operibus: non aliter sub terra manifesto sideris cursu alioue effectu, quam cum praeter octI-los nostros feratur. Pedisse- Multiplegetiam nullanaris differentia, primum i

septenis diebius. Quippe modici noua, ad diuiduamum. aestus pleniores ab ea exundant, plenaq: maxime feruent. Inde mitescunt. Pares ad septimam primis. Iterumq; alio latere diuiduo augentur. In coitu Solis pareS. De diffe- Plane eadem aquilonia, & a terris longius recoauu es 1 dente mitiores, quam cum in austros digressa, pro-.titudine piore nisu vim suam exercet. Di n. Per octonos quoq; armos ad principia motus &ti s stilum paria incrementa centesimo Lunae reuocantur aln-- 'rum AP augente ea cuncta Solis annuis causis, duobus aequinoctijs maxime it mentes, & autumnali amplius quim Verno. Inanes vero bruma, & magis solstitio, nec tamen in ipsis, quos dixi, temporum articu

lis, sed paucis post diebus, sicuti neque in plena aut

nouissima, sed postea: nec statim ut Lunam mundus ostendat occultetue, aut media plaga declinet, verum duabus fer8 horis aequinoctialibus serius, tardiore semper ad terras omnium quae geruntur in eoelo effectu cadente, quam visu, sicutifulguris & tonitrus & fulminum. De disse' omnes autem aestus in Oceano maiora integunt

usi, quae sp acia mundantq;, quam in reliquo mari: siue quiat. O . - uniuersitate atii mosius est quim in parte, es ilione siue quia imagnitudo aperta sideris vi in laxe grassan-

subiecti. tis es e

538쪽

IN LIB. II. C. PLIN. 33s

tis efficacius sentit, eandem augustijs arcenti b. Qua de causa nec lacus, nec amnes similiter mouentur. Octogenis cubitis supra Britanniam intumescere aestus Pytheas Massiliensis autor est. Interiora autem maria terris clauduntur ut portu. Quibusdam tameniti locis spaciosior laxitas ditioni paret: utpote cum plura exempla sint, in tranquillo mari, utilioq; velo- alii, rum impulsu, tertia die ex Italia prouectorum Uti- iuin, cain, testii feruente. Circa littora autem magis quilinin alto deprehenduntur hi morias: quoniam & in corpore extrema pulsum venarum, id est, spiritus magis sentiunt. In plerisq; tamen aestuarus, propter dispares si- De si bucderum in quoque tractu exortus, diuersi existunt aestus, tempore non ratione discordeS, sicut in Syrti- aliorsi aestubus. Et quorundam tamen priuata natura est, velut rum

Tauro minitani puripi lapius, & in κuboea septies et piri lib.

die ac nocte reciprocantis, Aestus idem triduo in mense consistit, septima, octava, nonael; Luna. Gadibus, qui est delubro HerculiS pro Xim US, . fons inclusus ad putei modia, alias simul cum Oceano augetur minuiturq;, alias vero utrunq; contrarijs temporibus. Eodem in loco alter, Oceani motibus contentit. In ripa Baetis oppidum est, cuius putei crescente aestu minuuntur, augescunt decedente, medijs temporum immobiles: Eadem natura in Hispali oppido uni plueo, caeteris vulgaris. Et Pontus semper extra meat in Propontidem, introrsus Pothium nunquam refluo mari.

APPENDIX.

De marinis aestib. loquitur iii hoc capite, quorum cau

539쪽

sas alii aliter inquisitierunt, sulat enim reuera obscurissimae. Sed in explicatione huius motiis sequemur Aristotelem&Ptolemaeum, qui omni tim rectissim 8 de his motibus locuti Mo. .so Inario autem liciendum est , Oceanium duobus distin eb, i du- ctis motibus agitari, uno sint plici & regulati, sed obscurioripierum, & minus conspicuo, propter levem impulsionem & agitationem: altero vero magis vario, multiplici &vehemeti- . tiori, qui proprid vocatur aestus, hoc est, tumor&feruor maris, quando in alitim assurgit, ita ut unitiersum littus compleat, ac aliquando terras vicinas inundet, nam huiusmodi aestuationes sunt dissimiles, aliquando maiores, ali-q uando vero minores. - De priori morii oce alii, quo ab oriente versus occidentem, impetu circumactorum orbitam coeles tum fertur et Hunc motum maris, quotidiana obseruatione nautae an ium aduerterunt, qui quoties versus ortum nauigant tardius iuuehuntiar, quim si versus occasium , Ud propter nullam aliam causam accidit, nisi quod coeli impulse mare deuolutum in occasum accelerat cursum nauitim eo tendenti uin, ato etiam remoratur contrarium. Sic in nauigationiblis

Christophori Columbi Genuensis scribitur, quod iter abortu versus occasum spacio vigintiquatuor dieru confecerint, inde vero riirium Hispaniam repetentibus vix trium mensium lacium suffecisse. Varia huius rei exempla colimguntur apud Strabolaem. . De altero vero motu, qui propri8 aes tas marinus vocatur, loquitur Plinius in hoc capite, quo motu mare sensibiliter ex imo effluit & exiandat, deinde vero completa periodo refluens sese colligit&residet. Talem motum describit Lucanus cum inquit: sua littis dubium, quod terra reti sGellinat, auernis vicib- cum funditur ingens OceanM, vel cum refugis de fluctibis aufert Uetatus ab extremo pelago sic axe Polutet

540쪽

r N t. I h. 1 I. V. P L 1 N. s; et Thet os unda vaga lunaribin aestu thoris, Flammiger an P tan, ut atates hortat undas di Sligat Oceanum, luctuksq; adsidera tollat, c. Causa vero h uius reciproci motus etiam ad motus cor - Causa

portim coelestium refertur, & praecipuo ad lunam, quae pro stu . ratione motus in suo orbe, item pro modo luminis , & habitudinis diuersae ad Solem, in pria disiimiliter commouet. Cum enim Luna praesit humoribus, illos , tum in corporibus animalium, tum in plantis commoueat, verisimile eam eodem more fontem omniuin humorum , hoc est, mare occulto quodam consensiu st Luna agitari&moueri. Sicut autem variae vices sunt motus Lunae in suo orbe, ita variae viaces aestuum marinorum. dc quia animaduersum est, aestus variari secundum differentiam passionum ut vocant Lunae, cum hoc modo consensus perpetuae experientiae accederet, uno ore o innes Physici causam efficientem aestus dixerunt motum esse Lunae: nam inter duos Lunae exortus bis affluunt & refluunt maria, hoc modo: cum Luna supra hodiri Eontem ascendit, tum incipiunt aestus affluere,i&mare intumescit, & diffunditur, sicut inquit Plinitis, de primum attollente se cum ea mundo intumescentes, M. quando vero culmen medium coeli contingit, tum aestus rursum insistunt & refluunt, idcii tantisper, donec Luna praetervecta&in occasum sub hori Eontem mersa fuerit: totidem enim horis refluunt, quot affluxerunt: cum Luna abest ab occasu interuallo unius signi, tum conquiescunt. cum sub horiZontem occiduum mersa fuerit, tum rursum extollunt se atq3 intumescunt maria ut prius: cum p ad imum coeli deuenerit, insistunt.

Cur autem huiusmodi motus accidant Luna existente in angulis coeli, id inde fieri dicunt, quod radius quanto est rectior, tanto & efficacior: & econtra quanto plicis ά recto discedit, tanto est languidior. itad ascendente Luna supra horiχontem in angulo orientali aestus incipiunt, ald subinde augentur, donec angulus fuerit rectis simus, qui in tali