장음표시 사용
551쪽
reuocantur, hoc est, aestus singulis octenniis reuocantur ad principia motus, hoc est, ad loca & puncta Eodiaci qualiacunq; tandem illa sint, in quibus aestus vel mitiores vel feruentiores filint, atqs hos octo annos vocat centesimum Lunae ambitum, post enim nonaginta notiem menseS, vel centesimo novilunio, quod octo annos constituit, tunc noui-lvitia de plenili inia incidunt in easdem Eodiaci partes, in quibus euenerant ante octennium Ut Solis & Lunae coniunctioi acta est anno 1 s Io. in principio aquarii. postea iterum in idem principitina rediit anno Isi 8. & sic consequenter. Eodem modo detetnpestatib. loquitur Plinius lib. I S. cap. 1 f. ubi inquit: Indicandum est &illud, tempestates ipsas ardores suos habere quadrinis annis, & easdem non magna differentia reuerti ratione Sosis, octonis vero easdicentesima reuoluente se Luna.S E QI ITUR IN TEXTu : Augente, scilicet Luna, ea cuncta, scilicet incrementa, Solis annuis causis, hoc
est, prout Sol cum Luna aut e regione Lunae versatur in punctis cardinalibus, siue aequinoctialibus siue tropicis. Sed amplius autumnali quilin verno, inanes vero bruma, hoc est, minores&languidiores aestus existunt. idi magis, scilieet languidiores solsticio. nec tamen in ipsis temporum articulis, quali dicat, non tamen in ipsis solstitiorum vel
atquin octiorum punctis sunt aestus vel tumentes vel inanes S E Q v t T v R et nec statim ut Lunam mundus ostentat, stilicet, orientem: occultetue, scilicet, occidentem, aut
media plaga declinet, scilicet, e meridiano, siue supra siue infra horigontem. sed duabus horis serius, scilicet post ortum vel occastim Lunar. Addit causam, cum hiquit, tardiore semper ad terras,&c. hoc est, cum illa quae in coelo geruntur serius percipiantur in terra, quam cernuntur fieri in coelo, ut fulgetrum prius cernitur quem tonitru audiatur, cum tamen tonitru praecedat. Haec sunt prorsus infirma, alia enim ratio est, quando loquimur de radiorum virtute,
Aefficacia,quim quando loquimur de iis quae incurrunt in selisus.
552쪽
sensus, & sensibus percipiuntur. Sed haec non est huius loci disputatio.( Omnes autem aestus in Oceano. Exponit disserentiam sum tam d subiecto, hoe est , amari, cur in Oceano sint aestus maiores & saeuiores queminmari mediterraneo,&quia supra haec sunt exposita, tantum sententiam verboriim Plinii percurram , sic ait: Id fieri, Primo, quia totum in uniuersitate animosius est quὰm in
parte, hoc est, quando omnes naturae partes conueniunt,
tunc agmat excitatius& validius, quem quando sunt in plures partes distractae. Secundo, quia magnitudo aperta sideris vim lax8 grassantis efficacius sentit, hoc est, amplum
mare efficacius sentit vim Lunae agentis in amplam materiam quem in angustam e angustiae enim arcent & excludunt eandem vim sideris. Et propter hanc causam, nec lacus nec amnes similiter molientur. Lacus enim propter angustias riparum vim sideris excipere nequeunt, amnes vero propter perennitatem motus naturalis, quo per decliuia deo
sum seruntur, vim sideris dissipant, neque consistere ad eH-cacem actionem permittunt, nisi quando amnes repelluntur efficacia & violentia marinorum aestuum,ut supra de AI-bi &Thamisi dictum est, qui aestibus affluunt & refluunt, perinde vi mare, fere integris viginti miliarib. a suis ostiis. De incrementis fluminum diueria est ratio, augentur enim illa ex aquis affluentibus solutis nivibus, non virtute coelesti regulari & sta . S E c v I v v R, Octogenis cubitis supra Britanniam intumescere aestus, &c. h. e. Insurgunt ad altitudinem octoginta cubitorsi, an hoc verum sit ignoro, sed non est verisimile tantam altitudine existere. Seir. sic inquit, per centena millia quibusdam locis aestus excurrit innoxius 8c ordinem servat. ad mensuram enim crescit, iterum 3 decrescit. At
illo tempore ( scilicet quando uniuersalia diluuia existimi solutuslegibus sine modo sertur, &c.
553쪽
Aestuaria Sio et o M M E N. I A c O B. M T L.
S E Q v I TvR IN TEx Tv: interiora maria, hoe est , mediterranea. Sequitiar, quibusdam tamen in locis',
scilicet triaris mediterranei. maciosior laxitas ditioni paret, hoc est, imperio Lunae subiecta est,unde & suos aestus habet sicut Oce nus. huius rei exemplum subiicit: quidam ex Italiae Uticam delati sunt, idc3 ael tu feruente, hoc est, cum aestit maris tam celeriter eo delati sunt, qui plus temporis pari
tranquillitate ac remige consumserunt redeundo , ergo euntes adiuuit aestus, redeuntes remoratus est aestus. Spacium autem inter Ostiam urbem & portum Romae & Vticam hoc modo colligendum est. Vtica habet longitudinem 32. grad. latitudinem 32. grad. s. min. Ostia habet longitudinem 36. grad. go. min. latitud. I. grad. go. min. Di ferentia longitudinis est graduum q. min.3 o. qui b. respondent miliaria germanica sq. tribuendo uni gradui Ia .miliaria. Differentia satitudinis est B. grad. s. min. quibus respondent miliaria germanica 13 I. hinc horum locorum distantia deprehenditur, quae continet miliaria I a. absoluit igitur vilius diei nauigatio miliaria german. T. quale spacium & longe maius hodie in Oceano nauigantes conficiunt, quando secundis ventis utuntur. ad aestus nihil respiciunt, & dicunt plus remorari quilm promouere. Quod vero ait, hos motus magis circa littora quilminalto deprehendi, hoc loco loquitur de motu, quem supra primum nominauimus, qui sequitur motum siphaerar si coelestium. & ab oriente in occidentena spacio Eq. horaru cir-lium uoluitur : sed quia Plinius hunc motum prius neglexit, tacue peregrinas & huc non pertinentes rationes inquirit, ait, sicut in corpore extremae partes , ut manuS & pedes, pulsum arteriarum, hoc est, spiritum vitalem in arterijs motum & ventilatum magis sentiunt quilm interiora, non quod in extremis maior sit pulsus, sed quia mirius hae partes carne tectae sunt, ideo ipsarum motus est manifestior &sensui magis patet.(In plerisq; tamen aestuarijs. Est locus de particularibus
554쪽
iaribus aestibus, qui ab aliorum aestuum natura prorsus discrepant. Vocat Plinius aestuaria, loca ad quae mare maestib. influit, per quae in mediterranea instar fluuior si nauigatur.
Strabo vocat arae cum inquit, iss os via apoc sa rethysi bi,&c. aliquando etiam-vocantur, cum inquit,
propter dispares siderum in qtiod tractu exortus, hoc eth, quia sidera non eodem modo id diuersis hortiontibus oribuntur, unde tempore non ratione sunt discordes, hoc est. non eodem tempore in diuersis locis accidunt, sicut nec luna eodem tempore oritur habitantibus in diuersis locis, ita sunt discordes non ratione, quia eadem est ratio, videlicet motus lunae. Exponit exemplo, sicut in Syrtibus, scilicet magna & parua, quorum locorum aestus arenas a cumulant& disiciunt rursus. Suiit autem duo maris sinus inter Africam & Cyrenaicam, impares magnitudine, sed natura pares, quorse naturam Strabo describit lib. I . cum
eta fled rum Uil & c. Vnde Virgilius inquiti In breuiit Uries urget, miserabile yisu. Et apud Lucanum extat Syrtium descriptio:
rares vel primam mundo naturasiguram
duum daret in dubio terra pelagiq; reliquit. Albim neq; Dbsedit penitus, quo stagna profundi Alciperet, nyese defendit ab aequore telis . . Ambigua sed lege loci iacet invia sedes Aequore facta vadis, abruptas terea profundo, Sc.S E Q v I T v R in Plinio: Et quorundam, scilicet aestuum, priuata natura est, scilicet non congruens cum aestibus Oceani , velut Tauro minitani Euripi. Tauro minium oppidum est Siciliae a Catana 33. stadiis, de quo Euripo sic Straho lib. 6. scribit: Ante urbem paululum in traiectu Ch rybdis ostenditur, profundum quiddam, immensum, quo in s io un-
555쪽
inundationes freti mirum inmodium nauigia detrahunt, magnas per circumductiones& vortices praecipitata, quibus absorptis & dissolutis naufragiorti fragmenta ad Tauro minitanum littus attrahuntur, tuc. Seneca in quadam
Epistola de hac Euripi Tauro minitani reciprocatione sic scribit et Charybdis an respondeat fabulis perscribi mihi desidero, & si forte obseruaris c dignum est autem quod ob
serues lac nos certiores, utrum uno tantum vento agatur in vortices, an omnis tempestas mare illud contorqueati &an verum sit, quicquid illo freti turbine arreptum est, permulta milia trahi, & circa Tauro minitanum littus emergire. De Euripo ad Euboeam septies die dc nocte reciprocante, sic scribit Liuius lib. 8. decad. tertiae: Ex patenti virin coactum in angustias mare, ut speciem intuenti primo gemini portus in ora duo versi praebuerit. sed haud facild alia infestior classi statio est. nam& venti ab utriusue terrae praealtis montibus subiti ac procellosi deiiciunt, & fretu ipsem Euripi, non septies die, siclit fama fert, temporibus statis
reciprocat, sed temere in modum venti nunc huc nunc illuc verso mari, velut monte praecipiti deuortitus torrens, rapitur, &c.S E Q v I TvR IN TAx rvi Aestuvidem triduo iii
mense consistit, hoc est, eadem hora reuertitur, videlicet die mensis octaua, quae est dies primae quartae cum die proxime precedente & sequente. Sequitur aliud exemplum de sonte in insula Gades, qui est proximus Herculis templo, qui inclusus ad modum putei, Sc qui gradus habet quibus circium quad ad aquam descenditur, qui fons alio tempore
habet similes aestus cum marinis aestibus, alio vero tempore contrarias, hoc est, quando affluit Oceanus, tum aqua in puteo minuitur, quando vero refluit , dum aqua augetur. De quo inquit Strabo ex Polybio: - 'ae det
Causas harum &similium vicissitudinum, item exempla de similib. fontib. Iegant studiosi apud Straboe. lib. 3 circa finem. De
556쪽
De fonte in oppido ad ripam Betis, & de illo, qui est in oppido Hispali, legatur Strabo lib. 3. S E ca v I T v R intextur Et Pontus semper extra meat in Propontidem . Causam exponit Aristoteles lib. r. cap. 1. Meteor cum dicit: Mare mediterraneum totum fluere ad loca terrae concaua,
hoc est, humiliora, nam septentrionalia loca sunt sublimiora, meridionalia humiliora: sic Meotis fluit in Pontum, Pontus per Bosphorum in Aegeum. Potest etiam idem accidere propter influentium fluminum multitudinem, quae deinceps per humiliora loca effluunt. Item in locis meridionalibus e radio Solis efficatiore plures aquae absumuntur, necesse ita est ut aliae ex locis septentrionalibus diffluant in locum absumtorum.
OUnia plenilunio maria purgaritur , quaedam de stato tempore. Circa Messanam 8e Mylas fimo simialia expuuntur in littus purgamenta, unde fabula Solis boues ibi stabulari. His addit( ut nihil quod equbdem nouerim praeteream ) Aris oteles, nullum animal, nisi aestu recedente, expirare. Obseruatum id multum in Gallico Oceano, dc duntaxat in homine compertum. .
Hic locus in hoc capite obseruandus est, quod instar Aqua, si1- animalium aquae marinae statis temporibus purgantur,&tis tempo- quicquid putre continent, eiiciunt, unde etiam colligi potest, magnam vim corporum coelestititia in his inferioribus .existere, quia velut viva natura corpora inanimata & mora tua stimulant ad excernendum excrementa Ec superfiti itates noxias. Seneca lib. 3. natur. quaest. copiose hunc locum m expom
557쪽
exponit, unde arbitror pleram Plinium descripsisse, sic autem inquit: Hoc quibusdam locis fontes faciunt, ut non tali tum lutum , sed folia testas , &qtuc quid putre iacuit, expellant. Vbid autem facit imare, cui haec natura est, ut omne immundum stercorosum ue littorib. impingat. Quaedam vero partes maris id certis temporibus faciunt, ut circa Messanam & Mylas fimo quaedam similia profert mare, soli, bo. seruet & aestuat non sine colore foedo. Unde illi e stabularives. Solis boues fabula est. Sed difficilis ratio et quorundam, utidinibi tempus eius valde, quo purgatur , obseruatum, sed incertum est. Itad proxima quidem inueniri & vicina non potest causa. Caeterum publica est illa Omnis aquarum stantium clausarum , natura se purgat. Nam in his, quibus cursus est, non possunt vitia consistere, quae suavis defert & exportat. Illae quae non emittunt quicquid insedit, magis minusue aestuant. Mare vero cadauera stramenta*&naufragorum reliqua similia ex intimo trahit, nec tantum tempestate fluctu ue, sed tranquillum quoque placidum d purgatur, &c Mylae oppidum est Siciliae, non procul il Peloro promontorio. Vide Strabone lib. 6. Quod ait: his addit Ar stoteles s locus extat in Meteorologicis nullum animal, scilicet correptum aquis aestu affluentibus , expirare tantisper, donec aestus recesserint, existimo haec esse fabulosa.
u ae potestas Lunae, & terrena marina .
COVo vera coniectatio existit, haud frustra spiri
tus sidus Lunae existi inari. Hoc esse quod terras saturet, accedensq; corpora impleat, abscedens inaniat. ideo cum incremento eius augeri conchilia, &ma
xim8 spiritum sentire quibus sanguis non sit. Sed &
sanguine ho inine etiam cum lumine eius augeri ac minui:
558쪽
iminui: frondes quoq; ac pabula sui suo loco dice
tur sentire, in omnia eadem penetrante Vi.
Quo vera coniectatio existit, hoc est, propter quod non temere oritur existimatio, quod Lunae sidus sit spiritus, hoc est, spirituosum&flatuosum quiddam, unde pluriuiae spirituo tu humidat exhalationes exeunt. Luna enim quia terris proxim8 fertur, ideo in vicina corpora plurimum sutinaturae demittit. Vnde terras laturet, hoc est, foecundet &conspergat humore , quem postea Solis calor vivificat, Ideo cum incremento eius augentur conchilia, de qui triis supra cap. I.dixit. Iam quidem lunari potestate ostrearum conchiliorumc, & concharum omnium corpora augeri &rursus minui. Item infra lib. 18. &c. S E Qv I T v R : Et maxime spiritum sentire, scilicet Lunae, quibus san gnis non sit, ut sunt cancri & conchae. Quanquam vero necesi e sit in cunctis viventibus aliquid vitalis humoris inesse, tamen hie humor non semper habet conditiones sanguinis, unde etianon semper sanguis appellatur, ut Sepia in mari sanguinis
vice atramentum obtinet.Vult ergo hoc loco Plinius, quod haec insecta propter constitutionem ipsorum corporum mirabiliter mutationes lunae intelligant ac sentiant. Sunt enim nata ex putri tantum ac limosa materia, quam luna informa et in velut praedisposuit. dominatur enim omnibus humidis corporibus, cum is ipsa sit architectrix horumco porum, non est mirum aliquid iuris in ipsis retinere. Tertio, sanguis in homilae cum Iumine Lunae augeturae minuitur, unde medici prohibent venae sectionem in iuuenibus decrescente Luna, tunc enim sicut in arboribus minus succi est, ita quo p in corporibus minus sanguinis inesse dicunt. Motum autem & variationem luminis lunae illi bene sentiunt, qui habent membra aut luxata aut stacta,
vel qui alioqui sunt affecta valetudine.
559쪽
I ARTO , frondes ac pabula sentiunt, scilicet motum lunae, imo quicquid est vegetabilium, propterea quod in omnia eadem vis penetrat, scilicet spiritalis & humectatrix, quae cum lumine lunae augetur, & rursus illo decrescente minuitur.
Quae Solis natura, & quare salsum mare.
ti '' ardore siccatur liquor: & hoc esse masculum si diis accepimus, torrens cuncta sorbensq;. Sic mari late patenti saporem incoqui salis, aut quia exhausto inde dulci tenuiqj, quod facili md trahat Vis ignea, omne asperius crassiusq; linquatur. Ideo summam aequorum aquam dulciorem profunda . Hanc esse veriorem causam asperi saporis , quam quod mare tetrae sudor sit aeternus, aut quia plurimum ex arido misceatur illi vapore, aut quia terrae natura medicatas aquas insciat. Est in exemplis, Dionysio Siciliae tyranno, cum pulsus est ea potentia , accidisse prodigium, ut uno die in portu dulcesceret mare.
Solis essit. Qu emadmodum luna plurimum humectat corpora, stro, ac propter huniorem illa & molliora&humidiora,&per consequens etiam magis pii trescibilia reddit: ita Sol propter uberrimum lumen exiccat corpora, unde&masculinum sidus appellattir, quia habeo maiorem vim in agendo Calor ehim in hoc sexu abundat plurimum, sicut humiditas in mulieribus. Supra autem dixit, Lunam dominari cunctis humidis, propter cognationem cum illis, hic velut per correctionem addit etiam Sole illis dominari, sed tantum marinis, quae propter salsedinem sicciores reliquis existunt. Quae-
560쪽
Quaerenda est autem hoc loco causa , quare nrare salia sum sit, & non reliquae quo ue aquati Principio tamen exponenda estari genere cauti salsedinis in omni liquore. Deinde de maris salsedine dicemus. Fit autem salsedo ex como Salsedomistione vel crassi, vel terrestris, vel crudi vaporis cummi do: Quicquid enim in animalium corporibus inconcoctum vel crudum existit, illud alit salsium aut amarum es3, quemadmodum sunt omnia sedimenta,& praecipue illii dquod per vesicam deiicitur. Quicquid enim in animalium corporibus inconcoctum relinquitur, illud fit excrementum, in reb. vero exustis fit cinis, verum utrumue est salsum. Sic etiam causa salsedinis maris effectiva est calor So- Sal dolis , qui extrahit a furnmo mari id, quod dulce ac potabile inerat, i fundo vero exhalationem crassam & terrestrem,& a Sole adusta, cum aquis permiscet, unde salihdo existit. Causa materialis est huiusto odi exhalatio , quae hoc
modo sublata atq3 exiccata & ambusta inare inficit. Naturaliter enim omnia adusta ac redinem quandam continent, qua humores inficiuntur. Quemadmodu cineres in aquam sparsi, illa salsam reddunt. Et bilis cum humiditate aquosa in corporib. commixta, urinam salsam efficit. Sic etiam miri late patenti saporem incoqui salis, hoc est, imprinii salsedinem , vel quia quando aquae dulces, quae sunt aeriae, hauriuntur di siccantur a Sole, relinqviintur ea quae sunt naturae terreae & limosae. Formalis est, illa velut percolatio vaporum exiccatorum cum aqua, perinde at si per cineres sit percolata. Finalis, ne computrescant. Reliquae enim aquae motu praeseruantur iu putredine, marinae veto late, &c. Quod autem salsedo maris ab adustis vaporibus gene- l robatio, retur, tali signo ostendi potest. Si enim vasculum occlusum
cera in mare imminum fuerit, tum aqua tenuis, purae ab adustis
dulcis, per ceram delabitur & velut percolatur, per quam vaporibus vapores spissiores commisist aquis, transire non poterant.
Ergo cum aqua marina sine istis vaporibus sit dulcis, sequitur sal