장음표시 사용
561쪽
3s 8 COMMENT . IACOB. MIL.tur salsedinem gigini ab huiusmodi adustis ato siccis viporibus. Idem etiam experientia ostenditur. Australes aquaesurit salsiores caeteris, propter calorem plagae iniindi, quae multam & copiosiam exhalationem educit in his locis, quae torrefacta radiis solaribus, magis inficit maria in his locis, quam in caeteris. Item in autu in no mare magis salsum exibuit, quim reliquis anni temporibus, propter adustiones, quae plurimae aestate factae sunt. Tertio probatur a sensu. Summam aequorum aquam ait esse dulciorem profunda, quia quanto partes sunt magis aereae, tanto magis supernatant, sicut crassiores subsidunt. Vnde uniuersae aquae marinae, spissiores &grauiores sunt fluviatili aqua: plures enim habent permixtos crassos vapores, quibus ista caret, nam nauigia aequo rerum pondere plest in amnibus ferὰ mergi intur, in mari vero ad nauigandum peropportune se habent. Item, oua in aqua vehementer salsa innatant, quae alioqui in pura & dulci mergerentur. Quare igitur lacus non sunt salsi p Respondendum est, illorum scaturigines esse dulces,& utplurimum perfluunt flumina, quae suo assiduo motu salsedinis causas prohibent, nisi fortasse isti lacus fuerint vicini montibus s litis, unde salsum saporem mutuantur. Concludit Plinius, hanc esse veriorem causam asperi, hoe est, terrei & salsi saporis, quam illa quae ab Empedocle recitatur, quod marest sudor terrae adustae & cinereae. De prodigio, quod extat in exemplis, hoc est, historiis siue annalibus, quod inportu Syracusano mare uno die factum sit dulce, non scio unde sit descriptum. Sed Dionysius d Dione pulsius est anno s. Olympiadis io s. cum tenuisset regnum annos io.
EContrario ferunt Lunae foemineum ac molle fi
562쪽
diis atque nocturnum soluerela timorem,& trahere non auferre. Id manifestum esse, quod feraruin oc cisa corpora in tabem visu suo resoluat, somnoq; so pitis torporem contractum in caput reuocet: glacie
restita dat, cunctaq; litimi fico spiritu laxet. Ita pensari natura: Vices, semperq; sussicere, alijs siderum elementa cogentibiis, alijs vero fundentib. Sed in dul cib. aquis lunae alimen tu esse, sicut in marinis Solis.
Hoc caput continet collationem virium Lunae & Solis, Lunae este- sum tam ex occasione praecedentiurn capitum de aestumaris salsedine. Luna enim diei aestus, quia potentia est sidus foemineum, aqueum, quod ut caloris minus, ita plurimum hii molis habet. Sol vero propter calorein inficit maria, quia est masculinum sidus, quod habet vim activam , it ad etiam diebus praeest, qui sunt calidiores, & ad agenduvalentiores. Vide infra librum decimum octauum cap. 32.
Hoc est, quia Luna est humida & dominatur nocti, necesse est & noetes valde humidas existere, siquidem illa plurimum humoris hoc tempore gignit, quem quidem propter cognationem trahere potest, hoc est, commouere &ciere, verum propter caloris desectum non potest absumere, quemadmodum Sol interdiu solet.(Ferarum occisa corpora.
Probat aliquot signis, Lunam effcacem esse in humoribus colligendis& spargendis: nam feraru in cadauera ex- effieax inposita lunaritum iiii citius putrescunt quim quae non sunt illi exposita. Luna enim res suo humore subcalido conspergit& non resoluit. Putredo autem tantum fit ab humido alieno, resoluto iam natiuo calore, qui ill id humidum moderatur ac gubernat. Mors enim, sicut inquit Aristote- Mors.les, est
563쪽
3go V o M M E N T. T A C o P. M I L. les, est quasi quaedam pii trefactio retoi mpae Avi. Quia calorem natiuum extingiuit, qtio extine o relinquitur frigus &humidum alienum, quod utrund Luna sitis radiis auget, ergo etiam putrefaAionem auget.
Lunt radii Hoc est, quando radii Lunae contingunt apertum care, lata -dormientis hominis, tum illud replent multis noxiis put. humoribus. Scribunt etiam medici, homines saepe correptos esse apoplaxia, vel paralysi, ex humectatiosi e cerebri ex radiis lunaribus. Itad nulla res perinde laedit caput, at aperto capite stare ad Lunam. Cerebrum enim fila natura humidum est, luna vero natiuum humorein vitiat, &cogit illum in innaturalem humorem tum quantitate, tum etiam qualitate degenerare, unde postea existunt morbi. Pluta
Certum est in plenilunio non esse nocturna stigora tam intensa, quam alio tempore, propter lumen lunae. Omnes enim radii cuiuscun* luminis sunt calidi. Quanto autem lumen maius existit, eo uberiores ac efficaciores radios emittit. Cum h lumen lunae etiam sit humidum, ideo cogit multam humidam materiam, quam propter caloris imbecillitatem non potest gubernare ac moderari, ideo computrescit. Vocat autem refundere glaciem, pro liquefacere, propter humorem iubcalidum huius luminis. Sic etiam
cuncta h umifica, spiritu laxat, hoc est, flaccida reddit.
564쪽
A. I tissimum mare ae v. stadiorum Fabianus tia-dit. Alij in Ponto ex aduerso Coraxorum gentis ( Uocant Bathea ponti trecentis fer8 d continenti sta- dijs immensam altitudinem maris tradunt, vadis
Papyrius Fabianus naturae rerum peritissimus, inquit Plinius libro tricesimosexto , capite I s. in fine. Coraxit populi Colchidis , quorum insigne oppidum fuit Dioscuri as. Hunc locum integrunt descripsit Plinius ex Aristotele libro primo Meteo. cap. decim otertio et sto' Mam Top x. x-
Miracula aquaruin, fontium & fluminum.
M Irabilius id faciunt aquae dulces , iuxta mare
ut fistulis emicantes. Nam nec aquarum natura amiraculis creat. Dulces mari inuehuntur, leuiores la auddubie . t. Ideo & marinae, quarum natura grauior, magis inuecta sustinent. Quaedam vero & dulces inter se su- qi . super permeant alias. Vt in Fucino lacu inuectus amnis, in Lario Abdua, in Verbano Ticinus, in Benaco Mimcius , in Seu ino Ollius , in Lemano Rihodanus, hic trans alpes , superiores in Italia multorum milium transitu
565쪽
transitu hospitales, suas tantum, nec largiores quam intulere aquas euehentes. Proditum hoc & in Oronte amne Syriae, multisq; alijs. i. Midam vero odio maris ipsa subeunt vada, si h s Arethusa fons Syracusanus, in quo reddunturianiculi, so cta in Alpheum: qui per Olympiam fluens, Pelocyn ephi ponnesiaco littori infunditur. Subeunt terias, rilrsus es; redduntur, Lycus in Asia, Erasinus in Argolica , Tigris in Mesopotamia. Et quae in Aesculapij
fonte Athenis imi nersa sunt, in Phalerico reddunttir. Et in Atinate campo fluuius messus post x x. M. passi exit. Et in Aquiliensi Timavus.
is 'o gnit, mergi potest: nec in Armeniae maioris Arethuribus , & sa: is quidem nitrositis pisces alit. In Salentino iuxta oppidum Manduriam lacus ad margines plenus, mergitur . neq; exhaustis aquis minuitur, neq; infusis augetur. . In Ciconum flumine,& in Piceno lacu Velinos, et t. deiectum, lapideo cortice obducitur: & inquae. Surio Colclaidis flumine, adeo ut lapidern plerunq; durans adhuc integat eortex. Similiter in flumine Silari ultra Surrentum, non virgulta modo immersa, verum &lalia lapidescunt, alias salubri potu eius aquae. In exitu paludis Reatinae saxum crescit. Et in rubro mari oleae, virentes is frutices enascuntur. . Sed & fontium plurimorum natura, mira es se De Ther uore. Idq; etiam in iugis alpium, ipsoq; in mari, inter Italiam& Aenariam, ut in Baiano sinu,&in Lirifluuio, multisq; alijs. Nam dulcis haustus in mari plurimis locis,ut ad Chelidonias insulas & Aradum,&in Gaditano Oceano.
566쪽
Patavinorum aquis calidis herbae viren tes uanascuntur, Pisanorum ranae: ad Uetulonios in Hetruria non procul st mari, t pisces. In Casinate fluuius ituras n- appellatur Scatebra, frigidus , abundantior aestate. 'am es, In eo ut in Arcadiae Stymphali, enascuntur aquati- legit Iler-
In Dodone Iouis hias cum sit gesidias, o imme
fas faces extinguat, si extinctae admoueantur, a tis&quaiscendit. Idem meridie semper deficit, qua de causa mAnapa uomenon vocant. Mox increscens ad mediu ii, quino noctis exuberat: ab eo rursus sensim deficit. In Illyrijs supra fontem frigidum expanis vestes accendunttir. Iouis Hammonis fons interdiu frigidus, noctibus feruet. In Troglodytis fons Solis appellatur dubcis , & circa meridiem maxime frigidus: mox paulatim tepescens, ad noctis media feruore & amaritudine infestatur. Padi fons medijs diebus aestiuis velut interquiescens semper aret. In Tenedo insula fons, semper il tertia noctis hora in sextam ab aestiuo sol-.stitio exundat. Et in Delo insula Inopus fons eodem itio Nilus modo, ac pariter cum eo decrescit augeturq;. Contra Timavum amnem insula parua in mali est cum fontibus calidis, qui pariter cum aestu maris crescunt minuunturq;. In agro Pisinate trans Apenninum fluvius Nouanus omnibus solstitijs torrens, bruma siccatur. In Falisco omnis aqua potata candidos boves
facit. In Boeotia ginnis Melas oves nigras: Cephi insectissus ex eodem lacu profluens, albas : rursus nigras Penius, ruffasci iuxta Ilium Xanthiis,Vnde&nomen de diueis
amni. In Ponto fluuius Astaces irrigat campos, in ii qui-
567쪽
De aliis a quaru accidetvib. Alii, Ser.
qui b. pastae nigro lacte equae gentem altint. Ita Rcatino fons Neminite appellatus, alio atq; alio loco Eoorit tir, annonae mutatione significans. Brundiusij inportu fons, incorruptas praestat aquas nauigantibus. Lyncestis aqua, quae vocatur Acidula, vini modo temulentos facit. Ite in Paphlagonia, & in agro Caleno. In Andro insula templo Liberi patris fontem nonis Ianuarijs semper vini sapore fluere Mutianus ter Co s. credit: Diotecnosia Vocatur. Iuxta Nonacrini Arcadiae Styx, nec odore differens, nec colore, epota ilico necat. Item in Beroso Taurorum colle tres fontes, sine remedio, sine dolore mortiferi . In Carrinens Hispaniae agro duo fontes iuxta fluunt, alter omnia respuens, alter absorbens. In Cadem gente alius, aurei coloris omnes ostendit pisces, nihil extra illain a litam caeteris differentes. In CO- mens iuxta Lariu lacum, fons largus, horis singulis semper intumescit acresia ei. In Cydonia insula ante Lesbon fons calidus, vere tantum quit. Lacus Sin- naus in Asia circuna cente absynthio inficitur. Co lophonem Apollinis Clarijspecu lacuna est, cuius potu mira reddunt Cir oractissa, bibentium breuiore vita. Amnes retro fluere& nostra vidit aetas , Nero nis principis annis supreinis, sicut in rebus eius retulimus. Iam omnes fontes aestate quim hyeme gelidiores esse que fallit 3 Sicut illa per mira naturae opera, aes & plumbunt in massa mergi, dilatata fluitare. Eiusdemq; ponderis alia sidere, alia inuehi. Onera in aqua facilius moueri. Thyreum lapidem quamuis grandem innatare, eundemd comminutu mergi. Re-
568쪽
gi. Recentia cadauera ad vadum labi, entum escentia attolli. Inania vasa haud facilius qui m plena extrahi. Pluuias salinis aquas utiliores esse, quilin Teliquas: nec fieri salem nidi admixtis dulcibus.
Marinas tardius gelare, celeritis accendi. Hyeme mare calidius esse, autumno salsius. Omne oleo tranquillari. Et ob id urinaentes ore spargere, quoniam mitiget naturam asperam, Iuceiiij deportet. Nives in alto mari non cadere. Cum omnis aqua deorsum feratur, exilire fontes, atq; etiam in Aetnae radicibus flagrantis in talitum , ut quinquagena & centena nillia pas . harenas flammarum globus eruet ei.
Fontes alii sunt magni,&magnorum flumirrum scatu- Fontei. rigines,&vocalitur m est: aut lant parui & salientes, &
Causa principalis generationis fluuiorsi est loci natura, Fontiu&ubi vel propter specus&cauernas subterraneas. vel iupter soli raritatem inultus & copiosus spiritus generatur , qui quis proxime ad vaporis naturam accedit. Deinde vero frigore loci in aquain cogitur,quae eiecta, fons & origo Ru-uiorum appellatur. Absurdum autem plane fluerit, siquis existimet, non posse propter eandem causiam in terrae visceribus generari aquam, propter quam stupra terram in aere generatur. Vt enim supra terram vaporans aer frigefactus in aquam transnutatur, ita existimandu est e vaporib. per poros terrae ingressis, vel etiam in subterraneis specub. natis, in terrae viscerib.,ppter frigiditatem in aquam conuerti. Quaeret aliqliis, quare ergo perennis & perpetua scaturigo est fonti tim sub terra & non in aere 3 Respondeo, AEr supra tei ram non consistit eodem modo, sed fertur ato contin uda giratur vel ventis, vel radiis corporum coelestium, unde dc
magna interualla imbribus fiunt, frigus vero sub terra per-n et petuo
569쪽
petuo aequale& uniforme existit, ideo etiam fluminum est perennis & perpetuus cursus. Sic inquit Seneca: S ub terra vero quicquid est quod illum in aquam conuertat, id semper est umbra perpetua, frigus aeternuin, inexercitata densitas, Semper ergo praebebit perennes caulas fontibus. i lumina Quod autem flumina gignuntur ex aere in subterraneis igni. es specubus, signuin est, quod nec qiuidem uniuersa terra suffi- - .i ad continendam aquam, quae perpetuo cursu ex uno specubus . tantum flumine delabitur, quanto minus istam quae ex tot niaximis per orbem terrarum siparsis undiquaq; delabitur.
vertim hoc modo fit, ut quando una fluit, interim vero alia gignitur, quemadmodum lachry mae in angulo lachrymali oculi, etia gignuntur ex plurimo spiritu, qui vel dolore, vel alterius rei tristis sensu copressus, liquitur ac in aqui ex tillat. Cur autem plerio amnes ex montibus e luant, causa est, quod montana ato edita loca tanquam spongi Aquaedam incumbunt humilibi is , paululum quidem , sed multis
ex partib. effundunt&stillant aquam. Aristoteles diligenter versatur in explicatione hirius loci, ex quo studiosi uberiorem tractationem requirant. Causa itaq; ei ieiens fluvii- nuna, est frigus circumstans & cogens vaporem in aquam Materialis est aer seu vapor. Fotitialis, liquefactio vaporis in aquam. Finalis, rigare ato hureiectare terram. ' Plinius in hac trahatione de causis generationis fontium de puminum non exponit uniuersales seu generales causas, sed more suo recitat quaedam exempla, quibus colligit specialiter naturas illarum aquarum, quar il stata & certa seu uniuersiali natura recedunt. Et quanquarn in unicersum haec tractatio de causis generationis fontium & fluminum miraculosa in rerutri natura existat, tamen in genere
potest ab hominibus ingeniosis &prudentibus de harum rerum causis aliquid probabiliter dici, quemadmodum etiam de ventis in genere dicuntur probabiles causae: at
specialium ventoriim causas & generationes exponere,
570쪽
magnus certe labor es , & non satis scio, an etiam longe humanam industriam superet. Vnde recte Plinius hanc a- qtrarii in tractationem concludit cum inquit. Siquis fide carere ex his aliqua arbitratur, sciat in nulla parte naturae maiora esib in iracula quimin aquis. P R i M v s locus est de aquis supernatantibus alias aquas, & primo de marinis, & ait: Dulces mari inuehuntur haud dubiil leuiores. Hic locus ex Aristotele descriptus es ex lib. a. cap. a. Mete. Mare, inquit, dulcis aliquid humoris in se coiitinet, qui quia est leuior, supernatat, salsum vero quia est grauius, ad imum fertur. Vnde etiam marinae aquae magis inuecta sustinent, quia salsae sunt, quam reliquae quaerariores a id dulciores existulit. Sciendum autem est alias aquas esse simplices, quae sunt Ahu, purae, tenues, leues, sine peregrino sapore, gustui non in- plices
gratae, sine alieno odore, onmes tales aquae non innatant
aliis, sed statim miscentur & confunduntue. Compositae vero aut mixtae aquae cognoscuntur colore, sapore, odore,
calore, spissitudine,pondere, Et qui naturam aquarum recte volunt intelligere, necessbest ut modum compositionis sciant. Viplurimum vero inficiuntur locis, per quae fluunt,st quibus aliquid abradunt, unde& turbidiores aliquando existunt, succis, quos ina bibunt, vel exhalationibus, vel metallis, vel succo concreto, unde fiunt sal , nitro , alu- minois, atramentosae, sulphurosiae, bituminosae& similes. ide de his mixtarum aquarum differuntiis plura apud Georgium Agricolam in libris de natura eoruin, qtiae ex terra effluunt, unde haec tota tractatio de aquarum miraculis all- qito modo intelligi potest. Plura enim Plinius inter miracula recenset, quae si referrentur ad rationes iam dictas, prorsurum nihil admirationis haberent. Cur autem aquae natura grauiores magis inuecta sustineant, inde fit, quia magis mixtae sunt caeteris, ideo de grauiores in quibus leuia non facil8 merguntur , Et quanto grauiores eo minus merguntur. Vnde in lacu Asphalliden 3 aiunt