장음표시 사용
541쪽
Circiam qilae variant aestum mari .
sinu existere potest, at tunc sunt maximi aestus. Deinde vero rursum minutatitur , donec angulus in occidentali ho rigonte rursum ad rectitudinem tendere inceperit, id is in hemisphaerio subterraneo. autem fiat, quod Luna ciet aestus etiam sub terra in angulis existens perinde aid si supra terram existeret, dissicilior est quaestio:&an causae huius rei reddi possint, ignoro. In hoc omnes consentiunt, quod id accidat reflexione radiorum luminis lunaris, qui radii rerum flexi eodem modo agunt atq; ipsunt lumen. Quando ita lumen lunare reflectitur il parte coeli opposita Lunae versus terram & mare, tum eosdem effectus producit sicut ipsa
Luna. Hic motus regularis aestuum vocatur ita gesmet Rhiis . . Quando vero circa quadraturas oppo. de coniunctione variatur, vocatur laetati.κspm . nam compertum est incitariatd augeri aestus tum vehementia impetus, tum etiam celeritate motus& tempore durationis in plenilunio , tardiores & minores circa quadraturas, quemadmod si id ex circumstantiis, quas Plinius ordine recenset, intelligi potest. P R I M A circumstantia, est de caulis aestuum diurnorum, cur quotidie, sed non statis horis, fiant, quia, inquit, Luna non semper eodem tempore nec loco oritur, sed a si dub aliunde quim pridie prodit propter celerem ipsius motum in deferente,&declinationem ab ecliptica, unde etiam nec statis horis aestus recurrunt, sed illo tantum tempore, quo ipsa iter per cardines coeli facit, sicut inquit Pto
eri 1μπ Tt y ν vex=ί. :ixi, Sec. Id est, nihilominus idem accidit, cum luminaria iter per cardines taciunt. Talem enitia ad habitum illoru horariae remistiones ac intentiones tempestatu sese conuertunt, sicut secundum Lunae motus aestus maris ac redundationes, &c. Hanc circumstantiam complexus est Plinius, cum inquit: Nec unquam eodem tem
542쪽
S E c v N D A est de causis aestuum metas mis, aliter enim in plenilunio, aliter circa quartas, aliter in novilunio accidimi aestus, ergo necesse est eam ex differentiis luminis lunaris colligi: aliter enim mouet maria lucens integro seu pleno lii mine, aliter dimidiato seu corniculante: in plenilunio enim copiosiore lumine plus halituum resoluit. In interlunio vero non suo luinine, sed Solis auerso lumine, quo
resoluit halitus Sol, sed non educit. Unde inquit Caesar lib. . belli Gallici: Eadem, inquit, nocte accidit, ut esset Luna plena, qui dies matutinos aestus in Oceano maximos efficere solet. Et Plinius infra ait: Qigippe naodici noua, ad diuiduam aestus, pleniore ab ea exundant, plenam maxime
Dictum enim iam in methodo uniuersali, quod sunt quatuor quartae coeli: duae supra horiZontem, di duae infra, quae diuiduntur in octo puncta, pro obseruatione uxus &refluxus. Ex his punctis quatuor sunt debilia, & quatuo e fortia: ex debilibus duo sunt debilia , pro fluxu seu incremento , & duo debilia, pro refluxu seu incremento. Debilia pro fluxu sunt punctum orientis & punctum occidentis, quae sunt principia duarum quartarum fluxus. Debilia pro refluxu sunt punctum meriaiei de punctum mediae noctis, quae sunt principia duarum quartarum refluxus. Fortia prIsuxu sunt punctum medium inter orientem &, meridiem in quarta diurna fluxus distans ab oriente , per A s. gradus in quarta diurna fluxus. Sic&punctum medium inter occidentem & medium noctis in quarta nocturna fluxus distans ab occasu per gi. gradus. Fortia pro refluxu sunt punctum medium inter meridiem & occasum in quarta diurna refluxus :&punctum medium inter medium noctis & otium in quarta nocturna res uxus. Et secundum rationem hortunpunctorum & situm Solis & Lunae inter sese mutantur aestus.
Vt in omni mense Sol& Luna simul sunt in eodem signo, grad. dc min. deinde octo dies elongatur Luna a Sole petquartam parte circuli, & sic consequenter, donec suo cursarursum assequitur Sole. 1 3 Haec
543쪽
Haec autem eo pertinetit, ut sciamus quomodo vices motus Itinae ad Solem, aestiis varient, & quanquam supra in circumstantia secunda de naenstruis aestibus dictum es , t men hic aliquanto clarius repetam. In nouillinio ambo luminaria simul sunt unita, & ad motum primi mobilis simul circumseruntur, ideo fit continuus fluxus aut refluxus secundum quartarum differentias, ita ut in die naturali bis fiat ast luxus& bis refluxus. Sed quando luna post coniunctionem i Sole elongatur per quadrantem circuli, & quando Sol est tantum super horiZontem ex parte orientis in quarta fluxus diurni, quantum luna est sub horigonte ex eadem parte orientis in quarta refluxus nocturni, & quia
tunc Sol tantum distat il puncto forti fluxus super horino intem, quantum luna a puncto forti refluxus sub hori Eonte,& ideo tunc nec fit fluxus nec refluxus, sed aqua marina videtur stare. Quando vero Sol per motum primi mobilis accedit ad punctum forte fluxus, qui est supra horiχontem in quarta diurna fluxus, Luna per eundem motum primi mobilis recedit& elongatur tantundem e puncto forti refluxus, qui est sub horiEonte in quarta nocturni refluxus acceden do versus punctum orientis debile fluxus, re tunc
quia Sol est magis propinquus puncto sorti fluxus, qui est
stupra horiZontem in quarta diurna fluxus, quim Luna puncto forti refluxus, qui est sub horigonte in quarta nocturna refluxus, ideo debilitatur refluxus & fortificatur fluxus, & aqua tunc incipit fluere, & quanto magis Sol appropinquar puncto forti fluxus, qui est supra horiχontem in quarta diurna fluxus, tanto magis Luna discedit a puncto forti refluxus, qui est sub horigonte in quarta nocturna reflaxus appropinquando puncto orientis debili fluxus, dc ideo continuatur fluxus. Eodem modo schematismi Solis& Lunae ducendi sunt per singulas partes liue puncta in utroque hemisphaerio, & conspicientur aliquo modo causae istarum mutationum.
E R T I A, ex configurationibus seu aspectibus lunae
544쪽
ad Solem & reliquas stellas sumitur. De harutri enim natura aestus aut intendtintur aut remittuntur, conuertunt enim hulic cursum pleri md ad modum naturarum suarum , exempli gratia, quando Luna Venerem alit aliam stellam de natura Veneris idoneo aspectu respicit,& est in humidis
mansionibus, tum accessus praeter litu aligentur. E contra quando Martem respicit& pertransit siccas mansiones,
ARTA , ratione ascensionis signorum aestus variantur. Luna enim existens insignis rectariim ascensionum longiore tempore producit aestus, quam in illis, quae oblique ascendunt: in illis enim tardiore motu evecta, diutius marinis aquis incumbit, & mora longiore vehementius eas commouet, in aliis euolat de celerius transit, de dicunt finimaduersum esse longa experientia nunquam accessus rece sibus pares existere duratione temporis, nisi luna exiliente in signis aequinoctialibus sine latitudine: quia ascensiones signorum interdiu ascendentium nunquam aequantur noctiirnis, nisi in aequinoctialibus punctis. Plaeterea nulli circuli paraleli, per quos liana circumuoluitur, sunt eiusdem
spacii infra suprad horiχontem, nisi in punctis aequinoctialibus, unde recte Plinius inquit: Senis semper horis, non
cuius p diei aut noctis aut loci, sed aequinoctialibus, ideo
inaequales vulgarium horarum spacio, victuid plureS in eas aut diei aut noctis illarum mensurae cadunt.1 N T A, domini uin lunae in diuersis aquae partibus. Quemadmodum enim aliae terrae partes certis subiectae sunt stellis, & illarum vim magis sentiunt: ita etiam aliae aquarum partes magis vi luminis ac radiorum corporis lunaris afficiuntur quam caeterae, vel propter rectitudinem radiorum, vel aliqua alia occultavi, quae in hoc subiecto&hac materia sic disposita, efficacior existit quem in alia. SExT A , latit trito ipsius & altitudo, sic enim inquit Plane eadem aquilonia, & a terris longius recedente mitiores, quam cum in austros digressa, propiore uisu vim suam
545쪽
suam exercet, &c. Causa is ius circumstantiae est proiectio luminis seu radii. Qitem adii)odum enim Sol septentrionalis nobis aestatem,& meridionalis hyemem est cit, propter radii rectitudinem & obliquitatem , ita etiam luna aliter de- inittit radium in aquas existens septentrionalis, quilin meridionalis, o c. S E P T 1 M A circumstantia est, de annuis aestitum di ferentiis, quae a Graecis inestir, ae Ebitrio vocatur, & haec variatio a Sole pendet: animaduersum enim est augeri aestus ab aequinoctio verno usq; ad solstitium, ita ut circa solstitium aestiuum sint maximi. inde ad alitumnale usque aequinoctium sensim remittunt, a quo ad brumam rursus intenduntur, at* ita accidit, ut circa solstitia aestus uniuersaliter sint maiores, circa vero aequinoctia minores. OCTA v , sumitur ex locorum distantiis siue latitudinibiis . loca enim multum aut parum ab aequinoctiali recedentia insignes in aestib. disserentias habent propter radii
obliquitatem aut rectitudine. Praeterea tempus durationis aes inim magis aut min us est regulare & aequale, ideo inquit Plinius, adeod inaequales vulgarium horarum spacio, utcun* plures in eas aut diei aut noctis illarum mensurae cadunt, laoc est, prout plures partes de die aut de nocte illae ipsae horae occupant. exempli causat ponamus diem solititialem existere sedecim horarum aequinoctialium, tunc una hora vulgaris diurna continebit unam aequinoctialem , &praeterea unam eius trientem. sex igitur aequinoctiales faci-iint vulgares quatuor de dimidiam. Rursus una vulgaris nocturna habebit tantum bessem unius horae aequinoctialis , hoc est, uno triente minor erit hora aequinoctiali. sex igitur aequinoctiales faciunt vulgares nocturnas nouem. durabit igitur aestus diurnus horas quatuor & semissem , nocturnus
vero horas nouem, cum tamen tempus aQuxus& resstixiis
sit aequale, ideo diserthin textu addit, horas scilicet vulgares & aequinoctiales tantum aequinoctio pares ubid esse. No N A, Sol nullos aestus ciet, quia vehementiore calore
546쪽
lore non tantum gigia it halitus, sed illos etiam resoliti t. Lutiae vero Iumen languidius halitus quidem gignie copiosos,
& agitatos commouet, vero millos extrahere aut resoluere nequit.
Ex his circumstantiis, causae aestuum & dissimilitudinis ipsorum aliquo modo intelligi possunt, nec opus est nimis subtiliter materialem ib efficiente & formali distinguere. Sicut enim aqua adimem ferii et &exaestuat, subtilissimis eius partibus calore in tenuissimqs & copiosissimos halitus resolutis, qui per aquam diffissi & dilatati, dum quaerunt
exitum, aquam commouent, & tandem erumpentes displodunt : sic a Iumine Lunae resolui halitus & diffundi per maria accidit, qui impetu elati prorumpentes ea commouent& discutiunt, sicut videmus aliquando terram in terraemotibus ab inclusis halitibus coneuti. Si autem maria undidlittoribus inclusa de certis limitibus circumscripta non mouerentur, verisimile em illa situ computrescere, itaque huiusmodi motus e Deo ordinati sunt , ut aquae e putredine praeseruarentur. Sicut enim aer vento ventilatur, purgatur&salubrior redditur : ita aquae aestu i putrefactione custodiuntur, ut sint magis salutares, ned loca vicina halitibus putridis ac noxiis inficiant. Discendum etiam hoc loco est, aestus non in omni mari Aest' non eodem modo fieri: in oceano enim amplo nec incluso litto- iidem ubi-ribus in angustias , fiant aes us maximi, qui etiam flumina
per longa spacia retro agunt. Sic Albis Hamburgum v s, quod ab Oceano ro. miliaribus distat, exaestuat: Thamisis in Anglia Londinum us , quod so. miliaribus ab ostio ipsius dis at, si e flumina impetu Oceani aes uentis cohibenturato intumescunt, deinde vero decedente aestu iterum colIcidunt at intra suos alueos incitiduntur. De his aestibus loquitur Strabo lib. s. eu Fnu lettar με
547쪽
s e o v v t u. I A C o R. M I L. Baltico e Cimbrica Chersoneso versus orientem, in quo exigiti de vix in littore perceptibiles aestus existunt, quia hoc
mare verius 8st sinus maris, inclusus obiectu Cherronest Cimbricae 3c littore germanico & c regione opposito Sue- cico, quae ita cogunt illud in arctum, ut radius coelestis non possit in illo suas vires liber8 ato sine obstaculo exercere. Sic mare mediterraneu, quod per angustias freti Herculei in terram infunditur, Asiamcpab Europa distinguit, inclusurn est undis ac veluti littoribus obseptum, itaq; vel
prorsus aestibus caret, vel habet multo mitiores quam Oceanus. Accolae maris Adriatici lenem quendam motum Efundo maris curia quadam exaestuatione incipientem manifesto sentiunt. Tyrrheni vero maris accolae nullos motus sentiunt; nec Lygures versus euha angulum, in quem prospectat Genua, nec Galliae Narbonensis incolae nec Celtibberi, Hispaniae ad portu Brachinouensem huiusmodi motus sentiunt, quia mare angustiis inclusum existit. Sed illum
alterum motum, quo ab oriente versus occidentem fertur,
cuius in principio huius capitis mentionem fecimus, etiam mediterranea maria sentiunt, sed cohercentium littorum ceu repagitiis liber8 diffundi hoc motu mare prohibetur, alioqui enim circa uniuersam agitaretur terram ab ortu in occasum, cum id obstacula littorum prohibeant, tum circa littora isto motu velut in orbem ducuntur, Ut incipiendo a sinu Isisico incitant versus Pamphiliam , Lyciam, Cariam, & secundum Hellesponti ac Peloponnesi oras volutatum i dehinc Dalmati. e, istriae & Illyridis littora lambendo legit, at*in intimo recessu maris Adriatici eum angulum, in quo Venetiae sitae sunt, ambiens in oppositum liotus Italiae versus Flaminiam reflectit, in deo versus occasum Tyrrheni, Calliae & Hispaniae littora praeterfluens , praeter angustias freti Herculei ad Mauritaniae oras depellitur, &inde Africam & Aegyptum allabens ad ortum reuertitur.( Nec unqtiani eodem tempore, ecc.
548쪽
I N L I B. I I. C. P L I N. fg sExponit causam, cur aestus non recurrant statis tempo-Aest' eue
ribus, atque ait id fieri virtute Lunae, quae semper aliunde quem pridie exoritur, ration motus proprii in suo circulo se Iec centrico. Sequitur ergo, & aestus non eodem tempore esse restios. Sic ait, ancillante sidere, hoc est, subseruiente Luna, propter motum se una in Zodiaco, qui variat de tempora omnim , & loca in hori 1onte. Ponamus hodie coniunctam esse Lunam cum Sole, tunc mane viae cum Sole
subvehitur, unde& hoc die hora prima aestus allabitur, altero autem die non cum Sole ascendet, sed sequetur illum una fere hora, propter celeriorem ipsius cursum in suo circulo. Ergo isto die post Solis ortum exoriens, tardiorem efficiet ex orientis angulo accessiim seu aestum. Quod autem ait, Paribus interuallis reciproci, intelligit aestiis retinere suam periodum inceptionis & durationis, hoc est,
quanto tempore affluxerunt, tanto etia recedunt, tametsi Luna nec eodem modo nec etiam loco oriatur. Sempe cenim sex horis inundant, ato iterum sex resident maria, verum horis non cuiusc, diei aut noctis, aut loci, sed aequinoctialibus, id est, talibus horis, quae praecise diem aequinoctialem ima. paria secant spacia: hoc enim die horae inaequales seu planetariae, sequantur horis aequalibus seu teqtii- noctialibus. Inaequales enim horae secant singulos dies in I a. aequales partes, eodem modo &noctes. Cum dieru spa- uo , daecia sint dissimilia , sequitur quoque horas esse inaequales & plices.ssissimiles, praesertim illas, quae colliguntur ex ascensione signorum in Zodiaco, cuius quidem medietas omni die ascendit, sed inaequaliter. Aequinoctiales vero horae, quia deseriabuntur regulari atq; aequabili ascensu aequinoctialis circuli, qui semper & in omni hori Eonte uniformiter& aequabiliter ascendit, semper sunt aequales at 3 regulares. Quia vero inaequales horae aequantur aequinoctialibus in die aequinoctiali, propter pares ascensiones utriusque circuli & nodiaci &αquinoctialis, ideo ait Plinius, Ideo inaequales vulgarium
horarum spacio, hoc est, ideo si conferantur ad sp acia ina qualium
549쪽
qualium horarsi, quae tantuni in aequinoctiali die sunt aequales, alioqui semper inaequales, tunc semper plurib. aut paucioribus horis aestus durabunt, ut dictum es in septima circumstantia, in qua exposui quomodo horarum dissimilitudo ex locorum distantiis metienda sit, & quomodo spacia aestuum sint tempore aequalia horis tamen inaequalia.( Ingens argumentinII,&C.)Exponit causam, cur Luna in occasu moueat maria, cum tamen angulus occidentis nullo modo tam efficaces vires habeat ais orientis. Respondet simpliciter, neque motum negloctim imitare illius vices, sed Lunam iuxta retinere illas, ubicund tandem moueatur,at tam efficaciter vires suas exercere, quando in altero hemisphaerio existit, quam quando nobis pernox est. Sic est textus construendus: Ingens argumentum plenulum lucis, hoc est, perspicuum, ac vicis etiam diurnae, hoc est, quod ex quotidianis vicibus elucescit, & quod singulorum dierum habet experientiam, hebetes illos esse qui negant subtermeare sidera , hoc est, sidera circuire totam terram. similemcue terris exinde, hoc est, perpetuo, faciem , Loc est, figuram , in ii sedem ortus& occasus operibus, hoc est, in perpetuitate siue continuatione ortuum & occasuum,vel orientium & occidentium siderum. non aliter sub terra manifesto sideris cursu, hoc est, non aliter Luna moueturQb terra, qui mcum est iupra nostrum horigontem.
De differentiis menstruis aestuum. Et haec de sententia Possidonii recitantur il Plinio, quae recitatur e Strabone
i aer &c. Vide plura ibide, quae magnam lucem afferunt ijs, quae hic confusib&satis obscure il Plinio recitantur. Aid hactenus dicttim est de causis diurnorum
ac nocturnoruin aestuum, nunc exponit causas variationis aestuum
550쪽
aestuum singulis mensibus, & ut Ioseidonius vocat vices menstruas, & ait, Multiplex etiamnum Lunaris differentia, hoc est, sit cui Luna varias vices in menstruo suo curtu iustianet, ita aestuum menstruorun, sunt variar& dissimiles mutationes, primumd septenis diebus, hoc est, differentiae notabiles fiunt per septenos dies. SE Q IT v R: quippe modici noua, hoc est, d prima apparitione Lunae paulo pos coitum sunt testius modici. Pleniores vero ab ea ex undant, hoc est, circa diuiduam Lunam augentur .stus. Circa vero plenilunium sunt feruentissimi. Inde mitescunt, hoe est, a plenilunio seruor remittit. Pares ad septimam primis, sicut fuerunt aestus in prima quadra a coniunctione ad diuiduam, tales sunt a plenilunio ad postrema quadram. S E Q v I T vR: Iterum chalio latere augentur, hoc est , postea ab ultima quadra ad coniunctionem rursus augentur. In coitu vero pares, scilicet iis, pui fuerunt in plentia iunio, &itidem feruentes ut in plenilunio, Strabo ex Possidonio eandem sententiam recitat, cum inqui e la dii m
Aliam differentiam persequitur Plinius, sumtam e latitudine Lunae, ait autem aestus esse mitiores quando Luna habet latitudinem septentrionalem: quia enim tunc septe trionalib. propior est, illis auget. Meridionalibus vero re- morior in illis minuit. Coniungit autem Plinius cum latitudinibus etiam altitudines, sicut supra cap. ici. dictum est, Mait, e terris longius recedente, quando est eleu, ta tam in deserente quem in epicyclo. tunc propiore nisu, hoc est, efficacia, vim suam exercet in ciendis humoribus, quia radius est magis directus at sita efficacior . Sed quia obseruationibus destituimur, non scimus an haec cum experientia consentiant. S E Qv 1 T v R., de annuis aestuum diiserentiis, & in quit Plinius, per octonos quod annos ad principia motus