장음표시 사용
571쪽
aiunt is ominem manibus pedibtiscue ligatum non mergi. Calenus enim ait huius lactis aquam tanto grauiorem dilemarina, propter pliarimam salis mixturam, quanto marina fluuiali grauior est. Facilius etiam homines e mari enatant quim ex fluminibus , propter grauitatem aquae. Volaterranus scribit, quendam decoctorem Hieronymum Florentinum d creditore qui eius mantis colligasset, ex Antiatum turri in mare praecipitatum esse, di ab undis tota nocte sultentatum, mane euasiste ad littus.
Aid hactenus de in arinis aquis dictum es , nunc vero quaedam exempla dulcium supermeantium alias recitat Sicut enim aliud mare alio est salsitas, & per consequens gratiius: ita etiam alia flumina aliis habent aquas vel grauiores vel leuiores, propter mixturam alienarum qualitatum ratione locorum per quae fluunt.
De lacu Fucino vi de Strabonem lib. s. Est in ea Italiae parte, quae Latium vocatur: est autem , ut inquit Strabo , jongitudine par pelago. Amnem inuectum intelligit aquam
Martiam, sic enim inquit Strabo i Caeterum de Iacu Fucino Martiae aquae fontes emanare scriptis mandatum est,&c- Seneca libro tertio ait: in quem montes circumvecti fluuii derivantur, &c.
Delaeu Lario dc sitimine Abdua vi de Strabonem lib. .
Hic lacus Larius hodie vocatur Comensis, omnibus notus in transpadana regione non procul a Mediolano. Verbanus lacus emittit Ticinum. Strabo inquit illum emittere Abduam, & Larium emittere Ticinum, in fine libri quarti. Amnis Mincius lacum Benacum efficit, ambo noti ex Virgilio, pr terlabitur enim Mincius Mantuam, quae sita est inter Benacum lacum &Olliu sumen: haec flumina in Pado recipiuntur, Abdua, Mincius, Ticinus, Olli- iis , qui ex Sebilio lacu in plana descendit, & Brixianum agrum a Bergo matibus, de Mantuanum d Cremonensibus
diuidit, deinde vero Pado illabitur. Rhodantis 3. Lemanus licus noti sunt. Vide Plin. lib. 3. cap. Is . Quod vero ait, has
572쪽
iquas hospitales esse, intelligit eas retinere ius hospitalitatis & modestiam hospitib. lignam, cum enim perfluant praedictos lacus per longa spacia, non tamen plures aquaS euehunt quilin intulerunt. Notum est de Rheno, qui per aliquot miliaria vehitur per lacum Brigantinum, ita distinctis aquis, ut internosci possint. Iino in flunainibus idem, quod iam de lacubus dictum est, videmus accidere. Plinius lib. .
cap. 8. scribit, petieum accipere amnem Eurotam , nec tamen recipere, sed olei modo supernatalitem breui spatio portatu abdicare. Et nihil opus est externa exempla quaerere, videmus It Eam flumen, quod in Danubiu circa Palsa uistitassint, longiss. tractu cum Danubio non permisceri, quod manifestissime ex colore utriusue aquae diiudicari potest. S p et v N D o, colligit exempla de fluminibus, quae se Flumina condunt cuniculis vel toti vel aliqua ipsorum pars, triplex est disserentia: alii odio maris ipsa vada sub ei mi, alij intra terram se condulit, & sic longo locorum interuallo fluminib. tecti & latentes: deinde alio loco repente prosiliunt & ex tenebris in lucem reuertuntur: alii vero ad certum tempus cessant fluere, atque prorsus exhauriuntur Mabsorb entur, postea vero rursim ex eodem loco emergunt. harum differentiarum exempla recitabo.De iis qui odio maris ipsa vada subeunt, recitat Plinius x, exempla. Primum est de Alpheo fonte & flumine Helidis, qui condit se siue absorbetur intra cuniculum prope littus Helidis non proeul st Pisa, ut copiosissime scribit Pausanias in fine lib. S. pag. postr. Deinde vero subter mare labitur,& in Sicilia Spe syracusas rursus emergit, de vocatur Aret ita. & probant idem sumen esse utrun , quia quae in Alpheum Elidis iaciuntur, ista in Aretiuisa Siciliae redduntur. Pausanias ait ab incolis recitari fabulam , quod Alpheus
adolescens amarit nympham Arethusam,atd hiinc in aqua versum etiamnum teneri amore Aret lausae,χὰθίmi H As et citis rimili ire osmo . similis fabula fertur de Sebi Tl a, ut scribic Pausanias in Achaicis.
573쪽
Noti sunt versiculi Virgilii de Arellitici fonter
Sic tibi cuili fit subterlabere Sicanor, Sora amarasam von intemseat undam. Item alio loco: FamaeBuhuc Elidis amnem occultas egisse vosubter mare, qui nunc, Ore Arethusa tuo Siculis confunditur undis. Multa similia exempla recitantur. Pausanias lib. r. Eliacorum scribit de quodam Alpheo in Ionia in Micale monte orto, qui maris vada subit, de rursum iuxta Branchidas emergit. Item in Corinthiacis vocat tales aquas insλυ ,
G γι λιν. Vide plura ibidern de Nilo, quem ait esse Euplatatem, & in Aegypto lors, oh in i raritor opes . Secunda differentia est de iis fluminibus, quae intra terram conduntur, vel tota vel aliqua pars ipsorum, & postea alio loco rursus emergunt. huius differentiae plura exempla recitat Plinius. Primum est de Lyco Asiae, qui in ora subiecta Lybano absorbetur, di rursus ex alia parte emergit , de quo Ouidius I s. Metam. Sic νbi terreno Deus eli epotiis hi tu, Existit procul hive, alioq; renascitur ore Secundum exemplum est de Erasino sumine Argolidis, quod flumen circa sontes vocatur Stymphalis . sic enim
eum estiuit ex lacu Stymphalo, statim a terra absorbetur,& in Argolide ex monte Caone, vel ut alii Lycaone, rursum emergit, ubi vocatur Erasinus. de quo sic inquit Ouidius eiae modo cum bibitur, tacito modo gurgite lapsua Redditur Argo his ingens Erasmuri moria.
pausanias in Arcadicis inquit: ti iit Mu
574쪽
Tertium exemplum est de Tigride Mesopotamiae, culus explicationem require apud Plini tun lib. 6. cap. a T.&apud Senecam lib. 3. cap. a6. sic scribitur : In Oriente Tigris absorbetur, & desideratus diu tandem longe remoto loco purgamenta eiectat, &c. Quiriuin exemplum est de fonte in templo Aesculapii, in quo mersae res redduntur in Phalerico. Fuit autem Phalericus portus&nauale Atheniensium ante aedificatum Piraeum, quasi dicat, Est Athenis in arce, non procul i templo primario Palladis, sacellum Aesculapii, in quo fons est
quina arinam aquam continet, ergo mare per canales sub terraneos ductum in hoc fonte erumpit. Huius fontis meminit Pausanias in Arcadicis cum inquit, daeλέω ho Pa sim p -
sanias in Boeoticis scribit, amnem Heliconem a fontibus suis ultra et i stadia in eo loco, ubi mulieres quae Orphea occiderant, sanguine ipsius in Helicone abluere conatae sunt, infra terram sese abdere, di occultis cuniculis ultra ro. stadia sub terra labi, deinde rursus prodire,& Baphyrae nomine pro Helicone sumto in mare se nauigabilem inferre. Via de locum integrum apud Pausaniam in Boeotiis pag. a 'I. De fluuio merso in Atinate campo, hoc est, in Marsis, item de Timatio in Aquiliensi. lege Strabonem lib. s. Pausanias in Laconicis ait Pellanem fontem esse in Laconica, in quem cum cecidissor virgo haustura aquam submersa postea non comparuit, eius vero peplum inuentum est in altero fonte Lancea. Et quid opus est peregrinis exemplis, pars Rhcni
subit vada circa arcem Caubam,&rursus emergit circati s Bonnam.
575쪽
Boianam. Item magna pars Daliubii absorbettir in voragl- ne ampla & lata circa Greinam oppidiim infra Lint1ium, quae rursus circa Budam erumpi dicitur. illic enim conspici primum dicuntur rudera absorptarum nauium in praedicta
Tertia disserentia est de ssuminibus de fontibus, quae ad
certum tempus fluere desinunt de Arsius destiti iuntur aquis, deinde rursus emergunt. Ioseph. lib. . cap. a . belli Iudaici scribit amnem, qui medius fluit inter Arceam & Raphaneam Syriae urbes, repente deficere, ita ut sex integris diebus siccum alueum praebeat transituris, septimo die iterum exortus incipit ferri intra aliaesi , donec alueus totus fuerit repletus, tunc rursus deficit, unde a Iudaeis Sabaticus vocatur, quia tantum die Sabati fluit. Vir clariss . Georg. uern-herus in libello de admirandis Ungariae aquis, mentione facit lacus, qui long8 superat omnia exempla in hoc loco a Plinio comemorata,&inquit: Est: laeus in Carnis Rheticis cui st pago vicino Ziro nit1 nomen est, qui quotannis sub
autumni sinem aquis repente ex abdito venientibia repletur, quae simul inagnam piscium copiam secum vehunt. aestate vero aquae rursu in recedunt& a terra sorbentur, ita ut lacus iursus exarescat. hanc perennem& statam vicissitudine retinet, ut in eo loco, quo paulo ante piscatus fueris, me
sem & sementem facere, simul cue si libeat venari , ac rursus
vertente anno piscari possis. Concludit hanc narrationem, hanc aquarum reciprocatione fieres a scrobium regurgitatione, qui recipiunt amnes subter terram meantes, & deinde rursus refundunt. Cla tulitur enim laic lacus circimi qua Inontibus, ex qui b. riui ipfluunt, q uos terra absorbet intra scrobes saxeas ita natis, ut humano opere excessissό videripolaint, quaecum repletae fuerint, regurgitant in lacum, ido fit tanta rapiditate , ut refluxus impetu in accursum , equiti quam tumuis expedito &fugienti, aegre effigere liceat. ita
subito repletur lacus, qui pleri 3 in locis decem & octo cubit,s altus est, &vbi minimum, semper aequat iusta hii inani corporis mensuram. Alitis
576쪽
Alitis fons est in Alpestri Rhetia ad Fauarias vulgo
pse fers , inter rupes eminentissimas ortus , qui Octobrimense prorsus deficit, de Calendis Maii reuertitur. ad istum fontem sunt lati datissimae & saluberrimae thermae, ad quas ex unitiersa Germania& Gallia plurimi homines affecta valettiditie confluunt, quibus hae thermae medentiar.
Est alius fons in Helveticis alpibus, qui meti se Augusto
siccatur, Vincenim propter nities incipientes pecus ad mi . tiora loca abducitur, ned postea manat nisi circa Iunium, cum nudatus nivibus rursus pastioni pecoris patet. Manat autem d petra in fossam propinquam ad aqtiandum pecus comparatam, per interualla tamen, & bis tantum interdiu, mane videlicet & vesperi, rursus d toties occultatur, & has vices retinet donec mense Augusto siccetur. Haec addere volui ad exempla Pliniana de fluminibus, quae subito merguntur, & rursum vel in alio vel priore loco comparent, &spero aliquid lucis Plinio allatura esse. TE R T i o, de aliis aquarum miraculis,& primo de Meus bi. lactibus qui bitumen gignunt,&aquis in quibus nihil girtir, ut lacus Iudaeae, qui inde nomen habet quia bitumen gignit. sicuti alii qui una cuin bitumine miscent picem, vocantur pissaphalai, qualis est fons ad Nympheum in Apolloniatarum regione. De bitumine quod in lactibus nascitur, alij alias causas referunt , sed aen sufficientes assignari
possint, certuita non scio. hoc autem certum est, tales fontes, stumina de lacus phirimos existere, inquib. inultum bituminis gignitur, ut est Asphaltites in Iudaea , Limnasphal lites in Babylone, in quo nigrum bitumen innatat, ex quo muri Babylonii constructi sunt. sic enim inquit Iustinus,
Haec Babyloniam condidit, murumue urbis cocto latere circundedit, arena, pico, bitumine interstrato, quae materia in illis locis passim d terra exaestuat. In lacu Asphaltite nihil mergitur, sed omnia fluitant, quia aquae sunt crassiores sitae spissiores. Seneca inquit, huius rei ( scilicet quod vel omnia vel nihil mergitur palam causia est quamcunque vis
577쪽
rem expende,& contra aqtiam statue, si aqua grauior est, leuiore in rem quini ipsa est feret ege tanto supra se extollit, quanto erit leuior: grauiora vero descendunt. At si aquae,& eius rei quam contra pensabis, par pondus erit, nec pes sum ibit, nec extabit, sed aequabitur aquae, & natabit quidem, sed penil mersia ac milia eminens parte, hoc est cur quaedam tigna supra aquam pene tora efferantur, quaedam descendant, dec. De Arethusa, vel ut alii legunt, Arethysia Armeniae, scribit Plinius lib. 6. cap. et T. Tigris influit lacum Arethyssam, omnia illata pondera sustinentem, de nitrum nebulis exhalantem, dec. De lacu in Saleminis prope oppidum Manduriam non longi ab Hydrunte, qui ad margines plenus, dc ned exhaustis aquis minuitur, necue insulis augetur, quanquam enim regulariter lacus crescant de minuantur, utpote qui de fontes de riuos de amnes accipiant de emittant, tamen saepe fit, ut non manifeste aquas effim- dant, sed per subterraneos meatus illas emittant. similes plures sunt aquae. Ad Thermas Carolinas fons est, qui perpetuo ebullit,& strepitus accurrentium de sonantiu in aquarum auditur, non tamen margines eaeuit.
y ARTO, de aquis lapidescentibus, quae vehunt succum, qui aeri expositus in lapidem concrescit. Sic etiam quaecun restatem succum combiberunt, eas in lapidem conuertit. talis autem succus aut per se ex terra effluit, defit lapis. talis fons est prope, arcem Zepusiensem ad aedem diui Martini, qui ex terra erumpit aquae bullienti similis, de quo cumue vadit, statim fit lapis, leuitate de raritate non dira similis pumicibus, quo ad aedificationes utuntur incolae. Est non procul alius fons acidae aquae, cuius aqua in speciem tumuli assurgit, de subinde mutat fluxum, quia statimat*aqua effluit, lapidescit. Aut caeteris aquis permixtus, vehitur talis succus, qui cum effluit, concrescit in saxum.
Vnde supra dixit Plinius, In exitu paludis Reatinae illud saxum crescit. Aut quicquid contigerit talis succus, conuertit ut in saxum, priore forma manente, ut virgulta, folia,
578쪽
c oronae, lateres, ossa, chirothecae immista, subito fiunt lapideae. sic ctiam arbores quas alluunt cum ramis saxa faciunt. sicut in hoc loco recitantur diuersa exempla il Plinio. Albertus scribit suo tempore intrentum esse ramum arboris in mari Baltico in portu Lubecensi, in quo erat nidus auium una cum pullis in lapidem conuersis colore subrusso: Deflumine Ciconum noti sunt versiculi et Numen habent Cleones, quodpotumsaxea reddit viscera, quod tactis inducit marmora rebo.Multa talia feruntur accidere in Issandia ad montem Hecle , ubi dicuntur existere lantes diuersissimarum naturarum, alij mutant res in lapides, alij rursis soluunt: alij incendunt res admotas, alii turius extinguunt: alii fluunt bitumine, alii sulphure. De quare legatat studiosi Chronica
Qtiod in rubro mari ait oleas &virentes frutices enasci, intelligendum est de oleis aquaticis, quarum causa est aquarum spissitudo, quae aliquid pingueti naturalis seminis seu caloris continent, sic iit apud nos i a Saxonicis fluminibus & lacubus nascuntur nuces in mediis aquis, quae apud Dioscoridem Triboli aquatici vocantur, & plures diuersarum specierum frutices. Strabo lib. 16. hunc locum Plinii
exponit cum inquit: In tota rubri maris ora arbores in profundo nascuntur lauro & oleae persimiles , quae in resu-xibus ex toto deteguntur, in affluxibus nonnim quam ex toto obruuntur, alcue hoc etiam cum ulterior terra arboribus careat, adeo ut haec res prorsus sit admiranda, &c. r N et O, de Thermis, hoc est, aquis calidis, non ex Thermae. principio interno dc sua naturae aqua enim semper de sua natura est frigida: atd si fuerit calefacta, tandem , si causia calefaciens sublata fuerit, ad suam naturam redit: dc, millo alterante adhibito, ad naturam suam sponte redit, de fit frigida . sed loquimur hoc loco de aquis, quae calidae ex te
ra effluunt, de vocantur medicatae siue thermae. haru aquarum causa hoc loco erat explicanda, quae cum sit admodum
579쪽
dum obscura, alii aliter locuti sivit. Sed constat hanc aqua
aliunde calefieri, nam sua natura non est calida. calefit autem tantum ab igne, cuius unius proprium est, res summe calentes reddere. sicuti autem videmus aquam supra terram ab igne diuersis gradibus calefieri: ita & sub terra accidit. sed quomodo id accidat, ubi ignis existat,& in quiabus meatibus aqua contineatur, & cur ignis ab aqua non extinguatur, hic praecipue exponendum erat. nam ignem sub terra contineri, Scaliquando etiam inde erumpere, testantur Aetnae, Vestruit & Hectae montis incendia,& alia plerad. sed unde hoc perpetuum incendium habeat fomitem siue alimentum , quaeritur, praesertim in aquis cum aqua millo modo fouere & alere ignetn possit, cum prorsiis igni&essentia & qualitatibus repugnet. Responderi potest, aquam propter pugnantesqualitates nullo modo nutrimentum ignis existere posse, sed sicut aer igni proximus Est, ita creberrimd inflammatus in naturam ipsius transit. Vnde verisimile est ignem aere sotieri & nutriri. sed ille aer qui debet est e nutrimentum ignis, ut sit contemperatus te reo necesse est, non autem qtio uis, sed eo quod habet exiguum humidi, & sit leue, rarum, pingue & oleolam. Unde resinaeo innes facillim Z in flaminantur, sic &sulphur, pix, bitumen de olea. cum autem loca subterranea huiusmodi alimentis abundent, ignis materia in illis quaerenda erit. Cum autem sulpini rincensum hxtinguatur aqua, bitumen
autem incensium aqua foueatur & conseruetur, iam quaerenda erit materia huius incendii magis in bitumine qudni suis laure. & sicut aqua perennis in fontibus gignitur ex vaporibus siue halitibus in aquam densatis, ita materia ignis, hoc est, bitumen, subinde regignitur ex exhalatione pingui. quomodo autem haec incendia oriantur, & materia primum ilicendatur, diuersis sunt sententiae et sed haec videtur est. simplicissima, quod insam mentiar conclassione& motu, sicut fulgetra & fulmina conctissione iubium: sic& minerae bituminosae incendulitur in meatib. subterraneis
580쪽
vel ex nimia terrei vaporis agitatione& nimii, ves fortasse lilia circu instans frigus cogit calorem inclusum , &quimpotentia tantum adest, deducit eum in actum. Vnde loca inqui biis aquae calidae scaturiunt, propemoduin metallis abundant, quia metalla plarad ex argento vivo & sulphure gignuntur, & thermarum aqua a stic celam in bitumine velia sulphure igne calescit, ergo utplurimum, ubi aqua calida ex terra scaturit, in eo loco aut ei vicino, metalla quod gignuntur,& huius rei volunt hanc esse causam, quod illic
ubi plurimi calentes spiritus halitusv calidi in terrae venis
existunt&vagantur, illic etiam existit terra fermentata Scsubacta, quae continet succu in praeparatum ad generationem metallorum, pro diuersitate materiae & agentis ratione. Vnde thermarum aqua viplurimum odorem alicuius inetalli refert, quod ubi haec aqua gignitur, vel circa canales , per quos calefacta perfluunt, continet tir. Vt si per loca plena sulphure, atramentos itorio, aerugine, ferrugine, vel succis subterraneis, ut nitro, sale, alumine, chalcitide, soryaut melanteria, referunt odore, sapore& effectu qualitates, & naturam quam ipti mixtione aqua praeterfluens co
Sed haec est alterius loci disputatio, reuertamur ad textum. Inter miracula thermarum recenset, quod thermae non tantuIn ex terra, sed etiam ex aquis,ut flumini b.mario erumpunt. citat exemplum de mari, quod est inter Aenariam deitaliam , item desimi Baiano , ubi in ipso mari scaturigines thermarum conspiciuntur. de flumini b. minus murum est, nos enim in Germania eius rei aliquot exempla conspicimus. Thermarum Catolinarum lans aquae feruentissimae erumpit in medio flumine Tepula, quae ex nudatisinon tib. defluit. scaturigo aute huius fontis exilit stipra reliquam fluminis aquam altitudine quatuor cubitorum. De
insulis Chelidoniis ci insula Aradum, de ea quae est in freto Gaditano, legant studiosi Strab. lib. 1 6. ubi inquit: In honte cuiusdam iugosae & importuosae orae Aradus iacet, ea est