장음표시 사용
601쪽
materiae subiectae. dissimillimat ignium sermae comparenddifferentes luce, calore, forma & viribus. Ut cum materia cremabilis densa & compacta fuerit, flamma est rubicundior: si rara&sicca, flamma erit pura& lucida: si rara dc humida, turbidior flamma: si densia & humida, flamma nigricans&fumosa: si densa & sicca, flamma minus fumosa. Vapor enim ignis violentia d combustibili materia resolutus, flammam diuersis coloribus veluti pingit. Aliquando etiam aqua non extinguit ignem, sed oleum, quia materiam quae continet ignem, aqua non attingere potest , quia propter humiditatem nimis cito defluit. Oleum vero quia lentum & tenax existit, non ita labitur, & in certo loco figitur, ubi poros obstruendo violentiam ignis compescit:
Sic prunae cineribus tectae, ignem conseruant, quae expositae aeri, cito in cilieres resoluuntur. cineres enim quia sunt rari, non prohibent quo minus fumus per illos resoluatur, Sctamen celerem resolutionEBhibent, unde ignis diu durat. De dii tentia, quae est inter ignem actu & potentia, est alterius loci disputatio. nam ignis inpotentia non est ignis, ideo nec motum nec effectum ignis habet, nisi in actum deducatur. potentia enim nihil aliud est nisi principium productivum alicuius effectus. sic ignis potentia est qui cito in actum deducitur, ita ut sit actu ignis, ut vina sublimata, in quibus calor plurimus mixtus est cum aqueo humido,
quod cum fuerit resolutum, statim ignis remanet. siccum plurimus calor miscetur cum substantia terrea, ut in sulphure, puluere bombardico e resoluta enim terra , quae
motui ignis non repugnat, quia exigua est, reliquum estigna factin sed haec non pertinent ad explicationem Plinii, ita* omittemus. De postrema differentia inter ignem Elementarem&nostrum ignem iam dictum est, quod ignis elementaris haeret in materia prima, itaque est omnium purissimus & subtilissimus. ignis noster est summa caliditas di siccitas ita reliquis elementis et qui cum sit rarissimus , facillime re
602쪽
soluit ur& amittitur. itaque ostensae sunt viae in ultiplices reparationis ipfuis, e qtio loco orditur Plinius iii hoc capite, iram breuiter sententiam verborum Plinil explicabimus.
Orditur ab occupatione a Cum in natura rerum tot ignium seminaria existant, qui fit quod uniuersus mundus non deflagrat, cuna ignis prae caeteris elementis sit voracii sinius, & ex parua scintilla Ope ingens incendium excitetur amplificat occupationem ab ignibus coelestibus , qui iuncti terrenis & subterraneis, mirum est quod non maiora incendia excitant. nam de sententia Epicureorum Solem &stellas ignes in coelo flagrantes & lucentes esse censet. Husmanos ignes vocat excitatos, accensos & alitos ab liomia Dibtis, quales sunt in caminis metallicis & vitrariis. sic etiaignes insiti naturae lapidum, & lignorum, qui per attritionem eliciuntur. sed tales ignes non sint actu, sed tantum potentia, quia frictione duroruin corporum aer intermedius conuellitur, P veluti laceratur. Vnde etiam inflammatur, qui ignis cum fomentis aridis excipitur, iam acta ignis esse incipit. De speculis concauis, sphaericis& angulosis di-ue aestratio, quia radius solaris cum reflectitur in aliquo corpore duro & polito siue glabro, tum fit veluti geminus. Vnde in loco reflexionis plurimum lucis & caloris imprimit, ido eo magis, quo cum angulo incidentiae breuiorispacio iungittir,& quanto plures radii &rectiores tu uno puncto reflectuntur. id quod fit circa meridiem. in speculis autem cauis excipiuntur plures radia reflexi, qui directi in viauin aliquod punctum tam efficaciter in illud incidunt,
ut etiam cremabilem materiam incendant. quomodo autem huiusmodi specula concaua, sphaerica Sc angulosa ignε incendant, legant stuctio si in Optica Vitellionis lib. '. proposi. 3T.&38. Repetit hic etiam Plinius exempla quaedam
ex praecedenti capite. Aquarum Scantiaru in meminit Cato P 3 in praem
603쪽
in praeceptis agriculturae. hanc flammam ait inualidain exi re, quia in his flammis, cum e fundo primum emittuntur, aliqua uis est: cinnaltius si blatae fuerint, existunt inualidae. it ad viret ibi fraxinus, & ab inualida flamma non laeditur: ita aeterno, hoc est, perpetuo viret. Sie & in Mutinensi agro exit, scilicet flamma, statis Vilicano diebus, hoc est, consecratis. quasi dicat, in diebus festis Vulcani. In agro
Sabino & Sidicino vnctus flagrat sapis: hoc est, si lapides
ungantur aliqua pinguedine, tum incensi flagrant, ut ellychnia uncta. Est saxum ad oppidum Egnatiam in Salentinis, cui lignum superpositum, mox e flamma corripitur. In Laciniae Iunonis ara, quae est prope Crotonem sub dio, hoc est, coelo sita ab sep tecto. Q indi repentinos ignes existere, hoc est, excitari, quasi dicat, reperitur apud autores aliquando subito talia incendia excitari. De flamma, quae Servio Tullio dormienti ex capite emicuit, extat apud Liuium lib. 1: Eo tempore in regia prodigiuin visu euentum mirabile fuit, Puero dormienti, cui Servio Tullio nomen fuit, caput arsisse ferunt multorum in conspectu. Hoc idem imitatus est Virgilius, de Iulo filio Aeneae, Aene. a. Ecce litiissimmo de veri e visus Iuli Fundere lumen apex, tactuq; innoxia molli Lambere flamma comas, di circum tempora passi, De L. Martio equite Romano, cui simili modo caput arsit concionanti apud milites, interfectis duobus Scipionibus fratribus P. & Gn. scribit Liuius lib. s. deca. g. circa finem: Apud omnes magnum nomen est Marcii ducis, &verae gloriae eius etiam miracula addunt. flammam ciconcionanti visam e capite sine eius sensu, cum magno pauore circumstantium militum. Nostra aetate aliquoties eruperunt ex utero mulieribus parturientibus uni cum infante pammae, quae circumstantes laeserunt, matre& infante illaesis. Sed de his ignium instaculis in sequentibus libris copiosius 8c distinctius loquetur. nunc enim quadam mixtura rerum, hoc est, confuse, omnium rerum, hoc est, uniuersae
604쪽
I N L I R. II. C, P et i N. so triaturae exhibentur miracula. Veritin egressit mens: noua
est propositio sequentium librorum.
DE TERRA, & terrae uniuersae mensura,
P Ars nostia terrarum, de qua memom, ambientic ut dictum est Oceano velut innatans, longissime
ab ortu adoccasum patet: hoc est, ab India ad He culis columnas Gadibus sacratas, octuagesies quin- Lotitieu quies centena septuaginta octo M. pass. ut Artemi- dodoro placet autori. Vt vero aedoro, nonabies octies ba goo, centena & decem & octo M . Artemidorus ad ij citam plius, st Gadibus circuitu sacri promontorij ad promontorium Artabrum , quo longissim8 frons procurrit Hispaniae octingenta innonaginta unum. Id mensurae, duplici currit via. A Gange amne ostioque eius, quo se in Eoum Oceanum effundit, perdo terrae Indiam Parthyenemq; ad Myriandrum urbem Syriae, in Issico sinu positam, quinquagies bis centena, mare. quindecim M. pag. Inde proxima nauigatione Cyprum insulam, Patara Lyciae, Rhodiim, Astypaleam, in Carpathio mari insulas, Laconicae Taenarum, Lilybaeum Siciliae, Calarim Sardiniae, tricies quaterceptena, quinquaginta M. Deinde Gades quatuor decies centena & quinquaginta M. pass. Quae mensura uniuersa ab Eoo mari efficit octogies quinquies
centena, L x x v Ii I. M. passae
Alia via quae certior , itinere terreno maxime via terre-
605쪽
Eaca et C. M. x x t s s t . Inde per Phrygiam, Cariam, Ephesiim c c c c. M. pass. x et v r ra. Ab Epheso per
Aegeum pelagus Delii in ducenta M. Istismum ducenta duodecim M. Deinde terra & mari Corinthia.co sinu. Patras Peloponnesi ducenta duo M. quingenti: Leucadem L x x x v r. initia quingenti : Coi, ram totidem: Acroceraunia centum triginta duo in ilia quingenti. Brundusi una L x x x. sex in ilia qui iagenti. Romana c c c. milia Lx. Ad Aspes usti, Cal-cin comacum Vicum o x v iti. M. Per Galliam ad Pyrenaeos montes Illiberim quingenta quinquaginta sex M. Ad Oceanu in & Hispaniae oram trecent, triginta duo M. Traiectii Gadis septem milia quingenti. Quae in ensura Artemidoti ratione efficit octuagies sexies centena octoginta quinq;. I. ituta, Latitudo autem terra: st meridiano sitii ad Se- terra: - pleiatrionem, dimidio fer8 minor colligitur, quin-Alii, terquagies quater centena sexaginta duo milia. Quo
palam fit, quantum & hinc vapor abstulerit, &illinc
sit. t. duo rigor. Neq; enim deesse arbitror terris, aut non esse
globi formam, sed inhabitabilia utrinq; incomperta esse. IHaec mensura currit a littore Aethiopici Oceani, qu1 modo habitatur, ad Meroen D L.M. Inde Alexandriam duodecies centena milia quinquaginta. Rhodum quingenta octogintatria, Cniduo Aoginta quatuor milia quingenti. Coum viginti attinq;
milia. Samsi e . milia. Chium x x x x ira T. Mitylenenti x v. milia. Tenedon x x v arr. milia. Sigarum promontorist x ri. milia quingenti. Os Ponti o C c x ri. milia quingenti. Carambin promontorium C C C L. Os Maeotidis c c c x ii. milia quingenti. Ostium Tanais
606쪽
lia is c c I x v. M. qui cursus costipendijs maris breuior fieri potest x x x xl x. M. Ab ostio Tanais nihil modicum diligentissimi autores tacdre. Artemidorus ulteriora incomperta existimauit, cum circa Tanaim Sarmatarum gentes degere fateretur ad Se
ptentriones versas. Isidorus adiecit Ra r. c. M. L.
usque ad Thulen, quae coniectura diuinationis est. Ego non minore quam proxime dicto spacio, Sa malarum fincs nosci intelligo. Et alioquin quantum esse debet, quod innumerabiles gentes subinde sedem mutantes capiat 8 Vnde ulteriorem mensuram inhabitabilis plagae multo esse maiorem arbitror . Nam & st Germania immensas insulas non pridem
compertas, cognitum habeo. De longitudine ac latitudine haec sunt, quae digna memoratu putem. Vniuersum autem hunc circuitum EratostheneS, Ambitus in omnium quidem literarum subtilitate, & in utique praeter caeteros solers, quem cunctis probari video, ducentorum quinquaginta duorum milium stadium prodidit. Quae mensura, Romana computatione essicit trecenties quindecies centena milia pag. Improbum ausum: verum ita subtili argumentatione comprehensum , Ut pudeat non credere. Hipparchus&in coarguendo eo,&in reliqua omni
diligentia mirus , a dijcit stadiorum paulo minus
In fine praecedentis capitis instituit nouam pro post lo-
argumentum sequentium librorum coiia plectitur, Mens egressa interpretationein naturae, festinat legentium animos per totum orbem velliti manu ducere. Nunc P s vero
607쪽
6o COMMENT. I Aco g. MI L. De postre- vero explicationem huius propositionis inchoat, d descrinio eleme- ptione ambitiis unitier, terrae, tam secundum longitudi-
v. Tqv quam latitudinem, & colligit numerationem longituditus ab ostio Gangis fluuii ad Gades siue us p ad initium Oceani occidentalis. Metitur autem hanc longitudinem duobus itineribus, uno quod per terram ducit usque ad intimum angulum maris Suriaci. Secuti dum vero iter per mare ab ostio Cangis us p ad Myriandrum urbem Syriae, il Myriandro usue ad Sardiniam, a Sardinia ad Gades& ad fretum Herculeum. Sciendum autem est, veteres aliter numerasse longitudines&latitudines terrarum quem posteriores, ut Ptoletnaeus& Albategni. Veteres ab ortii numerarunt longitudinem ad occasum, Ptolemaeus ordine inuerso ab occasti in
ortum, id semper in aequinoctiali circulo. Veteres inchoarunt ab ostio Gangis, Ptolemaeus & recentiores ab insulis fortunatis. Sic etiam latitudine veteres collegerunt in meridiano ab uno polo versus alterum pol orsi, sed Ptolemaeus ab aequinoctiali versus alterutrum polorum etiam in meridianis circulis. Instio itad Plinius in hoc capite de sententia Artemidori Gnidii& Isidori metitur longitudinem terrae duobus itineribtis, altero terrestri, altero vero marino. atque haec Artemidori sententia non multum st Ptolemaeissententia discrepat. existimo autem temporibus Artemiis dori minus terrae cognitum fuisse, quam postea temporib. Ptolemaei, qui Artemidoro ros. fere annis posterior fuit. Est aute longitudo terrae ha bitabilis ex sententia Artemidori S s p 8 oo o. passi tu, vel ex Isidori y8 Igo oo. computata in aequinoctiali circulo vel in parallelo secundum rationem, quam habet ad magnum circulum. Respondent autem summae Artemidori in magno circulo 'S. grad. sed summae Isidori respondent ii r. gra. Uni autem gradui coelestis magni circuli respondent in terra Sy oo. passus vel secundum Ptolemaeum c a s o o. stadia vero ssecundunt Ptolemaeum so o. secundum Eratosthenem vero T o o.
608쪽
Existimo autein pleroso numeros in Plinio eae depra- Longitu- natos, itaque ordine exponam textum, & ostendam quo- lim sup modo errata librariorum deprehendi,&quomodo in integrum aliquo modo restitui possint. Pars nostra terraro, hoc est, ea pars terrae, quae a nobis nota est,& quae extra oceanum eminet, longiseimδ ab ortu ad occasum patet, eius
longitudo porrigitur ab India ad Herculis columnas Gadibus sacratas, hoc est, ad loca quae sunt iuxta Gades. Artemidorus adiicit, existimo esse aliud nomen & diuersum ilpriore. circuitu sacri Amontorii, hoc est, cuna circumitur sacrum promontorium v s ad promontorium Artabrum, pro Artabrorum, quod a Ptolemaeo Nerium promontorium vocatur, videlicet ea pars Hispaniae, quae versus occa-lam quina longissime in oceanum procurrit. Hanc terrae longitudinem ait currere duplici via, hoc est, licet ea metiri& terrestri & marino itinere. Primum iter, quo longitudinem terrae metimur, est ab
ostio Gangis per Indiam, Parthyenemo ad Myriandrum sitam in intimo angulo maris Syriaci, quod est quinquagies bis centena &quindecim mijia passuum. Deinde a Myriandro pertexit integram longitudinem per iter marinum,& ait i Myriandro proxima nauigatione ad Cyprum, dc sic consequenter marino itinere per reliquas insulas ustue ad Calarim Sardiniae sunt tricies quater centena quinquaginta milia: deinde st Calari Gades usid sunt quaterdecies (sic enim est Iegendum, non quatuordecies o centena & quinquaginta milia passu si, quae mensura uniuersia ab Eoo mari efficit octogies quinquies centena septuaginta octo milia
passuum. Sic ita horum numerorum veritas examinetur.
609쪽
Differentia uniuersalis horum n timerorturn est I 3. quae incultiplicata percio. efficit octogies quinquies centena octoginta M. P. Particularis differentia , ut Gangis & Myriandri est yy. quae multiplicata per Go. efficit quadragies septies centena de quadraginta M. P. Plinius habet quinquagies bis centena & quindecim milia passuum. haud dubie incuria librarior ii numeri transpositi sunt x L v II C x L M . p. primum enim x adiecit sequentinum. primum v abiecit, deinde pro L scripsit v. ital iam legitur quinqtiagies pro quadragesies, ut sit scriptura o I Q x v M. P. Disterentia Myriandri &Sardiniae est 3 . quae percio. multiplicata efficitur xx Cir cxx. M. P. Plin. habet xxx IIIICI.M. P. Vnde constat, quod librarius ex superiori num. isti vpraeposuit, & ex v fecit duo, quae huic nomen addidit. Dil
ferentia Sardiniae & Gadii est a .grad. haec in cio ducta
producunt x v I C x x. M. P. Plinius habet x II II C L.
M. P. Hae tres differentiae particulares in unam collectae summam, producunt differentiam uniuersalem, ut iam dictum est. Sequitur computatio longitudinis terrae secundum aliam viam. supra enim dixit, id mensurae duplici currit via. prior ducta est per iter marinum, haec ducitur per terram, quam etiam ait este certiorem. A Gange ad Euphratem, hoc est, ad urbem Samosatan , cuius longitudo TI. grad.& 3 o. min. sunt L C x x. M. P. quem numerum si examinare voluerimus, colligatur differentia, & illa intitetur in M. P. tunc patebit utrum numeri in codice nostro sint inutili an integri. hic primus numerus est paulo in inor vero . Inde Cappadociae Magaca, hoc est, ad Maχaca a Samosatis
sunt C C x L III I. M. P. Magaca nominatur etiam Caesia-rea , in qua Basilius fuit Episcopus, cuius longitudo apud Ptolemaeum est 66. grad. & semissis. Inde per Phrygiam, Cariam Ephesum usue sunt CCCC x L v I II. M. P. hoc est, quadragies centena nonaginta octo milia passuum. est autem longitudo Ephesi i g. grad. & so. min. Ab Epheso per
610쪽
Aegeum pelagus. Dehimus sunt et C. M. P. hoc est, ducenta milia passuum. Deli longittido est sis grad. A Deso Isthmum us sunt C et x i 1. M. P. Deinde terra, hoc est, per Isthmum & mari Corinthiaco sinu, Patras Peloponnesi, Corinthus habeti vir grad. 3I. Patrae vero oppidum
Achaiae habet longitud. P. q8. grad. Sunt CC. duo M. D. Leucaden L x x x v I. M. D. sita est autem Leucas in sinu Ambracio, cui iis longitudo est B. grad 3o. misi. Corcyram totidem, cuius Iongitudo est s. grad. o. min. Inde ad Acroceraunia C x x x I I. M. D. longitudo est q .grad. 3o. min. Inde Brundusium L x x x v I. M. D. longitudo est 2. grad. go. min. Inde Romam C et C L x. M. Iongitu. est 3 6. o.min. A Roma ad Alpes us p Calcin comacum vicum sint D x v III. M. Inde per Galliam ad Pyrenaeos montes ad oppidum Narbonensis Galliae Illiberim , cuius longitudo es h Io. grad. 3 o. min. D L v I. M. deinde ad Oceanum re Hispaniae oram C et C x x x i I. M. deinde per traiectum ad Gades, cuius longitudo est 3. grad. 2 o. min. sunt v I I. M. D. Quae mensura Artemidori ratione essicit D xxxv 1-
Latitudo autem terrae computatur il situ meridiano, Latitudi- hoc est, e meridie versius polum adicticum , quae dimidio fe- nix suppuril minor colligitur quam longitudo. quo, hoc est, ex qua re manifestum fit, quantum di hinc versus meridiem vapor, hoc est, intensissimus Solis calor verticalis abstulerit. & illinc ,.videlicet versus septentrionem , nimium gelu. Haec mensura currit e littore Aethiopici Oceani, hoc est, iuxta initium sinus Arabici versus meridiem, ad Meroen usque D L. milib. Inde d Meroe Alexandriam sunt x r I C L M. P. Inde ad Rhodum o L x x x 1 Ii. M. Indo Cniduin oppiduCariae tot milia, reta consequenter. addit autem illum cursum compendiis maris breuiorem fieri posth, hoc est, si recta linea nauigetur. Ab ostio Tanais, ait, nihil modicum diligentissimi autores secerunt, hoc est, Cum circa Tanaim Sarmatarum gentes degeret lateretur, hoc est, quicquid