Academicae praelectiones de cognoscendis et curandis praecipuis corporis humani affectibus

71쪽

cidit, interposito vero die leve saltem frigus. Imparibus diebus asperiora sunt omnia symptomata, paribu S Veromitiora. Singulis sudorem declinans febri S movet ; neque posthaec tamen integra esse corpora sinit. I) Hic est Hemitritaeus Celse L. III. cap. III. & VIII. & Hi

Poc atis Epidem. I. p. 9ς . quem vero rectius tertianam Continuam aut saltem tertianam productam appellabis. Εjus observatim occurrit apud Liυeriuin, obfexυ. communic. 23. P. m. 696.

a) Exquisita haec est semitertiana Galeni L. II. de Crisb. c. 9. & L. II. de Febrib. cujus exempla apud Digelium L. de Semitertiana II. cap. 4. p. 4ς. Fore: fiam Obserυ. V. II. 18. Eiυerium Cent. I. Obs. s 4. & H manniam Med si stem. T. IV. Scci. I. c. s. O . i. reperies. Ab horrore BiVO- crates hemitritaeum L. I. E idem. p. c. & alibi horridam febrem , ς κώ ἡ πυμ τον) appellavit.

f. 8s. Ad hunc decursum sedulo attendendum est, si Semitertianam recte velis cognoscere. Scire autem licet, praeter horrorem , frigus , ardorem , sitim ac sudorem , alia plura symptomata ingruere , quae febrem non minus gravem & meseitam, quam periculosam reddant.

Nam sub horrore in imparibus diebus sepe bilis vomitus vel dejectio movetur. Magna virium prostratio est. Κgri quidam soporosi fiunt; aliis mens alienatur , aliis animus deficit. Abdominis dolor ac intumescentia haud raro jungitur. Purpura etiam , & pete chiae se interdum immiscent. Sputa pauca, cruda, tussi extunduntur. In progressu febris icterus sic pe oritur & morbum solvit. I b. Frequentius in hac febre hominem prius tertiana intermittens , quam quotidiana ad Oritur, quae post primum, secundum , aut tertium parOXysmum

Paullatim illam subsequitur. Aliquando vero vicissim

72쪽

prius oritur quotidiana , deinde post tres , quatuor, pluresve dies tertiana supervenit. i Exemplum est apud Hos annum l. c. OG. 4. g. 86. Raro ejusmodi febris crisi persecta solvitur intra sepatem, undecim, quatuordeci in aut viginti dies. Modi ero quibus perse die solet judicari , sunt fluxus alvi bilios S, pituitosus, aut cruentus plane. Discutitur etiam morbus & abreviatur a doloribus colicis, si sint cum signis coctionis; aut subsequente postea diarrhoea si niosa IJ, aut cruore nigro copiolo secedente et .

f. 87. Ubi vero nihil horum evenit, sed potius ardor circa praecordia, jactatio , ventriculi dolor, inquietudo , singultus, manuum tremor, & conVUlsiones animadvertuntur, aut putri dissima ex alvo frequenter cffluunt. mortis periculum imminet; quae sub accessione gravioris paroxysmi imparibus diebus contingit. g. 88. Quod si vero morbus impersecte judicatur, hoc est,

sine valida evacuatione per sudores & urinas copiosi C. simas, aut abscessum, aut notabile sanguinis profluvium; tunc vel per recidivas vel alios morbos solvitur , longo temporis tractu, sic, ut, computatis recidivis & febrium commutationibus, primus terminus solutionis raro sit dies quadragesimus, frequentius sexagesimus, frequentissime octogesimus, raro centesimus, & centesimus vigesimus, ac ultra.

73쪽

quibus composita est, continuas vel intermittentes , mutatur plerumque intra viginti circiter dies ; deinde paucorum dierum intervallo ea febris, quae desiit, sive quotidiana fuerit, sive tertiana, redit per aliquot dies, iterum aegrum aliquamdiu deserit, factis sic tribus aut quatuor recidivarum circuitibus , nec desinente alteru

Solet etiam Semi tertiana in alias intermittentium species, tertianam simplicem & duplicem, itemque quartanam commutari; & hae suas etiam plerumque recidivas faciunt. Alias in lentam febrem, aut hydrope in ahit, R in plures alios morbos. Etenim nulla febris plurium recidivarum, plurium actam diversorum morborum feraX est, quam Semi tertiana. In recidivis subinde etiam abscessus circa articulos,& ad parotide S generantur. 1 Εjusmodi scenas & in se ipso & in aliis Spigelius evpertus describit l. c. p. 6 S.

g. 82. Febris haec in Gallia, Hungaria , Italia, Moravia Stiria endemia est i , ut Africam & Tthiopiam haud

memorem, & frequenter ibidem grassatur autumno, vere, &aestate, pluviosis & austrinis , intervenientibus frigidis ventis, aut post tempestates frequentes vel grandines , plurimum refrigerato aere. Constitutio etiam pestilens frequentiam ejus praenunciare solet. Nam quo tempore pestis regnat, haec febris in omni terrarum re gione , in qua pestis est, frequentissima esse cernitur. Ρueri rarius ea infestantur, viri & juvenes frequentiusquam muliereS.

Frequenter etiam ex tertiana intermittente ab , in-

74쪽

primis producta, & ex lenta oritur ; , interdum etiam ex continua ).

Prae ceteris autem Hemitritaeus lethalis est, cui morbi RCuti, a poplexia, convulsio , tetanu S, lethargu S, strangulationes saucium , angina, superVeniunt, qUO-Tum magna pars per se periculosa est, quidam etiam maxime lethale S. Diuturni sunt quoque morbi, qui si Semi tertianae superVeniunt, aut illis haec adjungatur, funesti sunt, ut hydrops, cachexia, aut tabeS. Dysenteria cum hac febre incipiens, periculosa quidem est, sed tamen non valde lethalis. Dysenteria autem , quae critice supervenit, etiamsi imperfecta sit, tamen laudabilis est. Si initio variolarum superveniat Semi tertiana, aut eae in hanc incidant, spes in angusto est.

1) Etiam in septentrionalibus regionibus populariter gracfari, apparet ex Ill. Linnaei & Andr. B iroem diss. de Febre fallensi, ib. I 7s . nam haec febris noster Hemi

tritaeus et t.

g. 9O. Qualiscunque hemitritaeus fuerit, malignitatis notas manifestas ubique ostendit, fomitemque sitim ex ingenti colluvie pituitosa ac biliosa trahit, quemadmodum non solum symptomata recensita. sed etiam cadaverum extispicia demonstrant, ubi inflammata & sphace lata loca in jecinore, pulmone, liene, renab US, me senterio, intestinis, reperta sunt. Quapropter ad e VacuandaS eas

75쪽

opportuno tempore opera medici dirigenda est. &praeter enemata, modo laxantibu S, modo emeticis. si dolores colici vexent, praesertimque illis statim ab initio & poli haec frequenter utendum. Nec ven ectio omittenda est ii vires, aetas, regio, & alia conser iant. Cetera medicamenta detersiva, humectantia ac refrigerantia cise debent. In recidivis & in commutationibus morbi haec eadem felici pariter cum successu dantur, juncto vel per interia valla dato Peruviano cortice , aliisque balsamicis ac roborantibus medicamentis, respectu tamen inprimis habito ad ipsius morbi naturam,in quam Semitertiana abiit.

Elodes veterum , quem recentiores Sudorem Anglia canum, ψώπ ret0n , Ephemeram malivam , Ephemeram sudatoriam, & febrem sudat0riam, appellant, cujus tamen plura genera eXistunt I), ex tribu est summe malignarum febrium, & ad naturam pestiS quam prOxime accedit.

Etenim primo statim die aegri immoderato atque continuo sudore diffluunt, cum insigni virium lapsu , palpitatione cordis, inquietudine, anxietate, siti, dolore capitis, vertigine , comate, cola Vulsionibus, angina, animique deliquio. Istaque febris tam vehemens & acuta est , ut jam primo die aliquos interficiat a , alios tertio aut quinto, plerosque vero septimo, sic quidem, ut qui

hunc terminum superent, utplurimum convalescant QCujusmodi est veterum Typhodes , quae statim etiam a primo die sudores exhibet, sed pro symptomatica habetur, ex erysipelatosa hepatis inflammatione ortu Galen. L. Gdversus secum. & febres ab Hippocrate notatae L. VII.

76쪽

'id . p. m. Io 8 I. in quibus aegri sudoribus dissiliebant, nec penitus a sudore perfrigescebant, sed rursus incales Cebant , quaeque longae erant & dissicilem habebant judicationem , neque admodum sitim adferebant , &septimo , nono , undecimo, decimo quarto D decimo septi ino die desinebant;&febris Periodica intermittens, a Portio in semet ipso &in aliis observata , ac diaphoretica, dicta, Therapeui. f ec. L. IV. C. II. p. m. 26ψ. seq. & febris miliaris fudatoria in Journ. de Medec. par Viandermon se. M. April. 176o. &sudor Picardicus , quae febris miliaris aut petechialis , multoque mitior quam Elodes nostra, & haemorrhagiis stipata,

quae etiam in nostra non observantur, ceterum etiam lon

gior, quatuordecim ac viginti dierum. Vid. Methode clsumre dans te trait ement des disserentes malaciles epid i-ques qui regnent te Plias ordinatrement dans la generalitc de Paris, par M. Bolber ib. I 62.

et Ob hunc typum ad Ephemeras lancherus retulit in Conisect.

med. V GAZ. Tab. s . quem secutus nunc quoque est Boliser de S in No solog. meth. P. II. Classi II. P. 22ς. sed male, quum Ephemerae typum non semper exacte observet, sed illum etiam transcendat; unde apparet, quod non natura sua Ephemera sit, sed in summa malignitate saltem tam brevem e Xitum habeat.

f. 92. Haec febris praecipue autumno saevit; & tantum non

semper populariter grassatur. In Anglia seculo decimo quinto quasi endemia fuit, & inde ab anno I 86. usiaque ad annum I s 26. continuavit, magnamque stragem

edidit. Ex Anglia per inferiorem Germaniam, Belgium, Brabantiam, Flandriam, Daniam, Nor vegiam , Galliam

ab a. I sas. usque ad I SO. diste minata, ac in Germania imprimis a. I sa8. haec sudoris contagio in cruduit, tantaque truculentia saeviit, ut quam primum urbem. aliquam invaderet, stingulis diebus f OO aut 6OO cives Occuparet, eX quibus initio vix centesimus evasit. Sub inde adhuc sporadice, sed raro admodum, Occurrit, Euric. tardus, Laur. Erisus, Iac. Cayitius, Joach. Eulan-

77쪽

ELO DES.

dur, Tertius Damiantis, singuli libellos de hac febre se culo 16. divulgarunt. Aliorum Observatione S ex manuscriptis exemplaribus collegit & edidit Guil. Grataiolus.

g. 9ῖ. Quae olim a medicis pro genio seculi adhibita suerunt adversus hunc dirum morbum remedia, ad Vincendum illum mihi non videntur susscere. Ρotentiora anti septica hic frequentanda censeo , corticem Κinhina , infusum florum chamo miliae acetum vini, ipsum vinum acidulum, & moderatum aluminis usum , quod ad sanguinem putridum ac nimis dissolutum, qualis in hoc morbo est , coagulandum nullum facile supra se habet remedium. An purgantia, an vene sectio, an epis pallica hic proficiant, neque affirmare in praesenti, neque

negare audeo.

Quod aer frigidus, & impatiens caloris & sudoris

tolerantia aegros festinanter ad internecionem redigant. Superiorum seculorum observationibus compertum est.

PESTIS.

f. 94 Horrificam pestem non sine horrore describere aggredior. Ecquis enim non obstupeat morbo supra omisnes truculento, qui tam subito universos populos, Riotas familias, & sanissimos quosque eodem tempore comprehendit ac trucidat, interque gravissima ac inaudita hactenus symptomata, summo cum periculo, agnaque cum contentione decurrit Ubi raptus aliquis morbo est, haec sere incidunt. Glandulae sub alis, pone aures, sub maxillis, ipsis Pars I. E

78쪽

PESTIS.

mammae, Vel thymus, frequentius autem quae iri inguinibus sitae; aut certe carbunculi diversis sedibus, in dorso potissimum, & brachiis, & se moribus ; vel pustulae l), purpureave exanthemata, modo in una corporis parte, saepe in toto, subito & cum febre acuta, continua , nunc quotidianae, nUnc tertianae typum exhibente, erumpunt a). Lassitudo corporis insignis

est, summus moeror animum occupat, ac serocem turbidumque vultum reddit. Appetentia ciborum omnis dejecta est; in capite acerbus dolor est, sensuumque stupor animadvertitur. Nausea, vomit US frequens, cardialgia, singultus , convulsiones, dejectiones foetidae x grave olentes , & prae magna sitis aegros vexant. Resia piratio difficilis est; spiritus ipse fodici. Indeque alia quando stern0tationes , raucitates, tu si S, ac haemo-ptyseS generantur. Egre fere omnes protinus delirant,& per plateas & agros , nisi coerceas illos, qua qua Versum divagantur. Nonnulli sic vagabundi ob sensu uni stuporem concidunt, & tamquam semimortui jacent. Alii enormi vomitione fatigati occurrunt, & primo die vel serius intereunt. Multi derepente , maculi S purpureis undiquaque foedati, citra febrem moriuntur.

1) Ho es depol. Lond. p. Izo. et) Ipsa haec febris ardens est, & ad lipyrias pertinet. Ita terim pestilentiam etiam sine febre quibusdam accidisse, ipserit pocrates vidit Epidem. libr. III. S silvitatis in peste Lipsiensi a. 168 o. ct Diemerbroel in peste Neomagensi a.

3637. Vid. ej. O p. T. lI. C. I a. v. a. imo sine ullo alio symptomate, & sine languore, praeterquam quod bubones diat anthraces sensim eruperint, Ddenham in peste Londinen si O D. Sect. II. c. a. p. m. 13 3. & oineati in

peste Massiliensi, helation de la piole de Marseille, Par. 72o. Quam pestem benignam vocare licet.

Qui morbum superant, his vel primo jam die, vel

79쪽

subsequentibus malum ad 'glandulas decumbit vel ad ce teras parteS externas, illinc bubones , hic carbunculos excitans ue per quae abscessuum genera crisis in hoc morbosirequenter absolvitur ; cum eo tamen, Ut scias, nimia tumorum ejusmodi copia, propter inflammationem, dolorem & ardorem intolerabilem, ex febre symptomatica aliquos adhuc interire.

Aliis , qui pestem effugiunt, morbus in ventrem irruit , & copiosas atque foetidissimas dejectiones movet. Neque vero hi semper in tuto sunt i . Nonnullis malum in pubem , vel ad summas manus S pedes decumbit; & complures his membris amissis , nonnulli & amissis oculis, sphacelo prorsus confectis, evadunt a). In aliis oblivionem omnium rerum morbus relin

i) Thucydides da bell. Pelop. L. II. p. m. I96. et) Id. p. I.

Ignorare Vero non Oportet, sumpto mata nec in una peste, nec in omnibus aegris eadem spectari, sed multum utique variare I P. BuboneS tamen, cum petechiis& carbunculis, non unquam desunt, & luem certissime

essiciunt a . Illud etiam novisse non inutile est, praesagia salutis

in hoc morbo satis incerta esse, quum multi, de quibus plena spes est, quum scilicet septimum aut nonum diem stiperarunt, aut qui adeo ad tertiam, imo qua tam hebdomadem morbum protrahunt, eae lenta febre pestilentiali nihilominus adhuc inopinanter trucidan-

80쪽

tur ῖ . Vicissimque & mortis praesagia ex regre G

bubone & ex aliis mortiferis symptomatibus aliquando fallere solent. Nam & bubones isti inter sudores aliquando salubriter revertuntur ). i) Vid. E. Broches hylow of the mois rentiarquabie pol

lentici dii sempers. Lond. I 2I. 8. 2) Solus Thucudides est , qui in eleganti descriptione pestis Atticae bubones non memorat. l. c. 3) Diemerbroeh de pes . Neoni . c. V. p. I 6. Opp. tio es i. c. p. I 6O.

f. 97. Praeterea circa prognosin haec notanda adhuc veniunt. Lues primo statim ab ortu effera & exquisita, brevi spatio terminatur. Quantumcunque spatium ab eius ortu ad statum, tantum ab ipsa ακμm ad ejusdem declinationem obser

vatur.

JEgri in initio vel statu morbi comato si vix evadunt. Haemorrhagia omnis periculosa IJ, item alvi fluxus in principio sa), aut sudor sine allevatione , quo quidam aliquando ita colliquescunt, veluti sudore anglico

correptis accidit. Quo plures bubones erumpunt, modo suppurati, eo fortunatior semper morbi exitus. His carbunculi se Per magis exitiales. Surditas cum sopore parotidis mox emersurae index est.

Stigmata pestilentialia profunda malum primo, secundo, vel tertio die praesignificant. Quae vere &