장음표시 사용
481쪽
Capitolio incenso populum iam Lase regem, et ad ombis universi imperium grassantem contunderet det xetque landitus. Alpes Romanis parum notas suisse, ante expeditionem Hannibalis, ex eorum annalibus Certum est:
quamvis enim in continuis adversus Gallos Cisalpinos bellis ad hos sabulosae altitudinis montes saepius devenire debuerint, nihil aliud tamen videntur com-Perisse, quam ea iuga a maioribus Gallorum olim esse superata, dum fertiles peterent campos septemtri malis Italiae. Massiliam vero, ipsis prosecto ante Hannibalis tempus cognitam, navibus solebant appellere; neque ulla existit causa, cur unquam antea illos Italiae sines ab iis suisse tentatos arbitremur. Postquam autem per egit Hannibal viam; tum exercitus reipublicae transcendere Alpes, tum privati homines in- Cultas ignotasque regiones explorare ausi sunt. Et ubi peragrari inceptae sunt, suum Romanos ingenium per invia locorum, non sine defatigatione et periculo, diu multumque impulit, donec Augusti tandem temporibus Alpes munitis viis patefactae, aedificatis urghibus habitatae, cacumen suum Romanis iubentibus quasi submisere. Quamdiu vero Punicum bellum d
saeviit, sciebant tantum Alpium tractus nive et glacie aeterna Concretos vix incolam pati; tamen quatuor esse Per montium iuga tramites, maxilnis quidem laboribus decurrendos, per quos Cisalpini Transalpinique Galli habebant commercium: primum per M-Pes maritimas qui a Genua ad Arelatem, per Nicaeam et Monoeci Herculis portum Monaco , ducebat; secundum per Taurinos Taurinumque saltum montGeneore ) ; tertium per Graias Alpes pera Sata Ber- nard) a Salassis ad Allobrogas; quartum denique per Alpes Rhaeticas, quo Rhaetis Insubres iungebantur.
482쪽
Quum autem per Rhaeticas et maritimas Alpes transiisso in Italiam Hannibalem spe ioso nemo ContCH
derit, de duabus tantum mediis viis, altera per Cottius, altera per Graias sermo hic erit. Alpes Cottiae quae lavent, primus omnium Laesar,
B. G. I, io, edocuit . quum hos montes transcendisset ad reprimendam Helvetiorum provincias romanas invadentium audaciam. Sed de iis Pauca, et ea rapidissime , Obscure etiam interdum contra morem , attigit, quod in Caesare raptim scribente non miramur. Ceterum ab Ocelo, quod citerioris Provincia Oxtremum Vocat, Cottium Alpem Cum quinque legionibus traiecit. Caesaris temporibus viam Romani in hoc monte iam munierant: quando munierint, incertum. Quod si Livio, lib. V, cap. 34, fides adhibeatur, hae praeterierunt Galli qui in Italia consederunt : sed quis credat Isaras accolas per Tricastinorum agros secus Druentiam, perque Taurinum saltum longius iter deflexisse, nedum vallem sertilem, quam Isara interfluit, decurreront 8 Nonne satius est arbitrari, quum septemtrionatos populos italici caeli clementia invitaret, invicemque omnes melioris solis amore capti sestinarent, eam cuique placui Sse viam . quae cuique erat proxima notissimaque 7 Nec suu deest huic opinioni auctoritas. E Polybio nempe constat, Gallos cognomine Gaefatas opem Boiis et Insubribus adversus arma romana serentes, idem Sequutos esse iter, quod Hannibal postea elegit: quae gens
Germania vulgo creditur oriunda. Si modo viam .
quam illi ingressi sunt, certo descriptam definitamque haberemus, iam de itinere Hannibalis non dubitaretur. At Strabo docet Gaesatis irruentibus Opem tulisse Sequanos, quorum si auxilia defuissent, frustra illos Italiae ingressum suisse tentaturos. Sequani uu-ΤIT. LI v. Tom. IV . II hligod by Coos e
483쪽
potuerunt, nisi hos per Allobrogas iter secisse put mus, et vallem, quam Isara interfluit, secus nuvium peragrasse usque ad Graias Alpes. Vnde colligendum ret hac Hannibali iter fuisse. Ad hoc accedit vetus traditio quae verane an salsa sit, nescimus tempore Cornelii Nepotis vigens, qui eam in vita Hannibalis refert, cap. S: G ad Alpes, is inquit, Posteaquam venit, quae Italiam ab Gallia
is seiungunt, quas nemo unquam cum exercitu ante
ra eum, praeter Herculem Graium, transierat quo is facto is hodie saltus Graius appellatur Alpicos,
is conantes prohibere transitum, concidit, loca pa- is tefecit, itinera muniit, essecitque, ut ea elephantusis ornatus ire posset, qua antea unus homo inermisis vix poterat repere is. Vid. Edit. Paris. , pag. 233. Hic certe Cornelius nostrae multum favet opinioni,
sei licet Hannibali per Graiam Alpem ItaIiam patuisse.
Iis vero montibus antiquum nomen fuisse Cremonis Dei Centronis iugum ex ipso Coelio liquet, cuius haec apud Livium verba invenimus, Supra pag. 79: Peris Cremonis iugum Hannibalem transisset qui salius is eum per Salassos montanos in L uos Gallos deduis xerit, ra quibus Vercellae, Laumellum, Ticinumque obtinebantur. Quamquam nihiI superest de Caelio,
cuius scripta apud Romanos bona fama floruisse comperimus, tamen testimonium eius recusari non potest, pium ab ipso Livio reseratur, Contrariam sententiam Propugnante.Duoitinera perPoeninasGraiasque Alpes, iussu Augusti, esse instituta compertum est, quorum
utrumque, ut plurimis placet, Lugdunum ducebat; aut, si quibusdam creditur, ulterum Monna Allobrogum, ultorum Lugduno finiebatur. Strabo viam, quae Per
484쪽
Graias Alpes ibat, faciliorem multo, neque tot praecipitiis , obstaculisque omnigenis circumventam Ostendit. Ea per Centrones currebat Secundum dexteram ripam Isaras, donec ad Montem -Melianum
Monime u in meridiem fluvius inflectatur: ea Gai Ios Rhodani accolas in Italiam transmittebat; ea in Boios et Insubres recta incidebat, qui 587 sero
annos ante Christum natum migrare in eas regiones inceperunt. Quae via quum peropportune sita ex ipsa Isarae sortilissima valle transcurrentibus populis victus affatim suppeditaret, haud immerito quidem arbitrati videbimur, per hanc unam Cisalpinis Τransalpinisque Gallis suisse commercium.
Secundi belli puniet historiam in PoIybii lib. III
cap. 34-6o, legentibus unum dolendum est, quod in hac narratione rapidissima, quum multa adeo paucis paginis praestantissimus scriptor Coogerit, ea etiam generaliter et latiori sensu edisseruerit. Nempe nulla sere loca nominat, in quibus a Rhodano ad Alpes Hannibalis copiae stationes habuerint. Sed hoc Polybio iacile condonandum est, qui non doctissimis in te recentiores viris historias suas scripserit, sed veteribus Graecis, aeque Galliam, et Hispaniam magnamque partom occidentalis Europae ignorantibus. Quod
si commoratus in iis esset, Graecorum profecto ingenia ab ea prolixa alienarum ignotarumque urbium et regionum enumeratione abhorruissent. Ipsi etiam obiecta ante occupanti ea excusatio fuit.
Si Hannibalis iter, ex paucis quae apud Polybium
Prae iSa magis occurrunt, velimus describere, in iis explanandis principia superius enunciata sequuti, propositum id ante oculos semper habeamus , ab
485쪽
Hannibale Rhodanum non divisum, sed uno alveodestuentem, eo loco traiectuin esse, qui quatriduo amari distaret; inde Poenos, ducibus Galli, Insubribus, vel Boiis, adversa fluminis ripa quatuor iisse
dies 5 circiter millia ad quendam usque locum,
Insulam nomine, confluentibus ihi in unum Rhodano et Scora, quem secus nuvium decem dies too sere millia romana incessit, donec ad radices montium devenerit. Ιis veluti milliariis, quaesitum iter describere conabimur.
Quum ea de quibus non disputatur demonstrare supervacaneum laret, quo in loco Rhodanum Hannibal traiecerit non disseremus t ex omnium consensu numen illud Poeni prope Rupem- muram transierunt, aut tribus supra Rupem - Matiram millibus , in vado antiquitus noto, cui nomen Ardosia ; qui locus et
quatriduo circiter millibus a mari, et o millibus ab Insula distat, sicque cum loco Polyhii narratione designato apprime Convenit. Inde Hannibal adverso sumine progressus quartis castris pervenit ad Insuliam, frequentem civibus te ram et tritici seracissimam. Ea Insula a Polybio Livioque hucusque concordibus memorata, quaenam sit, apud recentiores umbigitur. Quippe doctissimi viri Menestrier, Delandine. et Augius itasterita sitam esse volunt, ubi Rhodanus et Arar in unum flumen coeunt. Cum cl. Comes Fortia d'Vrbanin Cavaris proximum RULMaurae vult, duobus EX-guae brachiis quorum alterum nihil nisi rivulus
cst Rhodanoque comprehensam, sex millia longitudine , decem vero latitudine vix patentem, quatuor circiter millia ab co loco distantem , in quo transiit Rhodanum Hannibal. Vnus ex annalium militarium Scriptoribus, eam Rubione Isara Rhodanoque contineri
486쪽
arbitratur. Denique praestantissi in I doctrina viri II. Bouche , Manduiors, Abauail , Deluc , Letronne , et Anglus quidum anonymus a quo disputationem habemus de Alpibus ab Hannibale superatis, Londini
anno t32o editam, in hoc consentiunt, ut ea sit apud Allobrogas regio, quum a Semptemtr. Rhodanus , a meridie Isara, et ab oriente insiludunt excelsi montes.
qui ab Elanna Tenne ad Gratianopoli in iuxta
millia extenduntur , Scalarumque iter habent et Carthusiam. Non satis mirari possumus , tam diversis de Insula sententiis recentiores contendisse, quum Polybii Livi isque Polybianos libros sequuti , narratio clara adeo et accurate enuntiata sit, ut nullus dubio locus
esse videatur. Quippe docet Polybius , libr. III., cap., eo Hannibalem quatriduo post traiectum Rhodanum devenisse: tum quid itineris quatuor his diebus
Poeni emensi sint, ox eodem auctore colligemus. Nempe stadia i 4oo Hannibalem a Rhodano ad Alpium radices decucurrisse refert: tum cap. 5o, ab Insulauit easdem Alpium radices Boo stadia numerat: ergo a Rupe-Maura ad locum ubi in Rhodanum tiara insertur , sexcenta prope stadia supersunt. De Iscare etiam, aut Scora magnae controversiae habitae sunt, utrum hoc nomine Isaram, annon,
Polybius designaret. Quod nomen tale a Polybio scriptum reor, quale ipse pronuntiatum Gallis audiverat, postea Romanis in Isaram, mollioris soni causa , mutatum. Spectandus doctrina vir legoneres Meloille ea de re Polybium, antiquitus manu scriptum, in Vatieani bibliotheca inspexit, neque non laetus V
487쪽
cabulum Isar vel' Imras deprehendit. Ill. autem Dan- Diale, cuius praegravat auctoritas, intolligi hic Ararim
non posse ussirmat. additque ex doctissimorum consensu fluvium, quem vocant Isaram, eundem esse
quem gallico appellamus Ddre. Hac videlicet opinione inductus clariss. Schweighaeuser quum Polybii historiam anno I 789 ederet, Isaras, non autem Moras scripsit; et ipse quidem se cx peritissimi cuiusque iudiciis lectionem hanc ceteris an totulisse profitetur. Iis addam verba iIl. Demo , quae mea faciam et ει Scoram Ettiaram unum eundemque esse nuvium, hinc Certo demonstratur, quod Isara 75 millibus a loco ipso , in quo Poeni Rhodanum transierunt, absit; ad eumque Hannibal post quatriduum iter devenerit. Eoontrario si Lugdunum usque, ad Ararim adscendere velimus, non iam 75 millia, verum ita habebimus, quae, quatuor dierum spatio decurrere, equi, iumenta elephantique non potuerunt: praesertim quum et Isara et iterum Rhodanus suissent traiiciendi M. Cui si argumento accedat quidquid roboris asterre possunt mensurae intervallaque certis rationibus aestimata , profligati prorsus habebuntur, qui Insulam coeuntibus Arari et Rhodano delinitam volunt, et qui eam Bubionem inter et Isaram sitam esse con-iqndunt; immo et ii quibus ea duobus Εyguae brachiis Rhodanoque inclusa placet; ea enim tria diversa Iocamulto plus aut minus 75 millibus absunt a Rupe
Est etiam alia causa, cur Insulum in Isarae et Rhodani connuento positam credamus: quae enim de natura locorum narrat Polybius, cuivis alii regioni minime convenirent; scilicet,lhinc Rhodanum, inde Isa
488쪽
ram duo latera praeterfluentes eam sensim angustare, donec in quo confluunt loco, Procurrente lingua terminetur : ceterum figura similem esse huic Aegypti parti, quam Desta nuncupant, nisi quod immistius latus mare et fluviorum ostia claudant: illius autem montes accessu dissiciles, et ad quos nullus sermo aditus patet: eam demum, et incolis frequentem, et flumenti seracem celebrari. Haec memoravit Polybius: neo credere piget nimium insudasse clarissimum Deluo, ut Allobrogum Insulam huic Aeoptiaco Detia simillimam figura demonstraret. Non enim hoc sibi proposuerat Polybius: neque verisimile est, quo tempore mathematicorum auxilio nondum invaluerat geographia, ei omnia assisuisse. unde illud diligenter supputpret. Ergo non adamussim exigenda comparatio, quam nos quoque ut recipiamus, satis est omnia de natura loci a Polybio narrata, huic nostro convenire, neque ulli alii quem hactenus Hannibal peragraverit. Nunc quidem quum Allobrogum Insesam a Rupe-
Maura 5 circiter millia absuisse, desinentem in aculum eo loco, ubi Rhodanus et Isara confluunt, et eo Hannibalem adverso amne prosectum quartis castris pervenisse constat, nihil impedimenti hucusque superest; at de reliquo itinere variae sunt sententiae, neque hinc verum iacile quis exprimere possit. Duae sunt praecipuae opiniones recentiorum devia, quam statim a Rhodano Hannibal sequutus est: et utraque arte pari doctrinaque defensa animum iudicantis in diversa trahunt, suspensumque distinent.
Alii quum plurima in Livio parum vero similia inveniant, gentesque et loca temere mixta confusaque arguant, ab eo refugiunt, Polyhioque duce Hannibali per Graias Alpes aditum pandunt Italiae: alii Livium
489쪽
cortiora dicere rati, quin sta et sustus ot considentius ussirmat, graecum tamen Scriptorem reiicere non ausi, quem non multo post Expeditionem hanc vixisse, ot studiosunt veri sapientiaque spectata laudatum scirent, Conciliare pugnantes tentaverunt; rem dissici lem , nec sane suscipiendam, nisi Praeoccupassent animos Livii narrantis eloquentia et illecebrae: ii Cottias Alpes praebuisse transitum Hannibali contendunt. Quos inter . in prima sponto eminent Viri doctissimi Mand ora, Damilia et, nostrae aetatis clarissimum
Alterum opinionem propugnant O. doct. Melaim. Deluo, et vir quidam in Oxoniana Vniversitate notis
Quare in hoc sentcntiarum Conflictu . si nostram opinionem solidis inniti sucida montis velimus, sustus quaedam praemittenda sunt, quibus in quaestione solvendii usuri sumus. Revocemus igitur in memoriam, quae Polubius Liviusque perhibent; scilicet Hannibhlem, priusquam bellum Romanis in patriam inferret. misisse qui Certiores fierent, an apud Gallos Circumpadanos idem adhuc illud viveret romani nominis odium. Beduces legati multa attulerunt, ex quibus optimam viae rationem facilius institueret. Doistis quidem populis non satis dilucide loquitur Polyahius: Boios tamen eos esse atque Insubres, illos Parmensis et Mutinensis, hos Mediolanensis agri incolas, ex ipso Polybio varia mox loca fidem Aolunt, et quamquam posterioris huius gentis limites certo do scriptos non habeamus, tamen finitimam Alpibus fuisse haud immerito arbitramur. Nec dubium est Iogat sub Hannibale eo consilio missos suisse, ut inquietos
Gallorum animos adversus ditionis vomanae Contumeliam concitarent. Ex Polybio, lib. III, cap. 4o, ct
490쪽
Liv. XXI, cap. 25 discimus, Boios, quum adventare Poenos in Italiam nuntius venisset, sollicitatis Insu-hribus defecisse, et in Placentiam Cremonamque, recentes Romanorum colonias. irrupisse. Constat etiam a Gallis Circumpadanis , quos emissarii Hannibalis in suas partes traxerant, venisse in punica castra legatos, quibus Praeerat regulus Boiorum, nomine Magi lus, apud Livium lib. cit. cap. 25, Magalus. Qui post traiectum iam Rhodanum superveniens, Hannibalem incertum, re utrum in Italiam coeptum intenderet iter, D an cum eo, qui primus se obtulisset romanus exerci- ratus, manus ConSereret, avertit a Praesenti certamine, ,, et integro bello nusquam ante libatis viribus, Italiam is aggrediendam censuitu. Polybius docet Magi turn Po nos interpretis ope alloquutum, militibus et suorum et vicinorum Gallorum animos, Commeatus, arma pollicitum esse quod non temere pollicebatur, quum Boii et Insubres romanum iam imperium excussissent); seque es,ligasse, ut ipse dux adesset itinerum sociusque periculi: e Venisse enim se, ut Poenos per eas duce a rei regiones, ubi commeatus assatim suppeditaren-ratur, utqtie eam indicaret viam, qua paucis diebusis Alpes superarent, incolumesque Italiam invad Drentis. Quibus verbis erectas esse militum mentes
Reile intelligimus. Quod a Boiis et Insubribus ad Hannibalem legatos
venisse, eosque viae duces adfuisse constet. multum
ad rem proficit: nam, qua duxerint exercitum, inde colligemus; magnaque lux tenebras, quibus involvitur quaestio, dissipabit. Vbi Hannibal ad Isarae ripas pervenit, Prosecto viam eam ingressus est, qua Boii et Insubres solebant ex Italia in Galliam transire: ergo ab Insula sertilem Isarae vallem sequutus, copias Per Gruium aut Pen-