장음표시 사용
131쪽
ntia autem, quae a Mediei vitalis dicitur, quod ad vitam cc seruandam nes in eis tur, non est distincta a potentia eonfectri ce, distributrice spirituum, quibus pul
sus cordis, arteria ruin in cerebri esticitur, ct potentia mortua aliorum membroruin Uuae ad respirationem concurrunt rae Promde non est una potentia in eordere fidens cuius actus fini confectio, e distributio spirituum pulsus eordis, arteriarum,&cere bri,dcrespiratio, sed multiplex tantumq; abest, ut inter praecipuas animae vegetati uae potentias numeranda sit, inec pertineat ad animam vegetatiuam, ut uegeta riuaeit; led tantu ad egerati uitale tu, hoc est nobiliorem, quam sit antana plantarum clii dentificatam cum anima sensitiva non quacit iique, sed persectiore,aut etiam cum rationali consequenter no inseruiat tantum operationibus an ianae vegetatiuae. qua cui identifieatur . hoc est nutritioni,
e sed etiam sensationibus'. motu locali, in nobis etiam intellactioni, di c. r3 Sed locus postulat, ut depulsu,&iespiratione quorum facta menti Oeit,au-cuid dicatur. Pulsita dicitur duplexi
Fus tum cordis, tum arteria ruin, tum etiam
cetehra in prioribus sinibus,& non nihil in medio, quorum unus dicitur diastole, seu dil:itatio, eleuatio, alter istole, seu Un- strictio .cu depressio cuius causa est iciens non est potentia vitalis supra resuta , led principalis quidem est anima,instrumentalis Mitrua eleuationis quidem est spiritus ei tal sim ui ratiuo seniore rarescens, occinia in mescens eleuat,& dilatat cor, arterias, Seerebriim in in quos dixi finibus: deprelliolus autem,n Ctus ipse cordis, arteriarum, cerebri ait suum statum,ce situm naturalem res intit, ni a proinde inclusu in spirituri ad. se sant uni. restringentii perpetuam tradam vicissitudine . Talis autem
est vilicet cordi sic arte suarum pulsum consensio, ut dun: cor deprimitur, conseque ter si istri linis liniri orificium,iquo spiri
tus vitalis in a terias et funditur, aperitur, arteria eleucntili, ad Quod etiam nroles ipsa, ecpia spiritus influentis aliquid, praesertimi rei pecor,consent contra dum corete iratur, orificium illud occluditur, arteriae concidant, seque ad suum statum, Mn- tum naturalen reducasu. Falsum tame est dilatato corde spiritum in arteriis conteutum, recuri incor, cu prcsso vero relabi in arietias . Falsum etiam pultum nutriri aere, nec probabile videtur aerem sentibili ullo ductu incor ingredi , aut ullos excorde sumosos,suliginososque vapores una cum aere re iaciendos generari Finis pulsus ruod ad motum dilatati nis attinet, in core est, spiritus vitalis in arterias est, io: in arteriis, terebro est tum noui spiritus Lacilior admi Aio, tum spiritus ipsus melior conseruatio, cita corpus parti in per vasorum poros, Partim per arteriarum capillarium e tre ivitates di mulio. Elt autem pulsus motus uni uino naturalis, non volunta
r inest iratio dicitur motus item duplex ex inspiratione, qua accipitur aer, SeIpiratione, tua redditur, constans. In eo aut respiratio, qu im Graeci αναπνο ῖ vocant, perst irati rne, sca transpiratione qum i lde misi 'riolis appellant,distinguitur,quod illa tit,cum aer peros, ut nares, hac cum per corporis poros admittitur,&emittitur. Ae respiratione quidem ea indigent animalia, quorum vehementior: r-ipiratione autem quaedam contenta sunt, quorum sanguidior est calor. Essiciensire spirationis causa principalis est anima, instrumeritalis multa coplectitur,praecipue pulmones, Qui spiritu inflati aspera arteriae ramos, ' l. tiatis catent,deducunt, Maerem ad impeia ieiulum vacuun attrahunt, rursusq; ad statum, de situm sui. n. naturalem redeu
teS,attractum aerena extrii dunt, utriunque
i votum diaphragmate quoque adiuuante. Finis respirationis est refrigeratio caloris praesertuncordis ad calorem ipsum,vitamque conseruandam necessaria . Est autem respiratio motus partim naturalis, partim voluntarius, quatenus pro arbitrio variari test neque illud hic inter pulsum, &respirationem discrimen tacendum est;quod in saties, dum ahuc matris utero colluetur,
pulsus aliquis est,saltem tu arteriis, 5 si nolet ritu rea ito in corde tatus ipsi , qui nonis paulo post rest editus, spiritu in corde
pignu sed a matre per umbilicales arte rias accepto respiratio omnino nulla est. Id Sed ut ad animae vegetatiuae potentia reuertamur,earum omnium obie caum,sub diuersa tamen ratione,est alime- tum quod ut substantia in partem viventis conuertenda, ad nutritiuam ut quantuquod viventi additum reddit illud maius, ad augmentativam ut materia denique semini, ad generativam pertinet Sed presse sun tiam, ut ad solami uiritiuam spectat, recte definitur esse , quod potest in viventis substantiam ab ipsci Te vivente conuer
132쪽
i, ei .isdemque parte lubstantiales dep r-dita rectaurare. E sic sum pin malim en-t cm et erili modi,ut eo videlia omnia que sunt ali ii nata, mortalia indigeant, ne-- rario debeat ede substantia, non in implex, purum elementum, sed aliquo tandem modo persecte, aut imperfecte mi Itum non quodlibet tamen istum potest esse alimentum , sed illud tantum, cuius qualitates a viventis qualitatibus vinci, substantia in viventis substam iam transmutari possit cuiusmodi auri eriam aliquid in perexigua amenta,&putu res tedactum posse esse verosimile est Nec repugnat idem respectu diuersorum
simul esse venenum, alimentum,&me dicamentum nec animal alimemto, alia quina per os, via, accepto,ad aliquod tempus susteiuari Ac licet solus sanguis is I tu pro tota mana venis contenta primario ordinatus iit a natura ad nutriendum
non tamen tu sanguis siue sumntus, ut dictum est, siue sumptus , ut ab aliis tribus primariis humoribus in praedicta masIaperui istis distinguitur , est nutrimentum ymnium partium animalium sanguineo
is Praecipuum potentiae nutritiua or Unum in animaribus sanguin is non recte statuitur esse illud , quod est organum generandi sanguinis neq; hoc recte illud e tas dicitur, quod est principium venarum per quas sanguis defertur Generatur igitur sanguis venosus in hepate , sed a corde
perficitur.venae tamen neque ab hepate inque a corde,neq; ab ulla alia corporis paris reducunt primam originem tamquam a materia ex qua,aut abessiciente licet re-cie dicautur habere principium, non quidem primae originis, seu formxtionis sed perfecitionis a cord tam ut ab e ciente,tu ut a fine recte etiam venae, qu franguine ex
hepate ad alias corporis partes deterunt,dici possint oriri ex hepate , ut ex termino 1 Quo, tacut illae quae chydum ex ventriculis, intestinis ad hepar ceterunt id ici possunt oriri ex pilis partibus, ut item a ter mino a quo: Si quae autem sint, tuae,&chynum ad par,& ianguine in exierate ad alias partes deuehant, non potius hinc, quam inde, sed sub diuersa ratione, hi ire, o Vinde, ut a termino a quo,dici pollunt Originem duc re.Atque hoc idem, quod de venis dictum
est, intelli illi proportionali tardebat de ar-
aut eariae oriri asciuolam Praecipuum au-
tem potentiae nutritiuae organum, si quod assignandum sr,cor pin his,quam h par, 'irudue nembrum assignancrum est. i Vertim non potest potentia nutricibua per ullum organum in i nentum agate, nisi I lilii habeat presens,ad quod ordi. nataret fames, sitis,quim. viuirendum alimentum incitatur Faab Arist. x.de Anima texis definiriara' petitus calidio sicci Siquide calor naturalis qui ad cibum in ventric.i loco 'quendu ab ot circu fitis ventriculo partibus concurrit, cono habet cibii. in ove agat, I ipsum ventriculuagit, illiiq; cibi qualitatibus minime teperatu, acieipue illimis, vehemeter ealefacit exsiccrir, astringit,ckeorrugat unde tristi illa oritur sensio, seu molestia,&dolor, quonia' elici vexantu ad queas illud et concurrit, ud enmci icibo. chylo vacui partes in i e eo idsit, a constringutur,& a venis ch lue xiii convelluntur, ex praedicto aut dolore coquitur cibi, tui moderate calidus et si usi esse det, appetitus, in quo cofistit ramon 1 tura lis ,de qua Arist. loquitur pater si alia quattuor distin gnuntur fames in natura tesquaru prima dfiamus imaginari ad 4.ilosa, qnon est appetitus alimenti, seu Aporis. Sed ad ian es amficialis, sic t apperitus ortus ex Edului licetOss,qualia ac tmonia ventriculii mordieantes, molli iiii lud assiciunt Mincitant ad appetitat cibi, quo limoi molestia sedetur:&ὰρ aitificia- Iis,quia imitatur naturale,ut ars naturam Tertiad canina, vulgo lupa tra nil to a voracissimis animalibus nomine, Qua quis spiere cibu vehementer appetit hue ob humor malignum vehementer aciduvεtriculo tenaciter adli rente ,euq;villicate atq adstringente sive ob debilitate virtutis retentiva secundu dis sitione. recitarit ex parte ventriculi inue oti laritate,& humiditatem undi ventriculi,&omniuintestinorum siue ob nimium calorem alimentii breui temporis 'atio resoIuente arta d pica, se malacia,& est appetiatus praui, ac vitiosi tibi ortus ex prauis, vitiosis humorii, qui ventriculi tunicis infidentes,eisque longa adhaesione suas qualitates communicantes ad similia praua, Muitiosa appetenda excitat: qua fame petaeuliari rones naina grauida ob corrupi rum austruom redundantia ad selinicipue Lartiune mensem, mari solent. Eaut sonas sormaliter quid sumpta, ut as pecuus,in altilis, cavi alizer vero suuapta,
133쪽
ut tristis quaedam sentio,in eadem anima,
ut calcfatio, ex liccatio, adstrictio,corrugatio, vellicatio inventriculo.
is sitis ab eodem Aristotele ibidem
recte definitur appetitiis humidi , tristi-ai Per uinudui autem intelligendum ess rumidum poculentum, fluxi te, micrdum,ad differetitiam alterius, quod dicitur humidum esculentum, consistens, OMlolulum: per frigidum , moderate tristi- dum Non est tamen sitis appetitus humidi, frigidi eode modo, sed primario hu-iniui,scc mdario frigia Ae licet ad cibi attritionem, tr Imrisonem, i lirati nemnermistionesn,ox concoctionem, atque ad secretionem, extractionernit illorumcnyii partium ad hepar dcferendarum magis conferat hiamidum calidum quam humidum rigidum ad tacitatis tamen
membrorum temperationem, o ad refrigerationem vi lacrum, aliariamque corporis panium, magis. conducit humidum frigidum,' iram hum idum caliduin Distinguitur auten etiam sitis in naturalem aucti nitana,A innatura Iem:quae duplex est iter gulosa, perquam soliis saporis potu appetitur altera morbosa ex varii oriata turbi de quibus medicis. At rite ut ormaliter ap u t: tus, o Gruraliter seu alio quaedam est, etiam ipsa est in anima: secuniarem materiale tamen,quod dicit ut corpore, hoc est Iecundiim calefactionem ex fic-catione na,contractioitemque paritum non est tant ii ita ventriculo, sed etiam in oes Phago.faucibus, lato, lingua,aliisq, oris partibiis, immo, inpi: monibus. Ex quibus ficile uitelligas, cur dissicilius si limq in .ranein ramus:Cur timentes a torulenta lubituri. UEpta Ia, morbo scilicet trigido, laborantes, livdropici sitiant Cur pueri ingra famem , quam sitim sen im uitenes plus nitant, quam puertasene sere plusquama uuenes brbam Cur aqua magis quam vinum p sertim se nerosunt itim extinpiat: Cur siti, infebri aliquavido potu sedetur, auquando se
.ssi A tu potentiae mitritici deest ni tritio presse, Droprie dicta ,duple meu nutritio, altera late, di impro te dicta quis 'inil aliud est,quam actio, quia eiis in imatum producens sibi simile, illud 'ue sibi continitans construaturiquo mo c ignis iatriri dicitur ex ligno, aliaue materia, quam in ignem conuertit , ea n sibi adiungendo auera presin, or ri Q, cta quaeri eoncomitanter sub una rati
ter tactio, qu a uiuens alimentum intra se susceptum,concoctum, distributum,&bi agglliti natum, in suam substantiam coniuertit, partes eiusdem suae substantiae de cςpδ x q*3M uis abstrahendo e
tiam ab hac reparatione consequente adaequata nutritionis essentia confiitat quae tamen necessario attingit etiam animam, ut
viratur materiae Ad Iam mulis equi ζ
malibus persectis sunt octo . Prima in ore ubi cibus atteritur. Secunda in Gesopha in se pii Ia Quacibus motu ingua det tu fusii ventriculum trahitur Tertia in ventriculo, ubi cibus concoquitur,4 in chylum lconuertitit r. Ritaria in intestinis. in quibus Puriore schyli partes a crassiori biis liacibus separamur sex autem intest manui Te-lrautur,cum ventriculo tamen, de inter se Ino ductu continua,exortus seu duodenuleiunum,tle ,caecum, colori, crectum 'eu aluus ex civibus tria priora, riae traei
liora sunt, maiorem clivis parte ni cm nosteriora, qua crassiora sunt,faeces fere tan rumcCnilitent .Quinta invenis metaraici seu meienteraicis, per Quas tenuiores,c iuriore chyli paries ad hepar feruntur. Sext in hepate, ubi ex praedictis clivit partib. gignit tir sangitis,ut supra dieiuna est. Sentisma in trunco, ramis vena cauae, in quiti. sanguis spirituum uitalium in corde, di arta teriis contentorum calcare magis etiam υ- tum naua in extra italib. uenarum quaei dicuntur capellares 5 ad poros membrorum, ubi ex an uine filuar, quae dicum tur ecunde humiditates, o quattuor distin si iuntur; quarum prima sanguinis rubori
in candorem uertens commune secudae humiditatis retinet nomen , altera ros, tertia cambium, ultima gluten appellatur . Ex tamen octo, duae tantum sunt mutati nes substantiales: una, quae in uentriculo,altera se hepatetici, quibus accedit in membrorum poris qui licet sensibiles n6stat, negari tamen non poeunt tertia,que est ipsa iantritio. io Astera e princi pal 5ns animaeve
sciatilia potentiis est augmentativa, recu P. roriis i iis obieci a. organis, ita dictiosi; zieria. . . 'ulctis de Obiecto,a organis soldiui nutri truae parent . Eius actias est augmentati Gi: Pres proprie dicta; duplex enim est
auglanematio, altera late, o improprie dicta , quae nihil aliud estiquam additio rei
134쪽
i uante in animais praesertim si sit eiusdem rationis cum illa,cui addetur o modo qu.imalia addita aqua augeri dicimus:altera presse, ec proprie dicta, qua non secus ac nutritio coiicomitanter sub una ratione est mutatio,sub alia pactio: formaliter au- esu ea actio.qua vivens per alimentum intra se lusceptum,concoctum, distributum, Vbi aetatutinatum, oc in suam substantiam coiai tersum, reddit suam quantitatem maiorem,quam esset, ut mutati, seu motus definitur ab Aristotele s. Physicorum tex. I tu in augmentatio , tum diminutio ibi veritis:qui vero motus scilicet secundum ouantitatem est, secundiim commune quicem innominatus est, secundum autem v-truinque augmentatio, de diminutio is q-dem qui in perfectam magnitudiuem otii tellige acquirendam a uiuente mo supra dicto augmeiatatio' qui vero ex hac, diminutio desii nisi etiam potest augmentatio quidem, mutatio viventi a nori ad uiat rem quatilitatem facta ab ipso vivente modo supradicto diminutio vero mutatio vi-u iiii, a saniori ad minorem quantitatem facia non ab pio vivente per se loquendo, sed calore liue intrinseco, siue extrinseco partes quantas resoluente. Vt actio definitur item tum augmentatio tum dimimitio 1 eodem Aristotele primo de Generati ne tex. i in hunc modum. augmentario est existuntis magnitudinis addita metuum Uiuelligefactum vivente modo supradicto: diminutio autem minoramentum, uuellige item factu modo si inra explicato S definita etiam potest augmentatio ο-dem actio,qua maior, diminutio vero qua minor redditur quantitas viventis, quam esset, modis supra er planatis Unde patet etiam quo .edo utraque definiri posset, vis fio. Atque ex his colligere licet augmetati cru In illor nodocumque sumptam in suo esse bina includere dilatatiociem pororum , iue uri faciam ad recipiendum alimentum arus, quam suerit substantia de per u ec adduionem alimenti, seu subitantia raciam. iuenti, r.ec extensionem a i ii clanmctam ab ditensione quantita tra,q irens fit maius,quam csset.
tatio sit colitiva, multiplex est epotest Quae
Etur secundo an duret per totam vita
5. z. tiam negatur, recte scilice ir
consili clatrae,& dccrementa. Tertio an siit si ne terriiptione saltem per totam aetatem incrementi, o sic etiam negatur denique an quando si fit continua. idest successiva.&non interrupta. fic a stirmatur, licet nosemper sit uniformis. Sed praeter continii i- talen recte Aristot r.de Generatione teT. Q ad 43 tres arsere praxipuas augmenta tremis conditiones; quarum prima est,ut tu quod augetur, quaecunque pars augeatur. vh uom nes artis intellige est pars sensibilis ex eiusdem Aristotelis doctrina ibid. ex x secunda est, ut augeatur adueniente aliquo extrinseco.tertia ut id, quod augetur, maneat idem ante, ela post aucti ne mi quae conditio ita intelligenda est, veno maneλtant &post auctionem, Odeidem proportionaliter dico de nutritione; de quae ademeta potest dissicultas multatoque minus per totam vitam idem numero vivens in uariatum mpliciter tamen per totam vitam maneat idem numero vi
in Atque ut per se loquendo partes
viventis sensibiles omnes simul augentur: ita per accides interdum fit, ut aliqua pars non crescat crescentibus aliis ratio autem cur vivens magis in longum, quam in latu, aut in profundum augeatur, est partim,sia initio formationis maiorem habet longituduiem, quam latitudinem,aut prosunditatem, ac deinceps proportionaliter augetur: partim quia calor quo nutritio, augmentatio efiicitur natura sua semper sursum potui quantum potest, quam aut in latum aut in profundum fertur. Quis stam etiam videre est in locis haud apricis, ut in atriis a rhores parum in latum aut profundum distus a natura duce in maximam Illa altitudinem tollere , quia frigus aeris ambientis rerugiunt, ex calorem solis superne tantum directe lucentis exquirunt Fit tamen intercum, ut aliquod viues in latum potius trescat, partim ob poros in latum potius dir clos , partim ob aliquod impedimen tum , quo accretio in longum prohibetur ut si partes superiores sicciores snt 423 De termino augmentationis, Iutat nim,atque adeo quantitatis rerum omni ii
naturalium,quae licet diuersae sint quaestiones,recte tamen coniungi solent,de ad quarum explicationem recte distinguuntur quatuor illi terminii, maximum quod fieri maximum quod non minimum quod sic, minimum quod non quorum duo priores dicuntur termini magnitudinis, alter in
135쪽
trinsecus alter extrinseeu duo posteriores p mittit is, alter item intrinsecus alter utrinsecus, ita philosophandum videtur: et dicamus nullum quantum, quantum diu lare certum terminum magnitudinis aut Varia iratis imo respectu absolitiae Dei . it tiae nullam rem naturale habere cerium terminum magnitudiri is,aut paruitatis. consequenter nullam ex natura sua, seu et mentialiter postillare certii in terminumagnitudinis,aut paruitatis de facto tamen nullam esse,quae non habeat:dari etiade facto inter onrnia corpora nil m maximum positiue,quod est coelum mpyreum:
Saliquod minimum saltem negatiust,hec est,quo non detur aliud minus, licet possit dari alin illi aequale sed hoc esse inter animata Minanimata discrimen i quod animata quidem omnia habent determinatam magnitu durem . e paruitatem
quam exceac re naturaliter etiam quan
tocumque apposito, vel subducto ali inen tomon poliunt , licet per absolutam Dei potentiam pol Enr Inanimata vero, quae n. lunt paries animatori: mi nam de hi, loquimur , cum de aliis, qua: sunt partes M imatorum dein proportionaliter dieetidum sit quod de plis animatio non ita tribent determinatam magnitudinci , aut aeuitatem ut eam periclCquendo excedere naturaliter non possent, modo aliquid semper apponeretur, vel subduceretur illius ex quo augeri,vel minui solent ruo tensu intelligendus est Aristotel.Σ.dentavia tex. I. ubi, ignis augmentum; in- , ius si uni abit, quousque fuerit ei, ike cum tamen ii repliciter etiam in animata omnia habeant et rinina tam
gi ita: nem, paruitatem, quam excederi naturaliter non possunt.
i. Alaaiigmentarione dediminutione valde diserunt rarefactio &eonden alio; quarum illa est actio, quae ad raritatem liaec acti O, quae ad densitatem terminatur. Sed duplex est raritas, deustat altera late, improprie altera presse. proprie dicia. Rati a late, improprie diei accusistit in nruioris istantia , 'partiali quadam dii continitatione partium inter se;cuiusmodi est,quae in pumice, vc sponi ia, vel palmo complicato cernitur aeui rei onciet iamiactio uena late,&improprie dicaa . Denutas laete, improprie dicta conlisti in maiori pri,pinqui te constip. ii ne pari iam inter icci aliqua a mensa r.e lii Ontinuatarum . cui ci. v n-
de eondensatio item Wξ, improprie dicta.
Raritas presse , v propri illa a nihil aliud est, quam maior laxitas, seuertensioloealis partium materiae , forma immaterialium cui re bondet rarefactioit presse,&pmprie dictamen fitas presii, L proprie dicta nihil aliud est, quam maior laxitas, seu extensio localis ea madem p.rtium cui reis det condensatio presse item,ckproprie dicta. Ac rarefas i quidem late,&improprie dicta fit perdita tionem;condensatio vero illi opposita per constrictionem pororiim , seu forami num plenorum corpore aliquo tenui, quod facile recipi,&extrudi possit. At rarefactio presse, di proprie dicta sit interdum calore suecestiue inducto in partes mare riae. illasque,d consequenter formas materiales in illa existentes magis er plicante,d extendente in Ordine ad locum, seu spatium interdum etiam a molli locali par te quantas distrahente, 6 ex tedente item inordine ad iocum, seu natium ita utrarefacito presse, δ' ror e dicta serinaliter sit vel calcfacito, non ut calefactio praeelse, sed ut explicans, o extendens praedietas partes in ordine ad locum, seu spatiis; vel motus locali non ut motus locali preciis, te ut distrahem, extendes easdem partes item inordine ad locum seu spatium Condensaeso vero illi opposita fit interdum a frigore successu inducto in partes materiar, illasque, consequenter formas materiales in illa existentes magis costipante, d restringente in ordine adlocli seu spatium iliterciti metiam motu locali parte Silatatas comprimente, dc restringente item in ordine ad locum,seu spatiu: Ita ut condesa satio presse, de proprie dicta Drmaliter sit, vel frigefactio, non ut Dira factio praeci se, sed ut constipans,& restringens praedictas partes in ordine ad loctiis, te spatiunu vel o us localis non ut in tu localis praeeisξ, sed ut comprimens; restringens easdem partecitem in ordine ad locum, seu spatium At quesin condensa Vione, quomodocumque fiat, interuenit dem necessarisi penetratio quaedam parti iquantaria non tamen illa, quae naturalitero impostibilis,lioc est,tqua duo, pluraue corpora, vel etiam dux , pluresue partes, ni iis eiusdemque corporis extensae I κ aliter, per solum motum localem non c6pri-ITentem partes quantas, dc sine praecedente alteratione sufficiente ad c6densationε
136쪽
ponantur in eodem Ioco , seu spatio praeelia med alta naturaliter possibilis,& ne Litaria qua duae pluresue parte quanta ex- tui: Iae Maliter per condensatiouem alter- ex dictis modis facta ponuntur immi- nota oco, seu spatio, quam mea essent. is Ex quib. intelligere postis. Primo sunm,sito, IJ quantitas sit acci sphysicu rea et illinctu abii, .aliis, quo agedu est lituo tertio nec in rarefactione prei se,c pyii edicta acquiri, nee i codefatione illi Oppod a de re qualitate ulli, eaq;χε naturaliter uenerabile, incorruptibilε de materiae cocua supposito aut ,' squalitas no sit accides phylicum distinctu ab Oib. aliis, sed identificatu .curei, quantis, liquo agenduestu, in libio, in rarefactione,presse, α prie dictarie acquiri' irati te caloris, deperdi sti oris,qns per calore, sed nihil er se acquiri, aut deperdi, qu fit ne motu locate: In csidentatione ueto ili4 opposita econtrari a se deperdi quatitate caloris, acQuiri frigoris,quiti frigus, sed nihil Eue Gaiout acquiri, qi stis motu loca- , ὲdquid sit de dr: tinctione,aut indiuit ictione reali quatitatis a rub quatis, i ra
r. icta P acquiri maiore impcnetrabilitate incoli ueniatione uero illi opposita de ner-di, quide luccessiti. ad sit cccssione rarefactionis, 36delitati Oiris particula ruit materi x forma materiali estia materia existenti UaeCirecia lore, uel frigore , aut motu
Mali affectaru determinationem quasi: lectione ad hoc, ' hae potius, si aliae aistra-lrant :r, aut connipentur. cosequeriter acquiritit, aut amitidni imperiet rabilitatem ei, coiitrario, tu sola camprimam referri
pote ;sed de mapcnetrabilitate plura libro
tento,utu de quantitate.Terti rarefacti yd. co vnia ton E presse,ce proprie dictas heri in ecua una oc spartes sensibiles, ut
minutio licet in aliis illae ab his ualde disterant L iarto rarefactionis, tondensatiO
per ac picnte Aliquid materia ex teliditur
quare est idem densum rarum, una materia ipsorum est-8 Pnysic. text. s. Vbi densitas S raritas, inquit, c6gregatio,ci dis repatio Sexto iuxta predicta intelli Leda ei e et illa raritatis,cet destatis definitioncs quae tam ij ex te x.84.citato colle clae circunferuntur : raritas ei multa quantitas cum pauca materia, te parua materia sub magnis dimensionibusaeontra ueroden uta Apauca qualitas in multa materiare mas na materia subparuis dimetionib.
ita ut nomine anateriae, Iatelligatur tota entitas capax extensonis secudum locum nomine uero quantitatis, taedimensionuextensio ipsa pradicti entitatis se a loessi. Septimo raram, densu, ut rarum, clade stim motb.corporib.natura lib. siue sublunarib. siue cillestib.eiusde en ronis Octa
uo idem rarum,&densum sub diuersata ne pectare ad diuersa praedicamenta.Non tamen ex fidem recte inserast in Sanetissi,mo Eucharistrae Sacramento accidentia sua naturaliter subiecto caretia non posse rarefieri,ckiodesari, quocumq; ad id Deus concurrat, luod Theologorum est expli
16 Reli lim ad anima vegetativa modo
supria explicato ptinens est potentia gnativa, de cuius subiecto ia supra diximus. Instrumenti erit praxipuli est semen, actus ei gnatio menti presse, proprie dicta. nota quicuQ; sed 'ua vivens a uiuente per semen ab illo decisu producitur, sue a ducatur eius de specie atomar,quae est pnatio perlectior,sive tria eiusdem generis cuς est generatio impericctior.quar utraque gna
tio, sed praecipue prior merito G Arithoi.li de uva. Morte ea r se sinitur prima
participatio cum calido nutritiuae anime, αχ.de Anima text. diciturnatii ratissimum iuuentis opus, intellige, illis exceptis quibus idem in indiuiduo conseruatur,atque perficitur Generatio autem uiuentis, quae definitur, processio viventis a princi pio vivente coniuncto in similitudinem naturae siue immericae, siue specificac, siue m nericae exui talis processionis, Physicorum tines excedit intra illos tamen continebitur, ii dicatur,processio viventis aprin pio uiuente iuncto infimilitudinem maturae, vel specificae, vel genericae: mo particula comuneso intelligatur de eoni uctione Persemen,per quod a uiuente decisum. viueus generatur. sed ut haec generati D-pri dicatur nati uitali merans, proprie uicatur pazer, uenitum filius requiritu e
137쪽
P terea,vr generansi, cu genitum sint c pnitionis,cla amoris siue sensitivi siue rationalis capacia. Aliter tamen etiam sumitur natiuitas pro partu, de quo,ut de concepti ne eum antecedeme,plura hic dicer prudens,volensque supersedeo . Tantu addo viventia, si quae sint, quae tantum ex
putri generentur, specie disterre ah iis, quae
generintii rex scinine: multa tamen ei uide
specie generari, de ex putri,' ex se Ini
1 Ad eadem animam vegetatiuam pertinent etiam vita, non quaecunque, cd
eius solius propria, de mors illi opposta.
Vitae tit in incommuni,nec habet mortem oppostam, nee ad ullam animam perti Dei, ut eius solius propria . Vita vero in particulari sumpta pro vita animatorum tam multiplex specie. numero est, quam multiplex est specie, ilia mero animas ideque proportionaliter dico de morte illi opi osta.Τribuitur iiihilo mimis, ita an in a-tonim,3 mors illi opposita potius animae leti gradu vegetatiuo, quam aliis , quia hic est velut fundamentum aliorum et sin illa in eodem animato sit horum graduudistinctio plusquam Ur malis,dseu virtua lis si in hoe selisu recte definitur uita ex
Aristot. lib.de vita, morte a. x f hunc modiim: Vita est permansi nutrit tuae ani-hiae cum calido,& humido. In qua defini-tione duae etiam indicantur causae longitudinis, breuitatis vitae,quae sunt calidum
tumeatore insito, tum etiam calore innuet in quibu calor iii fluens datur, sed prae- cipue calore i ii sito,i hulnidiim, tum radicate tit malimentitium, sed praecip te radicate Meti totarzen idem Aristoteles libro de longitudine, fremtate uis cap. 3 in hii ii do disi ii. qui quantum, 'Vale, in telligens per quarum coniam humidi praesertim radicatis, per quale vero temperie, de praecipue copiam caloris raedicto humidi, i, lii, quo fiat, ut humidum non sit
aquolm,c ter cum, quod est facile exsecabile, congclabile, sed aemum, pingue, vis Osumitenax, quod non est facile exsic-eabile, congelabile: atque ex his voti.
iiiis uale. quam quantum caulam vult esse ungioris uitae . Vnde rationem facile reddas cur animalia exsanguia parum urat Cur aquatilia communiter minus uiuant, Cli.am terrestria Cur planta longioris sere sint virae,quam animalia:c alia a longitudinem, S breuitatem Wua spectantia probiunaata,vi, qua corpori continutio,& temperie sit longaevior Diutiusne in locis canidis, an in frigidis vita protra hatur,& similia dissoluas. 428 Mora, quae formaliters in pta estpri latio vitae, intellite non cum scumque, sed 'aliae praecellerit: seu, quod pro eoae maccipitur, separati animi a corpore quod informaret, iue per huiusmodi separationem corrumpatur anima, siue nomcausaliter sumpta, ab Arii telo lib. de vita,
Morte cap. i . in violentam,&naturalem
diuiditur, o utraque definitur his verbis: Mors autem, corruptio, violei ita quideealidi extinctio. marcor corrumpitur enim utique propter artubas has cautas quae autem secundum naturam , et iisdem huius marce factio propter exporis longitudinem facta, o perlectionem ubi peri alidum, intelligit implicite etiam humidum, in quo calor in hare , extinctionEquidem res it ad calidum, marcorem vel , ad humidum, seu calorem in humido: licet en in liac duo interdum confiinditur presse tamen, de proprie per extinctionem ea loris mori dicitur vivens, quate nil crus calor ad uitani necessarius a contrario corrumpitur per marcorem alitem,quatenus
luimidum ad uitam necessarium absumi tu , quo desciente etiam calor illi insitus
ita deficit, ut in arcescere dicatur. Itaque paulo clarius mors naturalis dicitur,curri
diuturnitate temporis tandem calidum, ex humidum ad uitani necessarium descit: quam morien animalibus sacillimam, ac doloris expertem esse Aristoteles ibidem docet violenta autem cum
praedictis mcalidum, desiluismidum adhuc robu-itum, ac validum
corrumpitur quae utraque , t in animalibus mors, ita in plantis ariditas ex Ar.
138쪽
Nima sensitiva dici-tii anima clita est
principium primum sensus: dupliciter
aut 1 umitur sensus ex Aristot. r. de Ani
qiii dicitii retiam sensatio, seu sensio culent ire: adtero modo pro potentia prodii clitia huiusnodi acti'; de utroqtie modo su cipua e notiora reduci ait lito modo Pi imi potest in praedicta animae Yenti titiae de liunt reliqua omnia, quae sunt rinulto Pliaratu modi sensibile est etiam substantia a Ii
Pt Quod tamen docet Aristoteles stippa circa sensibile proprium non contis: gere decipi,non ita accipiendum est, quasi nuquam omnino id contringat:sed ta, ut iuxta ciusdem Arast 1. de mi ima text. 16I. sententiam, circa sensibile proprium raro asinodum,ck quidem circa ratione in eius si
ne ricam non nis in inius applicat One ad
hoc vel illud subiecti ini vel curn circa sensibile per accidens, irequenter circa w- sibile commune, multo sevcruentitas contingat error. Et quamuis Aristinete ad explicandiam,quae est entientibilia communia tantum in exemplum attulerit. Dii autem etiam statuerit lota esse pra dicta quiniaue, videlicet motum quietem nun .eruna figi ram,6 magni rudi uena:ad illa tamen, p. fiuitiove, modo sum a inrita communi, seu ut sensus alterutro ex praedictis modis citi reche De sensibile tamen prius quam desini agendum est . hoc autem ab A istotelex de Anima tex.63. eq.6s triplex distin ultur,p:opritim , commune scier
accidens . Dico autem proprium , inquit Ari tot ter. 63. quod noeontingit,i sensu sentiri, circa quod non contingit decipi. Sensibile commune, ch sensibile veraccidens non definiuntur ibi ab Arist. ed
explicantur exemplis communia autem inquit lex ε. nainus, uies, num us, figura , magnirudes huiusmodi enim nullius sunt propria sed communi omnibus. c c.
Secundum acciden autem, in uir te is s.
dicitur sentibile, ut fi album sit Diaris filius secundum accidens enim hoc sentit, alionia macci ait albo hoc,quod emutet e. Potest tamen haec sens bilis diuisio rediici ad duo membra, hoc est ad sensibile per se de sensi: bile per accidens densibile perle dicitur, quoa per se terminare se usam, seu antiri pote ii cti hoc tu ire dicitur proprium, quando ab uno tantum sensu externo sentiri potem: tunc commune , quando ab omnibus, vel a pluribus. sic enim limit. dum est ex ipso etiam Aristo. lib. de sensu, Eclensibit capJ . quod idem Aristoteles supra docet sensibilia communia esie communia omnibus sensibus . sensibile vero per accidens dicitur quod non potest terminare visum, seu sentiri per se , sed tam tum per c. idens , hoe est per aliud
se ratione alteritis, cui ou iungitur cu- sicut cla raedicta quinque reduci posa utit ad multo pauciora. Neque ullum sensibi e commune imprimit sentibus propriam peciem sed solum modificat, seu determinat
speciem sensibilis proprit, si datur vel inon datur,ut paulo post dic tur,m ut ficat seu determinat ipsum senii bile proprium.
Ta proprium intem,quam coia. utine sensibile, loquendo de perte exister te, seu se: arato des et esse quantum nec ullum duri potest tam paruum sensibile leo: sum cxistens , quod nullo loco sentiri pos
3 Peculiaris vero difficulta hic estam, quomodo sensibilium priuationes seu de lactus debitae eorum adsent in appleationis cognoscantur. Cui responsenuum breuiter vi ietur, cognosci qui 1 sensibiliupriuatione seu detectus predictos, iron tamen a sensu externo iterte te, ut quidam dicunt,se a sensibili non moueri,cum tamemoueri deberet, sensibile esset praesens. seu debite applicatum: sed in nobis, vel ab
intellecta, cui semper tribuencla est huiusmodi cognitio, cum per ratiocinatione habetur,vis pecontingit vel etiam a sensu comuni, cum priuationes,scu desectu praedic sti sunt praesente eo modo quo possunt ese Praesentes vel deni luc ab aliis sensibuulterioribus, cum Prauationes, seu derectus praedicti nen suu ita praesentes: intriuisastem,vel a sensu communi,vel ab aliis sesbus late notab proportionaliter, ut inim
139쪽
us communis percipiunt priitationes, seu desectus praedictos praesentes , nisi medio
ensu extaemo, lnim me tamen moto, alit
erante, quatenus cum intellectus, aut se iis conu nis aduertit sensum externum non moueri,nec operari,consequenter c
in oscit non esse Obiectum praesens, seu d bile applicatum Idcire tribuitur huiuia modi cognitio etiam sensui externo , non quidem positive, sed priuatiue ut explicatum est,concurrenti Et hoc modo intelli- Indus est Aristo x. de Anima tex. I,8 .ubi
et aros uti discernere,ck tenebras,& lumen, sed non similiter e text. lo3.cli aD.
ubi docet, visum este visibilis, inui ibi lis,gustum gustabilis, o non gustabilis, o sic de aliis sensibiis quamquam ibidem explicat inuisibile duosus accipi modis. Prina pro priuaticiae obiecti visibilis Secundo pro ipso obiecto visibili quident, sed gre,ex non sine aliqua organi laesione ob nimiani obiecti et emeutiam vel parua a te ni Ma his ita tamen discrimen st uter Odum,quo intellectiis c moduni, quo sensu etia ni communis priuationes percipit, ut ex iis quae libro tertio, ubi deente rationis, licenda sunt intelligctu De ei su interim fatis ridicere . illum non nisi conmis, e n. terialiter Prauationes obiectorum perci cre, quatenus Pcrcipit id q:iod est absens, ct consequemur non pr.elirus, ta si non dubitu applicati in at l. adeo non ι.Ouens, Ut mouet Praesens, seli debite applicatum , ut contingit exempli causacrum alimentum aut lπUzzm quaerun-
; silium priuationibus relictis,
sensile ipsum positiuum, ut sentiatur, ii cessario aliqua ratione uniri debet potenti .e sensitium nultu in tame est,quod vitia. tur potentiae sensitiuae externae per istucies sentiles intentionales, ut u-aut distinctas a realibus qualitatibus luminis soni, o equibus org. in potentiarum sensitivarum extersiaraim artici debent, ut fiat sensatior nullae enit. da inur huiuimodi species respectu sensairmexteriorum,ut exingui rum explici tione iaῖ patebit. Itaque unitur sensile pozeutia lenti .iuae ex icta equidem , vel pol ipsum immediat , ni
hil obstante illo a atomate semibue sim
supra sensu in no facit sensati osten de quo infra,vel mediante aliqua qualitate senti
uero, ut infra explicabitur 434 Quomodocuitque tamen sensibile potentiae sensitiuae uniatur, potentia sensititia respectu sensationis non est tantii mactiva, aut tantum passiva sed de activa quatenus elicit, de passiua quatenus recipit sensatione in respectu tamen qualitatis sensibilis, quam in sensorio externor cipit ab obiecto, est taluum passiua, modo qualitas huiusmodi sumatur per modum unius, alioquin enim una eius pars in una sensorii partecia recepta propagat aliam in alia,ut facit etiam extra sensorium. Sed haec talitas sensibilis Guaecum ille sit, noconcurrit ad sensationem, ne it te ut principium totale illius, neque ut principium parti alta sed solum materialiter, seu dispofitiite et tamquam conditio requisita ex parte cryani. An autem eodem modo proportionaliter philosophandum sit de phanta ista te necne,infra intelligetur. Interim
ex dictis colligi potest nullum dari sensti Agentem ad producendas species sentiles
intentionales, quas non dari supra dixi mus sensum uero producentem si usatio nes poste quidem dici agentem respectu sensationi im, non esse tamen parte re distinctum a patiente, in quo recipititur sen
De sensu comparato ad phantasmata nid dicendum siti, infra exponetur . Hic
de sentatione, de qua inulta iam dici aluntdito tantum addiderim. ΑIterum est nihil repugnare, num e uirilemque sentum multa obiecta tum numero, tu metia in spieie diuersa ad suum obiectum adaequatuspectati a simul sentire sensatione, quae sub cliuersa rone, ina, Multiplex diei potest una, dc quidem, tum realiter,tum maliter, seu virtualiter , si adaequale sumatum, multiplex,tum formaliter, seu viriualiter numero, vel pecie in ordine ad mu ta obiecta inadetquata numero,vel specie. distincta, tum etiam realiter in ordine λd obiecta inadaequata specie distincta, quo rum unum sine alio natura sua videri pota sit,si in adaequale sumatur Alterum est sensationes, non autem species ullas intenti nates esse illas, qlias Aristri de Amma tex. ii t. appellat formas sine materia, tex.iensibile sine materia , quatenus stantlpecies quaedam, seu imagines expressae risecti sunsbilis carentes tamen Zteria, de qualitatibus illis materialibus, quas biectum sensibile in elial, t. tque haec de sensibus tum externis, tum internis incommunici nunc de i)sdem in parti
cui .iri, ac prius de externis agamus. sensus
140쪽
bilissimo incipiamus, eius obiectum soro niale est visibile hoe est id quod proximὰ
miminium est visionis ut tale est: ,Ἀlubserealiter eomprehendit,tum lumeri, tum colorem, quidem una cum omni b. iensibilibus communibus, qua lumen, aut,
colorem modificant, determinant ut supra diximus: loquimur enim hic tantum de visibili per se,non per acridens Aristot. tamen .de Anima tex. o in illa propositione,visibile enim,qtio dicimus est coloriam 'o γα coeαυν, λίγον ia risux, in qua subiectum est visibile laui Graece proponi rura reticulus, τί qui reddit eam nitiersalem perinde ac si diceretur, omne vis te, restringere videtur visibi e ad colorem, sed vere extendit etiam ad luna enitum noctu lucentium , tum alio rum omnium , quod nominu coloris
4 6 Pressius autem sumptus color,ut puro lumine distinguitur, duplex est, alter permanens quem quidam perfectum colorem appellant quia non pendet ab ex-
permanen seu apparens , quem quidam imperfectum coiorem uocant , Ioed
ab extrinseco Color perni stmen extrinsecum a corpore opacore vuvi quadam voluerunt nullos ii tenebris coore esse perperam stirinatet: sed MI lita diuersa lumine natus, storei liciter de fila
est. 1. de Anima tex. r. illis verbis: Ohi
tutem scem ex Graeco legendum est non omnis enim color motivus est iu 'quod est secundum actum,perspicui et' definitio ab aliis sic assere uri Color est' I
rior est Itb.de sensu, sensi ap. 3. illis verbis color utique erit perspicuit: comore determinato extremit V sh ad aliis se exprimitur Colo est extremitas P Upicui terminat Atque in priori
sue se persecae , tale hoc est habeat tantiipsum vero non fit visibile, ut aer siue iit imperis ' tale, hoc est habeat rationem
trum, similia. Dicitur uero color motiuus perspicui in actu .idest, illuminati, ut di imus, non quia sit et ective prodibis' Spropagativus specierum visit, ilium insitionalium Perii Osi aeuum praedicaa, quis cies iam supra exclusimus: sed quia non
Fotentia vis tuae . iaciue intelligendus est
bjective mouere potentiam vi filiam,aqua videtur ita dicatur obiective mouere me-
nditori locit obiectum potentie,a'qua vi detur. In posteriore alitem de fi liui i r IF rspicuum terminatum intelliritur nerspicuum simplieli. .ietis
possit habere rationem medii , per quod alia uideantur, sed tantum obtest, quodam uisionis terminet vel errte ita sit me
sum etiam actum visionis possit termiL- . Et mrspicui terminati se explicatidicitur color est extremita, id V
cies non formaliter, sed eatis set Uz
lefinitione definitur, di nona: Σ' - quia edente solo tu hisλλ P me uisibilis est in
corpore perspicuo termitiato, quod dixi mus, sumpto secundum superficiem , non autem secundum prosilidum,4 ab eodem
i ne comprehendatur etiam color, qui in
extremitatis, seu superficiei intelligEda est non χlum superficies actualis, seu Irma' li sed etiam potentialis, seu virtualis,
claru definitionem bonam esse , sed ac